Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

e-booksweb.pl - audiobooki, e-booki

.

W SERII UKAZAŁY SIĘ:

INTERPRETACJE PRAWA PODATKOWEGO I CELNEGO

Wojciech Morawski

REGULACJE W ZAKRESIE PRAWA CELNEGO

I PODATKU AKCYZOWEGO PO PRZYSTĄPIENIU POLSKI

DO UNII EUROPEJSKIEJ.

DOŚWIADCZENIA I PERSPEKTYWY

redakcja naukowa

Piotr Stanisławiszyn, Tomasz Nowak

ZASADA NEUTRALNOŚCI PODATKU

OD WARTOŚCI DODANEJ W ORZECZNICTWIE

TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ

Dariusz Gibasiewicz

Warszawa 2012

OPODATKOWANIE
PRZENIESIENIA WŁASNOŚCI
NIERUCHOMOŚCI

Ewelina Bobrus

Stan prawny na 1 stycznia 2012 r.

Recenzent

Dr hab. Jadwiga Glumińska-Pawlic, prof. UŚ

Wydawca

Grzegorz Jarecki

Redaktor prowadzący

Joanna Cybulska

Opracowanie redakcyjne

Katarzyna Rojek

Łamanie

Wolters Kluwer Polska

Układ typografi czny

Marta Baranowska

© Copyright by
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2012

ISBN 978-83-264-0762-8

ISSN 1897-4392

Wydane przez:

Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.

Redakcja Książek

01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a
tel. [phone], fax [phone]

e-mail: [e-mail]

www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa www.profi nfo.pl

ISBN PDF-a: 978-83-264-5005-1

Wykaz skrótów / 11

Od autora / 15

Wstęp / 17

Rozdział I
Ogólna charakterystyka opodatkowania przeniesienia własności
nieruchomości / 23

Uwagi ogólne / 23

1.

Autonomia prawa podatkowego / 26

2.

Wpływ innych gałęzi prawa na kształtowanie pojęć
w ustawach podatkowych / 31

3.

Nieruchomość jako przedmiot transakcji podlegających
opodatkowaniu / 35

4.

Uwagi ogólne / 35

4.1.

Nieruchomości gruntowe / 38

4.2.

Nieruchomości budynkowe i budowle / 41

4.3.

Nieruchomości lokalowe / 44

4.4.
Uzasadnienie wprowadzenia szczególnych zasad
opodatkowania obrotu nieruchomościami / 47

5.

Prawo własności jako naczelne prawo rzeczowe przysługujące
w stosunku do nieruchomości / 50

6.

Własność jako zasadniczy element obrotu
nieruchomościami / 50

6.1.

Istota i treść prawa własności / 51

6.2.

Ograniczenia prawa własności / 55

6.3.

Warunki przeniesienia prawa własności
nieruchomości / 57

6.4.

Współwłasność – istota, funkcjonowanie, zasady
znoszenia / 58

6.5.

5

Spis treści

Ogólna charakterystyka opodatkowania przeniesienia
własności nieruchomości – podsumowanie / 61

7.

Rozdział II
Opodatkowanie sprzedaży nieruchomości podatkami
dochodowymi / 65

Uwagi ogólne / 65

1.

Opodatkowanie umowy przedwstępnej przeniesienia
własności nieruchomości / 67

2.

Skutki podatkowe otrzymania zaliczki oraz zadatku
w przypadku zawarcia umowy przyrzeczonej / 68

2.1.

Skutki podatkowe otrzymania zaliczki oraz zadatku
w sytuacji, kiedy umowa przyrzeczona nie dochodzi
do skutku / 75

2.2.

Opodatkowanie kary umownej w umowie przeniesienia
własności nieruchomości / 80

3.

Konsekwencje podatkowe odstąpienia od umowy
przeniesienia własności nieruchomości / 85

4.

Uwarunkowania prawnopodatkowe umowy przewłaszczenia
nieruchomości na zabezpieczenie / 88

5.

Uwagi ogólne / 88

5.1.

Konsekwencje umowy przewłaszczenia nieruchomości
na zabezpieczenie na gruncie podatków
dochodowych / 90

5.2.

Konsekwencje umowy przewłaszczenia nieruchomości
na zabezpieczenie na gruncie VAT oraz podatku od
czynności cywilnoprawnych / 96

5.3.

Opodatkowanie sprzedaży nieruchomości dokonywanej przez
osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej / 99

6.

Uwagi ogólne / 99

6.1.

Odpłatne zbycie nieruchomości jako źródło
przychodu / 103

6.2.

Wyłączenia powstania przychodu z tytułu odpłatnego
zbycia nieruchomości / 108

6.3.

6

Spis treści

Opodatkowanie odpłatnego zbycia nieruchomości
nabytej lub wybudowanej do końca 2006 r. / 110

6.4.

Opodatkowanie odpłatnego zbycia nieruchomości
nabytej lub wybudowanej w latach 2007–2008 / 120

6.5.

Opodatkowanie odpłatnego zbycia nieruchomości
nabytej lub wybudowanej po 1 stycznia 2009 r. / 138

6.6.

Opodatkowanie sprzedaży nieruchomości dokonywanej przez
osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą / 168

7.

Uwagi ogólne / 168

7.1.

Uznanie przychodu z tytułu odpłatnego zbycia
nieruchomości jako przychodu z działalności
gospodarczej / 169

7.2.

Zasady opodatkowania zbycia nieruchomości w ramach
prowadzonej działalności gospodarczej / 178

7.3.

Opodatkowanie odpłatnego zbycia nieruchomości
podatkiem zryczałtowanym / 187

7.4.

Opodatkowanie sprzedaży nieruchomości dokonywanej przez
osoby prawne / 189

8.

Uwagi ogólne / 189

8.1.

Zasady opodatkowania odpłatnego zbycia
nieruchomości stanowiącej środek trwały / 193

8.2.

Zasady opodatkowania odpłatnego zbycia
nieruchomości stanowiącej towar (środek
obrotowy) / 194

8.3.

Konsekwencje sprzedaży nieruchomości w podatkach
dochodowych – podsumowanie / 196

9.

Rozdział III
Opodatkowanie sprzedaży nieruchomości podatkiem od towarów
i usług / 205

Uwagi ogólne / 205

1.

Sprzedaż nieruchomości jako czynność podlegająca
opodatkowaniu VAT / 207

2.

Powstanie obowiązku podatkowego w przypadku dostawy
nieruchomości / 220

3.

Zwolnienie z opodatkowania dostawy terenów
niezabudowanych / 228

4.

Opodatkowanie dostawy budynków, budowli lub ich
części / 239

5.

7

Spis treści

Opodatkowanie dostawy obiektów budownictwa
mieszkaniowego / 248

6.

Opodatkowanie dostawy garaży i piwnic oraz lokali
z wyposażeniem / 255

7.

Podstawa opodatkowania w przypadku dostawy
nieruchomości oraz obowiązki sprawozdawcze / 262

8.

Opodatkowanie VAT sprzedaży nieruchomości –
podsumowanie / 265

9.

Rozdział IV
Opodatkowanie sprzedaży nieruchomości podatkiem
od czynności cywilnoprawnych / 271

Uwagi ogólne / 271

1.

Zwolnienia z opodatkowania podatkiem od czynności
cywilnoprawnych sprzedaży nieruchomości / 273

2.

Opodatkowanie sprzedaży nieruchomości podatkiem
od czynności cywilnoprawnych – podsumowanie / 275

3.

Rozdział V
Opodatkowanie sprzedaży nieruchomości rolnych / 277

Uwagi ogólne / 277

1.

Opodatkowanie podatkiem dochodowym sprzedaży
nieruchomości rolnych dokonywanej przez osoby fizyczne
i prawne / 279

2.

Opodatkowanie podatkiem od towarów i usług dostawy
gruntów rolnych / 285

3.

Opodatkowanie zbycia nieruchomości rolnej podatkiem
od czynności cywilnoprawnych / 288

4.

Opodatkowanie sprzedaży nieruchomości rolnych –
podsumowanie / 289

5.

Rozdział VI
Opodatkowanie pozostałych form przeniesienia prawa własności
nieruchomości / 292

Uwagi ogólne / 292

1.

Opodatkowanie wniesienia nieruchomości jako wkładu
niepieniężnego do spółki lub spółdzielni / 293

2.

Uwagi ogólne / 293

2.1.

8

Spis treści

Opodatkowanie podatkiem dochodowym wniesienia
nieruchomości do spółki kapitałowej lub
spółdzielni / 294

2.2.

Opodatkowanie podatkiem dochodowym wniesienia
nieruchomości do spółki osobowej / 300

2.3.

Opodatkowanie VAT i podatkiem od czynności
cywilnoprawnych wniesienia nieruchomości jako
wkładu niepieniężnego / 304

2.4.

Opodatkowanie wniesienia nieruchomości jako
składnika przedsiębiorstwa / 308

2.5.

Opodatkowanie nieodpłatnego przeniesienia własności
nieruchomości / 313

3.

