autor: Łukasz Dykowski

Stosunek UPA do Polaków

Stanowisko polskie wobec kresów wschodnich było jedno: status quo ante

bellum, z czym nie mogli się zgodzić Ukraińcy, którzy od dawna domagali się

swojego państwa, a działalność UPA miała zrealizować ich nadzieje. Nastroje

polskiej ludności w Galicji Wschodniej były antyukraińskie o czym Ukraińcy

wiedzieli na podstawie kontaktów z ludźmi oraz z publikacji w konspiracyjnej

prasie polskiej. Ludność polska zradykalizowała się w swym stosunku do

Ukraińców, wynikało to zapewne z tego, że Ukraińcy w znacznie większym

stopniu kolaborowali z Niemcami niż Polacy. Niemcy wobec Polaków i Ukraińców

stosowali starą rzymską maksymę divide et impera. Z Ukraińców tworzono oddziały

policji pomocniczej.

Zapowiedź walk ukraińsko polskich znajdujemy w proklamacji ogłoszonej

30 czerwca 1941 r. przez rząd Jarosława Stećki we Lwowie. Punkt 26 uzależnia

stosunki od wyrzeczenia się przez stronę polską praw do panowania nad ziemiami

Ukrainy Zachodniej. Zapowiada zwalczanie szowinistycznych nastrojów wśród

Polaków i wpływów polskich w administracji.

Do dnia dzisiejszego nie zostało do końca wyjaśnione kto rozpoczął walkę z

Polakami – bulbowcy czy banderowcy. Pojedyncze przypadki mordowania

Polaków miały miejsce w listopadzie 1942 pow. Dubieński. Pierwsze masowe

podpalenia i mordy miały miejsce na Wołyniu i w Galicji w drugiej połowie lutego

1943 r. w pow. Sarneńskim. Pojawiło się hasło „Skończyliśmy z Żydami, teraz to

samo będziemy robić z Polakami”.

Decyzję o otwartej walce z okupantami ziemi ukraińskiej podjęto 17-21 III

1943 r. na III konferencji OUN – R (OUN-SD) – otwartej to nie znaczy zmierzającej

do fizycznego wyniszczenia. Wiosna i lato 1943 r. to największe nasilenie ataków na

polskie osiedla na Wołyniu i Polesiu, Polacy uciekający przed niemieckimi

aresztowaniami chronią się w partyzantce radzieckiej (ok. 5 tys. Polaków) co

również jest pożywką dla ukraińskiej propagandy. Także zachowanie niektórych

Polaków z administracji wobec Ukraińców było naganne. Na miejsce Ukraińców,

którzy uciekli do UPA do policji wstępują Polacy i biorą oni udział w karnych

ekspedycjach przeciw wioskom ukraińskim.

Wg Torzeckiego zamiarem dowództwa UPA nie była eksterminacja

ludności polskiej na tych terenach lecz raczej wypędzenie ich z ziemi ukraińskiej,

zazwyczaj ostrzegano Polaków i żądano od nich opuszczenia wsi, w przypadku

odmowy atakowano je. Pretekstem była także współpraca z partyzantką radziecką.

W połowie 1943 r. walki przenoszą się do Galicji Wschodniej i płd. wschod.

Lubelsczyznę.

Władysław Siemaszko i Józef Turowski podają, że na Wołyniu mogła to być

liczba ok. 60-70 tys. zamordowanych, ale Torzecki przypuszcza, że ok. 30-40 tys. W

Galicji podobna liczba 30-40 tys ofiar, Polesie i Lubelszczyzna ok. 10-20 tys. Ogólnie

polskie straty ok. 80-100 tys.

Z drugiej strony należy wspomnieć o tym, że polskie oddziały również były

odpowiedzialne za masakry ukraińskich wsi, czyniły tak m.in. polskie oddziały

policji pomocniczej w służbie niemieckiej oraz oddziały AK i BCh w ramach akcji

odwetowych i zapobiegawczych.

Generalnie stosunek oddziałów UPA był negatywny wobec Polaków,

często dochodziło do zabójstw i napadów na polskie wsie Ukraińców

podburzonych przez Służbę Bezpieczeństwa. Procentowały lata poniżenia i trwania

w gorszej pozycji wobec Polaków. Oprócz tego rozwiązywano siłowo konflikty

lokalne w łonie wsi, a nierzadko rodziny.

Obie strony nie wykazały dobrej woli współżycia, i to od dziesiątków lat.

Polacy obarczeni byli większą winą, gdyż przez znaczny okres czasu mieli władzę

w tym kraju, nieproporcjonalnie większy stan posiadania i bardziej rozwiniętą

formę kultury.