- 1 -

M

ONTAŻ PRZEZROCZYSTY

Styl zerowy – dążenie do tego, żeby obraz filmowy był przezroczysty – obraz filmowy
powinien być jak okno, przez które oglądamy quasi-świat. Dążenie aby obraz pozbawiony
był określonego stylu. Ułatwienie widzowi utożsamiania się z tym, co się dzieje na scenie.

Edgar Morin Kino i wyobraźnia – wprowadził powszechne pojęcie projekcji identyfikacji,
dotyczącej analizy wizji odbiorcy:



identyfikacja z bohaterem



identyfikacja ze światem przedstawionym



identyfikacja z opowieścią, narracją

Wszystkie one wymagają, aby widz zatopił się w obrazie i zapomniał wówczas o
czynności oglądania. Ukazaniu tych mechanizmów służy montaż zerowy – odchodzi od
niego kino postmodernistyczne.

Montaż



twory fragmentaryczne

Montaż przezroczysty - montaż, który stara się ukryć elementy montażowe
Stosuje się różne metody, aby zakryć montaż:



m o n t a ż o p a r t y n a p u n k c i e w o d z e n i a – polega na tym, że w jednym ujęciu
widzimy kogoś patrzącego, a w drugim ujęciu widzimy to, na co ta osoba patrzy.
Oparty jest na aspekcie psychologicznym.



m o n t a ż o p a r t y n a r u c h u – cięcia montażowego używa się w czasie trwania
ruchu. W jednym ujęciu ukazana jest jedna faza ruchu, drugim jego kontynuacja.
Często nakleja się na siebie kilka takich samych klatek w celu zyskania płynnego
przejścia ruchu. Służą temu też stałe frazy montażowe.

W montażu przezroczystym ważne było to, żeby nie eksponować kamery.

Reguła nie przekraczania osi akcji:

Tylko po tej, gdy będzie się poruszać to zauważymy kamerę,
zjeżdżanie kamery jest widoczne

Po jednej stronie aktorzy, po drugiej ekipa,
kamery, reżyser – nie można przekraczać
granicy, inaczej zostaje zaburzona relacja
przestrzenna.

N

ARRACJA

- 2 -

Film i literatura mają ze sobą wiele wspólnego – są to sztuki narracyjne (opowiadają
pewną historię), dzieją się w czasie. W literaturze środkiem podawczym narracji jest
słowo, zaś w filmie jest to obraz – pojawia się tu różnica tworzywa. Podobieństwa między
nimi wynikają z tego, co jest niezależne od tworzywa.

Elementy narracji:



bohater



wydarzenia



czas i miejsce akcji

Wydarzenia muszą być ze sobą powiązane np.



chronologia – wiąże filmową lub literacką opowieść



logika – podstawa tworzenia ciągu przyczynowo-skutkowego



bohater – może być kimś, kto spaja wydarzenie, przestrzeń (np. Lindsay Anderson – O
Lacky Man)



obraz



przestrzeń – jest najsłabszym elementem spajającym (np. serial Dom)

Pojawiają się także partie opisowe, będące ekspozycją akcji (np. film niemy)

Sposób obrazowania – ukazywanie w filmie opowieści za pomocą obrazów.
Słowo nie jest elementem najważniejszym w kinowej narracji (było ważne w kinie
niemym



napisy). Prawie nie występuje ono w funkcji narracyjnej (pozostałością po

kinie niemym są napisy na ekranie np. gdzie i kiedy dzieje się akcja). Słowo występuje też
w przypadku narracji subiektywnej, kiedy wyłania się głos zza kadru.

A. Narracja obiektywna – trzecioosobowa, jest stworzona przez ciąg obrazowy.
Narrator filmowy – ktoś, kto stworzył historię, wykreował ją, ale nie widać go na ekranie i
nie słychać, to wewnętrzna instancja opowiadania. Śladem po narratorze jest rama kadru –
narządzie, którym posługuje się narrator. To prezentowanie obrazów filmowych – cechy
obrazów filmowych mówią o cechach narratora.

Narrator decyduje o zakresie widzenia. Ważne jest to, co zawiera obraz, ale także to, co
jest pomijane. Od narratora zależy także:



wybór planu



warstwa plastyczna – obiektyw, przesłony, oświetlenie



punkt widzenia kamery



wybór obiektywu



przesłony



operowanie światłem

Narrator jest autorem implikowanym – wnioskujemy o nim, kiedy widzimy „owoc” jego
pracy (to, co po sobie pozostawił)

Narracja filmowa prezentuje, a nie relacjonuje – przed oczami widza rozgrywają się
wydarzenia. Nie ma tu dystansu czasowego. W literaturze akcja rozgrywa się w czasie
przeszłym, który nie jest tożsamy z czasem wydarzeń. W literaturze narracja to relacja
wydarzeń. W filmie nie ma czasu przeszłego



nałożenie się czasu projekcji, narracji i

czasu wydarzeń.

- 3 -

Film d’Art. – 1907 – „film artystyczny”, chciano we Francji zrobić teatr z filmu,
sfilmowano spektakl.

B. Narracja subiektywna – pierwszoosobowa (Największa różnica między filmem, a

literaturą):



narrator filmowy pokazuje samego siebie, a narrator literacki opowiada.



wprowadzanie ramy narracyjnej



ujawnia się głos zza kadru



widzimy przeważnie tylko to, czego doświadczył bohater (zdarza się jednak często,
że widz widzi wydarzenia, których nie widział główny bohater)



widoczny dla widza jest bohater, który opowiada zdarzenia

Pani jeziora – dosłownie potraktowano tu narrację subiektywną, zakres widzenia jest
bardzo ograniczony.

konwencjonalność w filmie – osoba w wieku 70 lat i w wieku 20 lat.

S

TRATEGIE NARRACYJNE

:

A. Narracja analityczna – reżyser „prowadzi widza za rękę”, aby dostrzegł to, co reżyser

uznał za ważne. Sposób ukazywania świata przedstawionego następuje fragment po
fragmencie. Istnieje niewielka możliwość odczytania danego filmu inaczej niż
zaplanował to sobie reżyser. Ten typ narracji jest rozczłonkowany na składniki –
przestrzeń i czas filmowy ulegają rozczłonkowaniu, aby odtworzyć je tak, jak
zaplanował reżyser. Zakłada ona małą możliwość interpretacji. Występuje tu dużo
agresywnych zbliżeń kamery – ukazywane jest to, co jest ważne dla danej historii.

B. Narracja syntetyczna (całkująca) – pozostawia więcej swobody widzenia, bardziej

odległe plany, unikanie wyrazistych najazdów. Elementem jest głębia ostrości.

Te dwie strategie to bieguny przeciwstawne.


Twarzą w twarz, Krzysztof Zanussi 1967 (czas trwania 30 min.)