Uwagi ogólne / 313

3.1.

Opodatkowanie nieodpłatnego przeniesienia własności
nieruchomości podatkiem od spadków i darowizn / 314

3.2.

Opodatkowanie nieodpłatnego nabycia nieruchomości
podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem
od czynności cywilnoprawnych / 324

3.3.

Opodatkowanie pozostałych sposobów nabycia prawa
własności nieruchomości / 326

4.

Opodatkowanie przekształcenia spółdzielczych praw
do lokalu oraz prawa użytkowania wieczystego
w prawo własności / 326

4.1.

Opodatkowanie wywłaszczenia nieruchomości / 331

4.2.

Opodatkowanie zamiany nieruchomości / 335

4.3.

Opodatkowanie zniesienia współwłasności
nieruchomości / 338

4.4.

Opodatkowanie umowy dożywocia / 342

4.5.
Opodatkowanie pozostałych form przeniesienia własności
nieruchomości – podsumowanie / 346

5.

Wnioski / 349

Bibliografia / 365

Wykaz źródeł prawa / 387

Wykaz orzecznictwa polskiego / 393

Wykaz orzecznictwa wspólnotowego / 409

Wykaz innych źródeł / 411

9

Spis treści

Wykaz skrótów

Akty prawne

VI Dyrektywa Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja
1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw

VI Dyrektywa

Państw Członkowskich w odniesieniu do podat-
ków obrotowych – wspólny system podatku od
wartości dodanej (Dz. Urz. WE L 145 z 13.06.1977,
s. 1–40; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne,
rozdz. 9, t. 1, s. 23–62)

Dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada
2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od

Dyrektywa 112

wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12. 2006,
s. 1–118)

ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywil-
ny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)

k.c.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483
z późn. zm.)

Konstytucja RP

ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek
handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.)

k.s.h.

ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja po-
datkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60
z późn. zm.)

o.p.

ustawa z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne
i kartograficzne (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r.
Nr 193, poz. 1287 z późn. zm.)

p.g.k.

11

ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane
(tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623
z późn. zm.)

pr. bud.

ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r.
Nr 102, poz. 651 z późn. zm.)

u.g.n.

ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodo-
wym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U.
z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.)

u.p.d.o.f.

ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku docho-
dowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U.
z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.)

u.p.d.o.p.

ustawa z dnia 12 stycznia1991 r. o podatkach
i opłatach lokalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r.
Nr 95, poz. 613 z późn. zm.)

u.p.o.l.

ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spad-
ków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 93,
poz. 768 z późn. zm.)

u.p.s.d.

ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80,
poz. 717 z późn. zm.)

u.p.z.p.

ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działal-
ności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r.
Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.)

u.s.d.g.

ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach
mieszkaniowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r.
Nr 119, poz. 1116 z późn. zm.)

u.s.m.

ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali
(tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903
z późn. zm.)

u.w.l.

ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowa-
nym podatku dochodowym od niektórych przy-

u.z.p.o.f.

chodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U.
Nr 144, poz. 930 z późn. zm.)

12

Wykaz skrótów

ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od
czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz. U.
z 2010 r. Nr 101, poz. 649 z późn. zm.)

ustawa o p.c.c.

ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towa-
rów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177,
poz. 1054 z późn. zm.)

ustawa o VAT

Czasopisma

Doradztwo Podatkowe

Dor. Pod.

Finanse Komunalne

Fin. Kom.

Gdańskie Studia Prawnicze

GSP

Jurysdykcja Podatkowa

Jur. Pod.

Kwartalnik Prawa Podatkowego

KPP

Monitor Podatkowy

M. Pod.

Monitor Prawniczy

M. Praw.

Nowy Przegląd Notarialny

NPN

Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjne-
go

ONSA

Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjne-
go i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych

ONSAiWSA

Orzecznictwo Sądów Najwyższych w Sprawach
Administracyjnych i Podatkowych

OPA

Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna

OSNC

Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej,
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

OSNCP

Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Pracy,
Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

OSNP

Orzecznictwo Sądów Polskich

OSP

Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitra-
żowych

OSPiKA

Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego

OTK

13

Wykaz skrótów

Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, zbiór
urzędowy, Seria A

OTK-A

Państwo i Prawo

PiP

Przegląd Orzecznictwa Podatkowego

POP

Przegląd Prawa Handlowego

PPH

Przegląd Podatków Lokalnych

PPL

Przegląd Podatków Lokalnych i Finansów Samo-
rządowych

PPLiFS

Prawo i Podatki

Pr. i Pod.

Przegląd Podatkowy

Prz. Pod.

Instytucje

Europejski Trybunał Sprawiedliwości

ETS

Naczelny Sąd Administracyjny

NSA

Sąd Najwyższy

SN

Trybunał Konstytucyjny

TK

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

TSUE

Wojewódzki Sąd Administracyjny

WSA

Inne

Europejski Obszar Gospodarczy

EOG

Polska Klasyfikacja Obiektów Budowlanych

PKOB

podatek od czynności cywilnoprawnych

p.c.c.

14

Wykaz skrótów

Od autora

Niniejsza publikacja stanowi zaktualizowaną i skróconą wersję

rozprawy doktorskiej pt. Opodatkowanie przeniesienia własności nieru-
chomości obronionej w dniu 7 października 2011 r. na Wydziale Prawa
Uniwersytetu w Białymstoku. Pragnę tym samym złożyć najserdeczniej-
sze podziękowania za opiekę naukową, wsparcie, motywację oraz nie-
zwykle cenne uwagi promotorowi rozprawy panu prof. dr. hab. Leonar-
dowi Etelowi. Szczególne podziękowania kieruję również w stronę re-
cenzentów rozprawy pani prof. dr hab. Jadwigi Glumińskiej-Pawlic
oraz pana prof. dr. hab. Pawła Smolenia, których uwagi i sugestie po-
mogły mi przygotować niniejszą publikację.

15

Wstęp

Analiza zagadnienia opodatkowania przeniesienia własności nieru-

chomości stanowi doniosłą i aktualną, a zarazem trudną problematykę
badawczą. Doniosłość i współczesność tematyki wynika z faktu, że
zbycie nieruchomości jest zjawiskiem częstym oraz istotnym dla więk-
szości z nas. Specyfika nieruchomości pod względem prawnym, ekono-
micznym i społecznym sprawia jednak, że przenoszenie jej własności
wymaga dużej ostrożności i wnikliwej analizy. Reguły opodatkowania
przeniesienia naczelnego prawa przysługującego w stosunku do nieru-
chomości są problemem niełatwym, ponieważ na tle obecnych unor-
mowań powstają liczne wątpliwości interpretacyjne i trudności w sto-
sowaniu prawa.

W obecnej sytuacji spowolnienia gospodarczego nieruchomości

stały się alternatywną formą inwestycji. Nabycie odpłatne lub nieodpłat-
ne prawa własności nieruchomości powoduje przepływ znaczącego
kapitału, na którego wysokość istotny wpływ ma dokonanie właściwej
optymalizacji podatkowej. Polskie uregulowania prawnopodatkowe
w tym zakresie stanowią znaczący przykład stanu całego systemu po-
datkowego, który daleki jest od kształtu optymalnego. Z założenia bo-
wiem przepisy podatkowe powinny być stabilne, spójne, precyzyjne
i zgodne z zasadami obowiązującymi w UE. Tymczasem obecny stan
rzeczy, dotkliwie odczuwalny w kontekście nabywania praw własności
nieruchomości, charakteryzuje się dynamiczną zmiennością, skompli-
kowaną konstrukcją, rozproszeniem przepisów i występowaniem różnic
w stosunku do przepisów unijnych. Skutkami tego są liczne problemy
na etapie stosowania przepisów podatkowych i ich przestrzegania. To
wszystko przemawia za potrzebą ich usystematyzowania i uzupełnienia
oraz wyeksponowania ewentualnych kwestii dyskusyjnych czy wątpli-
wości interpretacyjnych.

17

Niniejsze opracowanie poświęcone jest uregulowaniom opodatko-

wania czynności, których rezultatem jest przeniesienie prawa własności
przysługującego wobec nieruchomości. Wybór tego właśnie prawa
spośród licznych działań składających się na obrót nieruchomościami
jest uzasadniony znaczeniem, jakie prawo to ma w systemie prawnym.
Własność jest bowiem naczelnym prawem rzeczowym, dającym najpeł-
niejszą władzę nad rzeczą; inne prawa rzeczowe od niego się wywodzą.
Z tej przyczyny obejmuje zasadniczo „pełnię władzy” właściciela nad
jego rzeczą. Poza zakresem rozważań pozostawiono kwestie związane
z opodatkowaniem przeniesienia prawa użytkowania wieczystego,
ograniczonych praw rzeczowych na nieruchomości oraz umów doty-
czących korzystania z nieruchomości. Złożoność oraz objętość tych
zagadnień wymagałyby przygotowania odrębnego opracowania.

Praca została podzielona na sześć części, z których każda stanowi

odrębny rozdział. Pierwszą część – o charakterze teoretycznym – po-
święcono przedstawieniu pojęcia nieruchomości oraz ogólnej charak-
terystyce obrotu nieruchomościami, ze szczególnym uwzględnieniem
prawa własności. Sformułowanie definicji zasadniczych pojęć wymaga
zwrócenia szczególnej uwagi na podstawowe zasady rządzące procesem
wykładni oraz potwierdzenia tezy o autonomii prawa podatkowego.
W rozdziale I poruszono także zagadnienie uzasadnienia szczególnego
wyróżnienia w systemie prawa nieruchomości spośród innych dóbr.

W rozdziale II przeprowadzono analizę i ocenę obowiązujących

w Polsce zasad opodatkowania sprzedaży nieruchomości jako zasadni-
czego elementu obrotu nieruchomościami prowadzącego do przenie-
sienia własności. Złożoność i objętość wskazanego zagadnienia spowo-
dowały konieczność wyodrębnienia instytucji opodatkowania sprzedaży
spośród innych czynności stanowiących przedmiot rozważań w niniej-
szej pracy. W rozdziale tym przedstawiono problemy napotykane
w praktyce zarówno przez organy, jak i podatników oraz podjęto próbę
wskazania możliwych rozwiązań. Omawiane zagadnienia wymagały
zachowania określonej systematyki. W pierwszej kolejności zaprezen-
towano więc zasady właściwe dla osób fizycznych nieprowadzących
działalności gospodarczej. Pozwoliło to na wykazanie konsekwencji
funkcjonowania w systemie prawa kilku porządków prawnych. Znajdują
one w dalszym ciągu zastosowanie wobec nieruchomości nabytych lub
wybudowanych w określonym momencie. Następnie przedstawione
zostały reguły właściwe dla osób fizycznych zbywających nieruchomość
w ramach działalności gospodarczej oraz dla osób prawnych. To zaś

18

Wstęp

pozwoliło na wykazanie mankamentów reguł opodatkowania sprzedaży
nieruchomości oraz zaproponowanie ewentualnych sposobów ich na-
prawienia.

Następnie, w rozdziale III, omówiono zasady opodatkowania

umowy sprzedaży podatkiem od towarów i usług.

Rozdział IV został zaś poświęcony skutkom sprzedaży na gruncie

podatku od czynności cywilnoprawnych.

Specyfika reguł opodatkowania właściwych dla nieruchomości

rolnych wymagała wyodrębnienia wspomnianej tematyki w rozdziale V.

Przedmiotem rozważań zawartych w rozdziale VI stały się zasady

opodatkowania pozostałych form przeniesienia prawa własności nieru-
chomości takich jak: wniesienie nieruchomości w formie aportu do
spółki lub spółdzielni, dziedziczenie, darowizna, zasiedzenie nierucho-
mości, nieodpłatne zniesienie współwłasności, przekształcenie spółdziel-
czych praw do lokalu oraz prawa użytkowania wieczystego w prawo
własności, wywłaszczenie, zamiana, zniesienie współwłasności nieru-
chomości oraz umowa dożywocia. Wszystkie te czynności, mimo
identycznego skutku – czyli przeniesienia prawa własności do nierucho-
mości – pociągają za sobą różnego rodzaju kontrowersje na gruncie
prawa podatkowego. Spostrzeżenia poczynione w powyższym przed-
miocie umożliwiły jednocześnie wyeksponowanie braków legislacyjnych
oraz wątpliwości interpretacyjnych, pojawiających się w tym zakresie
na gruncie obowiązujących przepisów.

We „Wnioskach” zawarte zostały ustalenia stanowiące podsumo-

wanie rozważań dotyczących tezy postawionej we „Wstępie”. Na tej
podstawie oceniono, na ile sprawdziły się przyjęte hipotezy robocze.
Zakończenie wskazuje ponadto na postulaty de lege ferenda.

Przyczyną podjęcia tematyki opodatkowania przeniesienia prawa

własności jest charakter obecnie obowiązującego w tym zakresie systemu
instytucji prawnych. Ze względu na niestabilność regulacji, ich złożo-
ność, niespójność i rozproszenie, a często także na braki legislacyjne
oraz wątpliwości co do zgodności z prawem unijnym wskazane powyżej
czynności powodują liczne problemy, z którymi na co dzień spotykają
się sądy, organy podatkowe i sami podatnicy. W kontekście zasad
opodatkowania nabycia własności nieruchomości szczególnego znacze-
nia nabiera zagadnienie przewidywalności podatku, czyli poznawalności
wszelkich elementów hipotezy normy prawnopodatkowej w takim
stopniu, by można było z prawdopodobieństwem niezbędnym dla
bezpiecznego prowadzenia spraw osobistych, majątkowych i gospodar-

19

Wstęp

czych przewidywać ewentualną kwotę przyszłego zobowiązania

1

.

Tymczasem – jak zostanie wskazane – obowiązujące zasady opodatko-
wania przeniesienia własności obarczone są wadami i niedoskonałościa-
mi sprawiającymi, że ich konstrukcja przypomina chaos, którego upo-
rządkowanie przez podatników stanowi prawdziwe wyzwanie. Co
więcej, do zrozumienia tych zasad nie wystarczy świetna znajomość
aktualnego systemu prawa podatkowego – konieczna okazuje się bo-
wiem też znajomość przepisów obowiązujących do pięciu lat wstecz,
aktów prawnych innych gałęzi prawa, tendencji pojawiających się
w orzecznictwie oraz interpretacjach indywidualnych, a także znajomość
zasad wykładni przepisów zmierzająca do odkrycia zawoalowanych
intencji ustawodawcy.

Rezultat w postaci uzyskania najszerszego prawa do nieruchomości,

jakim jest prawo własności, powstaje w wyniku blisko dziesięciu czyn-
ności, zarówno odpłatnych, jak i nieodpłatnych. Są one bardzo zróżni-
cowane, często nadmiernie skomplikowane. Sprawia to, że ich komplek-
sowe ujęcie jest nie tylko niezbędne, lecz bardzo pożądane. Dostępna
na ten temat literatura wielokrotnie wskazuje na liczne wątpliwości,
nie podejmuje jednak żadnych prób odnalezienia właściwego rozwią-
zania. Generalnie można stwierdzić, że problematykę tę podejmuje się
tradycyjnie przy okazji całościowych opracowań dotyczących opodat-
kowania odpłatnego zbycia rzeczy oraz w artykułach, które nie są
w stanie ukazać w pełni złożoności tego tematu. W związku z tym
wiele zagadnień dotyczących opodatkowania przeniesienia własności
nieruchomości wymaga nadal rozstrzygnięcia. Ponadto zagadnienia te
są często przedmiotem rozważań sądów administracyjnych oraz inter-
pretacji indywidualnych. Stanowi to najlepszy dowód na to, że konstruk-
cje prawne w zakresie, w jakim odnoszą się do omawianych kwestii,
wymagają interwencji ustawodawcy.

Co więcej, obrót nieruchomościami ze względu na swoją specyfikę

oraz dynamiczny rozwój zajmuje szczególne miejsce w procesie uzyski-
wania przez państwo i jednostki samorządu terytorialnego dochodów
z tytułu danin publicznych. Ustawodawca, dostrzegając powyższe,
umożliwił podatnikom optymalizację opisywanych obciążeń podatko-
wych. Zasady, jakie w tym zakresie obowiązują, wymagają jednak

1

Zob. T. Dębowska-Romanowska, Prawo finansowe – charakterystyka ogólna

(w:) W. Wójtowicz (red.), Prawo finansowe, Warszawa 2000, s. 30.

20

Wstęp

usystematyzowania oraz szczegółowego ujęcia, głównie w celu „bez-
piecznego” rozliczenia realizowanych projektów dla celów podatkowych.

Opracowanie uwzględnia stan prawny na dzień 1 stycznia 2012 r.

21

Wstęp

Ogólna charakterystyka opodatkowania
przeniesienia własności nieruchomości

1. Uwagi ogólne

Ustawodawca wiąże powstanie obowiązku podatkowego z obszer-

nym katalogiem czynności, w których kluczową rolę odgrywa nierucho-
mość

1

. System instytucji prawnych, które wskazują na konsekwencje

podatkowe tych działań, można nazwać opodatkowaniem nieruchomo-
ści. Przy czym wskazane wydarzenia różnią się w zasadniczy sposób,
a nieruchomość często stanowi ich jedyny wspólny element. Mogą to
bowiem być władanie nieruchomością, osiąganie przychodów z nieru-
chomości czy obrót nieruchomością. W związku z powyższym ustawo-
dawca przewiduje skutki w podatku od nieruchomości

2

, w VAT

3

,

w podatkach dochodowych

4

, w podatku od spadków i darowizn

5

,

w podatku od czynności cywilnoprawnych

6

. Co warto podkreślić,

1

Zob. L. Etel, Reforma opodatkowania nieruchomości w Polsce, Białystok 1998,

s. 13.

2

Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn.:

Dz. U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 z późn. zm.).

3

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U.

z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.).

4

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst

jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 15 lutego 1992 r.
o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397
z późn. zm.).

5

Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.:

Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 z późn. zm.).

6

Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst

jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 z późn. zm.).

23

Rozdział I

przedmiotem opodatkowania będzie nie sama nieruchomość, a sytuacja
faktyczna lub prawna, z którą prawo wiąże powstanie obowiązku po-
datkowego

7

. Sytuacja taka może mieć zarówno charakter statyczny (np.

samo posiadanie nieruchomości), jak i dynamiczny, związany z powsta-
niem lub ustaniem danego stanu (np. osiąganie przychodu z tytułu
dzierżawy nieruchomości, utrata prawa własności nieruchomości)

8

. Na

tym tle widać wyraźnie różnicę w przedmiocie opodatkowania poszcze-
gólnych czynności. W ujęciu statycznym, kiedy podatnik wykorzystuje
nieruchomość na własne cele konsumpcyjne, przedmiotem opodatko-
wania będzie stan faktyczny związany z władaniem nieruchomością

9

.

W ujęciu dynamicznym z kolei, kiedy to nieruchomość „wędruje” z rąk
do rąk, opodatkowaniu będzie podlegał odpowiednio przychód, dochód
lub obrót. Niniejsza praca jest poświęcona zasadom opodatkowania
transakcji dotyczących nieruchomości w ujęciu dynamicznym, czyli
gdy podmioty podejmują działania dotyczące nieruchomości, a rezul-
tatem tych czynności jest przeniesienie prawa własności.

Prawo podatkowe przewiduje zróżnicowane konsekwencje wobec

poszczególnych czynności składających się na obrót nieruchomościami.
Inne zasady opodatkowania obowiązują w stosunku do transakcji pole-
gających na sprzedaży nieruchomości, darowizny, użytkowania wieczy-
stego nieruchomości, dochodów z tytułu najmu czy służebności usta-
nowionych na nieruchomości. Bogactwo rozmaitych instytucji cywili-
stycznych mających za przedmiot nieruchomość powoduje powstanie
na gruncie ustaw podatkowych równie obszernego katalogu rozwiązań
podatkowych.

Prawo podatkowe nie przewiduje także jednego znajdującego za-

stosowanie na gruncie wszystkich ustaw wyjaśnienia pojęcia nierucho-
mości. Ustawy podatkowe nie zawierają definicji nieruchomości, a za-
zwyczaj wskazują na nieruchomość lub na grunty, budynki i budowle
jako przedmioty transakcji podlegających opodatkowaniu. Termin
„nieruchomość” wyjaśniony jest w kodeksie cywilnym

10

.

7

Zob. R. Mastalski, Opinia w sprawie opodatkowania rolników podatkiem rolnym

i podatkiem od nieruchomości, Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 1993, nr 19, s. 55.

8

Zob. L. Etel, Reforma opodatkowania..., s. 14.

9

Zob. L. Etel, Opodatkowanie nieruchomości. Problemy praktyczne, Białystok 2001,

s. 38.

10

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93

z późn. zm.).

24

Rozdział I. Ogólna charakterystyka opodatkowania...

Wymogi formalne czynności związanych z nieruchomościami,

które podlegają opodatkowaniu i zostaną w niniejszej pracy opisane,
znajdują podstawę głównie na gruncie prawa cywilnego

11

. Zasady

przeniesienia, treść czy ograniczenia prawa własności nieruchomości
uregulowane zostały w prawie prywatnym i te właśnie zasady stanowią
punkt wyjścia dla oceny prawidłowości oraz skuteczności poszczegól-
nych czynności. Nie oznacza to jednak, że prawo podatkowe ogranicza
się w tym zakresie do określenia ekonomicznych skutków działań opi-
sanych w kodeksie cywilnym

12

. W tym kontekście pojawia się pytanie:

czy w sytuacji, gdy ustawa podatkowa nie zawiera precyzyjnego wyja-
śnienia danego terminu, dopuszczalne jest skorzystanie z definicji za-
wartych w innych gałęziach prawa? W konsekwencji: czy uzasadnione
jest korzystanie np. przy określeniu skutków podatkowych umowy
sprzedaży nieruchomości z definicji nieruchomości i sprzedaży wska-
zanych w kodeksie cywilnym?

Z tego względu pojawia się konieczność rozważenia, czy prawo

podatkowe stanowi odrębną gałąź prawa oraz czy proces zapożyczania
instytucji uregulowanych w odrębnych gałęziach prawa jest dopuszczal-
ny, a w przypadku odpowiedzi pozytywnej – jakie w takim wypadku
muszą zostać spełnione warunki. Niezbędne jest zatem przeprowadzenie
analizy dotyczącej relacji pomiędzy odrębnymi dziedzinami prawa,
głównie na gruncie wpływu, jaki wywierają one na pojęcia wykorzysty-
wane w prawie podatkowym. Następnie, w kontekście powyższych
ustaleń, zostanie sformułowana przyjęta na potrzeby pracy definicja
nieruchomości. Stanie się to wstępem do wskazania roli, jaką odgrywa
na gruncie obrotu nieruchomościami naczelne prawo przysługujące
w stosunku do nieruchomości – prawo własności. Przy uwzględnieniu
poczynionych uwag zostanie przedstawione uzasadnienie wprowadzania
w systemie prawnym szczególnych zasad opodatkowania obrotu nieru-
chomościami. W dalszej kolejności zaś opisane zostaną zasady, które
kształtują istotę, treść i ograniczenia prawa własności oraz mają decy-
dujący wpływ na reguły opodatkowania czynności prowadzących do
przeniesienia prawa własności nieruchomości.

11

Zob. S. K. Skolfield, Cases on the law of personal property, Brooklyn 1953, s. 5.

12

Przykładem jest ustawa o VAT: według art. 2 pkt 22 ustawy o VAT pojęcie

„sprzedaż” należy rozumieć jako odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług
na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

25

1. Uwagi ogólne

2. Autonomia prawa podatkowego

Prawo nie jest przypadkowym czy pozbawionym ładu nagromadze-

niem norm prawnych. System prawa stanowi pewną całość złożoną
z wzajemnie powiązanych elementów, logicznie uporządkowaną i we-
wnętrznie zharmonizowaną. Na system ten składają się różne gałęzie
prawa, czyli zespoły norm prawnych, regulujących stosunkowo szeroką
grupę jednorodnych stosunków społecznych

13

.

Zagadnienie wzajemnych relacji, zwłaszcza na płaszczyźnie języko-

wej, pomiędzy prawem podatkowym a innymi gałęziami prawa należy
poprzedzić rozważeniem miejsca, jakie prawo podatkowe zajmuje
w systemie prawa, a zwłaszcza czy stanowi jego autonomiczną gałąź.
Decydujące znaczenie w takim przypadku mają kwestie o charakterze
zarówno teoretycznym, jak i praktycznym

14

. Odrębność bowiem polega

na tym, że można wskazać takie wspólne cechy grupy norm podatko-
wych, które pozwolą wyróżnić je spośród innych norm oraz które mają
wpływ na tworzenie, stosowanie i wykładnię prawa

15

.

Prawo podatkowe należy do prawa publicznego

16

, a więc do tej

grupy gałęzi prawa, w których dominuje interes powszechny

17

. Metodą

regulowania stosunków społecznych w tym prawie jest metoda admi-

13

Zob. A. Jamróz (red.), Wstęp do nauk prawnych, Białystok 1999, s. 84.

14

Zob. W. Nykiel, Autonomia prawa podatkowego – wybrane zagadnienia

(w:) T. Dębowska-Romanowska, A. Jankiewicz (red.), Konstytucja. Ustrój, system finan-
sowy państwa. Księga pamiątkowa ku czci prof. Natalii Gajl, Warszawa 1999, s. 397.

15

Zob. W. Lang, J. Wróblewski, S. Zawadzki, Teoria państwa i prawa, Warszawa

1979, s. 369.

16

W tym kontekście warto przywołać myśl Ulpiana, zgodnie z którą prawo publiczne

jest to prawo skoncentrowane na dobru wspólnym, a nie na prywatnych korzyściach.
Zob. J. S. Bell, Comparative administrative law (w:) M. Reimann, R. Zimmerman (red.),
The Oxford handbook of comparative law, Oxford 2008, s. 1262. Należy również zwrócić
uwagę na to, że podział na prawo prywatne i publiczne nie występuje w systemach wy-
wodzących się z prawa angielskiego. Zob. J. Głuchowski (red.), Zarys prawa Stanów
Zjednoczonych, Toruń 1991, s. 173.

17

Warto przywołać stanowisko Pawła Borszowskiego (Elementy stosunku prawnego

zobowiązania podatkowego, Kraków 2004, s. 28), zgodnie z którym prawo podatkowe,
będąc częścią prawa finansowego, ulega w Polsce już od pewnego czasu istotnym prze-
kształceniom ku wyodrębnieniu właśnie prawa podatkowego, tworzącego odrębną gałąź
prawa, charakteryzującą się właściwymi dla niej normami prawnymi, zasadami oraz
przedmiotem i metodą regulacji, a także oczywiście swoistymi stosunkami prawnymi.
Zasadnicze znaczenie przy wyodrębnieniu prawa podatkowego będą miały kryteria
przedmiotu i metody regulacji prawnej.

26

Rozdział I. Ogólna charakterystyka opodatkowania...

nistracyjnoprawna oparta na władztwie i podporządkowaniu

18

. Przez

bardzo długi czas prawo podatkowe stanowiło integralną część prawa
finansowego

19

, którego odrębność w systemie prawa

20

jako całokształtu

norm regulujących stosunki finansowe

21

była zaakceptowana wcześniej.

Pojawiały się również takie ujęcia struktury prawa finansowego

22

,

w których odrębnym działem jest szeroko rozumiane prawo budżetowe,
a prawo podatkowe stanowi tylko jego część składową

23

.

Na wyodrębnienie prawa podatkowego spośród norm prawa finan-

sowego miały decydujący wpływ następujące kryteria: przedmiot
unormowania, budowa norm, cechy stosunków społecznych regulowa-
nych przez te normy, sposób realizacji tych stosunków, cel w jakim
zostały ustanowione

24

. Co więcej, można także wskazać na odrębność

legislacyjną – normy prawa podatkowego znajdują się bowiem w od-
rębnych aktach prawnych

25

. O stopniu rozwoju prawa podatkowego

świadczą także istnienie rozbudowanej i mającej swoje tradycje części
ogólnej, wyodrębnienie systemu organów i procedury oraz grupy zawo-

18

Zob. R. Mastalski, Prawo podatkowe, Warszawa 2000, s. 17.

19

Leon Kurowski wprowadził pojęcie prawa finansowego w ujęciu szerokim, poprzez

które rozumiał prawo budżetowe w ujęciu wąskim, prawo wydatków budżetowych oraz
prawo dochodów budżetowych. Ostanie z nich miało składać się m.in. z prawa podatko-
wego. Zob. L. Kurowski, Wstęp do nauki prawa finansowego, Warszawa 1976, s. 26.

20

Zob. N. Gajl, Finanse i prawo finansowe, Warszawa 1992, s. 35.

21

Warto przywołać pogląd Bogumiła Brzezińskiego, który stwierdził, że traktowanie

prawa podatkowego jako części prawa finansowego wydaje się archaiczne. Nie
uwzględnia bowiem znaczenia poszczególnych dziedzin prawa finansowego w praktyce.
Stąd powołany autor przyjmuje, że bardziej adekwatne są klasyfikacje uznające prawo
podatkowe za odrębny dział prawa, równorzędny prawu budżetowemu. Zob. B. Brzeziński,
Zarys prawa finansów publicznych, Toruń 1995, s. 19.

22

Przez wiele lat wskazywano na to, że nie powinno budzić większych kontrowersji

stwierdzenie, iż prawo finansowe stanowi odrębną gałąź prawa, która powstała z prawa
administracyjnego. Zob. A. Komar, W. Łączkowski, Finanse i prawo finansowe, Warszawa
1976, s. 43; N. Gajl, Finase..., s. 37; K. Jandy-Jendrośka, Związki prawa finansowego
z prawem administracyjnym (w:) M. Weralski (red.), System instytucji prawno-finansowych
PRL, t. 1: Instytucje ogólne, Warszawa 1982, s. 451; E. Ruśkowski, J. Stankiewicz, Finanse
i prawo finansowe, Białystok 1992, s. 25; C. Kosikowski, E. Ruśkowski, Finanse i prawo
finansowe, Białystok 1993, s. 42; E. Chojna-Duch, Polskie prawo finansowe. Finanse pu-
bliczne, Warszawa 2007, s. 40.

23

Zob. B. Brzeziński, Prawo podatkowe. Zarys wykładu, Toruń 1996, s. 35.

24

Zob. W. Nykiel, Autonomia prawa podatkowego..., s. 398.

25

Zob. R. Mastalski, Autonomia prawa podatkowego a spójność i zupełność systemu

prawa, Prz. Pod. 2003, nr 10, s. 12.

27

2. Autonomia prawa podatkowego

dowej – doradców podatkowych

26

. Ponadto funkcja norm prawa podat-

kowego, ich charakter prawny, rola społeczna i gospodarcza wpływają
na wykładnię tak dalece, że mówi się o zasadach wykładni prawa podat-
kowego

27

.

Podsumowując powyższe rozważania, należy uznać, że prawo po-

datkowe, które stanowi odrębną gałąź prawa, charakteryzuje się auto-
nomią polegającą na kształtowaniu rozwiązań i instytucji w sposób
względnie samodzielny. Granice autonomii prawa podatkowego wyty-
czają podstawowe zasady systemu prawa, które zawarte są w Konstytu-
cji RP

28

i które dotyczą wolności, praw oraz obowiązków człowieka

i obywatela, źródeł prawa, w tym wyłączności ustawowej w sprawach
podatkowych, oraz procedury legislacyjnej. Stanowią one reguły obli-
gatoryjnie przestrzegane w procesie stosowania prawa. Co więcej, na
uwadze trzeba mieć konieczność zachowania niezbędnej spójności
i integracji wewnętrznej systemu prawa. Prawo podatkowe stanowi
bowiem element tego systemu i powinno być zharmonizowane z pozo-
stałymi jego gałęziami. Pod względem merytorycznym oznacza to, że
prawo podatkowe nie może być sprzeczne z innymi gałęziami prawa
ani godzić w ich funkcjonowanie, formalnie zaś oznacza to konieczność
dopasowania języka prawnego.

Na tle rozważań dotyczących autonomii prawa podatkowego warto

podkreślić jego związki z innymi dziedzinami prawa. Każda z nich
charakteryzuje się odrębnymi cechami odpowiednimi do pełnionych
funkcji. Normy zazwyczaj dają się zakwalifikować do jednego z działów
prawa – prywatnego (np. cywilne) lub publicznego (np. administracyj-
ne). Warto zwrócić uwagę w szczególności na relacje pomiędzy prawem
podatkowym a prawem konstytucyjnym, administracyjnym, gospodar-
czym oraz cywilnym.

Więź z prawem konstytucyjnym polega na tym, że pobieranie po-

datków stanowi ograniczenie konstytucyjnie chronionej wartości, jaką

26

Zob. A. Mariański, Rozstrzyganie wątpliwości na korzyść podatnika. Zasada prawa

podatkowego, Warszawa 2009, s. 13.

27

Zob. B. Brzeziński, Szkice z wykładni prawa podatkowego, Gdańsk 2002, s. 9.

28

Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U.

Nr 78, poz. 483 z późn. zm.).

28

Rozdział I. Ogólna charakterystyka opodatkowania...

jest własność. Konstytucja RP kwestie te określa w art. 84

29

i 217

30

.

Aczkolwiek podkreślić należy, że artykuły te nie są przepisami prawa
podatkowego. Stanowią one bowiem źródło prawa wyższego rzędu,
wskazując na podstawę prawną obowiązków podatkowych oraz okre-
ślając właściwe dla nich standardy legislacyjne.

Z prawem administracyjnym prawo podatkowe związane jest na

płaszczyźnie ustrojowej

31

. Normy określające organizację i zasady

działania organów administracji podatkowej stanowią bowiem system
wzorowany na rozwiązaniach spotykanych w innych działach admini-
stracji publicznej. Ponadto prawo podatkowe posługuje się pojęciami
charakterystycznymi dla prawa administracyjnego (np. organ admini-
stracji publicznej, nadzór, podporządkowanie). O wzajemnych relacjach
obu wskazanych gałęzi prawa świadczy fakt, że w latach 1981–1997 do
postępowania podatkowego miały zastosowanie regulacje kodeksu
postępowania administracyjnego, a więc ogólna procedura administra-
cyjna.

Relacje prawa podatkowego z prawem gospodarczym mają charak-

ter przedmiotowy (działalność gospodarcza, wykonywanie wolnych
zawodów) oraz podmiotowy (przedsiębiorca)

32

. Zapewnienie spójności

pojęciowej i przedmiotowej jest tu trudne, ponieważ to cel, zakres
i przedmiot regulacji decydują o sposobie definiowania w różnych
aktach prawnych podmiotu i powiązanego z nim przedmiotu działal-
ności gospodarczej

33

. Ustawy podatkowe często zawierają własną defi-

nicję działalności gospodarczej

34

i niekoniecznie odwołują się do zna-

czenia, jakie nadawane jest temu pojęciu przez ustawę o swobodzie

29

Zgodnie z brzmieniem wskazanego przepisu każdy jest obowiązany do ponoszenia

ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

30

Zgodnie z brzmieniem wskazanego przepisu nakładanie podatków, innych danin

publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych,
a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od
podatków następuje w drodze ustawy.

31

Zob. H. Dzwonkowski (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 2010, s. 25.

32

Zob. H. Dzwonkowski (w:) A. Buczek, H. Dzwonkowski, L. Etel, J. Gliniecka,

J. Glumińska-Pawlic et al., Prawo podatkowe. Zarys prawa, Warszawa 2006, s. 114.

33

Zob. C. Kosikowski, Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej,

Warszawa 2005, s. 77.

34

Przykładami są art. 5a pkt 6 u.p.d.o.f. oraz art. 15 ust. 2 ustawy o VAT; różnicę

stanowi art. 3 pkt 9 o.p. odwołujący się do definicji w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r.
o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447
z późn. zm.).

29

2. Autonomia prawa podatkowego

działalności gospodarczej. Niewątpliwie jednak skutkiem realizacji
norm prawa handlowego jest powstanie stanu faktycznego, z którego
wynikają obowiązki podatkowe

35

. Realizacja funkcji redystrybucyjnej

sprawia, że gromadzenie środków pieniężnych musi pozostawać
w określonej relacji do wydajności źródeł dochodów czy też do możli-
wości płatniczych osób zobowiązanych do płacenia podatków. Zjawiska
ekonomiczne determinują więc możliwość stosowania podatków,
a w konsekwencji także stan i kierunki przemian w gospodarce. Prawo
podatkowe w hipotezach swoich norm często nie odwołuje się bezpo-
średnio do zjawisk ekonomicznych, ale do form, jakich używa praktyka
obrotu gospodarczego

36

. Styka się ono zatem w takim przypadku z go-

spodarką w sposób pośredni, poprzez cywilnoprawne formy czynności
obrotu gospodarczego. W sytuacji, kiedy stosunki ekonomiczne rozwi-
jają się w tak dynamicznym tempie, pojawia się potrzeba częstych zmian
w regulacjach prawnopodatkowych.

Prawo podatkowe jest szczególnie silnie i wielorako powiązane

z prawem cywilnym

37

. Istotne jest to zwłaszcza na gruncie określenia,

jak unormowania podatkowoprawne wpływają na funkcjonowanie
i efektywność prawa cywilnego

38

. Reguły opodatkowania mogą bowiem

zachęcać lub zniechęcać do korzystania z określonych instytucji prawa
cywilnego

39

. Wielokrotnie podatkowe determinanty oddziałują na

podmioty tworzące prawo w ten sposób, że konstrukcje cywilnoprawne
są dopasowywane do obowiązującego prawa podatkowego, a nie do
potrzeb gospodarczych czy społecznych. Co warto podkreślić, prawo
cywilne umożliwia funkcjonowanie instytucji prawa podatkowego
w sposób selektywny, dotyczy bowiem wybranych instytucji podatko-
wo-prawnych (np. takich, które służą zabezpieczeniu wykonania zobo-

35

Jak podkreśla Zbigniew Ofiarski, bez zaistnienia stanów regulowanych przepisami

prawa cywilnego oraz handlowego trudno byłoby uzasadnić powstanie obowiązków
podatkowych. Zob. Z. Ofiarski, Ogólne prawo podatkowe. Zagadnienia materialnoprawne
i proceduralne, Warszawa 2010, s. 40.

36

Zob. I. Korczyński, Podatkowoprawny stan faktyczny (w:) B. Brzeziński (red.),

Prawo podatkowe. Teoria, instytucje, funkcjonowanie, Toruń 2009, s. 39.

37

Zob. A. Kostecki, Związki prawa finansowego z prawem cywilnym (w:) M. Weralski

(red.), System instytucji prawno-finansowych PRL, t. 1: Instytucje ogólne, Warszawa 1982,
s. 429.

38

Zob. B. Brzeziński, Prawo podatkowe a prawo cywilne, Toruński Rocznik Podat-

kowy 2008, s. 115.

39

Przykładem może być wybór określonego rodzaju spółki handlowej pod względem

wysokości obciążeń podatkowych wspólników.

30

Rozdział I. Ogólna charakterystyka opodatkowania...

wiązania – hipoteki czy zastawu skarbowego). Taki rodzaj „wsparcia”
ze strony prawa cywilnego jest godny uwagi, gdyż ustawodawca często
nie odsyła bezpośrednio do przepisu prawa cywilnego, czyli – jak
można przyjąć – nie chce takiego wsparcia lub uznaje to za zjawisko
tak oczywiste, że nie wymaga takiego odesłania

40

.

3. Wpływ innych gałęzi prawa na kształtowanie pojęć
w ustawach podatkowych

Jednym ze sposobów precyzowania znaczeń wyrażeń użytych

w tekstach prawnych jest tworzenie definicji pojęć. Nadają one bowiem
definiowanemu terminowi określone znaczenie na gruncie języka
prawnego

41

. Podstawowym założeniem tworzenia definicji jest uzyskanie

jasności przepisów prawa.

W doktrynie w zasadzie nie neguje się samodzielności konstrukcyj-

nej prawa podatkowego w zakresie tworzenia i używania własnych
pojęć dla nazywania określonych zjawisk, stanów rzeczy, faktów kon-
wencjonalnych

42

. Dopuszczono bowiem możliwość tworzenia definicji

legalnych w obrębie danego aktu prawnego

43

. W normach prawa podat-

kowego występuje szereg terminów, które zostały ukształtowane przez
ustawodawcę na potrzeby tej gałęzi. Przykładami są pojęcia takie jak:
podatnik, obowiązek podatkowy, zobowiązanie podatkowe, płatnik.
Potwierdza to niewątpliwie odrębność i samodzielność prawa podatko-
wego.

Na gruncie prawa podatkowego występują także zwroty obowiązu-

jące również w prawie cywilnym, pracy czy administracyjnym. Prawo
podatkowe niejednokrotnie tworzy jednak własne definicje terminów
zaczerpniętych z innych gałęzi, nadając tym pojęciom zmodyfikowane
znaczenie. Przykładem takiego stanu rzeczy jest sformułowanie znacze-
nia pojęcia sprzedaży na potrzeby podatku od towarów i usług. Zgodnie
z art. 2 pkt 22 ustawy o VAT przez sprzedaż rozumie się „odpłatną

40

Zob. B. Brzeziński, Prawo podatkowe a..., s. 398.

41

Zob. B. Brzeziński, O zasięgu definicji zawartych w ordynacji podatkowej

(w:) R.Dowgier (red.), Ordynacja podatkowa w teorii i praktyce, Białystok 2008, s. 30.

42

Zob. A. Bartosiewicz, R. Kubacki, Granice autonomii prawa podatkowego. Glosa

do uchwały 7 sędziów NSA z dnia 4 czerwca 2001 r., FPS 14/00, Glosa 2004, nr 1, s. 29.

43

Zob. § 146 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r.

w sprawie zasad techniki prawodawczej (Dz. U. Nr 100, poz. 908).

31

3. Wpływ innych gałęzi prawa na kształtowanie...

dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów”. Jest
to zatem znaczenie odbiegające od pojęcia umowy sprzedaży
z art. 535 k.c. Innym przykładem jest określenie, kim jest pracownik.
W myśl bowiem art. 12 ust. 4. u.p.d.o.f. za pracownika uważa się osobę
pozostającą w stosunku służbowym, stosunku pracy, stosunku pracy
nakładczej lub spółdzielczym stosunku pracy. Zgodnie z art. 2 kodeksu
pracy

44

pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy

o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy
o pracę. Potrzeby używania w prawie podatkowym pojęć zaczerpniętych
z innych gałęzi i nadawanie im odrębnego znaczenia nie sposób zakwe-
stionować. Na tym tle należy jednak sformułować postulaty nawiązujące
do podstawowych zasad techniki legislacyjnej

45

. Po pierwsze – normo-

dawca, tworząc przepisy prawa podatkowego, może się posługiwać
występującymi na gruncie innych gałęzi prawa terminami w innym
znaczeniu tylko wówczas, gdy posłużenie się nimi w znaczeniu nadanym
przez unormowania innych gałęzi nie jest możliwe ze względu na treść
wprowadzonych rozwiązań. Po drugie – nowe znaczenie nadane termi-
nom zaczerpniętym z innych gałęzi musi zostać wskazane wyraźnie;
nie powinno ono wynikać jedynie pośrednio z kontekstu, w jakim ich
użyto. Postępowanie niezgodne ze wskazanymi postulatami prowadzi
do pojawienia się trudności interpretacyjnych i komplikuje wywiązy-
wanie się z obowiązków podatników. Utrudnia to zatem, a często
uniemożliwia, przestrzeganie prawa oraz jego stosowanie przez organy

46

.

W tym miejscu warto wspomnieć o podstawowych zasadach wy-

kładni prawa, które znajdują również zastosowanie w przypadku inter-
pretacji norm prawa podatkowego. Punkt wyjścia wykładni prawa, za-

44

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r.

Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

45

Zob. W. Nykiel, Autonomia prawa podatkowego..., s. 398.

46

Na uwagę zasługuje teoria Charlesa Rembera w odniesieniu do istoty języka

prawniczego. Powołany autor stwierdził, że samo prawo nie wymaga odrębnego języka,
ale prawnicy tworzą pozory, iż jest on niezbędny. Jest bowiem łatwiej powtarzać słabe
sformułowania, niż znaleźć właściwe słowa. Przez wieki prawnicy posługiwali się językiem
opartym na łacinie, francuskim i angielskim oraz „bełkocie” – i tak jest do dziś, z tym że
łaciny jest mniej, angielskiego więcej, francuski został wchłonięty, a „bełkot” się ustabili-
zował. Zob. Ch. Rember, The law of the land. The revolution of our legal system, New
York 1980, s. 37.

32

Rozdział I. Ogólna charakterystyka opodatkowania...

kreślający także jej granice, stanowi wykładnia językowa

47

. Na gruncie

przepisów podatkowych ma to zasadnicze znaczenie, głównie ze
względu na rozpowszechnioną zasadę samoobliczenia podatku. Z zało-
żenia więc podatnik powinien bezbłędnie odczytać normy prawne ze
stosownych przepisów regulujących sytuacje, w których się znalazł

48

.

Rozumienie tekstu przepisu przez jak największą rzeszę adresatów za-
pewnia też posługiwanie się przez ustawodawcę językiem powszechnym,
co stanowi podstawę wykładni językowej

49

. Niezależnie od wskazanej

zasady funkcjonuje w literaturze stanowisko, według którego w sytuacji,
kiedy dane pojęcie jest zdefiniowane w akcie prawnym i jednocześnie
ma ugruntowane znaczenie w języku prawniczym, temu pojęciu należy
przyznać pierwszeństwo przed językiem powszechnym

50

. Do takiego

założenia należy jednak podchodzić z dużą ostrożnością, aczkolwiek
stanowi to potwierdzenie faktu, że domniemanie języka powszechnego
nie ma charakteru absolutnego

51

. Wskazana wykładnia językowa jest

uzupełniana i weryfikowana przez inne rodzaje wykładni. W pierwszej
kolejności będzie to wykładnia celowościowa, prowadząca do poszuki-
wania rezultatu, który ustawodawca zamierzał osiągnąć. W przypadku
bardziej złożonego tekstu aktu prawnego zastosowanie znajduje wykład-
nia systemowa

52

.

W tym miejscu warto szczególną uwagę zwrócić na tzw. wykładnię

gospodarczą, stanowiącą uzasadnienie teoretyczne uwzględniania
uwarunkowań z zakresu ekonomiki życia społecznego w prawie podat-
kowym. Postulaty tej wykładni opierają się na założeniu, że przy inter-
pretacji prawa podatkowego relatywnie dużą użyteczność wykazuje
strategia wykładni dynamicznej – pod warunkiem że nie narusza uza-
sadnionych interesów podatnika

53

. Wykładnia gospodarcza opiera się

na dwóch podstawowych założeniach: podatnik powinien zachowywać

47

Zob. L. Etel, glosa do wyroku WSA w Białymstoku z dnia 23 października 2007 r.,

I SA/Bk 385/07, PPLiFS 2008, nr 3, s. 5.

48

Zob. B. Brzeziński, Prawo podatkowe. Teoria..., s. 423.

49

Zob. J. Wróblewski, Rozumienie prawa i jego wykładnia, Wrocław 1990, s. 79.

50

Zob. M. Zieliński, Wyznaczniki reguł wykładni prawa, Ruch Prawniczy, Ekono-

miczny i Socjologiczny 1998, z. 3–4, s. 4.

51

Zob. B. Brzeziński, Prawo podatkowe. Teoria..., s. 426.

52

Zob. C. Kosikowski, E. Ruśkowski, A. Borodo, Finanse publiczne i prawo finan-

sowe, Warszawa 2008, s. 83.

53

Zob. B. Brzeziński, H. Filipczyk, Dyrektywa wykładni gospodarczej jako postulat

wykładni operatywnej prawa podatkowego (cz. I), Pr. i Pod. 2010, nr 7, s. 1.

33

3. Wpływ innych gałęzi prawa na kształtowanie...

się gospodarczo racjonalnie i podatkowo neutralnie oraz powinien
podlegać adekwatnemu, w świetle rzeczywistego przebiegu zdarzeń
gospodarczych oraz ogólnych założeń konstrukcji danego podatku,
obciążeniu podatkowemu

54

. Realizacja wskazanej wykładni polega zatem

na przyjęciu, że przy ustalaniu znaczenia przepisów należy preferować
takie ich rozumienie, które nie prowadzi ani do nieadekwatnego do
danej sytuacji gospodarczej obciążenia podatkowego, ani też do opo-
datkowania niezgodnego z ekonomiczną treścią i przebiegiem realnych
zdarzeń gospodarczych, w których uczestniczy podatnik

55

.

W praktyce największe problemy w procesie wykładni pojawiają

się wtedy, gdy w przepisie podatkowym znajduje się wyrażenie znajdu-
jące wyjaśnienie w innej gałęzi prawa bez stosownego do niej odesłania.

Podejmując rozważania dotyczące możliwości wykorzystywania

znaczenia pojęć zdefiniowanych w innych gałęziach prawa, należy
w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na to, że takie rozwiązanie jest
naturalną konsekwencją jego podstawowej funkcji. Trudno jest bowiem
wskazywać na skutki podatkowe pewnych czynności bez odwoływania
się do zasad ich tworzenia i funkcjonowania określonych w innych ga-
łęziach prawa.

Należy podkreślić, że zgodnie z akceptowanym poglądem teorii

prawa definicje ustawowe budowane są wyłącznie na użytek konkretnej
dziedziny prawa, a nawet konkretnego aktu normatywnego

56

. Zasadni-

czy wyjątek od wskazanej zasady stanowi sytuacja, kiedy przepisy prawa
podatkowego odsyłają do definicji zawartej w innej gałęzi prawa

57

.

Należy uznać, że odwołanie takie jest wiążące i powoduje inkorporację
definicji na grunt prawa podatkowego.

Problem się pojawia, kiedy przepis podatkowy, który zawiera dane

wyrażenie, nie odsyła do jego definicji sformułowanej w odrębnych
gałęziach prawa. Należy podzielić pogląd, że tzw. definicje obce nie
wiążą w procesie stosowania prawa podatkowego w ogóle, gdy wyraźnie

54

Zob. B. Brzeziński, Podstawy wykładni prawa podatkowego, Gdańsk 2008, s. 148.

55

Zob. B. Brzeziński, H. Filipczyk, Dyrektywa wykładni gospodarczej jako postulat

wykładni operatywnej prawa podatkowego (cz. II), Pr. i Pod. 2010, nr 8, s. 5.

56

Zob. M. Kalinowski, Granice legalności unikania opodatkowania w polskim syste-

mie podatkowym, Toruń 2001, s. 189.

57

Przykładem jest choćby art. 1a ust. 1 pkt 1 u.p.o.l., zgodnie z którym za budynek

uważa się obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego, który jest
trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych
oraz posiada fundamenty i dach.

34

Rozdział I. Ogólna charakterystyka opodatkowania...

odbiegają treścią od znaczenia potocznego

58

. Co więcej, definicje „obce”

mogą mieć znaczenie pomocnicze, które umożliwia zrozumienie wyra-
żenia potocznego. Formułowana jest także teza

59

, iż nawet w sytuacji

milczenia ustawy podatkowej definicje „obce” wiążą w procesie inter-
pretacji, jeżeli są definicjami pojęć występujących wyłącznie w językach
konwencjonalnych (np. są definicjami pojęć prawnych). Za pojęcia
swoiście prawne uznać należy te, które definiowane są w tekstach
przepisów prawa, a w języku powszechnym nie występują bądź znajdują
w nim zastosowanie wtórne

60

.

Konsekwencją zaakceptowania takiego stanowiska jest przyjęcie

domniemania, że kiedy w prawie cywilnym pojęcie nieruchomości jest
zdefiniowane, to w braku odmiennej definicji w prawie podatkowym
będzie miało takie samo znaczenie

61

. Nie znajduje zatem uzasadnienia

przyjmowanie w takim przypadku domniemania języka powszechnego,
w języku tym bowiem pojęcie nieruchomości funkcjonuje, ale jako
pojęcie z języka prawnego

62

. Ta sama zasada znajdzie zastosowanie

wobec pozostałych terminów dotyczących przeniesienia własności
nieruchomości, tj. samego pojęcia własności, sprzedaży oraz pozostałych
umów prowadzących do przeniesienia prawa własności przysługującego
wobec nieruchomości.

4. Nieruchomość jako przedmiot transakcji
podlegających opodatkowaniu

4.1. Uwagi ogólne

Większość

63

ustaw podatkowych posługuje się pojęciem nierucho-

mości i żadna z nich nie wyjaśnia tego terminu. Cechą charakterystyczną

58

Zob. W. Nykiel, Autonomia prawa podatkowego..., s. 431.

59

Zob. ibidem, s. 432.

