Opodatkowanie

pracownika

będącego twórcą

Pracownik wykonujący pracę u pracodawcy
zazwyczaj zatrudniony jest na umowę
o pracę lub na podstawie innego stosunku
zobowiązaniowego z nim zrównanego. Za
pracownika ustawa o podatku dochodo-
wym od osób fizycznych uważa osobę po-
zostającą w stosunku służbowym, stosun-
ku pracy, stosunku pracy nakładczej lub
spółdzielczym stosunku pracy. W takich
przypadkach pracodawca wypłacając pra-
cownikowi należne wynagrodzenie traktuje
je jako przychód z wykonywanej pracy.

Istnieje jednak jeszcze inna sytuacja, kiedy
pracodawca wypłaca pracownikowi kwoty
przychodów, przy czym nie są to przychody
uzyskiwane z wykonywanej pracy. Dzieje
się tak wtedy, gdy pracownik będzie twór-
cą dzieła niewykonanego w związku
z umową o pracę, ale o tym z kolei powin-
ny decydować zapisy w umowie o pracę
oraz szczegółowo określone obowiązki
służbowe każdego pracownika.

Temat tygodnia przygotował Bogdan Świąder

WIĘCEJ STR. 3-5

Czy finansować publikacje
z funduszy autora

W przypadku finansowania wydania publikacji
z własnych funduszy autora, w celu czerpania
korzyści z jej rozpowszechniania, autor powinien
zarejestrować firmę wydawniczą, gdyż działal-
ność taka spełnia przesłanki komercyjnej dzia-
łalności gospodarczej. . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Czy przysługuje odprawa

Obowiązek wypłaty odprawy pieniężnej doty-
czy wyłącznie zakładów pracy zatrudniających
co najmniej 20 pracowników, w których docho-
dzi do zwolnień z przyczyn niedotyczących pra-
cowników. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Praca na zwolnieniu lekarskim

Wykonywanie pracy lub prowadzenie innej
działalności w czasie zwolnienia lekarskie-
go może być kwalifikowane jako naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych,
pod warunkiem jednak, że pracownik swoim
zachowaniem narusza cele zwolnienia lekar-
skiego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

TEMAT TYGODNIA

ŚWIADCZENIA CHOROBOWE. OBOWIĄZKI PŁATNIKA

Kiedy nie trzeba ustalać

podstawy zasiłku na nowo?

INTERWENCJE

GP

PORADY

GP

■

Kiedy twórca nie korzysta z 50-proc. kosztów
uzyskania przychodów

■

Jakie obowiązki ma pracodawca-płatnik

■

Kto i kiedy powinien wystawić PIT-11/8B

■

Kiedy twórcy dzieł płacą VAT

■

O problemach twórców niezatrudnionych na etacie

OPINIE – KOMENTARZE

Ekspert wyjaśnia

Stefan Giziński
Z urlopu nie można
rezygnować

Każdy urlop wypoczynkowy powinien zostać
wykorzystany w naturze. Dopuszcza się co
prawda zastępcze wypłacenie ekwiwalentu pie-
niężnego, lecz tylko w przypadku rozwiązania
lub wygaśnięcia stosunku pracy. . .. . . . . . . . 2

Ze stron Państwowej Inspekcji Pracy .............. 2

Po co ten dyplom

Terminarz podatnika i płatnika.......................... 2

TEMAT TYGODNIA

Opodatkowanie pracownika
będącego twórcą

............................................... 3-5

Ekspert wyjaśnia................................................... 3

Jaki VAT zapłacą twórcy

Wyjaśnienia Ministerstwa Kultury .................... 4

Jakie koszty uzyskania
Jak finansować publikacje z funduszy autora
Kiedy pozarolnicza działalność gospodarcza

Wyjaśnienia Ministerstwa Kultury ................... 5

Po co ewidencja twórczych prac pracownika
Kiedy twórcza praca pracowników
Jakie warunki są konieczne
Czy opinia prawna to utwór

RACHUNKOWOŚĆ

Rozliczanie kosztów podróży służbowych ..... 6
Z orzecznictwa........................................................6

Jak liczyć czas podróży
Kiedy podróż jest służbowa
Czy dojazd do pracy to podróż
Jakie znaczenie ma umowa o pracę

ARCHIWUM PODATNIKA

Gdy ojciec zatrudnia syna................................... 7
Z orzecznictwa........................................................7

Czy pożyczka jest przychodem
Kiedy przysługuje odszkodowanie
Czy wypłata świadczenia była przychodem
Czego dotyczy decyzja

PRAWA PRACODAWCY

Błędna podstawa wypowiedzenia.......................8
Ekspert wyjaśnia................................................... 8

Czy przysługuje odprawa przy wypowiedzeniu
zmieniającym

INTERPRETACJE PRAWA

Kiedy nie trzeba ustalać podstawy
zasiłku na nowo .....................................................9
Orzecznictwo SN ....................................................9

Praca na zwolnieniu lekarskim dozwolona

PRAWA I OBOWIĄZKI PRACOWNICZE

Kontrole przestrzegania prawa pracy .............10
Ekspert wyjaśnia................................................. 10

Gdzie szukać rady po kontroli
Na jakiej podstawie działa inspektor

ZUS WYJAŚNIA

O czym trzeba wiedzieć, zatrudniając emeryta...11

ZMIANY PRAWA

Kalendarium prawne ...........................................12

W NUMERZE

T Y G O D N I K D L A K S I Ę G O W Y C H I K A D R O W C Ó W

Praca i Podatki

NR 157 (1266)

CZWARTEK

12 SIERPNIA 2004

Pracodawca ma wątpliwość, czy w świetle nowych przepi-

sów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa, obowiązują-
cych od 1 lipca br., może przyjąć do obliczenia zasiłku cho-
robowego ustaloną już podstawę wymiaru zasiłku opiekuń-
czego, czy też powinien ją ustalić na nowo. Wątpliwość pra-
codawcy pojawiła się w związku z tym, że okresy pobierania
zasiłków przypadają przed zmianą przepisów i po niej. Od
1 lipca br. obowiązuje zasada, że podstawy wymiaru zasiłku
nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania
zasiłków zarówno tego samego, jak i innego rodzaju nie by-
ło przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalen-
darzowe. Z nowych regulacji nie wynika jednak, jak należy
postąpić w przedstawionej przez czytelnika sytuacji.

BW

WIĘCEJ STR. 9

Nasz czytelnik
będący praco-
dawcą musi
ustalić podsta-
wę wymiaru
zasiłku choro-
bowego dla
p r a c o w n i c y,
która w czerw-
cu pobierała
zasiłek opie-
kuńczy.

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 157 (1266) 12 SIERPNIA 2004

2

Opinie – komentarze

TERMINARZ PODATNIKA I PŁATNIKA

Stefan Giziński, radca prawny
specjalizujący się w prawie pracy

Z urlopu nie można
zrezygnować

Tak się złożyło, że mój pracownik nie
wykorzystał dotąd urlopu wypoczynko-

wego za rok 2003. Obaj nie mielibyśmy nic
przeciwko temu, żeby w zamian otrzymał okre-
śloną kwotę pieniężną. Czy byłoby to zgodne
z prawem?

– Każdy urlop wypoczynkowy powinien zostać wy-

korzystany w naturze. Dopuszcza się co prawda za-
stępcze wypłacenie ekwiwalentu pieniężnego, lecz
tylko w przypadku niewykorzystania przez pracowni-
ka przysługującego urlopu w całości lub w części
z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pra-
cy (art. 171 par. 1 kodeksu pracy).

Mógłby pan więc zastąpić należny pracownikowi

urlop wypoczynkowy za rok 2003 ekwiwalentem pie-
niężnym jedynie wówczas, gdyby np. doszło do roz-
wiązania umowy o pracę na mocy porozumienia
stron, np. z dniem 4 sierpnia br. i ponownego jej na-
wiązania z dniem 5 sierpnia br. Uzasadniałoby to
zresztą wypłacenie ekwiwalentu i za proporcjonalną
część urlopu wypoczynkowego za rok 2004.

Pracownik, który chciałby zgodzić się na takie roz-

wiązanie, powinien wcześniej upewnić się, czy regula-
cje prawne obowiązujące u danego pracodawcy nie
przewidują jakichś preferencji dla tych pracowników,
którzy kontynuują podjęte zatrudnienie bez rozwią-
zywania stosunku pracy, chociażby na mocy porozu-
mienia z pracodawcą.

A jeślibym udzielił pracownikowi urlopu
wypoczynkowego za rok 2003 we wrze-

śniu 2004 r. i w tym samym czasie zatrudnił na
podstawie odrębnej umowy o pracę?

– Mało kto pamięta pewnie, że swego czasu pra-

cownik tracił prawo do wynagrodzenia za udzielony
mu urlop wypoczynkowy, podczas którego podejmo-
wał jakąkolwiek pracę zarobkową. Od dawna może
jednak czynić to bez najmniejszych obaw, przynaj-
mniej własnych. Panu jako pracodawcy, jeśli zatrud-
niłby pracownika podczas udzielonego mu przez sie-
bie urlopu wypoczynkowego, mógłby zostać posta-
wiony zarzut obchodzenia przywołanego wyżej art.
171 par. 1 k.p.

No, chyba że we wskazanym przykładowo wrze-

śniu 2004 r. powierzyłby pan pracownikowi wykony-
wanie pracy innej niż dotychczasowa.

Mój pracownik jest od dziesięciu dni na
urlopie (zostało mu jeszcze 10). Niestety

jestem zmuszony go z tego urlopu odwołać.
Czy w późniejszym terminie będę mu musiał
dać znów całe 20 dni urlopu, czy tylko 10 nie-
wykorzystanych?

– Gdy okoliczności nieprzewidziane w chwili roz-

poczynania urlopu wymagają obecności pracownika
w zakładzie pracy, pracodawca może odwołać go
z urlopu (art. 167 par. 1 k.p.). Pracownik musi pod-
porządkować się takiej decyzji swojego pracodawcy.
Pracodawca jest zaś obowiązany pokryć koszty po-
niesione przez pracownika w bezpośrednim związku
z tym odwołaniem, czyli np. zwrócić pracownikowi
równowartość opłaconej wycieczki zagranicznej,
w której nie mógł wziąć udziału (art. 167 par. 2 k.p.).

Żaden przepis prawa nie zobowiązuje jednak pra-

codawcy do udzielania następnie tak przerwanego
urlopu wypoczynkowego od samego początku. Dlate-
go w późniejszym terminie, który powinien być
uzgodniony z pracownikiem, będzie pan zobowiąza-
ny udzielić pracownikowi tylko dziesięciu niewyko-
rzystanych dni urlopu.

Redaktor prowadzący:
Małgorzata Jankowska

,

tel. [phone].
Sekretarz redakcji:
Andrzej Giziński, tel. [phone].
Biuro Reklamy: 01-042 Warszawa,
ul. Okopowa 58/72,
tel.: [phone],

fax [phone].
Fotoskład: Jacek Obrusiewicz,
tel. [phone];
Produkcja: Elżbieta Stamler,
tel. [phone].
Druk: AGORA SA Drukarnia,
ul. Daniszewska 27,
03-230 Warszawa

01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72,
tel. [phone], fax [phone],
w Internecie: www.gazetaprawna.pl,
e-mail: [e-mail]

Praca i Podatki

ZE STRON PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI PRACY

P

racodawcy prowadzący małe zakłady mogą ubiegać
się o Dyplom Państwowej Inspekcji Pracy za prze-

strzeganie prawa pracy. Ten, kto spełnia warunki regula-
minowe, może – osobiście lub telefonicznie – zgłosić
okręgowemu inspektoratowi pracy (OIP) chęć udziału
w specjalnym programie – przypomina inspekcja. Pro-
gram prowadzony jest przez cały rok.

Przystępujący do programu pracodawcy biorą udział

w szkoleniu organizowanym przez OIP, potem na pod-
stawie zdobytej wiedzy mają za zadanie w określonym
terminie wyeliminować nieprawidłowości w swoich za-
kładach pracy, dostosowując panujące tam warunki za-
trudnienia do wymagań prawa. Przez cały okres dosto-
sowawczy inspektorzy pracy służą poradami i konsulta-
cjami. Następnie inspektor przeprowadza audyt – oce-
nia stopień dostosowania zakładu do obowiązujących
przepisów prawa. Jak podkreśla PIP, ta kontrola nie ma
charakteru represyjnego.

Pozytywna ocena zakładu kwalifikuje pracodawcę do

otrzymania Dyplomu PIP, którego posiadanie może
przynieść określone korzyści.

■

Czy w programie mogą uczestniczyć pracodawcy

z placówek handlowych (np. sklep spożywczy, apteka),
usługowych (np. salon kosmetyczny, zakład fryzjerski)
i oświatowych (np. przedszkole, szkoła)?

– Tak, pod warunkiem umotywowania udziału wy-

stępowaniem w zakładzie konkretnych zagrożeń dla
pracowników. Należy jednak pamiętać, że np. w salo-
nie kosmetycznym zatrudniającym jedną osobę ilość
i jakość czyhających na pracownika zagrożeń jest
mniejsza niż np. w zakładzie przetwórstwa i obróbki
metalu zatrudniającym 10 pracowników. Preferowane
więc będą zakłady o wyższym stopniu ryzyka zawodo-
wego i większej ilości zagrożeń.

■

Czy pracodawcy, którzy zostaną wyróżnieni Dyplo-

mem PIP, mogą być zwolnieni z kontroli rutynowych? Je-
żeli tak, to na jaki okres?

– Program nie uwzględnia możliwości zwolnienia

z kontroli wyróżnionych zakładów. Mając jednak pew-
ność co do wysokiego stopnia bezpieczeństwa warun-

ków pracy w danym zakładzie, inspektor pracy może
uwzględnić tę wiedzę przy planowaniu kontroli.

■

Czy pracodawca jest zobowiązany przedstawić in-

spektorowi pracy wypełnioną listę kontrolną, plan na-
prawczy (sposoby i terminy likwidacji nieprawidłowości)
i ocenę ryzyka zawodowego? Czy ocena ryzyka może być
przeprowadzona inną metodą niż podana w informatorze
PIP i udokumentowana na innych formularzach?

– Zarówno lista kontrolna, jak i informator „Ocena

ryzyka zawodowego w pięciu krokach” są materiałami
pomocniczymi. Służą pracodawcom do przystępnego
zapoznania się z wymogami stawianymi przez prawo.
Wypełniona przez pracodawcę lista kontrolna nie może
stanowić podstawy audytu prowadzonego przez inspek-
tora pracy. Zgodnie z obowiązującym prawem, praco-
dawca jest zobowiązany do przeprowadzenia oceny ry-
zyka zawodowego dla poszczególnych stanowisk pracy.
Wspomniany informator ma służyć mu pomocą. Jeżeli
jednak pracodawca dokona oceny ryzyka inną metodą,
a ocena będzie przeprowadzona i udokumentowana
prawidłowo, inspektor pracy z pewnością ją uwzględni.

■

Czy zastosowanie przez inspektora pracy środka

prawnego w postaci wystąpienia lub nakazu zawsze po-
zbawia pracodawcę możliwości uzyskania Dyplomu
PIP? Czy zastosowanie środka prawnego wynikającego
z nieprawidłowości w tematyce nie uwzględnionej w li-
ście kontrolnej pozbawia pracodawcę możliwości uzy-
skania dyplomu?

– Program ma charakter dostosowawczy – wykaza-

ne przez inspektora pracy uchybienia powinny zostać
usunięte w trybie przez niego wyznaczonym. W przy-
padku zastosowania środków prawnych, takich jak na-
kaz czy wystąpienie, pracodawca nie może kontynu-
ować udziału w programie, w konsekwencji czego nie
może otrzymać Dyplomu PIP. Nie pozbawia to jednak
pracodawcy możliwości przystąpienia do kolejnej edycji
programu. Po usunięciu nieprawidłowości można po-
nownie ubiegać się o Dyplom PIP; decyzję o ponow-
nym udziale w programie podejmuje okręgowy inspek-
tor pracy.

iwa

EKSPERT WYJAŚNIA

◗

wpłata miesięcznej kwoty podatku le-

śnego i podatku od nieruchomości od
osób prawnych i jednostek organizacyj-
nych nieposiadających osobowości
prawnej.

W 2004 r. podatek leśny wynosi:
– 23,69 zł (od 1 ha).
Podstawę opodatkowania podatkiem leśnym stano-

wi powierzchnia lasu, wyrażona w hektarach, wynika-
jąca z ewidencji gruntów i budynków.

W 2004 r. podatek rolny wynosi:
– 86,42 zł (od 1 ha przeliczeniowego gruntów),
– 172, 85 zł (od 1 ha gruntów).
Podstawę opodatkowania podatkiem rolnym

stanowi:

1) dla gruntów gospodarstw rolnych – liczba hekta-

rów przeliczeniowych ustalana na podstawie po-
wierzchni, rodzajów i klas użytków rolnych wynikają-
cych z ewidencji gruntów oraz zaliczenia do okręgu
podatkowego,

2) dla pozostałych gruntów – liczba hektarów wyni-

kająca z ewidencji gruntów i budynków,

◗

wpłata składki na ubezpieczenia społeczne odpro-

wadzanej przez płatników, niebędących jednostka-
mi budżetowymi,

◗

wpłata składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwa-

rantowanych Świadczeń Pracowniczych.

