nisław uczęszczał do Gimnazjum im. Cara Aleksandra I,
a od 1910 do prywatnego Gimnazjum im. N. A. Winogra-
dowa. W 1913 przerwał naukę w gimnazjum i wyjechał
do

Krakowa

, gdzie był

wolnym słuchaczem Uniwersytetu

Jagiellońskiego

. W maju 1914 powrócił do Wilna.

Od 1916 był członkiem

„Zetu”

, w 1917 związał się z

Polską Organizacją Wojskową

. Podczas

wojny polsko-

bolszewickiej 1919–1920

wstąpił ochotniczo do party-

zanckiego oddziału jazdy mjr.

Władysława Dąbrowskie-

(późniejszy

13. Pułk Ułanów Wileńskich

). W 1920

ożenił się z Wandą Krahelską, z którą miał dwie cór-
ki: Barbarę Rzepecką i Aleksandrę Niemczykową. W la-
tach 1922–1939 był założycielem, wydawcą i redakto-
rem naczelnym gazety

Słowo

, wychodzącego w Wilnie

dziennika konserwatywnego popieranego i ﬁnansowane-
go przez kresowe środowiska ziemiańskie, głównie przez

Jana Tyszkiewicza

. W 1931 odbył podróż po

ZSRR

, któ-

rej owocem była publicystyczna książka Myśl w obcęgach,
rzetelnie opisująca i krytykująca tamtejsze stosunki.

Stanisław Mackiewicz był zwolennikiem

Józefa Piłsud-

skiego

; po

przewrocie majowym

(1926) doprowadził do

spotkania Piłsudskiego z arystokracją na

zamku w Nie-

świeżu

25 października 1926

[2]

. W okresie od 1928 do

1935 był posłem na

Sejm

z ramienia

BBWR

. Po śmier-

ci Józefa Piłsudskiego znajdował się w opozycji wobec
ostatnich rządów

sanacji

, za co 23 marca 1939 został

aresztowany i przez 17 dni więziony w

obozie

Berezie

Kartuskiej

pod zarzutem osłabiania ducha obronnego Po-

laków, gdyż ostro krytykował politykę obronną i zagra-
niczną ówczesnych władz (szczególnie ministra spraw za-
granicznych

Józefa Becka

)

[3]

agresji ZSRR na Polskę

, wobec zbliżania się

Armii

Czerwonej

Wilna

i opuszczenia miasta przez polski

garnizon, przekroczył 18 września 1939 w mundurze
oﬁcera rezerwy granicę polsko-litewską i znalazł się na
uchodźstwie. Przez

Estonię

odpłynął do

Francji

, gdzie

znalazł się 31 października 1939 r. We Francji mianowa-
ny przez

prezydenta RP Władysława Raczkiewicza

człon-

kiem

Rady Narodowej RP

substytutu parlamentu

przy

władzach RP na uchodźstwie

. Funkcję członka Rady peł-

nił do 3 września 1941 - rozwiązania

I Rady Narodowej

w związku z jej sprzeciwem wobec

układu Sikorski-

Majski

. Był ostrym i wytrwałym przeciwnikiem polityki

gen.

Władysława Sikorskiego

, a później

Stanisława Mi-

kołajczyka

, uważając ją za kapitulancką wobec

Stalina

ZSRR

[4]

W latach 1946–1950 wydawał w Londynie tygodnik

Lwów i Wilno

. Był premierem

Rządu na Uchodźstwie

7 czerwca 1954 do 21 czerwca 1955.

W sierpniu 1955 został zarejestrowany przez Departa-
ment I

Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego

jako

kontakt operacyjny

Rober, co nie dowodzi, że pod-

jął agenturalną współpracę. Dzięki pomocy bezpieki wy-
dał broszurę Od małego do wielkiego Bergu. Od marca
do czerwca

1956

roku otrzymał od oﬁcera Departamen-

tu I 1085

funtów

, później jeszcze 300

dolarów

amerykań-

skich.

[5]

Po uzgodnieniach z władzami PRL 14 czerwca

1956 powrócił do

Polski

[6]

W swych książkach wydanych w

PRL

atakował polską

emigrację. W

1957

roku wydał Londyniszcze, w

1958

ro-

ku Zielone oczy. Oczerniał także polityków emigracyj-
nych w swej publicystyce, np. wicedyrektora Sekcji Pol-
skiej

Radia Wolna Europa Tadeusza Żenczykowskiego

nazywał ozonowskim Goebbelsem

[7]

4 PRZYPISY

Po powrocie publikował głównie w

Instytucie Wydawni-

czym PAX

, pisywał też (pod

pseudonimem

Gaston de Ce-

rizay) do paryskiej

Kultury

. W 1964 był sygnatariuszem

Listu 34 intelektualistów

protestujących wobec władz

PRL przeciwko

cenzurze

i polityce kulturalnej władz.