60

Zob. L. Etel, R. Dowgier, Opodatkowanie podatkiem od nieruchomości dróg we-

wnętrznych. Glosa do wyroku WSA w Olsztynie z dnia 18 stycznia 2007 r., I SA/Ol 582/06,
Fin. Kom. 2007, nr 3, s. 51.

61

Zob. B. Brzeziński, Podstawy wykładni prawa..., s. 77.

62

Przykładem jest orzeczenie NSA z dnia 19 maja 1994 r., SA/Po 3612/93, POP

1998, z. 3, poz. 10.

63

Wyjątki w tym zakresie stanowią: ustawa z dnia 19 listopada 2009 r. o grach ha-

zardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540), ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcy-

35

4. Nieruchomość jako przedmiot transakcji...

pojmowania nieruchomości w prawie podatkowym jest to, że ustawo-
dawca w zasadzie rezygnuje z wprowadzenia legalnej definicji na rzecz
dostosowania tego terminu na potrzeby określonej konstrukcji podat-
kowej. Najczęściej wygląda to w ten sposób, że ustawodawca posługuje
się pojęciem nieruchomości z równoczesnym wskazaniem innych rze-
czy, które podlegają takim samym zasadom opodatkowania. Przykładem
jest art. 10 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.f., który mówi: a) o nieruchomościach
lub ich częściach oraz udziałach w nieruchomości, b) o spółdzielczym
własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz
prawie do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
c) o prawie wieczystego użytkowania gruntów oraz d) o innych rzeczach.

Ustawy podatkowe, regulując zasady opodatkowania przeniesienia

własności nieruchomości, stosują wskazane pojęcie w różnych konfigu-
racjach. Na przykład: w art. 14 ust. 2c u.p.d.o.f. mowa jest o budynku
mieszkalnym, jego części lub udziale w takim budynku, lokalu miesz-
kalnym stanowiącym odrębną nieruchomość lub udziale w takim lokalu,
gruncie lub udziale w gruncie. W ustawie o podatku dochodowym od
osób prawnych mowa jest m.in. o nieruchomościach wchodzących
w skład gospodarstwa rolnego

64

lub kwotach odpowiadających wartości

nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami państwa
polskiego

65

. Podobnie ustawa o podatku od spadków i darowizn posłu-

guje się również pojęciem nieruchomości

66

bez rozwijania jego znacze-

nia. Na tym tle wyróżniała się ustawa o VAT

67

, która w brzmieniu

obowiązującym do końca 2010 r., wskazując, co należy rozumieć pod
pojęciem towaru, wymieniała m.in. budynki i budowle lub ich części
oraz grunty. Stosuje się tam jednak również termin „nieruchomość”

68

,

nie wyjaśniając go w żaden sposób. Żadna z ustaw regulujących zasady
opodatkowania przeniesienia prawa własności nieruchomości nie od-
syła do rozumienia tego terminu określonego w innych aktach. Powstaje

zowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 108, poz. 626 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia
24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym (Dz. U. Nr 183, poz. 1353 z późn. zm.). Pojawia
się tam wprawdzie pojęcie nieruchomości, lecz nie w rozdziale dotyczącym opodatkowa-
nia.

64

Art. 17 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p.

65

Art. 12 ust. 4 pkt 17 u.p.d.o.p.

66

Art. 7 ust. 5 u.p.s.d.

67

Art. 2 pkt 6 ustawy o VAT.

68

Np. art. 28e ustawy o VAT.

36

Rozdział I. Ogólna charakterystyka opodatkowania...

więc sytuacja, kiedy prawo podatkowe posługuje się pojęciem sformu-
łowanym w innych dziedzinach prawa i milczy w zakresie ewentualnego
do nich odesłania.

Pierwszą ustawą podatkową, w której – jak mogłoby się wydawać

– należałoby szukać wyjaśnienia przez ustawodawcę pojęcia nierucho-
mości, jest ustawa o podatkach i opłatach lokalnych. Zgodnie z art. 2
u.p.o.l. opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają nastę-
pujące nieruchomości lub obiekty budowlane: grunty, budynki lub ich
części, budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności
gospodarczej. W art. 3 u.p.o.l., określającym podmiot podatku, mowa
jest natomiast o nieruchomościach i obiektach budowlanych. Jak widać,
pojęcie nieruchomości nie jest tożsame z nieruchomością zdefiniowaną
w kodeksie cywilnym. Przedmiot podatku od nieruchomości bowiem
obejmuje również „obiekty budowlane”, które nie muszą być „nieru-
chomościami” w rozumieniu art. 46 k.c. Każdy obiekt budowlany
(z wyjątkiem obiektów małej architektury) jednak podlega opodatko-
waniu podatkiem od nieruchomości, nawet gdy nie stanowi nierucho-
mości ani też jej części składowej. Stąd też posługiwanie się pojęciem
„nieruchomości” przy określaniu przedmiotu podatku od nieruchomo-
ści okazuje się mało precyzyjne. W istocie rzeczy przedmiotem podatku
są budynki, budowle i grunty, bez względu na to, czy stanowią nieru-
chomość w rozumieniu art. 46 k.c.

Należy zatem rozważyć, czy ustalenia poczynione na gruncie

ustawy o podatkach i opłatach lokalnych mogą pomóc w określeniu,
co ustawodawca rozumie pod pojęciem nieruchomości w innych usta-
wach podatkowych, które regulują skutki w zakresie przeniesienia
prawa własności. Zgodnie bowiem z wcześniej wskazanymi standardami
legislacyjnymi definicja zbudowana w ustawie ma zastosowanie tylko
do tego aktu oraz do rozporządzeń wydanych na jego podstawie.

W myśl podanej już zasady wykładni definicje „obce” wiążą

w szczególności wówczas, gdy stanowią definicje pojęć swoiście praw-
nych. Termin „nieruchomość” jest pojęciem stanowiącym niewątpliwie
składnik języka prawnego. Biorąc to pod uwagę, należy jednoznacznie
uznać, że prawo podatkowe, posługując się terminem „nieruchomość”,
odnosi się do znaczenia, jakie nadało mu prawo cywilne, które formu-
łuje w tym zakresie własną definicję. Nie znajdzie zastosowania w tym
przypadku domniemanie języka potocznego, gdyż pojęcie „nierucho-
mość” ma w nim znaczenie wtórne, tj. zaczerpnięte z języka prawnego.
W odniesieniu do rozumienia pojęcia nieruchomości w ustawach po-

37

4. Nieruchomość jako przedmiot transakcji...

datkowych orzecznictwo wielokrotnie odwoływało się do terminu
określonego w przepisach prawa cywilnego

69

. Przykładem bezpośred-

niego stwierdzenia przez sąd, że z uwagi na brak definicji legalnej nie-
ruchomości w u.p.d.o.f. zastosowanie powinny znaleźć w tym zakresie
przepisy prawa prywatnego, w tym art. 46 k.c., jest orzeczenie WSA we
Wrocławiu z dnia 30 października 2009 r.

70

W niniejszej pracy podstawą wyprowadzenia definicji nieruchomo-

ści są reguły podane przez ustawodawcę w kodeksie cywilnym. W myśl
art. 46 § 1 k.c. nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej sta-
nowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki
trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy
przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot wła-
sności. Unormowania kodeksu cywilnego wymagają jednak uściślenia
na mocy szczegółowych uregulowań cywilnoprawnych i administracyj-
noprawnych. Poniżej zostaną przedstawione poszczególne rodzaje
nieruchomości, które staną się przedmiotem dalszych rozważań.

4.2. Nieruchomości gruntowe

Nieruchomość gruntowa zgodnie z kodeksem cywilnym obejmuje

część powierzchni ziemi. Nie jest to znaczenie odbiegające od rozumie-
nia tego terminu w języku potocznym. Zgodnie bowiem z Słownikiem
języka polskiego

71

za grunt należy uznać „wierzchnią warstwę ziemi

nadającą się pod uprawę”, „powierzchnię ziemi”, „obszar własności
ziemskiej”, „dno zbiornika wodnego”.

Decydujące znaczenie z punktu widzenia odrębności każdej nieru-

chomości mają kryterium fizyczne (obszar, położenie, granice) oraz

69

Zob. wyrok WSA w Białymstoku z dnia 6 marca 2009 r., I SA/Bk 32/09, LEX

nr 489310; wyrok WSA w Warszawie z dnia 20 lipca 2007 r., VI SA/Wa 883/07, LEX
nr 362127; wyrok NSA w Warszawie z dnia 8 grudnia 2006 r., I OSK 124/06, LEX
nr 293155. Podobne stanowisko zajmują organy podatkowe – zob. np. pismo Naczelnika
Urzędu Skarbowego Łódź-Polesie z dnia 4 września 2007 r., IA 415/95/2007.

70

Zob. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 30 października 2009 r., I SA/Wr 1100/09,

LEX nr 549065.

71

Słownik języka polskiego [online], www.sjp.pwn.pl [dostęp: 1 stycznia 2012 r.].

38

Rozdział I. Ogólna charakterystyka opodatkowania...

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

e-booksweb.pl - audiobooki, e-booki

.