PROFILAKTYKA RAKA PIERSI I RAKA SZYJKI MACICY

ANALIZA WYNIKÓW BADANIA SONDAŻOWEGO PRZEPROWADZONEGO WŚRÓD

PRACOWNIC TRW POLSKA SP. Z O.O. Z SIEDZIBĄ W CZĘSTOCHOWIE,

UL . ROLNICZA 33

BEATA POPKEN-HAŁADUS

Częstochowa 2014

Choroby nowotworowe stanowią w kolejności drugą przyczynę zgonów w Polsce. Wśród

kobiet najczęstszą chorobą nowotworową jest rak piersi, natomiast rak szyjki macicy stanowi szóstą

przyczynę zgonów kobiet z powodu choroby nowotworowej w Polsce. Intensywny wzrost liczby

zachorowań na oba wymienione typy nowotworu obserwuje się w grupie wiekowej kobiet po

40. roku życia. Celem zapobiegania rakowi szyjki macicy i rakowi piersi wprowadzono w Polsce

dwa populacyjne programy profilaktyczne, wchodzące w skład Narodowego Programu Zwalczania

Chorób Nowotworowych.

W skutecznym zapobieganiu chorobom naczelną rolę przypisuje się świadomości

zdrowotnej ludzi, w której skład wchodzą wiedza, przekonania, nawyki i zachowania związane ze

zdrowiem.

Ocena wiedzy i zachowań związanych z przeciwdziałaniem zachorowaniu na raka szyki

macicy i raka piersi była przedmiotem badania przeprowadzonego w dniach 22-25 kwietnia 2014

wśród pracownic TRW Polska sp. z o.o. z siedzibą przy ul. Rolniczej 33 w Częstochowie.

Badanie miało charakter sondażu. Do zebrania danych posłużono się autorskim kwestionariuszem

ankiety. Udział w badaniu był dobrowolny i anonimowy. Wypełnienie ankiety i zwrot oznaczały

zgodę na udział w badaniu. W wyniku sondażu pozyskano odpowiedzi od 135 kobiet. Badanie

przeprowadzono na użytek pracy naukowej.

Do celów analizy statystycznej kobiety podzielono na 4 grupy wiekowe – do 39. roku życia,

40-49 lat, 50-59 lat i 60 i więcej.

Zakres badania

W zasadniczej części badania oceniano zachowania i wiedzę kobiet dotyczące prowadzenia

profilaktyki raka szyki macicy i raka piersi. Wyodrębniono następujące obszary tematyczne:

•

podejmowane przez kobiety działania profilaktyczne w raku szyjki macicy

•

rodzaje profilaktyki raka piersi stosowane przez kobiety

•

wiedza dotycząca czynników ryzyka raka piersi i raka szyjki macicy

•

udział w programach profilaktycznych raka szyjki macicy i raka piersi.

Wyniki badania

1. W ramach profilaktyki raka szyjki macicy 80% ankietowanych kobiet wykonywało,

przynajmniej raz na trzy lata badanie cytologiczne. W tej grupie u około połowy kobiet cytologię

pobrano w ciągu ostatniego roku.

2. Profilaktyka raka piersi prowadzona przez ankietowane kobiety polegała w głównej

mierze na zgłaszaniu się na badania mammograficzne, wykonywanie badania ultrasonograficznego

piersi i samodzielnej kontroli piersi. Wśród respondentek 33% miało kiedykolwiek wykonane

badanie mammograficzne, 37% badanie USG a 21% badanie kliniczne badanie palpacyjne, które

wykonuje lekarz. 76% ankietowanych kobiet stwierdziło, iż samodzielnie kontroluje sobie piersi.

W badanej grupie nie stwierdzono, aby przynależność do któregoś z przedziałów wiekowych

predysponowała do prowadzenia samodzielnej kontroli piersi. Samodzielna kontrola piersi była

wykonywana przez większość kobiet w sposób nieregularny.

Badanie mammograficzne było przeprowadzane znacznie częściej wśród kobiet po 50. roku

życia niż w pozostałych grupach wiekowych. Sytuacja taka wynika prawdopodobnie z objęcia

kobiet pięćdziesięcioletnich i starszych Populacyjnym Programem Wczesnego Wykrywania Raka

Piersi. W ramach Programu kobiety są zapraszane do wykonania bezpłatnego badania

mammograficznego raz na dwa lata.

3. Ocena wiedzy dotyczącej profilaktyki raka szyjki macicy i raka piersi opierała się na

badaniu znajomości:

•

czynników ryzyka

•

znajomości sposobów wczesnego wykrywania zmian

•

znajomości wieku, w którym należy rozpocząć profilaktykę

•

częstości wykonywania badań profilaktycznych.

Kobiety wiązały czynniki ryzyka wystąpienia nowotworu szyjki macicy i gruczołu

piersiowego najczęściej z obciążeniem genetycznym i rodzinnym. Rzadko natomiast upatrywały

przyczyn choroby w sposobie życia, zachowaniach seksualnych czy prokreacyjnych. Tylko około

20% ankietowanych uznało palenie tytoniu jako czynnik predysponujący do wystąpienia raka szyjki

macicy lub raka piersi. Niespełna 10% kobiet uważało, iż rodzaj diety może wpływać na

prawdopodobieństwo wystąpienia choroby nowotworowej. Tylko nieco ponad 1/3 badanych kobiet

uznała zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (Human papilloma virus - HPV) za czynnik

sprzyjający zachorowaniu na raka szyjki macicy.

73% badanych kobiet wiedziała, że badaniem pozwalającym na wczesne wykrycie zmian

nowotworowych w szyjce macicy jest cytologia.

Tylko 65% ankietowanych stwierdziło, że wczesnej diagnostyce raka piesi służy

mammografia. Natomiast niewiele ponad połowa respondentek (58%) uznała samodzielną kontrolę

piersi za sposób wczesnego wykrywania raka piersi.

Najwięcej kłopotu przysporzyło uczestniczkom badania podanie wieku, w którym

należałoby rozpocząć badania profilaktyczne w celu zapobiegania rakowi szyjki macicy lub rakowi

piersi. Zaledwie 1/4 kobiet potrafiło udzielić poprawnej odpowiedzi na te pytania.

Nieznacznie lepiej ankietowane odpowiedziały na pytanie o częstość z jaką kobiety powinny

zgłaszać się na badania profilaktyczne w kierunku raka szyjki macicy i raka piersi. Poprawną

częstotliwość badań podało 61% respondentek dla raka szyjki macicy i 43% dla raka gruczołu

piersiowego.

4. Znajomość i udział w populacyjnych programach profilaktycznych przedstawiał się

różnie dla obu rodzajów chorób nowotworowych.

W Populacyjnym Programie Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy

udział wzięło 27% badanych kobiet, natomiast zaproszenie do badania otrzymało 45%

ankietowanych. Ponad połowa respondentek stwierdziła, iż nie zna tego Programu. Program

profilaktyki raka szyjki macicy obejmuje swoim zakresem kobiety w wieku 25-59 lat.

Zaproszenie do Populacyjnego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Piersi otrzymały 44

badane kobiety (program przeznaczony jest dla kobiet od 50. roku życia). Skorzystały z tego

zaproszenia dwie trzecie respondentek.

W ramach realizacji programów funkcjonują mobilne jednostki diagnostyczne: cytobusy,

mammobusy i cytomammobusy. Wiedza odnośnie pojawienia się w miejscu zamieszkania jednej

z tych jednostek była różna. Najwięcej kobiet zauważyło w swoim otoczeniu obecność

mammobusu.

Powodem odmowy udziału w programach profilaktycznych raka szyjki macicy i raka piersi

były najczęściej brak czasu i pozostawanie pod opieką specjalisty.

Wnioski

Otrzymane wyniki badania pozwoliły na sformułowanie następujących wniosków:

1. W ramach profilaktyki raka szyjki macicy kobiety wykonują przynajmniej raz na trzy lata,

badania cytologiczne. Celem zapobiegania rakowi piersi ankietowane zgłaszały się na

badania USG piersi i mammografię oraz samodzielnie kontrolowały sobie piersi.

2. W prowadzeniu profilaktyki raka szyki macicy i raka piersi kobiety nie wykazują

systematyczności.

3. Wiedza kobiet dotycząca profilaktyki raka szyjki macicy i raka piersi jest niepełna.

Największe braki stwierdzono w zakresie modyfikowalnych czynników ryzyka (styl życia,

zachowania seksualne i prokreacyjne) i wieku, w którym należałoby rozpocząć profilaktykę

wymienionych powyżej nowotworów oraz samodzielnej kontroli piersi, co sugeruje

konieczność prowadzenia działań edukacyjnych w tym zakresie.

4. Z zorganizowanych populacyjnych programu profilaktycznego raka szyjki macicy korzysta

tylko niewielka liczba kobiet, tłumacząc to przeprowadzanymi badaniami cytologicznymi

w ramach specjalistycznej opieki zdrowotnej. Więcej kobiet natomiast korzysta z programu

profilaktyki raka piersi. Powody odmowy udziału w Populacyjnym Programie Wczesnego

Wykrywania Raka Piersi są podobne do podawanych w przypadku programu profilaktyki

raka szyjki macicy.

Proponowane działania:

1. Edukacja zdrowotna dotycząca profilaktyki raka szyki macicy i raka piersi ze szczególnym

zwróceniem uwagi na:

◦

czynniki ryzyka (modyfikowalne i niezależne) raka szyjki macicy i raka piesi;

◦

sposobów zapobiegania obu nowotworom (jakie badania, kiedy rozpocząć profilaktykę,

jak często należy przeprowadzać badania profilaktyczne, szczepienia ochronne);

◦

nauka prawidłowego przeprowadzania samodzielnej kontroli piersi przez kobiety.

2. Włączenia badania cytologicznego i mammograficznego do pakietu pracowniczych badań

profilaktycznych.

3. Umożliwienie wykonania badań profilaktycznych w mobilnych jednostkach

diagnostycznych.

Uwagi do sugerowanych działań

Nauka samodzielnego badania piersi powinna być prowadzona przy użyciu fantomów.

Kobietom należy umożliwić samodzielne dostrzeżenie różnicy między zdrową piersią a gruczołem,

w którym pojawiły się zmiany.

Edukacja zdrowotna powinna mieć charakter cykliczny, aby objąć nią jak największą liczbę

kobiet. Działania edukacyjne powinny być przeprowadzone przed ewentualnym dołączeniem badań

profilaktycznych raka szyjki macicy i raka piersi do obligatoryjnych badań pracowniczych.

Włączenie badania cytologicznego i mammograficznego do pakietu badań pracowniczych

oraz ułatwienie dostępu do mobilnych jednostek diagnostycznych wymagają wzięcia pod uwagę

dostępności ewentualnej pogłębionej diagnostyki w przypadku stwierdzenia zmian patologicznych.