◗

wpłata składki na Państwowy Fundusz

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

◗

wpłata zryczałtowanego podatku

dochodowego od osób fizycznych
(PIT-8A).

Deklarację o zryczałtowanym podatku dochodowym
składają podatnicy zryczałtowanego podatku docho-
dowego od osób fizycznych. Składa się ją zawsze do
20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w któ-
rym pobrano podatek. Taką deklarację otrzymuje
urząd skarbowy właściwy według miejsca zamiesz-
kania płatnika. Jeżeli płatnik nie jest osobą fizycz-
ną, to składa deklarację według siedziby bądź miej-
sca prowadzenia działalności, gdy płatnik nie posia-
da siedziby.

◗

wpłata zaliczki miesięcznej na podatek dochodo-

wy od osób prawnych,

◗

wpłata zaliczki na podatek dochodowy od przy-

chodów ze stosunku pracy,

◗

wpłata zaliczki na podatek dochodowy od osób fi-

zycznych od wypłat z umów-zleceń i o dzieło,

◗

wpłata zryczałtowanego podatku dochodowego

od przychodów ewidencjonowanych,

◗

wpłata zaliczki na podatek dochodowy od

osób fizycznych prowadzących działalność gospo-
darczą.

EM

16

SIERPNIA

2004

20

SIERPNIA

2004

Po co ten dyplom

Pracując u jednego pracodawcy,

pracownik będzie więc mógł uzy-
skiwać przychody z dwóch róż-
nych źródeł. Określenie ich będzie
wynikało z zawartej umowy o pra-
cę lub innych zrównanych z nią
przez przepisy art. 12 ust. 1 ustawy
z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych
(t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176
z późn. zm. – dalej zwana:
u.p.d.o.f.). Na równi ze stosunkiem
pracy, z którego przychody okre-
ślane są jako uzyskane z wykony-
wanej pracy, ustawa traktuje stosu-
nek służbowy, stosunek pracy na-
kładczej oraz spółdzielczy stosu-
nek pracy.

Innym natomiast źródłem uzy-

skania przychodów są prawa ma-
jątkowe, które mogą także przysłu-
giwać pracownikowi w stosunku
do swojego pracodawcy. Choć cza-
sami odmienność tych źródeł
(tj. rozdzielenie praw majątkowych
od czynności wykonywanych w ra-
mach stosunku pracy) jest mało
wyczuwalna, ma to jednak swoje
następstwa podatkowe, szczegól-
nie jeśli chodzi o koszty uzyskania
przychodów.

Pensja pracownicza

Źródłami przychodów w podat-

ku dochodowym od osób fizycz-
nych są m.in. stosunek służbowy,
stosunek pracy, w tym spółdzielczy
stosunek pracy, członkostwo w rol-
niczej spółdzielni produkcyjnej lub
innej spółdzielni zajmującej się pro-
dukcją rolną, praca nakładcza,
emerytura lub renta. Za przychody
natomiast ze stosunku służbowego,
stosunku pracy, pracy nakładczej
oraz spółdzielczego stosunku pracy
uważa się wszelkiego rodzaju wy-
płaty pieniężne oraz wartość pie-
niężną świadczeń w naturze bądź
ich ekwiwalenty, bez względu na
źródło finansowania tych wypłat
i świadczeń, a w szczególności: wy-
nagrodzenia zasadnicze, wynagro-
dzenia za godziny nadliczbowe,
różnego rodzaju dodatki, nagrody,
ekwiwalenty za niewykorzystany
urlop i wszelkie inne kwoty, nieza-
leżnie od tego, czy ich wysokość zo-
stała z góry ustalona, a ponadto
świadczenia pieniężne ponoszone
za pracownika, jak również war-
tość innych nieodpłatnych świad-
czeń lub świadczeń częściowo od-
płatnych.

Prawa majątkowe

pracownika

Odmiennymi źródłami przycho-

du określonymi w art. 10 ust. 1 pkt
7 u.p.d.o.f. są kapitały pieniężne
i prawa majątkowe, w tym odpłatne
zbycie praw majątkowych innych
niż odpłatne zbycie nieruchomości
lub ich części oraz udziału w nieru-
chomości, spółdzielczego własno-
ściowego prawa do lokalu mieszkal-
nego lub użytkowego oraz prawa do
domu jednorodzinnego w spółdziel-
ni mieszkaniowej oraz prawa wie-
czystego użytkowania gruntów.

Za przychód z praw majątkowych

uważa się w szczególności przycho-
dy z praw autorskich i praw pokrew-
nych w rozumieniu odrębnych prze-
pisów, praw do projektów wynalaz-
czych, praw do topografii układów
scalonych, znaków towarowych
i wzorów zdobniczych, w tym rów-
nież z odpłatnego zbycia tych praw.
Jest to katalog otwarty, który decy-
duje o tym, że za przychód z tych
praw mogą być uznane też inne,
niewymienione w ustawie o podatku
dochodowym od osób fizycznych,
będące wytworem myśli pracownika
szeroko rozumiane utwory mające
charakter majątkowy.

■

PRZYKŁAD

Pracownik wy-

myślił projekt racjonalizatorski,
który usprawnia proces produk-
cyjny w zatrudniającej go przy
taśmie produkcyjnej fabryce
obuwia. Przychodem z praw
majątkowych będzie dla niego
zarówno wynagrodzenie z tytułu
udzielenia licencji na korzystanie
z tego prawa do projektu racjo-
nalizatorskiego, jak i cena za
zbyte prawo do tego projektu.
Nie będzie to przychód ze sto-
sunku pracy, gdyż w zakresie
obowiązków pracownika nie le-
żało dokonywanie unowocze-
śnień w fabryce.

Za przychód ze stosunku pracy

mogą być traktowane jedynie przy-
chody wypłacane pracownikom,
którzy w umowie o pracę mieli zapi-
sane, że jednym z ich obowiązków
jest tworzenie np. projektów racjo-
nalizatorskich. W przypadku gdy
obowiązek taki nie wynika z rodzaju
pracy świadczonej przez pracowni-
ka, który stworzył projekt, a podsta-
wą uzyskania przychodu jest odręb-
na umowa, wówczas przychód ten

powinien być określany według za-
sad dotyczących świadczeń wypła-
canych za nabycie lub licencję praw
majątkowych.

Różne koszty uzyskania
przychodów

Sytuacja podatkowa pracownika,

będącego twórcą praw majątko-
wych, i pracownika, który wykonuje
swoje obowiązki pracownicze i wy-
kona przez siebie dzieło w ramach
stosunku pracy, nie różni się w zasa-
dzie między sobą pod kątem podat-
kowym. Zarówno za jednego, jak
i drugiego obowiązek zapłaty zali-
czek na podatek dochodowy od
osób fizycznych będzie ciążył na
pracodawcy, który go zatrudnia.
Według takich samych zasad i skali
podatkowej będzie opodatkowany
pracownik-twórca, jak i pracownik
niekorzystający z tego przymiotu.

Jest jednak jedna zasadnicza róż-

nica w sytuacji podatkowej określa-
jącej powyższy status pracowniczy,
która dotyczy kosztów uzyskania
przychodów potrącanych przy wy-
płacie wynagrodzenia. Koszty uzy-
skania przychodów z tytułu stosun-
ku służbowego, stosunku pracy,
spółdzielczego stosunku pracy oraz
pracy nakładczej, w przypadku gdy
podatnik uzyskuje przychody od
jednego zakładu pracy – wynoszą
102 zł 25 gr miesięcznie, a za rok
podatkowy nie więcej niż 1227 zł.
Dla podatnika uzyskującego przy-
chody równocześnie od więcej niż
jednego zakładu pracy koszty nie
mogą przekroczyć łącznie 1840 zł
77 gr za rok podatkowy. Gdy miej-
sce stałego lub czasowego zamiesz-
kania podatnika jest położone poza
miejscowością, w której znajduje się
zakład pracy, a podatnik nie uzysku-
je dodatku za rozłąkę, koszty uzy-
skania przychodów wynoszą 127 zł
82 gr miesięcznie, a za rok podatko-
wy łącznie nie więcej niż 1533 zł 84
gr. Wreszcie w ostatnim przypadku,
gdy podatnik uzyskuje przychody
równocześnie od więcej niż jednego
zakładu pracy, a miejsce stałego lub
czasowego zamieszkania podatnika
jest położone poza miejscowością,
w której znajduje się zakład pracy,
i podatnik nie uzyskuje dodatku za
rozłąkę, koszty uzyskania przycho-
dów nie mogą przekroczyć łącznie
2300 zł 94 gr za rok podatkowy.

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 157 (1266) 12 SIERPNIA 2004

PRACA I PODATKI

Podatki twórców

Temat tygodnia

3

EKSPERT WYJAŚNIA

Gerard Dźwigała, doradca podatkowy
ze spółki doradztwa podatkowego
Manugiewicz, Trzaska i Wspólnicy

Jaki VAT
zapłacą twórcy

Jak wygląda sytuacja opodatkowania VAT
pracownika, który jest zarazem twórcą?

Czy np. dziennikarz, który zarabia na życie, pi-
sząc artykuły, jest usługodawcą w rozumieniu
ustawy o podatku od towarów i usług i podlega
VAT? Czy w przypadku gdy pracuje on na umo-
wę zlecenie u danego podmiotu, jest związany
ze zlecającym w zakresie wykonania tych czyn-
ności prawnymi więzami tworzącymi stosunek
prawny i będzie podlegał opodatkowaniu VAT?

– Kwestia ta uregulowana jest w przepisach ustawy

o VAT dotyczących określenia, kto jest, a kto nie jest po-
datnikiem VAT. Przepisy te budzą wiele uzasadnionych
kontrowersji i wątpliwości. Stąd m.in. w poselskim projek-
cie nowelizacji ustawy proponuje się doprecyzowanie tych
przepisów. Niemniej jednak nie można być pewnym ani
znowelizowania, ani kształtu nowych przepisów, zatem do
tego czasu należy posługiwać się istniejącymi normami.

Dla odpowiedzi na postawione pytanie należy odwo-

łać się do przepisu art. 15 ust. 3 pkt 2 ustawy. W dość
zawiły sposób przepis ten opisuje sytuację, w której oso-
ba fizyczna zatrudniona przez swojego pracodawcę na
podstawie umowy o pracę zawiera z tym pracodawcą in-
ną umowę – agencyjną, zlecenia lub inną o świadczenie
usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje
się przepisy dotyczące umów zlecenia lub umów o dzie-
ło. W takim przypadku czynności wykonywane w ra-
mach takiej dodatkowej umowy zawartej z pracodawcą
nie stanowią działalności gospodarczej w rozumieniu
przepisów o VAT, w związku z czym taka osoba fizycz-
na nie może być w tym zakresie uznana za podatnika.
Tak samo rzecz przedstawia się w sytuacji, gdy dodatko-
wa umowa nie jest co prawda zawarta z samym praco-
dawcą, ale wynikające z niej czynności wykonywane są
przez pracownika na rzecz tego pracodawcy.

Jeżeli więc, tak jak w pytaniu, dziennikarz zatrudnio-

ny jest na umowę o pracę, a zarazem – oprócz podsta-
wowej pensji – otrzymuje honoraria za napisane dla
swojego pracodawcy teksty w ramach umów o dzieło
albo zlecenia, wówczas z tytułu tej działalności nie mo-
że być uznany za podatnika podatku VAT.

Nieco inna jest kwalifikacja prawna dla dziennikarza,

który nie będąc zatrudniony na etacie, otrzymuje wyna-
grodzenie wyłącznie na podstawie umów cywilnopraw-
nych. Zaznaczmy, że i w takim przypadku nie będzie on
podatnikiem VAT, co wynika z przepisu art. 15 ust.
3 pkt 3 ustawy. Ten właśnie przepis i jego jakość legisla-
cyjna budzą kontrowersje. Niemniej jednak wydaje się
racjonalne interpretowanie go w ten sposób, że ma on
zastosowanie do wszystkich tych osób, które podlegają
opodatkowaniu na podstawie art. 13 pkt 2-8 ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dzienni-
karze zarabiający na podstawie umów zlecenia i o dzie-
ło spełniają ten warunek. Ponadto umowy tych osób
i ich wykonywanie powinny tworzyć między ich strona-
mi stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania
umówionych czynności, wynagrodzenia oraz odpowie-
dzialności zlecającego. Pomijając intencje ustawodawcy
w tym względzie i zawiłość tekstu, należy stwierdzić, że
każda umowa zlecenia i każda umowa o dzieło, nawet
jeżeli nie zawiera w tym wprost szczegółowych zapisów,
tworzy stosunek prawny spełniający wskazane warunki.
O ile bowiem nawet w samej umowie nie są one zawar-
te, to niewątpliwie stosowane do takich umów przepisy
kodeksu cywilnego zawsze uzupełnią ewentualne braki
w tym zakresie, i treść stosunku prawnego będzie pod
tym względem zawsze kompletna. Niezależnie zatem
od tego, czy dotyczy to dziennikarza czy innej osoby,
gdy przychody z danej umowy opodatkowane będą na
zasadzie art. 13 pkt 2-8 ustawy o podatku dochodowym
od osób fizycznych, opodatkowanie VAT nie wystąpi.

Rozmawiał Bogdan Świąder

Opodatkowanie
pracownika
będącego twórcą

Pracodawcy zatrudniają pracowników najczęściej na podstawie umowy
o pracę. W takich przypadkach pracodawca, wypłacając pracownikowi
wynagrodzenie, traktuje je jako przychód z wykonywanej pracy. Może się
jednak zdarzyć i tak, że pracodawca wypłaci pracownikowi kwoty przy-
chodów, które nie będą stanowiły przychodów uzyskanych z wykonywa-
nej pracy. Jest tak wtedy, gdy pracownik będzie twórcą dzieła niewykona-
nego w związku z umową o pracę.

dokończenie na str. 4

Inaczej jest, gdy pracodawca wy-

płaca należne honorarium pracow-
nikowi, który przeniósł na niego od-
płatnie prawa majątkowe lub upraw-
nił do korzystania z nich (np. gdy pi-
sarz przenosi na wydawnictwo,
w którym jest zatrudniony, prawa
do utworu).

Z tytułu korzystania przez twór-

ców z praw autorskich i artystów
wykonawców z praw pokrewnych,
w rozumieniu odrębnych przepisów,
lub rozporządzania przez nich tymi
prawami należne koszty uzyskania
przychodu wynoszą 50 proc. uzy-
skanego przychodu, z tym że koszty
te oblicza się od przychodu po-
mniejszonego o potrącone przez
płatnika w danym miesiącu składki
na ubezpieczenia emerytalne i ren-
towe oraz na ubezpieczenie choro-
bowe, których podstawę wymiaru
stanowi ten przychód. Jednak moż-
na koszty te odliczyć także i w innej,
wyższej wysokości. Stanie się tak, je-
żeli podatnik udowodni, że koszty
uzyskania przychodów były wyższe
niż wynikające z zastosowania nor-
my procentowej w wysokości 50
proc. i wtedy przyjmuje się je w wy-
sokości kosztów faktycznie ponie-
sionych.

Podstawa
obliczenia podatku

Podstawę obliczenia podatku dla

pracownika uzyskującego przycho-
dy ze stosunku pracy stanowi do-
chód ustalony zgodnie z przepisami
ustawy o podatku dochodowym od
osób fizycznych, a więc po odlicze-
niu kosztów uzyskania przychodów.
Przy czym odliczeniu podlegają
kwoty składek określonych w usta-
wie z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn.
zm.) potrąconych w roku podatko-

wym przez płatnika ze środków po-
datnika na ubezpieczenia emerytal-
ne i rentowe oraz na ubezpieczenie
chorobowe. Odliczenie nie dotyczy
składek, których podstawę wymiaru
stanowi dochód (przychód) wolny
od podatku na podstawie odpowied-
nich przepisów u.p.d.o.f. oraz skła-
dek, których podstawę wymiaru sta-
nowi dochód, od którego na podsta-
wie przepisów Ordynacji podatko-
wej zaniechano poboru podatku.

Dla pracownika, który jest zara-

zem twórcą – podstawę opodatko-
wania będzie stanowił dochód, któ-
rego wyliczenie opiera się na zasto-
sowaniu kosztów uzyskania przy-
chodu w wysokości 50 proc. uzyska-
nego przychodu, z tym że koszty te
oblicza się od przychodu pomniej-
szonego o potrącone przez płatnika
w danym miesiącu składki na ubez-
pieczenia emerytalne i rentowe oraz
na ubezpieczenie chorobowe, któ-
rych podstawę wymiaru stanowi ten
przychód.

Działalność gospodarcza

bez 50-proc. kosztów

Inaczej sytuacja przedstawia się,

jeśli pracownik np. wydawnictwa
wydaje publikacje własnym sump-
tem, zamierzając czerpać z tego ty-
tułu korzyści finansowe poza swoim
zakładem pracy, czyli w tym przy-
padku wydawnictwem. W takiej sy-
tuacji nie będą to dochody uzyski-
wane ze stosunku pracy, co jest
oczywistą konsekwencją, działań
podejmowanych przez tego pracow-
nika. Osoba ta powinna zarejestro-
wać firmę wydawniczą, gdyż działal-
ność taka spełnia przesłanki komer-
cyjnej działalności gospodarczej.
W takiej sytuacji nie może przy tym
korzystać z 50-proc. kosztów uzy-
skania przychodów, których nie sto-
suje się do przychodów uzyskiwa-
nych z działalności gospodarczej,
o czym stanowi wyraźnie art. 22 ust.
12 ustawy o podatku dochodowym
od osób fizycznych. Tylko w sytu-
acji, gdy twórca zawiera z określo-
nym wydawnictwem stosowną umo-
wę wydawniczą, w myśl której dzie-
ło jego autorstwa ma zostać opubli-
kowane lub gdy twórca taki jest za-
trudniony w tym wydawnictwie
w ramach umowy o pracę, do przy-
chodów z działalności twórczej,

związanych z rozpowszechnianiem
konkretnej publikacji, będą mogły
znaleźć zastosowanie 50-proc. kosz-
ty uzyskania przychodów, o których
mówi art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.o.f.

WARTO WIEDZIEĆ

Do przychodów z działalności
gospodarczej nie mają zastoso-
wania koszty uzyskania przy-
chodów w wysokości 50 proc.
uzyskanego przychodu z tytułu
korzystania przez twórców
z praw autorskich i artystów
wykonawców z praw pokrew-
nych lub rozporządzenia przez
nich tymi prawami.

Obowiązki
płatnika-pracodawcy

Pracodawca, który zatrudnia pra-

cownika, będącego jednocześnie
twórcą dzieła stworzonego w ra-
mach stosunku pracy, traktuje wy-
płacone pracownikowi kwoty pie-
niężne jako przychody ze stosunku
pracy, jednocześnie stosując do nich
50-proc. koszty uzyskania przycho-
dów. Jednocześnie zgodnie z art. 31
u.p.d.o.f. osoby fizyczne, osoby
prawne oraz jednostki organizacyj-
ne nieposiadające osobowości praw-
nej (zakłady pracy) są obowiązane
jako płatnicy obliczać i pobierać
w ciągu roku zaliczki na podatek do-
chodowy od osób, które uzyskują od
tych zakładów przychody ze stosun-
ku służbowego, stosunku pracy, pra-
cy nakładczej lub spółdzielczego
stosunku pracy, zasiłki pieniężne
z ubezpieczenia społecznego wypła-
cane przez zakłady pracy, a w spół-
dzielniach pracy – wypłaty z tytułu
udziału w nadwyżce bilansowej.
W takim przypadku płatnicy-praco-
dawcy mają obowiązki do wypełnie-
nia względem urzędu skarbowego
i podatnika. W terminie do końca
lutego roku następującego po roku
podatkowym płatnicy, w przypadku
gdy nie dokonują rocznego oblicze-
nia podatku, są obowiązani przeka-
zać podatnikowi i urzędowi skarbo-
wemu, którym kieruje naczelnik
urzędu skarbowego właściwy we-
dług miejsca zamieszkania podatni-
ka, a w przypadku podatnika, nie-
mającego na terytorium RP miejsca
zamieszkania, urzędowi skarbowe-
mu, którym kieruje naczelnik urzę-
du skarbowego właściwy w spra-
wach opodatkowania osób zagra-
nicznych – imienne informacje spo-
rządzone według ustalonego wzoru.

W przypadku, gdy obowiązek po-

boru przez płatników zaliczek na
podatek ustał w ciągu roku, płatnicy
są zobowiązani sporządzić wspo-
mnianą informację i przekazać ją
podatnikowi oraz urzędowi skarbo-
wemu, którym kieruje naczelnik
urzędu skarbowego właściwy we-
dług miejsca zamieszkania podatni-
ka, lub urzędowi skarbowemu, któ-
rym kieruje naczelnik urzędu skar-
bowego właściwy w sprawach opo-
datkowania osób zagranicznych,
w terminie do dnia 15 miesiąca na-
stępującego po miesiącu, w którym
pobrana została ostatnia zaliczka.

Płatnicy przekazują kwoty pobra-

nych zaliczek na podatek w terminie
do dnia 20 miesiąca następującego
po miesiącu, w którym pobrano za-
liczki, na rachunek urzędu skarbo-

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 157 (1266) 12 SIERPNIA 2004

4

Temat tygodnia

Podatki twórców

WYJAŚNIENIA

Jakie koszty
uzyskania przychodu

(...) z załączonych do powyższego pisma umów nie

wynika, czy zamiarem stron było zamówienie dzieł
noszących znamiona utworu w rozumieniu art. 1 ust.
1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim
i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2000 r. nr 80, poz.
904 z późn. zm.) czy też dzieł niemających twórczego
charakteru. W treści tych umów nie ma żadnych wy-
raźnych postanowień w powyższym zakresie. Wręcz
przeciwnie, brak w nich wyraźnego oświadczenia, czy
przyjmujący zamówienie przy jego realizacji korzysta
czy też nie z praw autorskich (odpowiednie sformuło-
wanie w tekście umowy nie zostało w tym przedmio-
cie przez zamawiającego wskazane). Ewentualnie
można by uznać, że strony określiły swój zamiar
w tym zakresie (co do twórczego charakteru zamó-
wionych prac) przy rozliczaniu wystawionych przez
przyjmującego zamówienie rachunków, opiewających
na 50 proc. koszty uzyskania przychodów, co nie zo-
stało przez zamawiającego zakwestionowane – pismo
Ministerstwa Kultury z 17 października 2002 r., znak
DP/WPA. 024/342, niepublikowane

Czy finansować
publikacje
z funduszy autora

(...) w przypadku finansowania wydania publikacji

z własnych funduszy autora, w celu czerpania korzy-
ści z jej rozpowszechniania, autor powinien zareje-
strować firmę wydawniczą, gdyż działalność taka
spełnia przesłanki komercyjnej działalności gospodar-
czej. W takiej sytuacji nie może przy tym korzystać,
ze względu na ograniczenie z art. 22 ust. 12 ustawy
z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od
osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176
z późn. zm.), z 50-proc. kosztów uzyskania przycho-
dów, których nie stosuje się do przychodów uzyskiwa-
nych z działalności gospodarczej. W tym kontekście
dla zasad opodatkowania twórcy-wydawcy nie ma zna-
czenia, iż w swojej działalności korzysta z usług in-
nych przedsiębiorców, np. drukarni czy hurtowni. Tyl-
ko w sytuacji, gdy twórca zawiera z określonym wy-
dawnictwem stosowną umowę wydawniczą, w myśl
której dzieło jego autorstwa ma zostać opublikowane,
do przychodów z działalności twórczej, związanych
z rozpowszechnianiem konkretnej publikacji, będą
mogły znaleźć zastosowanie 50-proc. koszty uzyska-
nia przychodów, przewidziane w art. 22 ust. 9 pkt
3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych –
pismo Ministerstwa Kultury z 29 października 2002 r.,
znak DP/WPA. 024/348/02, niepublikowane

Kiedy pozarolnicza
działalność
gospodarcza

(...) z art. 22 ust. 12 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r.

o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.
z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.) wyraźnie wyni-
ka, iż stosowanie 50-proc. kosztów uzyskania przy-
chodów, przewidzianych w art. 22 ust. 9 pkt 3 powyż-
szej ustawy, nie jest dopuszczalne w stosunku do
przychodów, uzyskiwanych z pozarolniczej działalno-
ści gospodarczej. Ponieważ ustawodawca nie wpro-
wadza w tym zakresie żadnych wyłączeń, uznać nale-
ży, iż dotyczy to również przychodów z działalności
gospodarczej w sytuacji, gdy podatnik-przedsiębiorca
rejestruje swoje przychody w sposób uproszczony,
prowadząc podatkową księgę przychodów i rozcho-
dów – pismo Ministerstwa Kultury z 9 stycznia 2003
r., znak DP/WPA. 024/423/02, niepublikowane

dokończenie ze str. 3

Jeżeli podatnik udowodni, że
koszty uzyskania przychodów
były wyższe niż wynikające z za-
stosowania normy procentowej
w wysokości 50 proc., koszty
uzyskania przyjmuje się w wyso-
kości kosztów faktycznie ponie-
sionych.

PRZYPOMINA

Koszty uzyskania przychodów

Lp.

Źródło przychodu

Koszty

Udokumentowanie Stawka podatkowa

1. Stosunek pracy

Praca w jednym
zakładzie pracy
– miesięcznie

102 zł 25 gr

– rocznie

1227 zł.

Praca w jednym zakładzie
pracy przy dojazdach

według skali

– miesięcznie

127 zł 82 gr

brak

19, 30, 40 proc.

– rocznie

1533 zł 84 gr

Praca w wielu
zakładach pracy

1840 zł

Praca w wielu
zakładach pracy
przy dojazdach

2300 zł 94 gr

2. Działalność twórcza

50 proc.

brak

według skali

w ramach stosunku pracy

rzeczywiście

obowiązek

19, 30, 40 proc.

poniesione udowodnienia

3. Działalność twórcza

50 proc.

brak

według skali

poza stosunkiem pracy

rzeczywiście

obowiązek

19, 30, 40 proc.

poniesione udowodnienia

4. Działalność twórcza

rzeczywiście

obowiązek

według skali

w ramach działalności

poniesione

udowodnienia

19, 30, 40 proc.

gospodarczej jednolity

19-proc.

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 157 (1266) 12 SIERPNIA 2004

PRACA I PODATKI

Podatki twórców

Temat tygodnia

5

WYJAŚNIENIA

Po co ewidencja
twórczych prac

(...) zakres zastosowania 50-proc. kosztów uzyskania

przychodów do wynagrodzeń wypłacanych poszczegól-
nym pracownikom, uzależniony być powinien od zakresu
wykonywanych przez nich prac o twórczym charakterze,
co z kolei wynikać powinno z umowy o pracę oraz szcze-
gółowo określonych obowiązków służbowych każdego
pracownika. Zakres ten powinien znaleźć udokumento-
wanie w prowadzonej przez pracodawcę ewidencji prac
twórczych, wykonywanych przez poszczególnych pra-
cowników, która to ewidencja służyć może ewentualnej
weryfikacji wcześniej dokonanych ustaleń w powyższym
przedmiocie, a co za tym idzie – korekcie rozliczeń kosz-
tów uzyskania przychodów za kolejne okresy rozliczenio-
we – pismo Ministerstwa Kultury z 13 sierpnia 2002 r.,
znak DP/WPA. 024/318, niepublikowane

Kiedy twórcza praca
pracowników

(...) stosowanie 50-proc. kosztów uzyskania przy-

chodów do wynagrodzeń pracowniczych powinno do-
tyczyć tych okresów zatrudnienia, w których praca
o charakterze twórczym jest przez poszczególnych
pracowników rzeczywiście wykonywana, tzn. nie ma
np. podstaw do stosowania tego rodzaju kosztów do
wynagrodzeń wypłacanych za okres urlopu wypoczyn-
kowego czy też za okres zwolnienia z pracy z powodu
choroby – pismo Ministerstwa Kultury z 13 sierpnia
2002 r., znak DP/WPA. 024/297/02, niepublikowane

Jakie warunki
są konieczne

(...) zastosowanie 50-proc. stawki kosztów uzyska-

nia przychodów na podstawie art. 22 ust. 9 pkt
3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodo-
wym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz.
176 z późn. zm.) uzależnione jest od wystąpienia
dwóch podstawowych okoliczności:

1) zaistnienia utworu w rozumieniu ustawy z dnia

4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrew-
nych (Dz.U. z 2000 r. nr 80, poz. 904 z późn. zm.) oraz

2) udzielenia przez twórcę licencji na korzystanie

z danego utworu zamawiającemu, względnie rozpo-
rządzenia majątkowymi prawami autorskimi do twór-
czego dzieła.

W razie powstania sporu między stronami umowy

odnośnie do twórczego charakteru danego dzieła spór
taki można rozstrzygnąć w trybie szczególnego po-
wództwa o ustalenie z art. 189 k.p.c. – pismo
Ministerstwa Kultury z 14 maja 2002 r., znak DP/WPA.
024/110/02, niepublikowane

Czy opinia prawna
to utwór

(...) niezależnie od zakwalifikowania załączonej do

powyższego pisma opinii prawnej jako utworu w rozu-
mieniu art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie
autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2000 r. nr
80, poz. 904 z późn. zm.) dla zastosowania 50-proc.
kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 22
ust. 9 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. (Dz.U.
z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.) niezbędne jest
udzielenie przez twórcę licencji zamawiającemu lub
rozporządzenie majątkowymi prawami autorskimi, co
oceniać należy indywidualnie w świetle zawartej
w konkretnym przypadku umowy zgodnie z celem
zamówienia opinii prawnej – pismo Ministerstwa
Kultury z 29 kwietnia 2002 r., znak DP/WPA.
024/118/02, niepublikowane

wego, którym kieruje naczelnik urzę-
du skarbowego właściwy według
miejsca zamieszkania płatnika, a je-
żeli płatnik nie jest osobą fizyczną,
według siedziby bądź miejsca prowa-
dzenia działalności, gdy płatnik nie
posiada siedziby, przesyłając równo-
cześnie deklarację według ustalone-
go wzoru; jeżeli między kwotą potrą-
conego podatku a kwotą wpłacone-
go podatku występuje różnica, nale-
ży ją wyjaśnić w deklaracji.

Informacja PIT-11/8B

Imiennymi informacjami, które

płatnik zakład pracy musi wystawić
pracownikowi będącemu twórcą,
jest informacja o dochodach oraz
pobranych zaliczkach na podatek
dochodowy PIT-11/8B. W rubryce E
tej informacji, w wierszu doty-
czącym wynagrodzenia ze stosunku:
pracy, służbowego, spółdzielczego
i z pracy nakładczej, a także zasiłki
pieniężne z ubezpieczenia społecz-
nego wypłacone przez zakład pracy,
w poz. 38 wykazuje się przychody,
do których zastosowano odliczenie
kosztów uzyskania przychodów z ty-
tułu korzystania przez twórców
z praw autorskich i artystów wyko-
nawców z praw pokrewnych, w rozu-
mieniu odrębnych przepisów lub
rozporządzania przez nich tymi pra-
wami. W poz. 39 natomiast wykazu-
je się koszty uzyskania w wysokości
50 proc. lub faktycznie poniesione,
jeśli oczywiście podatnik zdoła udo-
wodnić ich poniesienie. Pozycja 36
informacji służy do wpisania docho-
du w całości wypłaconego pracowni-
kowi-twórcy, a więc zarówno tego
z umowy o pracę, do którego mają
zastosowanie kwotowe koszty uzy-
skania przychodów, jak i dochodu
z praw autorskich, do których mają
zastosowanie koszty 50-proc. W poz.
37 płatnik wykazuje zaliczki pobra-
ne na podatek dochodowy z obu
tych tytułów.

Należy zwrócić uwagę, że na po-

dobnych zasadach, co płatnik będą-
cy pracodawcą podatnika-twórcy,
informację PIT-11/8B są obowiąza-
ne wystawić również osoby fizyczne
prowadzące działalność gospodar-
czą, osoby prawne i ich jednostki
organizacyjne oraz jednostki orga-
nizacyjne niemające osobowości
prawnej, które dokonują wypłaty
należności z tytułu działalności
określonej w art. 18 u.p.d.o.f. (praw
majątkowych, m.in. przychody
z praw autorskich i praw pokrew-
nych, praw do projektów wynalaz-
czych, praw do topografii układów
scalonych, znaków towarowych
i wzorów zdobniczych, w tym rów-
nież z odpłatnego zbycia tych praw)
osobom nie będącym ich pracowni-
kami. W tym przypadku są oni obo-
wiązani jako płatnicy pobierać za-

liczki na podatek dochodowy w wy-
sokości 19 proc. należności po-
mniejszonej o koszty uzyskania
przychodów w 50-proc. wysokości
oraz pomniejszonej o składki potrą-
cone przez płatnika w danym mie-
siącu na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe oraz na ubezpieczenie
chorobowe. Dochody z tego tytułu
podatnik powinien wykazać w skła-
danym zeznaniu rocznym, dolicza-
jąc je do pozostałych dochodów
uzyskanych za dany rok podatkowy
i opodatkować według właściwej
stawki podatkowej. W informacji
PIT-11/8B płatnik powinien wyka-
zać przychód, koszty, dochód i za-
liczkę na podatek dochodowy wy-
płacone z tych praw odpowiednio
w poz. 68, 69, 70 i 71.

Zagadnienia dotyczące VAT

W momencie wejścia w życie

ustawy z 11 marca 2004 r. o podat-
ku od towarów i usług (Dz.U. nr 54,
poz. 535) zasadniczo zmieniła się
sytuacja podatkowa niektórych
twórców. Na gruncie starej ustawy
o VAT wszyscy twórcy korzystali ze
zwolnienia z podatku VAT, i to za-
równo ci, którzy świadczyli swoje
usługi pracodawcy w ramach sto-
sunku pracy, jak i ci, którzy korzy-
stali z praw autorskich poza umową
o pracę. Od 1 maja 2004 r. sytuacja
ta uległa daleko posuniętemu skom-
plikowaniu. Podatnikami VAT są
bowiem osoby prawne, jednostki or-
ganizacyjne niemające osobowości
prawnej oraz osoby fizyczne, wyko-
nujące samodzielnie działalność go-
spodarczą bez względu na cel lub re-
zultat takiej działalności. Działal-
ność gospodarcza natomiast obej-
muje wszelką działalność producen-
tów, handlowców lub usługodaw-
ców, w tym podmiotów pozyskują-
cych zasoby naturalne oraz rolni-
ków, a także działalność osób wyko-
nujących wolne zawody, również
wtedy, gdy czynność została wyko-
nana jednorazowo w okoliczno-
ściach wskazujących na zamiar wy-
konywania czynności w sposób czę-
stotliwy. Działalność gospodarcza
obejmuje również czynności polega-
jące na wykorzystywaniu towarów
lub wartości niematerialnych i praw-
nych w sposób ciągły dla celów za-
robkowych.

Oznacza to, że od 1 maja br.

podatkiem VAT objęto również
osoby, które dotychczas nie pod-
legały VAT, w tym autorów, którzy
są twórcami i zbywają lub udo-
stępniają prawa majątkowe. Pod-
stawowym warunkiem jest jednak
to, by twórcy dokonywali zbycia
lub udostępniania tych praw ma-
jątkowych w sposób ciągły dla ce-
lów zarobkowych.

Na szczęście są i wyjątki od tak

szeroko pojętej i opodatkowanej
działalności gospodarczej. Zgodnie
z art. 15 ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT,
za wykonywaną samodzielnie dzia-
łalność gospodarczą nie uznaje się
czynności, z tytułu których przycho-
dy zostały wymienione w art. 12 ust.
1–6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r.
o podatku dochodowym od osób fi-
zycznych. W katalogu tym mowa
jest m.in. o przychodach ze stosun-
ku pracy. Oznacza to, że honoraria
i inne przychody uzyskiwane przez
podatnika-twórcę, który wykonuje
działalność twórczą w ramach sto-

sunku pracy nie będą podlegały opo-
datkowaniu VAT.

■

PRZYKŁAD

Wydawnictwo

zatrudnia na umowę o pracę
autora, który pisze artykuły
dla swojego pracodawcy,
otrzymując za to honoraria.
W konsekwencji do otrzymy-
wanych przez takiego pra-
cownika-twórcę honorariów
w ramach stosunku pracy za
napisane artykuły czy inne
publikacje stosuje się przepi-
sy art. 15 ust. 3 pkt 1 ustawy
o

podatku od towarów

i usług. Oznacza to, że wyna-
grodzenia wypłacane przez
pracodawcę (honoraria za ar-
tykuły i publikacje napisane
w ramach stosunku pracy) nie
są objęte podatkiem od towa-
rów i usług.

Inni więc twórcy niebędący pra-

cownikami danego podmiotu, który
wypłaca im przychody z tytułu praw
majątkowych są usługodawcami
w rozumieniu ustawy o VAT. Dalszą
konsekwencją tego jest to, że będą
ich dotyczyły przepisy odnoszące
się do podatników podatku od towa-
rów i usług. Przy czym trzeba zazna-
czyć, że osoby te, żeby być podatni-
kami VAT, nie muszą być przedsię-
biorcami w rozumieniu ustawy –
Prawo działalności gospodarczej.
Co do zasady, autorzy zbywający
lub udostępniający prawa majątko-
we w sposób ciągły dla celów zarob-
kowych opodatkowani są 22-proc.
podstawową stawką VAT. Jednak
istnieje dla dwóch grup podatników
stawka obniżona lub zwolnienie po-
datkowe. Stawka obniżona wynoszą-
ca 7 proc. określona jest w punkcie
162 załącznika nr 3 ustawy o VAT
i dotyczy usług twórców i artystów
wykonawców w rozumieniu przepi-
sów ustawy o prawie autorskim
i prawach pokrewnych wynagradza-
nych w formie honorariów za prze-
kazywanie lub udzielenie licencji do
praw autorskich lub praw do arty-
stycznego wykonania. Natomiast
zwolnienie stosuje się zgodnie z art.
43 ust. 1 pkt 1 ustawy do usług wy-
mienionych w załączniku nr 4 do tej
ustawy, gdzie w poz. 11 tego załącz-
nika – symbol PKWiU ex 92 – wy-
mieniono usługi związane z kulturą,
w tym również usługi twórców i ar-
tystów wykonawców, w rozumieniu
przepisów o prawie autorskim i pra-
wach pokrewnych wynagradzane
w formie honorariów za przekazy-
wanie lub udzielenie licencji do
praw autorskich lub praw do arty-
stycznego wykonania (z określony-
mi wyłączeniami).

Należy też przypomnieć, że twór-

cy tacy mogą skorzystać z przewi-
dzianego przez przepisy o VAT ogól-
nego zwolnienia podmiotowego. Nie
odnosi się to do twórców, którzy są
zwolnieni przedmiotowo, jak i twór-
ców, którzy zatrudnieni są na umo-
wę o pracę. Dotyczy natomiast tych
twórców, którzy są opodatkowani 7-
proc. lub 22-proc. VAT. Zwalnia się
ich z podatku od towarów i usług, je-
żeli przychody uzyskane z tytułu
praw autorskich nie przekroczą rów-
nowartości 10 tys. euro, czyli w tym
roku jest to 45 700 zł.

Oprac. Bogdan Świąder

Pracodawca, który zatrudnia
pracownika, będącego jedno-
cześnie twórcą dzieła stworzo-
nego w ramach stosunku pracy,
traktuje wypłacone pracowniko-
wi kwoty pieniężne jako przy-
chody ze stosunku pracy, stosu-
jąc do nich 50-proc. koszty uzy-
skania przychodów. Zobowiąza-
ny jest też do wystawienia pra-
cownikowi za rok podatkowy in-
formacji PIT-11/8B.

RADZI

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 157 (1266) 12 SIERPNIA 2004

6

Rachunkowość

Z ORZECZNICTWA

Jak liczyć
czas podróży

Czas podróży służbowej liczy się w sposób ciągły

od chwili przekroczenia granicy w drodze za granicę
do chwili przekroczenia granicy w drodze powrotnej
do kraju, bez uwzględnienia pory dziennej lub noc-
nej, godziny, zmiany daty, itp., a dobę stanowi czas
każdych 24 godzin niezależnie od godziny, w której
ten okres czasu się zaczyna – wyrok NSA z 22 marca
2000 r. (I SA/Lu 174/98, niepublikowany)

Kiedy podróż
jest służbowa

O podróży służbowej oraz o należnych z tytułu jej

odbywania należnościach (dietach, kosztach podró-
ży) decyduje to, że określone zadanie w ramach
świadczonej pracy wykonywane jest poza miejscem
ustalonym w umowie o pracę jako miejscem jej wy-
konywania. Jeżeli pracownicy udają się do ustalone-
go miejsca wykonywania pracy, to nie odbywają po-
dróży służbowej, a otrzymane przez nich dodatkowe
wynagrodzenie nie stanowi wypłat wolnych od opo-
datkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy
z 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
– wyrok NSA z 24 listopada 1999 r. (SA/Sz 1780/98,
niepublikowany)

Czy dojazd do pracy
to podróż

Z treści przepisu art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy o PIT

wynika, że wolne od podatku są diety czy należności
za „czas podróży służbowej”. Jeśli zatem „podróżą
służbową jest wykonanie zadania określonego przez
zakład pracy poza miejscowością, w której znajduje
się stałe miejsce pracy pracownika, w terminie i miej-
scu określonym w poleceniu wyjazdu”, to w niniejszej
sprawie, w świetle treści zawartych umów o pracę,
sposobu, czasu i miejsca jej wykonywania, stałym
miejscem pracy było przejście graniczne. Charakter
wykonywanej pracy w agencji celnej, obsługa doku-
mentacyjna eksportu i importu towarów wymaga cią-
głości jej świadczenia, co zapewniała praca wykony-
wana na „zmiany”, których kolejność obsługi przez
pracowników określał wykaz dyżurów. Nie stanowił
on zatem wykazu delegacji, skoro już umowa o pracę
przewidywała jako miejsce pracy agencję celną,
a przy określeniu wynagrodzenia za pracę, dodatko-
wy „ekwiwalent” za fakt jej świadczenia za granicą,
na przejściu granicznym, gdzie spółka prowadzi biuro
– wyrok NSA z dnia 25 lutego 1998 r. (SA/Sz 828/97,
niepublikowany)

Jakie znaczenie
ma umowa o pracę

Z umów o pracę zawartych z pracownikami zatrud-

nionymi w agencji celnej na przejściu granicznym wy-
nika, iż miejsce to było zwykłym i stałym miejscem
wykonywania przez nich pracy, więc zasadnie organy
podatkowe uznały, iż udając się do miejsca wykony-
wania tej pracy zatrudnieni na tym przejściu pracow-
nicy nie odbywali podróży służbowej w rozumieniu
przepisów dotyczących pokrywania kosztów podróży
służbowych poza granicami kraju, a otrzymywane
przez nich dodatkowe wynagrodzenie z tytułu wyko-
nywania tej pracy w tych warunkach nie stanowiło
wypłat wolnych od opodatkowania po myśli art. 21
ust. 1 pkt 16 ustawy z 1991 r. o podatku dochodowym
od osób fizycznych – wyrok NSA z 7 lipca 1999 r.
(SA/Sz 1103/98, niepublikowany)

awc

EWIDENCJA KSIĘGOWA.

ROZLICZANIE KOSZTÓW PODRÓŻY SŁUŻBOWYCH

Zagraniczne
w ciągu 14 dni

Zasady ustalania należności

przysługujących pracownikowi
z tytułu zagranicznych podróży
służbowych reguluje rozporzą-
dzenie ministra pracy i polityki
społecznej z dnia 19 grudnia
2002 r. w sprawie wysokości oraz
warunków ustalania należności
przysługujących pracownikowi
zatrudnionemu w państwowej
lub samorządowej jednostce sfe-
ry budżetowej z tytułu podróży
służbowej poza granicami kraju
(Dz.U. nr 236, poz. 1991 ze
zm.), zwane rozporządzeniem
w sprawie podróży służbowej po-
za granicami kraju.

Warunki wypłacania należności

z tytułu zagranicznej podróży służ-
bowej, u innego pracodawcy niż
państwowa lub samorządowa jed-
nostka sfery budżetowej, określa
się w układzie zbiorowym pracy
lub w regulaminie wynagradzania
lub też w umowie o pracę, przy
czym nie można ustalić niższej die-
ty niż 21 zł (dotyczy również krajo-
wych podróży służbowych).
W przypadku gdy należności te nie
są określone, stosuje się stawki wy-
nikające z rozporządzenia.

Co przysługuje
pracownikowi

Pracownik odbywający podróż

służbową zagraniczną otrzymuje
zaliczkę w walucie obcej na nie-
zbędne koszty tej podróży i pobytu
poza granicami kraju. Jeżeli pra-
cownik wyrazi zgodę, zaliczka mo-
że zostać wypłacona w walucie
polskiej, w wysokości stanowiącej
równowartość przysługującej mu
zaliczki w walucie obcej.

W ciągu 14 dni od zakończenia

zagranicznej podróży służbowej,
pracownik musi rozliczyć koszty
zagranicznej podróży służbowej,
co powinno nastąpić w walucie ob-
cej otrzymanej zaliczki, w walucie
wymienialnej albo w walucie pol-
skiej, w myśl par. 13 ust. 3 rozpo-
rządzenia w sprawie podróży służ-
bowej poza granicami kraju.

Do rozliczenia pracownik powi-

nien dołączyć dokumenty potwier-
dzające poszczególne wydatki. Na-
leży jednak pamiętać, że nie doty-
czy to diet oraz wydatków objętych
ryczałtem.

Pracownikowi, który otrzymu-

je za granicą ekwiwalent pienięż-
ny na wyżywienie, dieta nie przy-
sługuje. Jeżeli ekwiwalent jest
niższy od diety, pracownikowi
przysługuje wyrównanie do wyso-
kości należnej diety (par. 5
ust. 3 rozporządzenia w sprawie
podróży służbowej poza granica-
mi kraju).

W par. 9 omawianego rozpo-

rządzenia określono, że za noc-
leg przysługuje pracownikowi
zwrot kosztów w kwocie potwier-
dzonej rachunkiem z hotelu,
w granicach ustalonego limitu na
ten cel, określonego w załączni-
ku do rozporządzenia. W sytu-
acji kiedy pracownik nie przed-
stawi rachunku za nocleg, wów-
czas przysługuje mu ryczałt
w wysokości 25 proc. limitu, z za-
strzeżeniem par. 9 ust. 4 tego roz-
porządzenia, czyli w sytuacji kie-
dy pracodawca lub strona zagra-
niczna zapewnia pracownikowi
bezpłatny nocleg.

Stawka za jeden kilometr przebie-

gu w przypadku podróży samocho-
dem, niebędącym własnością praco-
dawcy, nie może być wyższa niż:

◗

0,4894 zł – dla samochodu o po-
jemności skokowej silnika do 900
cm

3

,

◗

0,7846 zł – dla samochodu o po-
jemności skokowej silnika powy-
żej 900 cm

3

.

■

PRZYKŁAD

Firma „X” od-

delegowała swojego pracow-
nika w podróż służbową do
Czech. Czas podróży służ-
bowej poza granicami kraju
wyniósł 3 doby. Pracownik
przejechał 319 km, co wyni-
kało z prowadzonej przez
niego ewidencji przebiegu
pojazdu. Podróż tę odbył
swoim samochodem, o po-
jemności powyżej 900 cm

3

.

Koszty związane z nocle-
giem, wynikające z rachun-
ku, wyniosły 180 euro. Dieta
wypłacona pracownikowi wy-
niosła 120 euro (3 x 40 eu-
ro), zgodnie z rozporządze-
niem w

sprawie podróży

służbowej poza granicami
kraju. Inne koszty poniesio-
ne przez pracownika wynio-
sły 59 euro. Pracownik
otrzymał zaliczkę na pokry-
cie kosztów podróży służbo-
wej w wysokości 410 euro.
1 euro według kursu sprze-
daży banku wynosiło 4,9 zł.

Treść operacji księgowych
przedstawia schemat (patrz
niżej):
1. Wypłacenie pracownikowi
zaliczki na koszty zagranicz-
nej podróży służbowej,
zgodnie z kursem sprzedaży
banku, po którym waluta zo-
stała zakupiona – 2009 zł
(410 euro x 4,9 zł);
2. Rozliczenie kosztów po-
dróży służbowej według kursu
przyjętego do wyceny zalicz-
ki, czyli 1 euro = 4,9 zł:
a) koszty przejazdów i dojaz-
dów własnym samochodem
– 250 zł, wyliczone jako:
319 km x 0,7846 zł,
b) koszty noclegów w hotelu
– 882 zł (180 euro x 4,9 zł),
c) inne wydatki – 289 zł
(59 euro x 4,9 zł);
3. Wypłacenie diety pracow-
nikowi – 588 zł (120 euro x
4,9 zł).

Rozliczenie kosztów zagranicznej podróży służbowej przez pracowni-
ka powinno nastąpić w walucie otrzymanej zaliczki, w walucie wy-
mienialnej albo w walucie obcej, w terminie 14 dni od jej zakończe-
nia wraz z załączonymi dokumentami potwierdzającymi poszczegól-
ne wydatki.

„Rozrachunki

z pracownikami” „Koszty

według

rodzajów”

(analitycznie: (analitycznie:

Pozostałe

Konto imienne

koszty lub

pracownika)

„Kasa”

konto zespołu 5)

1) 2.009

250 (2a

S.p.) 2.009

2.009 (1

2a) 250

882 (2b

2b) 882

289 (2c

2c) 289

588 (3

3) 588

2.009 2.009

WARTO WIEDZIEĆ

Rozliczenie kosztów podróży
zagranicznej dokonywane jest
w walucie otrzymanej zaliczki,
w walucie wymienialnej albo
w walucie polskiej, w terminie
14 dni od dnia zakończenia
podróży.

Barbara Kołodziej

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 157 (1266) 12 SIERPNIA 2004

PRACA I PODATKI

Archiwum podatnika

7

Z ORZECZNICTWA

Czy pożyczka
jest przychodem

Dla skutków podatkowych nieistotne jest, z jakich

środków i na jakie cele została udzielona przedmioto-
wa pożyczka. Udzielenie pracownikowi pożyczki
przez pracodawcę nie stanowi przychodu pracownika.
Przychód ten powstaje dopiero w momencie zwolnie-
nia z obowiązku spłaty pożyczki. Kwota umorzonej
pożyczki nie może być doliczona do dochodu i opo-
datkowana na tych samych zasadach jak wynagrodze-
nie za pracę. Jako przychód z udziału w zyskach osób
prawnych podlega opodatkowaniu zryczałtowanym
podatkiem dochodowym przewidzianym w art. 30
ust. 1 pkt 1 ustawy z 1991 r. o podatku dochodowym
od osób fizycznych – wyrok NSA z 23 stycznia 2002 r.,
sygn. akt SA/Sz 1648/00, niepublikowany

Kiedy przysługuje
odszkodowanie

Umowne zobowiązanie, w ramach swobody zawie-

rania umów (obowiązek gwarantowania zatrudnienia
prawnie nie istnieje), stwarza po stronie zobowiąza-
nego – obowiązek wypłacenia umówionego świadcze-
nia, a po stronie uprawnionego – roszczenie o speł-
nienie tego świadczenia, w razie wcześniejszego roz-
wiązania umowy o pracę, niezależnie od tego, czy
zdarzenie to spowodowało szkodę czy nie. Świadcze-
nie to skarżąca uzyskała na podstawie umowy, a nie
na podstawie przepisów prawa. Nie istnieje przepis
prawa, który przewidywałby odszkodowanie za sam
fakt zgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę
– wyrok NSA z 22 listopada 2001 r., sygn. akt SA/Sz
1235/00, niepublikowany

Czy wypłata
świadczenia
była przychodem

Umowa w sprawie warunków zatrudnienia przyzna-

ła skarżącemu świadczenie nazwane odszkodowaniem
za sam fakt odwołania z zajmowanego stanowiska lub
rozwiązania umowy w inny sposób bez uwarunkowa-
nia od zaistnienia szkody. Tego rodzaju umowne zobo-
wiązanie stwarza roszczenie o spełnienie świadczenia
(art. 353 k.c.), a nie o odszkodowanie. Tym samym za-
sadnie organy podatkowe uznały, że otrzymane przez
skarżącego świadczenie umowne, nazwane odszkodo-
waniem, było wypłatą pieniężną będącą przychodem
ze stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy
o p.d.o.f., polegającym na opodatkowaniu na ogólnych
zasadach. Zwolnienie podatkowe przewidziane w art.
21 ust. 1 pkt 3 tej ustawy nie obejmowało tego świad-
czenia – wyrok NSA z 8 listopada 2001 r., sygn. akt
SA/Sz 1149/00, niepublikowany

Czego dotyczy
decyzja

Decyzja organu rentowego może dotyczyć m.in.

prawa do świadczenia czy też wysokości świadczenia,
natomiast nie może ustalać (nawet dla przyszłych ce-
lów emerytalno-rentowych) poszczególnych przesła-
nek warunkujących prawo bądź wymiar świadczenia
– wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 2 paździer-
nika 2001 r., sygn. akt III AUa 1004/00, publikowany
w OSA 2002/7/23

Oprac. Aleksandra Tarka

WYNAGRODZENIE DLA WSPÓŁPRACOWNIKA

Gdy ojciec
zatrudnia syna

Podatnik prowadzi działalność

gospodarczą opodatkowaną na za-
sadach ogólnych. Zajmuje się na-
prawami pojazdów mechanicznych.
Chciałby zgłosić syna pozostające-
go z nim we wspólnym gospodar-
stwie domowym jako osobę współ-
pracującą w tej działalności gospo-
darczej. Zastanawia się jednak, czy
istnieje możliwość zgłoszenia syna
jako osoby współpracującej i w jaki
sposób należy dokonać zgłoszenia.
Dodatkowo ma wątpliwości, czy
można odliczać od dochodu skład-
ki na ubezpieczenia społeczne
przedsiębiorcy i osoby współpracu-
jącej oraz czy współpracownik skła-
da odrębne deklaracje PIT-5.

Organ podatkowy obszernie

ustosunkował się do przedstawio-
nego przez podatnika zagadnienia.
Na wstępie w piśmie zauważono,
że zarówno przepisy prawa pracy,
prawa cywilnego, jak i prawa po-
datkowego nie zakazują zatrudnia-
nia członków rodziny w ramach
prowadzonej działalności gospo-
darczej. Zatem również syn podat-
nika może świadczyć pracę na jego
rzecz, zarówno na podstawie umo-
wy o pracę, jak też na podstawie
umowy cywilnoprawnej.

Niemniej jednak zgodnie z art.

23 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 26
lipca 1991 r. o podatku dochodo-
wym od osób fizycznych (t.j. Dz.U.
z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn.
zm.) nie uważa się za koszty uzyska-
nia przychodów wartości własnej
pracy podatnika, jego małżonka
i małoletnich dzieci, a w przypadku
prowadzenia działalności w formie
spółki cywilnej lub osobowej spółki
handlowej – także małżonków i ma-
łoletnich dzieci wspólników.

W ocenie organu podatkowego

w przypadku zatrudnienia syna na
podstawie umowy o pracę czy
umowy cywilnoprawnej otrzymane
przez niego wynagrodzenie z tego
tytułu będzie podlegało opodatko-
waniu podatkiem dochodowym od
osób fizycznych. Na zatrudniają-
cym zaś będą spoczywały obowiąz-
ki płatnika, czyli obowiązek pobo-
ru należnych zaliczek na podatek
dochodowy i odprowadzenia ich
na konto właściwego urzędu skar-
bowego. Gdyby jednak syn podat-
nika nie otrzymywał wynagrodze-
nia z tytułu pracy czy wykonywa-
nych czynności, wartość tych nie-
odpłatnych świadczeń w myśl art.
14 ust. 2 pkt 8 ustawy nie będzie
podlegała opodatkowaniu z uwagi
na to, że syn podatnika zalicza się
do I grupy podatkowej w rozumie-

niu przepisów o podatku od spad-
ków i darowizn.

Organ podatkowy podkreślił też,

że przepisy prawa podatkowego nie
normują kwestii rejestracji osoby
współpracującej. W związku z tym
właściwe w tym względzie są jedy-
nie przepisy ustawy z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubez-
pieczeń społecznych (Dz.U. nr 137,
poz. 887 z późn. zm.). Za osobę
współpracującą z osobami prowa-
dzącymi pozarolniczą działalność
oraz zleceniobiorcami uważa się
małżonka, dzieci własne, dzieci
drugiego małżonka i dzieci przyspo-
sobione, rodziców, macochę i ojczy-
ma oraz osoby przysposabiające, je-
żeli pozostają z nimi we wspólnym
gospodarstwie domowym i współ-
pracują przy prowadzeniu tej dzia-
łalności lub wykonywaniu umowy
agencyjnej lub umowy zlecenia. Nie
dotyczy to jednak osób, z którymi
została zawarta umowa o pracę
w celu przygotowania zawodowego.

Jak przypomniał organ podatko-

wy, obowiązkowo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym podle-
gają, co do zasady, osoby fizyczne,
które na obszarze Rzeczypospoli-
tej Polskiej są osobami prowadzą-
cymi pozarolniczą działalność
oraz osobami z nimi współpracują-
cymi. Z kolei zgodnie z art. 9 usta-
wy z dnia 23 stycznia 2003 r. o po-
wszechnym ubezpieczeniu w Naro-
dowym Funduszu Zdrowia (Dz.U.
nr 45, poz. 391 z późn. zm.) obo-
wiązkowi ubezpieczenia zdrowot-
nego podlegają osoby spełniające
warunki do objęcia ubezpiecze-
niem społecznym lub ubezpiecze-
niem społecznym rolników, które
są osobami prowadzącymi działal-
ność pozarolniczą lub osobami
z nimi współpracującymi.

Przechodząc do pytania w zakre-

sie możliwości odliczania składek,
organ podatkowy wyjaśnił, że pod-
stawę obliczenia podatku, z zastrze-
żeniem art. 24 ust. 3 i art. 28-30, sta-
nowi dochód ustalony zgodnie z art.

9, art. 24 ust. 1 i 2 oraz ust. 4-6 i
8-12 lub art. 24b ust. 1 i 2 lub art.
25, po odliczeniu kwot składek,
określonych w przepisach o syste-
mie ubezpieczeń społecznych zapła-
conych bezpośrednio na własne
ubezpieczenia emerytalne, rentowe,
chorobowe oraz wypadkowe podat-
nika oraz osób z nim współpracują-
cych, jeżeli nie zostały zaliczone do
kosztów uzyskania przychodów.

Z treści art. 27 ust. 12 ustawy

o

powszechnym ubezpieczeniu

w Narodowym Funduszu Zdrowia
oraz z art. 16 ust. 5a ustawy o syste-
mie ubezpieczeń społecznych wyni-
ka, że składki na ubezpieczenia spo-
łeczne i zdrowotne za osoby współ-
pracujące finansuje w całości z wła-
snych środków osoba prowadząca
działalność gospodarczą.

Zdaniem organu podatkowego,

z uwagi na fakt, że dziecko własne
uważane jest za osobę współpracu-
jącą z osobą prowadzącą działal-
ność gospodarczą, należy stwier-
dzić, że prawo pomniejszenia do-
chodu o kwotę składek na ubezpie-
czenia społeczne osoby współpra-
cującej będzie przysługiwało wy-
łącznie podatnikowi prowadzące-
mu działalność gospodarczą.

Co do ostatniej kwestii, w ocenie

organu podatkowego syn jako oso-
ba współpracująca nie będzie po-
datnikiem osiągającym dochody
z wykonywania działalności gospo-
darczej, i co za tym idzie – nie bę-
dzie miał obowiązku składania de-
klaracji PIT-5 i wpłacania zaliczek
na podatek dochodowy. Obowiązek
rozliczenia się z uzyskanych docho-
dów z tytułu prowadzonej działal-
ności gospodarczej spoczywa bo-
wiem w tym przypadku na podatni-
ku prowadzącym działalność, nie
zaś na osobie współpracującej.

Pozarolniczą działalnością gospo-

darczą jest działalność zarobkowa
wykonywana w sposób zorganizo-
wany i ciągły, prowadzona we wła-
snym imieniu i na własny lub cudzy
rachunek, z której uzyskane przy-
chody nie są zaliczane do innych
przychodów ze źródeł wymienio-
nych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9.

Podatnicy osiągający dochody

z działalności gospodarczej są obo-
wiązani bez wezwania wpłacać
w ciągu roku podatkowego zaliczki
na podatek dochodowy według
określonych zasad oraz składać
urzędom skarbowym deklaracje
według ustalonego wzoru o wyso-
kości dochodu osiągniętego od po-
czątku roku.

Aleksandra Tarka

ZGŁOŚ SWÓJ PROBLEM: [e-mail]

@

W przypadku zatrudnienia syna na podstawie umowy o pracę czy umo-
wy cywilnoprawnej jako współpracownika otrzymane przez niego wyna-
grodzenie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem dochodowym od
osób fizycznych. Na zatrudniającym zaś będą spoczywały obowiązki płat-
nika, czyli obowiązek poboru należnych zaliczek na podatek dochodowy
i odprowadzenia ich na konto właściwego urzędu skarbowego.

WARTO WIEDZIEĆ

Przedsiębiorcą jest osoba fizycz-
na, osoba prawna oraz niemają-
ca osobowości prawnej spółka
prawa handlowego, która za-
wodowo, we własnym imieniu
podejmuje i wykonuje działal-
ność gospodarczą. Za przedsię-
biorców uznaje się jedynie
wspólników spółki cywilnej
w zakresie wykonywanej przez
nich działalności gospodarczej.

WYJAŚNIENIA US

◗

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 157 (1266) 12 SIERPNIA 2004

8

Prawa pracodawcy

EKSPERT WYJAŚNIA

Czy przysługuje
odprawa przy
wypowiedzeniu
zmieniającym

W zakładzie pracy zatrudnionych jest 34
pracowników. Ze względu na kłopoty fi-

nansowe 9 z nich otrzymało wypowiedzenia
warunków pracy i płacy powodujące znaczną
obniżkę wynagrodzenia. Dwóch pracowników
nie przyjęło proponowanych warunków i ich
umowy zostaną rozwiązane. Czy w związku
z tym mam obowiązek wypłaty im odprawy pie-
niężnej z tytułu rozwiązania stosunku pracy?

– W przedstawionej sytuacji należy wypłacić odpra-

wy zwolnionym pracownikom. Odmowa przyjęcia
przez pracownika radykalnie gorszych warunków nie
stoi na przeszkodzie uznaniu, że przyczyny rozwiązania
stosunku pracy leżą wyłącznie po stronie pracodawcy.

Obowiązek wypłaty odprawy pieniężnej dotyczy

wyłącznie zakładów pracy zatrudniających co naj-
mniej 20 pracowników, w których dochodzi do zwol-
nień z przyczyn niedotyczących pracowników. Jeśli
w zakładzie zatrudnionych jest mniej niż 100 pracow-
ników, odprawa przysługuje w przypadku zwolnienia
minimum 10. Zwolnienia pracowników poniżej tego
limitu również powodują obowiązek wypłaty odprawy
w ramach tzw. zwolnień indywidualnych.

Przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje

się odpowiednio do wypowiedzeń zmieniających, dla-
tego możliwe jest uzyskanie odprawy również w przy-
padku wypowiedzenia warunków pracy i płacy.

Uwaga! Odprawa pieniężna przysługuje wtedy, gdy

wyłączną przyczyną wypowiedzenia są przyczyny le-
żące po stronie pracodawcy.

Prawo do odprawy pracownika, którego stosunek

pracy ustał w następstwie nieprzyjęcia nowych wa-
runków pracy i płacy, zależy od tego, czy jego odmo-
wa była usprawiedliwiona. W przeciwnym razie decy-
zja pracownika może być uznana za współprzyczynę
rozwiązania umowy o pracę i pozbawiałaby go prawa
do odprawy pieniężnej.

■

PRZYKŁAD

Pracodawca w zakładzie za-

trudniającym 28 pracowników na skutek zmian
organizacyjnych wypowiedział pracownicy zaj-
mującej stanowisko handlowca warunki płacy.
Zaproponował jej obniżenie wynagrodzenia za-
sadniczego o 10 proc., wprowadzając w to
miejsce prowizję zależną od wyników sprzeda-
ży. W wyniku zmiany pracownica ma szansę
uzyskać wynagrodzenie wyższe od dotychczas
otrzymywanego. Jednak odmówiła przyjęcia
nowych warunków, w wyniku czego doszło do
rozwiązania stosunku pracy. W takiej sytuacji
odprawa pieniężna nie przysługuje, ponieważ
odmowa przyjęcia nowych warunków przez
pracownicę była nieuzasadniona.

Odprawę pieniężną nalicza się w ten sam sposób jak

ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Jej wy-
sokość nie może przekroczyć 15-krotnego minimalne-
go wynagrodzenia za pracę.

Marek Skałkowski

PODSTAWA PRAWNA

◗

Artykuł 42 kodeksu pracy.

◗

Artykuł 1 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 3, 4, art. 10 ustawy z 13
marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania
z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczą-
cych pracownika (Dz.U. nr 90, poz. 844 ze zm.).

Porada ukazała się w nr. 15. Zapraszamy do lektury i kontaktów:

tel. [phone] www.mppiu.infor.pl

dwutygodnik

MONITOR

prawa pracy
i ubezpieczeń

Błędna podstawa
wypowiedzenia

Wypowiedzenie umowy o pracę

stanowi zwykły i najbardziej popu-
larny sposób rozwiązania umowy
o pracę. Mimo to jest ono często
przyczyną sporów przed sądem
pracy, gdyż pracownicy, nie go-
dząc się z decyzją pracodawcy
kwestionują zarówno zasadność
rozwiązania z nimi umowy o pra-
cę, jak i naruszenie przez niego
przepisów dotyczących wymogów
formalnych wypowiedzenia umo-
wy. Dotyczy to zwłaszcza podanej
przyczyny wypowiedzenia.

W praktyce niejednokrotnie

zdarza się, że pracodawcy popeł-
niają błędy, polegające na wska-
zaniu w treści składanego pra-
cownikowi wypowiedzenia, nie-
właściwych przepisów, mających
uzasadniać rozwiązanie z nim
umowy o pracę. Na przykład zda-
rza się, że pracodawca wskazuje
w treści wypowiedzenia np. na
przepis art. 100 kodeksu pracy,
podnosząc, że jego naruszenie
stanowi podstawę wypowiedzenia
umowy o pracę, a równocześnie
podaje, że przyczyną wypowie-
dzenia jest częsta nieobecność
pracownika w pracy spowodowa-
na chorobą.

Ponieważ art. 100 k.p., określa-

jący podstawowe obowiązki pra-
cownika, nie stanowi podstawy do
wypowiedzenia umowy o pracę
z powodu częstego przebywania
przez pracownika na zwolnieniu
lekarskim, powołanie tego przepi-
su uznać należy za błędne. Czę-
stego chorowania pracownika nie
można bowiem uznać za narusze-
nie obowiązków pracowniczych.
Podobnie błędne byłoby np. powo-
łanie w wypowiedzeniu umowy
o pracę art. 101

2

k.p., gdy dalej

opisaną przyczyną wypowiedzenia
byłoby ujawnienie tajemnicy
przedsiębiorstwa dotyczącej spo-
sobu produkcji farby. Cytowany
przepis dotyczący zakazu konku-
rencji obowiązującej po ustaniu
zatrudnienia nie może być bo-
wiem przyczyną wypowiedzenia
umowy o pracę.

Samo powołanie
się na błąd nie wystarcza

Pracownicy, występując do sądu

o przywrócenie do pracy lub doma-
gając się zapłaty odszkodowania,
wykorzystują tego rodzaju błędy,
chcąc w ten sposób wykazać
sprzeczność złożonego wypowie-
dzenia z prawem pracy i uzyskać ko-
rzystne dla siebie rozstrzygnięcie.

Jednakże podkreślić należy, że sa-

mo wskazanie niewłaściwego przepi-
su w treści złożonego wypowiedze-
nia nie może skutkować uznaniem
wypowiedzenia za sprzeczne z prze-
pisami o wypowiadaniu umów o pra-
cę. Podobnie wypowiadał się także
Sąd Najwyższy w wyroku z 6 czerw-
ca 2000 r. (I PKN 686/99 OSNAP
2001/23/692), podnosząc, że nie na-
rusza art. 30 par. 4 k.p. wskazanie
przez pracodawcę w oświadczeniu
woli o wypowiedzeniu umowy o pra-
cę błędnej podstawy prawnej odno-
szącej się do przyczyny opisowo po-
wołanej, rzeczywistej, konkretnej
i uzasadniającej wypowiedzenie,
o której pracownik wiedział.

■

PRZYKŁAD

Anna S była za-

trudniona w spółce X. Ponie-
waż miała problemy zdrowot-
ne, była często nieobecna
w pracy po kilkanaście dni.
Pracodawca złożył jej wypo-
wiedzenie umowy o pracę,
wskazując na jej niską przydat-
ność zawodową związaną
z częstą nieobecnością w pra-
cy, która dezorganizuje pracę,
oraz powołał art. 100 par.
1 k.p. Anna S. wniosła pozew
do sądu pracy, domagając się
przywrócenia do pracy. Zarzu-
cała pracodawcy, że naruszył
przepisy prawa pracy, gdyż po-
dał niewłaściwą podstawę
prawną wypowiedzenia umowy
o pracę. Sąd stwierdził, że, mi-
mo iż pracodawca podał błęd-
ną podstawę prawną przyczyny
wypowiedzenia, to przyczyna
ta – opisana w piśmie wypowia-
dającym stosunek pracy – była

rzeczywista, konkretna i strony,
a zwłaszcza pracownica, ją
znały. Dlatego też powództwo
jej zostało oddalone jako nie-
uzasadnione.

Zatem w sytuacji gdy w treści wy-

powiedzenia pracodawca podał
w sposób opisowy konkretną i rze-
czywistą przyczynę wypowiedzenia,
równocześnie wpisując obok błędny
przepis kodeksu pracy, to podanie te-
go niewłaściwego przepisu nie powo-
duje wadliwości całego wypowiedze-
nia. Pracownik został bowiem w isto-
cie poinformowany, co stanowi przy-
czynę wypowiedzenia mu umowy
o pracę, uzyskując dzięki temu moż-
liwość podjęcia obrony przed sądem.

Pracodawca
nie musi podawać
podstawy prawnej

Warto też podkreślić, że praco-

dawca nie jest w ogóle zobowiązany
podawać podstawy prawnej wypo-
wiedzenia umowy o pracę, gdyż nie
wymagają tego przepisy prawa
pracy. Podnosił to również Sąd Naj-
wyższy w wyroku z 17 listopada
1998 r. (I PKN 447/98, OSNAP
2000/1/13). W tej konkretnej spra-
wie pracodawca rozwiązał za wypo-
wiedzeniem umowę o pracę, moty-
wując to utratą przez pracownika
zdolności do wykonywania dotych-
czasowej pracy. Jako podstawę
prawną pracodawca podał przepis
art. 43 pkt 2 k.p. Przepis ten doty-
czy natomiast wypowiedzenia zmie-
niającego oraz odnosi się do pra-
cowników będących w wieku przed-
emerytalnym (odwołanie do regula-
cji art. 39 k.p.), natomiast zwalnia-
nego pracownika nie można było do
takich osób zaliczyć. Pomimo tego,
ustalenia stanu faktycznego wskazy-
wały na zasadność dokonanego wy-
powiedzenia wobec przeciwwska-
zań medycznych do wykonywania
przez powoda dotychczasowej pra-
cy. Skoro zatem zgodność z prawem
i zasadność wypowiedzenia nie zo-
stały skutecznie zakwestionowane,
brak było podstaw do uwzględnie-
nia powództwa i sąd uznał, że samo
podanie błędnej podstawy prawnej
wypowiedzenia umowy o pracę nie
powoduje jego wadliwości.

Natomiast za wadliwe należałoby

uznać wypowiedzenie, w którym
pracodawca ograniczyłby się do po-
dania samej tylko podstawy praw-
nej, np. wpisałby, że przyczyną wy-
powiedzenia umowy o pracę jest na-
ruszenie art. 100 k.p., gdyż w ten
sposób faktycznie naruszyłby, wyni-
kający z art. 30 par. 4 k.p., obowią-
zek wskazania konkretnej przyczyny
wypowiedzenia umowy o pracę. Bez
znaczenia byłoby przy tym wskaza-
nie, że przyczyna wypowiedzenia
jest znana pracownikowi.

Ryszard Sadlik

Pracodawca nie musi wskazywać podstawy prawnej wypowiedzenia umo-
wy o pracę, a podanie przez niego błędnego przepisu nie stanowi narusze-
nia zasad wypowiadania umów o pracę.

Podanie przyczyny wypowiedzenia w orzecznictwie

◗

Wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę powinno zawie-
rać wskazanie przyczyny tego wypowiedzenia. Niepodanie tej
przyczyny lub niewłaściwe jej podanie stanowi naruszenie prawa
i uprawnia pracownika do dochodzenia odszkodowania. Za pod-
stawowe kryterium ustalenia tego odszkodowania w granicach
przepisu należy uznać wysokość szkody (art. 300 k.p. w zw. z art.
361 par. 2 k.c.). Szkodą w tym przypadku będzie utrata spodzie-
wanych zarobków spowodowana bezpodstawnym wypowiedze-
niem umowy o pracę – wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z 9 stycznia 2004 r. (III APa 139/03, Pr. Pracy 2004/5/46).

◗

Brak konkretyzacji przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy
o pracę (art. 30 par. 4 k.p.) nie stanowi podstawy roszczenia o przy-
wrócenie do pracy albo o odszkodowanie (art. 56 par. 1 k.p.), jeże-
li pracodawca w inny sposób zapoznał pracownika z tą przyczyną –
wyrok SN z 26 maja 2000 r. (I PKN 670/99, OSNP 2001/22/663).

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 157 (1266) 12 SIERPNIA 2004

PRACA I PODATKI

Interpretacje prawa

9

ORZECZNICTWO SN

Praca na zwolnieniu
lekarskim dozwolona

Wykonywanie pracy lub prowadzenie innej działalno-

ści w czasie zwolnienia lekarskiego może być kwalifiko-
wane jako naruszenie podstawowych obowiązków pra-
cowniczych, pod warunkiem jednak, że pracownik swo-
im zachowaniem narusza cele zwolnienia lekarskiego,
a przez to narusza interes pracodawcy polegający na
możliwości korzystania z pracy w pełni sprawnego fi-
zycznie i psychicznie pracownika – uznał Sąd Najwyż-
szy w wyroku z 11 czerwca 2003 r.

SN rozpatrywał sprawę z powództwa Jerzego S.

przeciwko MPWiK o przywrócenie do pracy, na sku-
tek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 9 stycznia 2002 r.
Przyczyną rozwiązania umowy o pracę było handlowa-
nie przez powoda podczas zwolnienia lekarskiego
kwiatami na targowisku. Lekarz zalecił powodowi, po
leczeniu antybiotykami, aklimatyzację przez przeby-
wanie na świeżym powietrzu w różnych formach ak-
tywności. W tym czasie powód – zatrudniony u strony
pozwanej w charakterze kierowcy – nie był jeszcze
zdolny do pracy wymagającej pełnej koncentracji psy-
chicznej. Mógł natomiast wykonywać lekką pracę fi-
zyczną w postaci krótkotrwałej działalności handlo-
wej, która nie obciążała organizmu, nie przedłużała
niezdolności do pracy i nie uniemożliwiała odzyskania
pełni sił psychicznych i fizycznych do wykonywania
pracy zgodnej z umową o pracę.

Sąd I instancji uznał, że brak jest podstaw do zwolnie-

nia tego pracownika z pracy. Przytoczył pogląd SN wy-
rażony w wyroku z 1 lipca 1999 r. (I PKN 136/99,
OSNAP nr 18/2000, poz. 690), zgodnie z którym, aby
móc uznać zachowanie pracownika za podstawę roz-
wiązania umowy o pracę z jego winy bez wypowiedze-
nia, konieczne jest nie tylko zakwalifikowanie zachowa-
nia pracownika jako naruszenia podstawowego obo-
wiązku pracowniczego. Musi być ono również uznane
za ciężkie przewinienie.

Innego zdania był sąd II instancji, który uznał, że

zachowanie Jerzego S. w sposób ewidentny wskazy-
wało na wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego
niezgodnie z jego przeznaczeniem, co jest jedno-
znaczne z naruszeniem przez niego podstawowych
obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52
par. 1 pkt 1 k.p.

Sąd Najwyższy nie zgodził się z taką oceną sądu II in-

stancji. Według SN, lekka praca fizyczna, wykonywana
przez kilka godzin, w stosunkowo korzystnych warun-
kach atmosferycznych, nie była niezgodna z zalecenia-
mi lekarza udzielającego zwolnienia od pracy z tytułu
choroby. Zachowanie powoda nie było sprzeczne z zale-
ceniami lekarza, nie mogło spowodować też przedłuże-
nia nieobecności w pracy, a więc nie było niezgodne
z celem zwolnienia lekarskiego. Oznacza to, że w ogóle
nie stanowiło ono naruszenia obowiązków pracowni-
czych (tym bardziej ciężkiego i dotyczącego obowiąz-
ków podstawowych pracownika).

Sąd Najwyższy uznał ponadto, że nie doszło do na-

ruszenia interesu pracodawcy. Lekarz wystawił za-
świadczenie, w którym stwierdził, że powód jest nie-
zdolny do podjęcia pracy z powodu choroby w okre-
ślonym czasie, ale jednocześnie nie wskazał, że
w tym czasie powinien pozostawać w domu. Z usta-
leń sądu wynika, że lekarz zezwolił, a nawet zalecił,
pacjentowi wyjście z domu na świeże powietrze po
zakończeniu przyjmowania antybiotyków, w okresie
rekonwalescencji.

SN podkreślił jednak, że to orzeczenie nie oznacza,

że nieprawidłowe wykorzystanie zwolnienia lekarskiego
lub wykorzystanie go niezgodnie z jego przeznaczeniem
nie może być uznane za ciężkie naruszenie podstawo-
wych obowiązków pracowniczych. Potraktowane zosta-
nie w ten sposób wówczas, gdy jest oceniane jedynie
w relacji między pracodawcą i pracownikiem i nie doty-
czy bezpośrednio kwestii nienależnego pobrania świad-
czeń z ubezpieczenia społecznego (I PK 208/02, M. P.
Pr. -wykł. 2004/2/1).

Izabela Rakowska

INTERWENCJE

GP

Kiedy nie trzeba ustalać
podstawy zasiłku na nowo

Pracownica pobierała zasiłek

opiekuńczy od 11 do 18 czerwca
2004 r. Od 5 lipca br. jest na zwol-
nieniu lekarskim. Pracodawca wy-
płacił jej już wcześniej wynagro-
dzenie gwarantowane za okres 33
dni, a od 5 lipca br. zobowiązany

jest wypłacać jej zasiłek chorobo-
wy. Przepisy nie regulują sytuacji,
czy ustalać na nowo podstawę wy-
miaru zasiłków, gdy okresy ich po-
bierania przypadają przed 1 lipca
br. i po tej dacie. Pracodawca
zwrócił się do „GP” z takim pyta-

niem, gdyż przewiduje, że nie jest
to pierwsza sytuacja, w której bę-
dzie wypłacał zasiłki, gdy okresy
ich pobierania będą przypadały
przed i po zmianie art. 43 ustawy
o świadczeniach pieniężnych w ra-
zie choroby i macierzyństwa.

Z

wyjaśnień Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
(zamieszczonych na stronie internetowej Za-

kładu) dotyczących sytuacji ustalania podstawy
wymiaru różnych zasiłków, gdy okresy pobierania
tych zasiłków (jeżeli przerwa między tymi okresa-
mi była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe albo
nie było przerwy) przypadały przed zmianą przepi-
su oraz po tej zmianie, wynika, że podstawy wy-
miaru zasiłku nie ustala się na nowo, stanowi ją
przeciętne miesięczne wynagrodzenie przyjęte ja-
ko podstawa wymiaru ostatnio pobieranego zasił-
ku. ZUS podkreślił, że zasada ta będzie miała
zastosowanie także, gdy w pobieraniu zasiłków
nie było przerwy, a zatem podstawy wymiaru za-
siłku, do którego prawo powstało po 30 czerwca
2004 r. nawet bezpośrednio po innym zasiłku, nie
ustala się na nowo.

ZUS zaznaczył, że trzeba pamiętać o pewnym wyjąt-
ku. Jeżeli między okresami pobierania zasiłków mia-
ła miejsce zmiana wymiaru czasu pracy, podstawa
wymiaru zasiłku przysługującego po przerwie po-
winna być ustalona ponownie z uwzględnieniem
wynagrodzenia po zmianie wymiaru czasu pracy, na-
wet jeżeli przerwa między okresami pobierania zasił-
ków trwała krócej niż trzy miesiące kalendarzowe.
Jeżeli zasady wypłaty niektórych składników wynagro-
dzenia przewidują pomniejszanie ich wysokości za okres
pobierania niektórych zasiłków, to mimo iż przerwa
w pobieraniu zasiłków nie trwała co najmniej trzy mie-
siące kalendarzowe, zachodzi konieczność ponownego
ustalania podstawy wymiaru. Należy jednak pamiętać,
że podstawy wymiaru zasiłku przysługującego po prze-
rwie nie ustala się z nowego okresu, lecz jedynie
uwzględnia się lub wyłącza ten składnik wynagrodzenia.

Będzie mniej obliczeń

O

d 1 lipca br. zmieniony został
art. 43 ustawy z dnia 25 czerw-

ca 1999 r. o świadczeniach pienięż-
nych z ubezpieczenia społecznego
w razie choroby i macierzyństwa
(Dz.U. nr 60, poz. 636 z późn. zm.)
dotyczący przypadków, w których
podstawy wymiaru zasiłków nie
ustala się na nowo. Do tej daty pod-
stawy wymiaru zasiłku nie ustalało
się na nowo, jeżeli przerwa między
okresami pobierania tego samego
rodzaju zasiłku (wynagrodzenie
chorobowe i zasiłek chorobowy by-
ły traktowane jako ten sam rodzaj
świadczenia) trwała krócej niż trzy
miesiące kalendarzowe. W razie
zmiany rodzaju pobieranego zasił-
ku, podstawę wymiaru zasiłku usta-
lało się zawsze na nowo, nawet jeże-
li okresy pobierania zasiłków nastę-
powały po sobie bez przerwy. Od
1 lipca 2004 r. wprowadzono bar-
dziej korzystną zasadę dla ustalają-
cych prawo do zasiłku i jego wyso-

kość. Zgodnie z nową zasadą pod-
stawy wymiaru zasiłku nie ustala się
na nowo, jeżeli między okresami
pobierania zasiłków zarówno tego
samego rodzaju, jak i innego rodza-
ju nie było przerwy albo przerwa
była krótsza niż 3 miesiące kalenda-
rzowe. Nowa regulacja będzie miała
zastosowanie do każdego zasiłku,
do którego prawo powstało po 30
czerwca 2004 r.

Osobnego omówienia wymaga

sytuacja ustalania podstawy wy-
miaru różnych zasiłków, gdy okre-
sy ich pobierania, tak jak w przed-
stawionej przez Czytelnika sytu-
acji, przypadały przed i po 1 lipca
br. W analizowanej sytuacji pra-
cownica pobierała zasiłek opiekuń-
czy od 11 do 18 czerwca br., czyli
przed zmianą art. 43 ustawy
o

świadczeniach pieniężnych

z ubezpieczenia społecznego w ra-
zie choroby i macierzyństwa, a za-
siłek chorobowy po zmianie przy-

wołanego wyżej przepisu. W przed-
stawionej sytuacji, zgodnie z wyja-
śnieniami Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, podstawy wymiaru
zasiłku nie należy ustalać na nowo.
Między okresami pobierania zasił-
ków różnego rodzaju – opiekuń-
czego i chorobowego – przerwa
była krótsza niż 3 miesiące. Pod-
stawę wymiaru zasiłku chorobo-
wego stanowi przeciętne miesięcz-
ne wynagrodzenie przyjęte jako
podstawa wymiaru ostatnio pobie-
ranego zasiłku, tj. zasiłku opiekuń-
czego. Przypominamy, że podsta-
wę wymiaru zasiłku wypłacanego
pracownikowi stanowi przeciętne
miesięczne wynagrodzenie wypła-
cone jemu za określony okres. Je-
go długość zależy od tego, czy wy-
nagrodzenie pracownika jest stałe
czy też zmienne oraz od tego, kie-
dy powstała niezdolność pracow-
nika do pracy, na co wskazujemy
w tabeli.

ZUS WYJAŚNIA

Rodzaj wynagrodzenia,
okoliczności wypłaty

Wynagrodzenie stałe

Wynagrodzenie zmienne
ulegające znacznemu waha-
niu ze względu na charakter
pracy lub zasady wynagra-
dzania

Podstawa wymiaru zasiłku

przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 6 miesięcy kalendarzowych poprze-
dzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy;

przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprze-
dzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy; taka podstawa jest przyjmowana
dla pracowniküw zatrudnionych ze zmiennym wynagrodzeniem: w charakterze rybaków rybołów-
stwa morskiego i śródlądowego, na statkach żeglugi przybrzeżnej, w charakterze personelu pły-
wającego żeglugi śródlądowej oraz personelu latającego i pokładowego linii lotniczych, w budow-
nictwie, w kółkach rolniczych i spółdzielniach kółek rolniczych oraz w rolniczych spółdzielniach
produkcyjnych, w gospodarstwach rolnych, w przetwórstwie rolno-spożywczym, w charakterze
akwizytorów, w charakterze pośredników ubezpieczeniowych, w charakterze dziennikarzy, w cha-
rakterze realizatorów programów radiowych i telewizyjnych lub w charakterze pracowników arty-
stycznych oraz organizatorów i realizatorów imprez artystycznych, w biurach i pracowniach pro-
jektowych oraz w przedsiębiorstwach geodezyjno-kartograficznych, w systemie prowizyjnym
i czasowo-prowizyjnym, w systemie akordowym.

Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku dla pracownika

Monika Wojciechowska

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 157 (1266) 12 SIERPNIA 2004

10

Prawa i obowiązki pracownicze

EKSPERT WYJAŚNIA

Sebastian Ćwiora, konsultant prawny
z Kancelarii Prawniczej Lege artis
Mikulska Kuropatwiński Lewicki
w Bydgoszczy

Gdzie szukać rady
po kontroli

W trakcie kontroli przeprowadzonej
w prowadzonej przeze mnie firmie in-

spektor pracy stwierdził, iż w sposób nieprawi-
dłowy rozliczam czas pracy moich pracowni-
ków. Mimo że starałem się wyjaśnić, że rozli-
czając co miesiąc czas pracy, stosuję się do
nowych przepisów kodeksu pracy, inspektor
polecił mi zmianę sposobu rozliczeń (w szcze-
gólności w zakresie nadgodzin). Nadal uwa-
żam, że postępowałem prawidłowo. Co można
zrobić w tej sytuacji?

– W myśl przepisów ustawy o Państwowej Inspek-

cji Pracy, inspektor pracy przeprowadzający kontrolę
u danego pracodawcy sprawdza nie tylko fakt prze-
strzegania przepisów w zakresie bezpieczeństwa i hi-
gieny pracy, lecz również przestrzegania przez praco-
dawcę innych przepisów prawa pracy, a zatem także
przepisów o czasie pracy. Mając na uwadze ostatnią
nowelizację kodeksu pracy, trudno dziwić się, iż aktu-
alnie obowiązujące przepisy dotyczące czasu pracy
budzą wątpliwości interpretacyjne i – jak wskazuje
praktyka – są często stosowane w sposób nieprawi-
dłowy. Jak wnioskuję z pytania, inspektor pracy nie
udzielił żadnych wskazówek, w jakim zakresie niewła-
ściwie stosowane są w firmie przepisy, a zatem jak
konkretnie należy rozliczać czas pracy swoich pra-
cowników. Zauważyć trzeba, że ustawa o Państwowej
Inspekcji Pracy zalicza do zadań inspektorów pracy
także udzielanie porad i informacji technicznych
w zakresie eliminowania zagrożeń dla życia i zdrowia
pracowników oraz porad i informacji w zakresie prze-
strzegania prawa pracy (art. 8 ust. 1 pkt 11 ustawy).
W opisanej sytuacji należałoby zatem spodziewać się
uzyskania od inspektora pracy stosownych wskazó-
wek, jak obliczać czas pracy. W protokole zawierają-
cym ustalenia z przeprowadzonej w firmie kontroli
zawarta powinna zostać – stosownie do przepisu art.
19i ust. 2 pkt 11 ustawy – informacja o liczbie i ro-
dzaju udzielonych porad z zakresu prawa pracy.
W chwili obecnej z uwagi na konieczność uniknięcia
negatywnych konsekwencji opisanych w pytaniu na-
ruszeń, pozostają jedynie dwie drogi postępowania:
zwrócenie się z omawianym problemem do właściwej
komórki okręgowego inspektoratu pracy zajmującego
się udzielaniem bezpłatnych porad w zakresie prawa
pracy (funkcjonują one przy wszystkich inspektora-
tach) lub skorzystanie z porady prawnika.

Na jakiej podstawie
działa inspektor

Gdzie można znaleźć przepisy określają-
ce uprawnienia inspektora pracy?

– W myśl art. 18

4

kodeksu pracy, nadzór i kontrolę

przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje Państwowa
Inspekcja Pracy. Organizacja i zakres działania
tej inspekcji określone zostały w ustawie z dnia
6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy
(t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 124, poz. 1362 z późn. zm.).
Państwową Inspekcję Pracy tworzą Główny Inspekto-
rat Pracy i okręgowe inspektoraty pracy obejmujące
jedno lub więcej województw oraz inspektorzy pracy
działający w ramach terytorialnej właściwości okręgo-
wych inspektoratów pracy. PIP w sprawach objętych
jej działaniem współdziała ze związkami zawodowy-
mi, organizacjami pracodawców, organami samorzą-
du załogi oraz ze społeczną inspekcją pracy.

PIP.

KONTROLE PRZESTRZEGANIA PRAWA PRACY

Nie zawsze
z uprzedzeniem

Kontrolowany może być nie tyl-

ko pracodawca w rozumieniu prze-
pisów prawa pracy, lecz każdy pod-
miot, na rzecz którego jest świad-
czona praca przez osoby fizyczne
na podstawie jakiegokolwiek sto-
sunku prawnego (art. 11 par. 1 usta-
wy z dnia 6 marca 1981 r. o Pań-
stwowej Inspekcji Pracy, t.j. Dz.U.
z 2001 r. nr 124, poz. 1362 z późn.
zm.). Kontrolę przeprowadza się co
do zasady w siedzibie podmiotu
kontrolowanego oraz w innych
miejscach wykonywania jego za-
dań, jednakże pewne czynności mo-
gą być również przeprowadzane
w siedzibie okręgowego inspektora-
tu pracy, właściwego miejscowo dla
kontrolowanego. Inspektor pracy
jest upoważniony do swobodnego
wstępu i poruszania się po terenie
kontrolowanego podmiotu bez do-
pełnienia obowiązku uzyskania
ewentualnej przepustki oraz jest
zwolniony od rewizji osobistej.
Przed podjęciem czynności kontro-
lnych inspektor pracy zgłasza swoją
obecność pracodawcy, jednakże
może on tego nie uczynić, gdy
uzna, że takie zawiadomienie mo-
głoby wpłynąć na obiektywny wy-
nik kontroli (art. 19d ust. 3 ustawy
o PIP). Kontrolowany ma obowią-
zek zapewnić inspektorowi pracy
warunki i środki niezbędne do
sprawnego przeprowadzenia kon-
troli, a w szczególności niezwłocz-
nie przedstawić żądane przez niego
dokumenty i materiały oraz umożli-
wić inspektorowi na jego żądanie
wstęp do pomieszczeń, w których
jest wykonywana praca.

Ustalenia z kontroli dokumento-

wane są przez inspektora pracy co

do zasady w formie protokołu. Musi
on zawierać m.in. opis stwierdzo-
nych naruszeń przepisów objętych
kontrolą, informację o realizacji
wcześniejszych decyzji i wystąpień
organów inspekcji oraz wniosków,
zalecenia i decyzje innych organów
kontroli i nadzoru nad warunkami
pracy, jak również wzmiankę o wnie-
sieniu lub niewniesieniu przez kon-
trolowanego zastrzeżeń do treści te-
go protokołu.

Przed podpisaniem protokołu

z kontroli pracodawcy albo repre-
zentującej go osobie lub organowi
przysługuje prawo zgłoszenia umoty-
wowanych zastrzeżeń do ustaleń za-
wartych w protokole. Zastrzeżenia
te powinny być zgłoszone na piśmie
w terminie 7 dni od dnia przedsta-
wienia protokołu. W razie zgłoszenia
zastrzeżeń, inspektor przeprowadza-
jący kontrolę zobowiązany jest je
zbadać, a w przypadku stwierdzenia
zasadności zastrzeżeń – odpowied-
nio zmienić lub uzupełnić treść pro-
tokołu.

Chociaż przepisy art. 19i ust.

4 i 5 ustawy o PIP, przyznając pra-
wo do wniesienia zastrzeżeń, stano-
wią wyraźnie o pracodawcy, to jed-
nak z uwagi na powołany wcześniej
art. 11 ust. 1 przyjąć należy, że pra-
wo to przysługuje również innym
podmiotom, na których rzecz jest
świadczona praca przez osoby fi-
zyczne.

Odmowa podpisania protokołu

nie stanowi przeszkody do zastoso-
wania przez inspektora pracy sto-
sownych środków prawnych stano-
wiących konsekwencję naruszeń pra-
wa pracy stwierdzonych w wyniku
kontroli.

W myśl art. 9 ustawy o PIP in-

spektor pracy może kierować do
podmiotu kontrolowanego nakazy
i wystąpienia. W szczególności
może nakazać pracodawcy wypła-
tę należnego wynagrodzenia za
pracę, a także innego świadczenia
przysługującego pracownikowi.
Przypadki, kiedy inspektor pracy
wydaje powyższy nakaz, wskazane
zostały w art. 9 pkt 1–3 ustawy.
W pozostałych przypadkach in-
spektor może wystosować do kon-
trolowanego wystąpienie o usunię-
cie stwierdzonych naruszeń, a tak-
że w razie potrzeby o wyciągnięcie
konsekwencji w stosunku do osób
winnych.

WARTO WIEDZIEĆ

Inspektor pracy ma prawo
swobodnego wstępu na teren
oraz do obiektów i pomiesz-
czeń podmiotów kontrolowa-
nych, a także żądania od pra-
codawcy lub innego kontrolo-
wanego podmiotu oraz od
wszystkich pracowników lub
osób, które pracodawca za-
trudnia lub zatrudniał, pisem-
nych i

ustnych informacji

w sprawach objętych kontrolą
oraz wzywania i przesłuchiwa-
nia tych osób w związku
z przeprowadzaną kontrolą

Inspektor jest ponadto uprawnio-

ny do zgłoszenia sprzeciwu przeciw-
ko uruchomieniu wybudowanego
lub przebudowanego zakładu pracy
albo jego części, jeżeli z powodu nie-
uwzględnienia wymagań bezpie-
czeństwa i higieny pracy dopuszcze-
nie ich do eksploatacji mogłoby spo-
wodować bezpośrednie zagrożenie
życia lub zdrowia pracowników.
Sprzeciw wstrzymuje uruchomienie
zakładu lub jego części.

Konsekwencją niezastosowania

się podmiotu kontrolowanego do
dopełnienia obowiązków w zakresie
prawa pracy, których uchybienie
wskazał inspektor pracy, skutkuje
nałożeniem na kontrolowanego
grzywny w wysokości do 5000 zł.
Warto tu przytoczyć sentencję wy-
roku NSA z 25 czerwca 2003 r.
(SA/Sz, opubl. w marcowym „Pra-
wie Pracy”). Sąd podkreślił, że pań-
stwowy inspektor pracy, nakładając
grzywnę w celu przymuszenia do
wykonania decyzji – nakazu wypła-
ty należnego pracownikowi wyna-
grodzenia za pracę – powinien
uwzględnić wszystkie istotne oko-
liczności dotyczące niewywiązywa-
nia się przez pracodawcę z tego
obowiązku wobec pracownika.

Sebastian Ćwiora

Uchwalona przez parlament ustawa o swobodzie działalności gospodar-
czej nie zmieniła zadań Państwowej Inspekcji Pracy. Nadal prowadzone
przez tę inspekcję kontrole mają przede wszystkim na celu ustalenie, jak
przestrzegane są przepisy prawa pracy.

Zadania Państwowej Inspekcji Pracy

Zakres zadań Państwowej Inspekcji Pracy określony został w art.
8 ustawy o PIP. Do jej zadań (enumeratywnie wyliczonych w art.
8 ust. 1 i 1

1

) należy w szczególności:

◗

nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pra-
cy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za
pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu
pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodziciel-
stwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych,

◗

kontrola przestrzegania przepisów bhp przy projektowaniu bu-
dowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowią-
cych ich wyposażenie maszyn i innych urządzeń technicznych
oraz technologii,

◗

uczestniczenie w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych
lub przebudowanych zakładów pracy albo ich części w zakresie
ustalonym w przepisach prawa pracy,

◗

nadzór i kontrola przestrzegania wymagań bhp przy produkcji
wyrobów i opakowań, których użytkowanie mogłoby spowodo-
wać zagrożenie dla zdrowia i życia,

◗

ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych
w kodeksie pracy, a także innych wykroczeń związanych z wyko-
nywaniem pracy zarobkowej, gdy ustawa tak stanowi,

◗

wnoszenie powództw.

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 157 (1266) 12 SIERPNIA 2004

PRACA I PODATKI

ZUS wyjaśnia

11

FUS.

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

O czym trzeba wiedzieć,
zatrudniając emeryta

Osoby pobierające emeryturę,

które nie osiągnęły powszechnego
wieku emerytalnego (60 lat – ko-
biety i 65 lat – mężczyźni), muszą
się liczyć z tym, że prawo do eme-
rytury jest zawieszane lub zmniej-
szane w razie osiągania przycho-
du z tytułu prowadzenia działal-
ności podlegającej obowiązkowi
ubezpieczenia społecznego. Pra-
codawca powinien się upewnić,
czy zatrudniany przez niego pra-
cownik, spełniający takie warun-
ki, wie o takim obowiązku.

Zgodnie z obecnie obowiązują-

cym prawem, zawieszeniu oraz
zmniejszeniu (bez względu na wy-
sokość osiąganego przychodu)
nie podlegają świadczenia osób
mających ustalone prawo do eme-
rytury, które osiągnęły ustawowy
wiek emerytalny (60 lat – kobiety
i 65 – mężczyźni).

Kontynuacja zatrudnienia

Prawo do emerytury ulega za-

wieszeniu bez względu na wyso-
kość przychodu uzyskiwanego
przez emeryta z tytułu zatrud-
nienia kontynuowanego bez
uprzedniego rozwiązania stosun-
ku pracy z pracodawcą, na rzecz
którego wykonywał pracę bezpo-
średnio przed dniem nabycia
prawa do emerytury ustalonego
w decyzji organu rentowego.
Przepis ten dotyczy wyłącznie
osób wykonujących zatrudnienie
na podstawie umowy o pracę,
która została zawarta przed
dniem ustalenia prawa do eme-
rytury, jeżeli umowa ta trwa na-
dal po ustaleniu uprawnień do
emerytury. Przepisu tego nie sto-
suje się w sytuacji, gdy pracowni-
k-emeryt rozwiąże stosunek pra-
cy, a następnie nawiąże go po-
nownie z tym samym pracodaw-
cą. W praktyce oznacza to, że
pracownik powinien się zwolnić
u swojego pracodawcy. A ten, je-

śli jest zainteresowany takim roz-
wiązaniem, może go ponownie
zatrudnić następnego dnia.

Jeżeli przed przejściem na

emeryturę świadczeniobiorca
był zatrudniony w ramach sto-
sunku pracy u więcej niż jednego
pracodawcy, warunek rozwiąza-
nia stosunku pracy uważa się za
spełniony w przypadku rozwią-
zania stosunku pracy z wszystki-
mi pracodawcami. W praktyce
oznacza to, że operacja ta musi
być powtórzona u wszystkich
pracodawców.

Wskazany przepis stosuje się

do wszystkich osób pobierających
emeryturę. Przepis ten dotyczy
bowiem także emerytów, którzy
ukończyli 60 lat (kobiety) i 65 lat
(mężczyźni). Oznacza to, że eme-
rytury tych osób podlegają zawie-
szeniu niezależnie od kwoty osią-
ganego dochodu, jeżeli nie roz-
wiązały stosunku pracy z praco-
dawcą, na rzecz którego pracowa-
ły przed przejściem na emeryturę.
Trzeba zaznaczyć, że zawieszenie
prawa do emerytury z powodu
nierozwiązania z pracodawcą sto-
sunku pracy dotyczy wszystkich
emerytur, niezależnie od daty ich
przyznania.

Co powoduje
zawieszenie świadczenia

Na zawieszenie lub zmniejsze-

nie emerytur i rent wpływa przy-
chód uzyskany przez emerytów
lub rencistów będących jednocze-
śnie:

◗

pracownikami,

◗

pracownikami wykonującymi
jednocześnie umowę zlecenia,
umowę agencyjną lub umowę
o dzieło na rzecz pracodawcy,
z którym pozostają w stosunku
pracy,

◗

osobami wykonującymi pracę
nakładczą,

◗

członkami rolniczych spółdziel-
ni produkcyjnych i spółdzielni
kółek rolniczych,

◗

osobami wykonującymi pracę
na podstawie umowy agencyj-
nej, umowy zlecenia albo innej
umowy o świadczenie usług, do
której zgodnie z kodeksem cy-
wilnym stosuje się przepisy doty-
czące zlecenia oraz osobami
z nimi współpracującymi,

◗

osobami prowadzącymi pozarol-
niczą działalność lub osobami
z nimi współpracującymi,

◗

osobami wykonującymi odpłat-
nie pracę, na podstawie skiero-

wania do pracy, w czasie odby-
wania kary pozbawienia wol-
ności lub tymczasowego aresz-
towania,

◗

żołnierzami zawodowymi,

◗

funkcjonariuszami Policji, Agen-
cji Bezpieczeństwa Wewnętrzne-
go, Agencji Wywiadu, Państwo-
wej Straży Pożarnej, Straży Gra-
nicznej i Służby Więziennej.

Zasady dotyczące zawieszania

i zmniejszania wysokości emerytur
i rent nie dotyczą emerytów i ren-
cistów osiągających honoraria z ty-
tułu działalności twórczej i arty-
stycznej. Stosuje się je natomiast
w odniesieniu do osób wyłączo-
nych z obowiązku ubezpieczenia
społecznego w związku z posiada-
niem ustalonego prawa do emery-
tury lub renty oraz osób wykonują-
cych działalność, nie podlegają-
cych obowiązkowemu ubezpiecze-
niu społecznemu z uwagi na podle-
ganie temu obowiązkowi z innego
tytułu. Przy ustalaniu przychodu
uwzględnia się także kwoty pobra-
nych zasiłków: chorobowego, ma-
cierzyńskiego i opiekuńczego oraz
kwoty świadczenia rehabilitacyjne-
go i wyrównawczego, zasiłku wy-
równawczego i dodatku wyrów-
nawczego. Do przychodu tego wli-
cza się również wynagrodzenia,
o którym mowa w art. 92 par. 1 ko-
deksu pracy, za czas niezdolności
pracownika do pracy.

Co nie jest wliczane
do przychodów

Pracodawcy zatrudniający eme-

rytów lub rencistów powinni wie-
dzieć, że pewne rodzaje przycho-
dów nie mają wpływu na zawie-
szanie prawa do świadczeń eme-
rytalno-rentowych. Przychodami
nie objętymi obowiązkiem ubez-
pieczenia społecznego, a tym sa-
mym nie uwzględnianymi przy
ustalaniu przychodu wpływające-
go na zawieszenie lub zmniejsze-
nie świadczeń, są np. przychody
uzyskiwane z tytułu:

◗

darowizn i zapomóg,

◗

umowy o dzieło, ale tylko w przy-
padku kiedy emeryt nie jest na
etacie u zamawiającego,

◗

praw autorskich i patentowych,

◗

wynajmu lub dzierżawy nierucho-
mości albo lokali, chyba że wyna-
jem lub dzierżawa stanowią przed-
miot działalności gospodarczej.

Jaka wysokość przychodu

Na zmniejszenie wysokości

emerytury, renty z tytułu niezdol-

ności do pracy oraz renty rodzin-
nej, do której uprawniona jest
jedna osoba, ma wpływ przychód
w wysokości przekraczającej 70
proc. przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia, nie wyższej jed-
nak niż 130 proc. tego wynagro-
dzenia. Wysokość tego zmniej-
szenia zależy od kwoty osiągane-
go przychodu. Świadczenie pod-
lega zmniejszeniu o kwotę mak-
symalnego zmniejszenia wyłącz-
nie wówczas, gdy przychód osią-
gnięty przez emeryta lub renci-
stę, przekraczający 70 proc. prze-
ciętnego miesięcznego wynagro-
dzenia, jest wyższy od kwoty
maksymalnego zmniejszenia. Je-
żeli natomiast przychód osiągnię-
ty przez świadczeniobiorcę prze-
kracza dopuszczalną kwotę przy-
chodu obliczoną wskaźnikiem
70 proc. przeciętnego miesięcz-
nego wynagrodzenia o kwotę niż-
szą od kwoty maksymalnego
zmniejszenia, to wysokość świad-
czenia ulega zmniejszeniu o fak-
tyczną kwotę przekroczenia.
Osiąganie przychodu w kwocie
przekraczającej 130 proc. prze-
ciętnego miesięcznego wynagro-
dzenia powoduje zawieszenie
prawa do emerytury, renty z tytu-
łu niezdolności do pracy oraz
renty rodzinnej, do której upraw-
niona jest jedna osoba.

Obowiązki pracodawcy

Emeryt lub rencista zobowią-

zany jest zawiadomić organ ren-
towy o podjęciu działalności pod-
legającej ubezpieczeniom spo-
łecznym i o wysokości osiągane-
go z tego tytułu przychodu, a po
upływie roku kalendarzowego
– o wysokości tego przychodu
uzyskanego w poprzednim roku
kalendarzowym. Obowiązek ten
nie dotyczy emerytów, którzy
ukończyli 60 lat (kobieta) lub
65 lat (mężczyzna) przed podję-
ciem działalności.

Ostateczne rozliczenie świad-

czeń następuje po zakończeniu
roku kalendarzowego i może
przybrać formę rozliczenia mie-
sięcznego lub rocznego, w zależ-
ności od tego, co dla świadcze-
niobiorcy jest korzystniejsze.
Rozliczenia dokonuje się na pod-

stawie zaświadczenia lub
oświadczenia o przychodach
z danego roku kalendarzowego,
które rencista nadsyła do oddzia-
łu ZUS do końca lutego następ-
nego roku.

Świadczeniobiorca, który nie

dopełnił obowiązku powiado-
mienia ZUS o osiąganiu przy-
chodu, powinien liczyć się z fak-
tem rozliczenia jego świadczenia
za okres 3 lat wstecz. Obowiąz-
kiem pracodawcy jest przygoto-
wanie dokumentów pozwalają-
cych pracownikowi na rozlicze-
nie się z ZUS.

Co z rentą rodzinną

Wszystkim uprawnionym

członkom rodziny przysługuje
jedna renta rodzinna, dzielona
w równych częściach między
uprawnionych. Wysokość przy-
chodu osiąganego przez jedną
z osób uprawnionych do renty
rodzinnej obciąża proporcjonal-
nie przysługującą tej osobie
część renty. Nie ulegają nato-
miast zmianie wysokości po-
szczególnych części renty rodzin-
nej przysługujące pozostałym
uprawnionym. W przypadku gdy
jedna lub kilka z uprawnionych
osób osiąga przychód przekra-
czający 70 proc. przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia,
zmniejszeniu ulega część renty
rodzinnej należna tej osobie.
Zmniejszenie to równe jest kwo-
cie, o jaką osiągany przychód
przekracza dopuszczalną kwotę
przychodu.

Zmniejszenie to nie może być

jednak wyższe niż kwota maksy-
malnego zmniejszenia ustalona
proporcjonalnie do liczby upraw-
nionych osób. Jeżeli zatem do
renty rodzinnej uprawnione są
3 osoby i jedna z nich osiąga przy-
chód znacznie przekraczający 70
proc. przeciętnego wynagrodze-
nia – ale nie wyższy niż 130 proc.
tego wynagrodzenia – przysługu-
jąca jej 1/3 część renty pomniej-
szana jest o 1/3 kwoty maksymal-
nego zmniejszenia.

Kolumnę na podstawie materiałów

Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

przygotowała Bożena Wiktorowska

Pracodawcy decydujący się na zatrudnienie wcześniejszych emerytów
lub rencistów muszą się liczyć z tym, że w razie osiągania przez nich
przychodu z tytułu prowadzenia działalności podlegającej obowiązkowi
ubezpieczenia społecznego będą musieli odprowadzać za nich składki.

Nie podlegają zawieszeniu
ani zmniejszeniu następujące
świadczenia:

◗

renta inwalidy wojennego,

◗

renta inwalidy wojskowe-
go, którego niezdolność do
pracy pozostaje w związku
ze służbą wojskową,

◗

renty rodzinne przysługują-
ce po osobach uprawnio-
nych do wymienionych
świadczeń, których śmierć
nastąpiła w związku ze
służbą wojskową.

Dopuszczalne kwoty limitów w 2004 r.:

70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia:

◗

od 1 stycznia 2004 r. – 1512,10 zł,

◗

od 1 marca 2004 r. – 1593,80 zł,

◗

od 1 czerwca 2004 r. – 1632,60 zł.

130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia:

◗

od 1 stycznia 2004 r. – 2808,10 zł,

◗

od 1 marca 2004 r. – 2959,90 zł,

◗

od 1 czerwca 2004 r. – 3031,90 zł.

9 sierpnia 2004 r.

NIEPEŁNOSPRAWNI

◗

Rozporządzenie ministra polityki spo-
łecznej z dnia 26 lipca 2004 r. zmie-
niające rozporządzenie w sprawie
szczegółowych zasad udzielania, opro-
centowania, spłaty, rozkładania na ra-
ty i umarzania pożyczek dla osób nie-
pełnosprawnych (Dz.U. nr 174, poz.
1810) będzie obowiązywać do 30
czerwca 2007 r.

Nowelizacja dotyczy pomocy udziela-

nej osobom niepełnosprawnym, na roz-
poczęcie działalności gospodarczej,
w ramach tzw. pomocy de minimis.
Pomoc w ramach de minimis nie będzie
udzielana niepełnosprawnym rozpoczy-
nającym działalność gospodarczą
w sektorze transportu oraz na działal-
ność związaną z produkcją, przetwarza-
niem i wprowadzaniem do obrotu pro-
duktów wymienionych w załączniku nr
1 do traktatu WE.

Pomoc taka nie może przekroczyć 100

tys. euro w ciągu trzech lat dla jednego
podmiotu

◗

Rozporządzenie ministra polityki spo-
łecznej z dnia 27 lipca 2004 r. zmienia-
jące rozporządzenie w sprawie szczegó-
łowych zasad obliczania i trybu przeka-
zywania gminom dotacji celowej ze
środków Państwowego Funduszu Reha-
bilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz.U.
nr 174, poz. 1811)

Do 20 sierpnia 2004 r. gminy muszą

złożyć wnioski w sprawie przyznania re-
kompensat za utracone 2003 r. docho-
dy na skutek zwolnień podatkowych (po-
datku od nieruchomości, rolnego, leśne-
go oraz podatku od czynności cywilno-
prawnych). Kwoty rekompensat powinny
być wypłacone do 30 września 2004 r.

10 sierpnia 2004 r.

◗

Rozporządzenie ministra polityki spo-
łecznej z dnia 28 lipca 2004 r. zmienia-
jące rozporządzenie w sprawie szcze-
gółowych zasad i trybu postępowania
przy udzielaniu zakładom pracy chro-
nionej pomocy finansowej ze środków
Państwowego Funduszu Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych (Dz.U. nr
175, poz. 1821)

Zakład pracy chronionej może liczyć na

pomoc w związku ze zmianą profilu pro-
dukcji, jeśli wartość tej pomocy brutto na
jedno szkolenie nie przekracza 1 mln eu-
ro. Do wniosku o udzielenie pomocy nale-
ży dołączyć pełną dokumentację poniesio-
nych kosztów szkolenia w podziale na po-
szczególne pozycje wydatków oraz infor-
mację o wysokości pomocy publicznej uzy-
skanej w ciągu 3 lat poprzedzających da-
tę złożenia wniosku. Dla małego lub śred-
niego ZPChr pomoc w szkoleniu specjali-
stycznym nie może przekraczać 55 proc.
kosztów szkolenia kwalifikujących się do
objęcia pomocą, a w wypadku szkoleń
ogólnych – 90 proc. takich kosztów. Dla
pozostałych ZPChr pomoc ta nie może
przekraczać odpowiednio: 45 proc. –
w wypadku szkoleń specjalistycznych oraz
70 proc. – w wypadku szkoleń ogólnych.

11 sierpnia 2004 r.

NIEPEŁNOSPRAWNI

◗

Rozporządzenie ministra polityki spo-
łecznej i ministra kultury z dnia
15 czerwca 2004 r. w sprawie wykazu
bibliotek i organizacji osób niewido-
mych lub ociemniałych oraz organizacji,
których celem statutowym jest działa-
nie na rzecz osób niewidomych i ociem-
niałych (Dz.U. nr 167, poz. 1753)

17 sierpnia 2004 r.

WYNAGRODZENIA

◗

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
26 lipca 2004 r. zmieniające rozporzą-
dzenie w sprawie stawek podstawowych
wynagrodzenia zasadniczego prokurato-
rów, asesorów i aplikantów prokuratury
oraz stawek dodatku funkcyjnego pro-
kuratorów (Dz.U. nr 170, poz. 1788)

Nowela podwyższa do 2,5 pkt (z 2,0

pkt) wielokrotność kwoty bazowej ustala-
nej dla potrzeb obliczania wynagrodzenia
zasadniczego asesorów prokuratury.

Równość wynagrodzeń kobiet
i mężczyzn

◗

Artykuł 141 WE i art. 1 dyrektywy rady
75/117/EWG z dnia 10 lutego 1975 r.

w sprawie zbliżenia ustawodawstw
państw członkowskich dotyczących
stosowania zasady równości wynagro-
dzeń dla mężczyzn i kobiet powinny
być interpretowane w taki sposób, iż
sprzeciwiają się one ustawodawstwu
krajowemu, zgodnie z którym nauczy-
ciele zatrudnieni w niepełnym wymia-
rze czasu pracy nie otrzymują – podob-
nie jak nauczyciele zatrudnieni w peł-
nym wymiarze czasu pracy – żadnego
wynagrodzenia z tytułu godzin nadlicz-
bowych, w przypadku gdy praca w go-
dzinach nadliczbowych nie przekracza
trzech godzin w miesiącu kalendarzo-
wym, jeżeli ta różnica w traktowaniu
oddziałuje w większym stopniu na sy-
tuację kobiet niż mężczyzn i jeżeli ta-
kiej różnicy w traktowaniu nie można
usprawiedliwić celem niezwiązanym
z wszelką przynależnością do określo-
nej płci lub nie jest ona konieczna dla
osiągnięcia zamierzonego celu – wy-
rok z 27 maja 2004 r. sprawa
C-285/02 (Dziennik Urzędowy UE
C179)

◗

Korzyść, która przysługuje osobom
odbywającym zasadniczą służbę
wojskową lub obowiązkową służbę
zastępczą z możliwością jej dobro-
wolnego przedłużenia, a polegają-
ca na uwzględnianiu stażu w tej
służbie przy obliczaniu wysokości
odprawy, do której osoby te mogły-
by być następnie uprawnione,
należy traktować jako składnik ich
wynagrodzenia w rozumieniu art.
141 WE.

Artykuł 141 WE i dyrektywa rady

75/117/EWG z dnia 10 lutego 1975 r.
w sprawie zbliżenia ustawodawstw
państw członkowskich dotyczących sto-
sowania zasady równości wynagrodzeń
dla mężczyzn i kobiet nie stoją na prze-
szkodzie wliczaniu do stażu pracy, od
którego zależy wysokość odprawy, okre-
sów zasadniczej służby wojskowej lub
obowiązkowej służby zastępczej odby-
wanej głównie przez mężczyzn, przy jed-
noczesnym niewliczaniu do stażu pracy
okresów urlopu rodzicielskiego, z które-
go korzystają najczęściej kobiety – wy-
rok z 8 czerwca 2004 r. sprawa C-
150/04 (Dziennik Urzędowy UE C190)

Agnieszka Wyszomirska

KALENDARIUM PRAWNE

JUŻ OBOWIĄZUJĄ

BĘDZIE OBOWIĄZYWAĆ

ORZECZNICTWO ETS

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 157 (1266) 12 SIERPNIA 2004

12

Zmiany prawa

REKLAMA

WAŻNE ADRESY

OKRĘGOWE INSPEKTORATY PRACY
(informacje na temat systemu
nadzoru rynku)

15-483 Białystok
ul. Fabryczna 2
tel. [phone],

(85) 664 22 60,

fax [phone]

85-012 Bydgoszcz,
pl. Piastowski 4A
tel. [phone]
fax [phone]

80-264 Gdańsk-Wrzeszcz,
ul. Dmowskiego 12
tel. [phone]
fax [phone]

40-032 Katowice,
ul. Dąbrowskiego 23
tel. [phone]
fax [phone]

25-314 Kielce,
ul. 1000-lecia Państwa Polskiego 4
tel. [phone]
tel./fax [phone]

31-011 Kraków,
plac Szczepański 5
tel. [phone]
fax [phone]

20-011 Lublin
ul. Piłsudskiego 13
tel. [phone]
fax [phone]

90-441 Łódź
Aleja Kościuszki 123
tel. [phone]
fax [phone]

10-512 Olsztyn
ul. Kopernika 29
tel. [phone]
fax [phone]

45-706 Opole
ul. Piłsudskiego 11
tel. [phone]
fax [phone]

61-706 Poznań,
ul. Libelta 16/20
tel. [phone]
fax [phone]

35-959 Rzeszów

ul. Rejtana 67
tel. [phone]
fax [phone]

71-663 Szczecin
ul. Pszczelna 7
tel. [phone]
fax [phone]

00-973 Warszawa

ul. Lindleya 16
tel. [phone]
fax [phone]

51-621 Wrocław

ul. Zielonego Dębu 22
tel. [phone]
fax [phone]

65-722 Zielona Góra
ul. Dekoracyjna 8
tel. [phone], (68)
fax [phone]

Ośrodek Szkolenia PIP
im. Prof. J. Rosnera
51-622 Wrocław, ul. Kopernika 5
tel. [phone] do 29
fax [phone]

SZKOLENIA

WSZYSTKO, CO PROFESJONALNY KADROWIEC
WIEDZIEĆ POWINIEN

14–17.09.2004 r. Krynica Zdrój

Hotel SPA Dr Irena Eris

Cena: 2700 PLN

cena obejmuje: szkolenie, materiały szkoleniowe, całodzienne wyżywienie, zakwaterowanie

w pokojach 2-osobowych oraz zabiegi pielęgnacyjno-relaksacyjne oferowane przez Hotel SPA)

PŁACE I PRAWO PRACY W PRAKTYCE

16–17.09.2004 r. Katowice
20–21.09.2004 r. Warszawa

Cena: 850 PLN

Istnieje możliwość skorzystania z jednego dnia szkoleniowego
w cenie 450 PLN.

(cena obejmuje: zajęcia, materiały szkoleniowe, serwis kawowy, lunch)

Ośrodek Szkoleń Aktualizacyjnych
tel. (0...22) 530 43 18, 530 43 57, faks (0...22) 530 43 09
e-mail: [e-mail] [e-mail]
www.szkolenia.infor.pl