Odmówił wycofania podpisu pod protestem. W konse-
kwencji wytoczono mu proces o działalność na szkodę
socjalistycznego państwa poprzez publikacje w

Kulturze

Proces oparty był o informacje agenturalne i został umo-
rzony ze względu na śmierć oskarżonego.

Pseudonim Cat zaczerpnął z opowiadania

Rudyarda Ki-

plinga

o kocie, który chodził własnymi ścieżkami. We-

dle innej wersji jego pseudonim miał być wyrazem je-
go katolicyzmu

[8]

. Posługiwał się również pseudonimami:

Gallieni Gallus, Quand meme, Gaston de Cerizay.

Odznaczenia

•

Krzyż Niepodległości z Mieczami

•

Krzyż Walecznych

• Krzyż Kawalerski

Orderu Odrodzenia Polski

• Węgierski Krzyż Zasługi II klasy

Twórczość

Przypisy

[1] Jacek Bartyzel w ﬁlmie Reakcjonista w reżyserii

Grzegorza Brauna

[2] Stanisław Mackiewicz: Historia Polski od 11 listopada

1918 r. do 17 września 1939 r. London: Puls Publications,
1992, s. 193.

ISBN 0-907587-76-3

[3]

Andrzej Paczkowski

, Stanisław Mackiewicz i jego Histo-

ria Polski w: Stanisław Mackiewicz, Historia Polski od 11
listopada 1918 r. do 17 września 1939 r., London 1992,
Wydawnictwo Puls

ISBN 0-907587-76-3

s. 18-19.

[4]

Andrzej Paczkowski

, Stanisław Mackiewicz i jego Histo-

ria Polski w: Stanisław Mackiewicz, Historia Polski od 11
listopada 1918 r. do 17 września 1939 r., London 1992,
Wydawnictwo Puls

ISBN 0-907587-76-3

s.22.

[5]

Sławomir Cenckiewicz

, Pomiędzy kompromisem a zdra-

dą. Stanisława Mackiewicza powroty do Polski, w: Ślada-
mi bezpieki i partii, Łomianki 2009, s. 246.

[6]

Sławomir Cenckiewicz

: Polski Londyn na celowniku służb,

Nowe Państwo

III 2006

[7] Sławomir Cenckiewicz, Pomiędzy kompromisem a zdra-

dą. Stanisława Mackiewicza powroty do Polski, w: Ślada-
mi bezpieki i partii, Łomianki 2009, s. 247.

[8] ks. W. Meysztowicz, Gawędy o czasach i ludziach, wyd.

LTW, Łomianki [b.d.], s. 220.

Kontrola autorytatywna

(osoba):

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Text and image sources, contributors, and licenses

5.1

Text

• Stanisław Mackiewicz Source:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw%20Mackiewicz?oldid=41229206

Contributors: Kpjas,

Akir, Beno, Mazak, Mozgulek, Tawbot, Stako, Olafbot, Ausir, Mian, Kocio, Togo, Wimmer, Sicherlich, Bogmis, Rklisowski, Fjl, Bo-
cianski, Pkuczynski, Liburna, Szwedzki, Azymut, Mzungu, Kimodin, Saper, Buli, Xabi, YurikBot, RooBot, Plushy, Saško, Erwin-Bot,
Adalbertus, Red 81, Shalom, Kaszkawal, Mathiasrex, PMG, MalarzBOT, Cezary p, Marszałek, Witold1977, Litwin Gorliwy, Ciphin, Pio-
trek Pomianowski, Alessia, Nutaj, Qju, Michał Ś., YarluBot, Birczanin, Andros64, G.bot, Romuald Wróblewski, Maikking, Rembecki,
Czerwony Towarzysz, MastiBot, Misternight, PixelBot, KamikazeBot, Chris Wilson, Emil Potocki, Albin Czarny, Pablo000, Pawmak,
Ohtnim, AlohaBOT, Robert Kowalczyk, Pawski, Horrid Henry, ToBot, Michalbyz, M.Tomma, Farinata degli Uberti, Jill Tarter, Kotara,
Maksymilian Sielicki, Patephon, TarBot, JarektBot, Addbot, Krzesisław, Andrzei111 oraz Anonymous: 30

5.2

Images

• Plik:Commons-logo.svg Source:

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg

License: Public domain Con-

tributors: This version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versions used to be slightly
warped.) Original artist: SVG version was created by

User:Grunt

and cleaned up by

3247

, based on the earlier PNG version, created by

Reidab

• Plik:Disambig.svg Source:

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/72/Disambig.svg

License: Public domain Contributors:

Praca własna. Original Commons upload as

Logo Begriﬀsklärung.png

Baumst

on 2005-02-15. Original artist: