Język filmu
Kino i film to sztuki narracyjne, bardzo pokrewne z literaturą (są bliższe literaturze, niż teatrowi)
Tworzywem dzieła filmowego jest widmo fonofotograficzne (widmo - ulotność, fono - dźwięk, fotograficzne - obraz fotograficzny) czyli obraz. Kino, podobnie jak literatura, jest sztuką intencjonalną, ma charakter fantomatyczny (można wyłączyć telewizor i film zniknie - ulotność). Pojęcie widma posiada w sobie także elementy ruchu i ulotności).
Utwór filmowy pochodzi bezpośrednio od fotografii.
Język filmu
Traktuje się go przez analogię do języka werbalnego jako system znaków (używanie podobnej terminologii co w języku, np. gramatyka filmu). Kadr - najmniejsza część filmu, teoretycznie mógłby on być odpowiednikiem fonemu, ale praktycznie nie można tego tak traktować, ponieważ kadr jest o wiele bardziej skomplikowany od fonemu i do jego opisu potrzebna jest cała wypowiedź. Dlatego też nie można mówić o całkowitej analogii filmu i języka, mimo to filmoznawstwo zawdzięcza lingwistyce wytworzenie terminologii filmu. Język filmu, podobnie jak zwykły język, ma pewne reguły (konwencje), mimo to jeżeli ich się nie zastosuje to dzieło i tak może być zrozumiałe.
Raymond Spotliswoode, Gramatyka filmowa - jest on pierwszym gramatykiem filmu.
J. Płażewski, Język filmu - polski gramatyk filmu (to jedna z najbardziej znanych polskich książek o tej tematyce)
Język filmu to środek ekspresji (wyrazu). Pojęcie o jest bliższe poetyce niż lingwistyce. Ekspresja artystyczna nie rządzi się takimi ścisłymi regułami jak lingwistyka. Jest to w tym wypadku określenie o charakterze metaforycznym.
Podstawowe jednostki języka filmu:
Kadr
(franc. quadre - rama) - najmniejsza jednostka filmu (wg Płażewskiego - jednostka statyczna). Jest to fragment filmu, który postrzegamy jednym rzutem oka, trwa on mniej więcej jednej sekundę i odpowiadają mu 24 klatki na taśmie filmowej (kadr nie jest tym samym, co klatka! - kadr jest tym, co postrzegamy na ekranie.) Kadr trwa tyle, aby człowiek miał czas na zorientowanie się i zakodowanie co w danym kadrze się znajduje (mózg człowieka potrzebuje na to właśnie ok. 1 sekundy). Nie jesteśmy w stanie jako widz wyznaczyć granic kadru.
Ujęcie
To fragment filmu zawarty między dwoma połączeniami montażowymi. Połączenie montażowe to miejsce łączenia dwóch kawałków taśmy filmowej rzutowanej na ekranie (miejsce sklejenia nazywa się sklejką w sensie technicznym, a w rzucie ekranowym jest to właśnie połączenie montażowe)
Podstawowe połączenia montażowe:
cięcie - zwykłe sklejenie, bez dodatkowych funkcji
przenikanie - dawniej mówiono w tym wypadku o zdjęciach nakładanych, to przechodzenie jednego ujęcia w drugie.
ściemnianie - na chwilę obraz jest wyczerniony, a po tym następuje kolejne ujęcie
zbielenie
nieostrość - zamazywanie
roletka
ścieraczka - pionowa lub pozioma kreska przechodząca przez ekran, która wprowadza kolejne ujęcie
stosowane raczej w dawnych filmach
(lata 30ste - 60te)
Ujęcie to fragment filmu powstały w wyniku ciągłej pracy kamery, tzn. od jej uruchomienia do zatrzymania ( jest to pojęcie genetyczne - bo mówi o genezie powstania ujęcia). Ujęcie takie nie zawsze wchodzi w całości do filmu - często ulega ono cięciu na stole montażowym.
1
_________ ujęcie 1
1 1
____ 2 ___ ujęcie rozcięte(1), w które zostaje wklejona przebitka (2)
___ ___
Funkcje przebitki:
poszerzenie zawartości znaczeniowej ujęcia (np. ujęcie: mężczyzna wstaje, podchodzi do okna, patrzy przez nie i wraca na fotel, przebitka: rozcięcie taśmy, gdy męszczyzna wygląda przez okno i pokazanie w tym momencie krótkiej sceny za oknem + powrót do ujęcia podstawowego.
doprecyzowanie, wzbogacenie ujęcia podstawowego. Dotyczy to z reguły scen zbiorowych, np. zbiorowa scena (z większej odległości) + przebitka: pokazanie jakiegoś szczegółu w tłumie (zbliżenie na jakąś osobę, rzecz).
Scena
To fragment filmu, w którym jest zachowana jedność miejsca, czasu i akcji. Składa się z reguły z kilku lub kilkunastu ujęć (ale może się składać także tylko z jednego ujęcia). Jedność miejsca, czasu i akcji rozumie się tu ściślej niż u Arystotelesa.
Sekwencja
To fragment filmu, w którym jest zachowana tylko jedność akcji. Składa się z reguły z kilku lub kilkunastu scen, ale może też być zredukowana do jednej. Jedność akcji można rozumieć jako jeden wątek np. sceny kryminalne (popełnianie morderstwa) 1. sekwencja: do momentu popełnienia morderstwa, 2 sekwencja: śledztwo.
Dotknięcie ręki - Krzysztof Zanussi
Czołówka (napisy początkowe) też są oddzielną sekwencją, chyba że są częścią akcji (na tle akcji właściwej).
- 1 -