Antoni Juszkiewicz

Od A do Z

Edukacja z pasją

Program nauczania

Edukacja wczesnoszkolna

DIDASKO

Warszawa 2009

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 1

Od A do Z

Edukacja z pasją

Program nauczania

Edukacja wczesnoszkolna

Opracowanie redakcyjne

Krystyna Wojtasińska

Anna Konopko

Projekt graficzny okładki

Maciej Białobrzeski

© Copyright by DIDASKO

Warszawa 2009

ISBN 978-83-89957-61-0

Didasko s.j.

ul. Terespolska 19

03-813 Warszawa

www.didasko.com.pl

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 2

SPIS TREŚCI

Kilka zdań o programie 5
Filozoficzne podstawy programu 6
Cele kształcenia i wychowania 9

Część I
I. Klasa I. Materiał nauczania 13

1. Edukacja polonistyczna 13
2. Język obcy nowożytny 16
3. Edukacja muzyczna 17
4. Edukacja plastyczna 18
5. Edukacja społeczna 19
6. Edukacja przyrodnicza 21
7. Edukacja matematyczna

24

8. Zajęcia komputerowe 28
9. Zajęcia techniczne 29

10. Wychowanie fizyczne 31
11. Etyka 32

II. Procedury osiągania celów 33
III. Monitorowanie i ocenianie osiągnięć uczniów 36

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 3

Informacja o Autorze programu

Antoni Juszkiewicz

–

absolwent pedagogiki Uniwersytetu

Wrocławskiego. Od wielu lat związany z instytucjami doskonalenia
nauczycieli. Obecnie pracuje jako konsultant ds. nauczania
początkowego w Wojewódzkim Ośrodku Metodycznym w Jeleniej Górze,
gdzie kieruje Pracownią Edukacji Elementarnej. Autor wielu opracowań
metodycznych. Członek Rady Redakcyjnej „Kurendy”. Posiada II stopień
specjalizacji zawodowej. Jest równocześnie edukatorem PROGRAMU
„NOWA SZKOŁA”. W wolnych chwilach uprawia turystykę, wędrując
po Sudetach. Jest przewodnikiem sudeckim. Urlopy spędza na swojej
rodzinnej Suwalszczyźnie.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 4

Kilka zdań o programie

Program „Od A do Z

– Edukacja z pasją” jest programem zinte-

growanej edukacji wczesnoszkolnej. Zapewnia on realizację celów

edukacyjnych zawartych w nowej Podstawie programowej kształcenia

ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów z dnia 23 grudnia 2008 r.

Program „Od A do Z” łączy w sobie treści z edukacji polonistycznej,

społecznej, przyrodniczej, matematycznej, plastycznej, muzycznej,

wychowania fizycznego, techniki, edukacji informatycznej i etyki. Treści

poszczególnych edukacji zostały zintegrowane; granice pomiędzy

poszczególnymi edukacjami zostały zatarte, a ich treści wzajemnie się

przenikają. Ideą przewodnią programu jest ukazanie scalonego obrazu

świata.

Program dostosowany jest do możliwości intelektualnych dzieci

na tym etapie rozwoju, kierunkuje działalność dziecka, wspomaga jego

harmonijny rozwój.

Treści programu mają układ spiralny, szczególnie przydatny

w kształceniu dzieci w młodszym wieku szkolnym. Układ spiralny umożli-

wia wielokrotne powroty do ukazywanych treści w bogatszej i szerszej

formie.

Organizacja kształcenia zintegrowanego w oparciu o niniejszy

program umożliwi dzieciom:

• poznawanie złożoności świata i miejsca człowieka w środowisku

społecznym, przyrodniczym, kulturowym,

• rozwój ciekawości poznawczej, psychicznych sprawności oraz intelek-

tualnych zainteresowań,

• przyswajanie narzędzi umożliwiających aktywność badawczą,

• zaspokajanie indywidualnych potrzeb i oczekiwań,

• wyrabianie stosunku do siebie, świata i wartości.

Program „Od A do Z” może być realizowany w każdej szkole,

nie wymaga specjalnego przygotowania nauczycieli.

5

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 5

Filozoficzne podstawy programu

Współczesna edukacja na świecie coraz częściej rezygnuje

z przekazywania informacji na rzecz kształtowania umiejętności i kom-

petencji.

Program nauczania „Od A do Z

– Edukacja z pasją” i towarzyszące

mu podręczniki dla klas I-III to propozycja, której zamierzeniem jest

przygotowanie młodego człowieka do życia w trudnej do przewidzenia

rzeczywistości XXI wieku.

Oto najistotniejsze, przyjęte założenia filozoficzne przy tworzeniu

niniejszego programu:

• odwołanie się do potrzeb, zainteresowań i doświadczeń dzieci oraz

przygotowanie ich do życia w zmieniającej się rzeczywistości,

• kształcenie to przede wszystkim badanie, sprawdzanie, doświadczanie,

weryfikowanie, uzasadnianie, odwoływanie się do faktów, działanie,

indywidualne i grupowe rozwiązywanie problemów,

• rozumienie kształcenia jako procesu ukierunkowanego na ulepszanie

życia człowieka,

• traktowanie szkoły jako wyspecjalizowanego komponentu szeroko

rozumianego środowiska społecznego,

• nauczanie

– uczenie się jest procesem konstruowania i rekonstruowa-

nia wiedzy za pomocą różnych metod badawczych (konstruktywizm),

• uczenie się zachodzi wówczas, kiedy uczeń rozwiązuje problemy,

działa, wykonuje czynności, które mają zdolność transformacji,

szerokie zastosowanie w różnorodnych sytuacjach,

• przyrost wiedzy i umiejętności jest wynikiem wymiany między uczącym

się a jego środowiskiem edukacyjnym,

• uczeń, jak i jego otoczenie edukacyjne, wciąż się zmieniają, co powin-

no powodować zmianę organizacji procesu nauczania

– uczenia się,

• dobre metody nauczania to te, które uczą krytycznego myślenia,

kreatywnego rozwiązywania problemów,

• metody badawcze, aktywne uczenie się mają większe znaczenie

6

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 6

w procesie nauczania

– uczenia się niż przywoływanie faktów, wiedzy

z pamięci,

• materiał nauczania ma charakter interdyscyplinarny, zintegrowany,

• podręczniki, materiały edukacyjne stanowią istotny element procesu

uczenia się.

Powyższe założenia powinny pozwolić na taką organizację procesu

edukacyjnego, aby nauczyciel i szkoła mogli odpowiedzieć na pytania,

a równocześnie tak kierować procesem nauczania

– uczenia się, żeby

człowiek XXI wieku umiał:1

• sobie poradzić,

• mówić,

• zaufać,

• myśleć,

• obronić się,

• i umiał, i wiedział,

• żeby szkoła chciała się zmieniać.

Przyjęta w programie i materiałach edukacyjnych filozofia wyzna-

cza nauczycielowi określone funkcje. Będąc liderem pracy zespołowej,

pokazuje uczniom drogi uczenia się w trakcie indywidualnego

i grupowego rozwiązywania problemów, działania, uczenia się. Pomaga

odkrywać, wyszukiwać, analizować, wnioskować, interpretować i oce-

niać uzyskane dane. Pozwala współpracować i samodzielnie podejmować

nowe zadania. Wspomaga uczenie się poprzez emocje, przestrzegając

następujących zasad:2

1. Wykaż prawdziwe zainteresowanie każdym uczniem.

2. Skłoń uczniów do osobistego i aktywnego zajęcia się własną nauką;

zachęcaj ich do kierowania własnym postępowaniem i rozciągnięciem

kontroli nad własnym uczeniem się.

3. Pomóż uczniom określić cele osobiste; potraktuj poważnie ich dążenia

do osiągnięcia wybranego celu.

1 Joanna Podgórska, Co trzeba umieć w XXI wieku? „Polityka”, nr 47, 2007 r.
2

Allan C. Ornstain, Francis P. Hunkis, Program szkolny. Zalożenia, zasady, problematyka, Warszawa

1998 r.

7

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 7

4. Tak organizuj uczenie się, żeby każdy uczeń osiągnął swój osobisty

cel i doświadczył uczucia sukcesu.

5. Powiąż treści nauczania z osobistymi celami, potrzebami i zaintere-

sowaniami uczniów.

6. Dostosuj wymagania do wieku, stopnia rozwoju i zdolności uczniów.

7. Zapewnij uczniom informację zwrotną, pozwalającą usunąć błędy,

ale przede wszystkim konstruktywną.

8. Jeśli trzeba, egzaminuj uczniów, ale z wystawianiem ocen wstrzymaj

się, powiedzmy, do czwartej lub piątej klasy.

9. Ze środowiska lokalnego czerp informacje i okazje do rozwiązywania

problemów; niech uczniowie ucząc się, korzystają z rozmaitych

materiałów, kontaktów z rozmaitymi ludźmi i niech odwiedzają

rozmaite miejsca.

10. Postaraj się, żeby uczenie się było urozmaicone, unikaj uczenia się

na pamięć i monotonnych ćwiczeń.

11. Upewnij uczniów, że wyniki uczenia się i zdobyte kompetencje

są rezultatem ich własnego wysiłku i odpowiedzialności.

12. Wyraź uznanie dla osiągnięć i postępów uczniów.

13. Zachęcaj uczniów do dzielenia się źródłami i materiałami oraz

do pracy grupowej.

14. Zachęcaj uczniów do dzielenia się w toku nauki pomysłami i odczu-

ciami, do wzajemnej akceptacji i pomagania sobie zamiast krytyki

i wyśmiewania, do zainteresowania się tymi, którzy potrzebują

pomocy lub są mniej zdolni.

8

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 8

Cele kształcenia i wychowania

Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej, według

Podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych

z dnia 23 grudnia 2008r., jest:

1) przyswojenie przez uczniów podstawowego zasobu wiadomości

na temat faktów, zasad, teorii i praktyki, dotyczących przede wszys-

tkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom uczniów,

2) zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych

wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów,

3) kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowie-

dzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.

Szkoła, zapewniając opiekę, przyjazne, bezpieczne i korzystne dla

zdrowia ucznia warunki edukacji, poszanowanie praw dziecka i ucznia,

realizuje zadania w zakresie przekazywania uczniom rzetelnej wiedzy,

kształtowania ich umiejętności i wychowawczego wspierania rozwoju

osobowego.

W zakresie nauczania

– uczenia się szkoła:

1) uczy poprawnego i swobodnego pisania oraz czytania ze zrozumie-

niem,

2) kształtuje określone pojęcia,

3) umożliwia zdobywanie wiedzy,

4)

zapewnia rozumienie, a nie tylko pamięciowe opanowywanie

przekazywanych treści,

5) kształtuje zdolności dostrzegania różnego rodzaju związków i zależ-

ności oraz rozwija myślenie analityczne i syntetyczne,

6) zapewnia pomoc w rozumieniu świata, ludzi i siebie,

7) wprowadza w dziedzictwo kultury narodowej postrzeganej w konte-

kście kultury europejskiej,

8) wprowadza w zasady życia społecznego oraz umożliwia kształcenie

i doskonalenie umiejętności praktycznego wykorzystywania zdoby-

wanej wiedzy, a szczególnie:

9

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 9

a) odnoszenie zdobytej wiedzy do praktyki oraz tworzenia potrzeb-

nych doświadczeń i nawyków w sferze działań,

b) rozwój umysłowych i psychicznych sprawności oraz osobistych

zainteresowań,

c) kształtowanie umysłowych i psychicznych cech warunkujących

zdolność do rozwiązywania problemów, projektowania działań,

sprawnej ich realizacji i odpowiedzialności za skutki; zdolność

do negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów,

d) umiejętność organizowania sobie nauki i przyjmowania coraz

większej odpowiedzialności za własne wykształcenie,

e) poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji

z różnych źródeł oraz umiejętność posługiwania się elektro-

nicznymi nośnikami informacji i innymi narzędziami techniczny-

mi charakterystycznymi dla współczesnej cywilizacji,

f) umiejętność podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji

w ramach procedur demokratycznych oraz skuteczność działań

zgodnie z obowiązującymi normami; umiejętność pracy grupowej,

g) umiejętność posługiwania się językiem ojczystym, zdolność

do wystąpień publicznych, bezkonfliktowej prezentacji i obrony

własnych opinii, znajomości różnych form, środków i metod

komunikacji oraz stosowania ich w praktyce,

h) przyswojenie sobie metod i technik negocjacyjnych rozwiązywa-

nia konfliktów i problemów środowiskowych.

Edukacja wczesnoszkolna ma stopniowo i możliwie łagodnie

przeprowadzić dziecko z kształcenia zintegrowanego do nauczania przed-

miotowego w klasach IV-VI.

Edukacja wczesnoszkolna to wspomaganie dziecka w rozwoju

intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, etycznym, fizycznym i este-

tycznym. Bardzo ważne jest w wychowaniu również to, aby dziecko

w miarę swoich możliwości było przygotowane do życia w zgodzie

z samym sobą, innymi ludźmi i przyrodą. W trakcie organizacji procesu

dydaktyczno-wychowawczego należy zadbać, by dziecko nauczyło się

10

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 10

odróżniać dobro od zła, było świadome swojej przynależności społecznej

(do rodziny, grupy rówieśniczej, wspólnoty lokalnej, wspólnoty naro-

dowej) oraz rozumiało konieczność dbania o przyrodę.

Istotnym celem edukacji na tym poziomie jest także ukształtowanie

systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania

i rozumienia świata, radzenia sobie w codziennych sytuacjach oraz kon-

tynuowania nauki w klasach IV-VI szkoły podstawowej.

Muszą być zatem realizowane zadania, które zostały postawione

przed szkołą:

1) realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku,

na jego indywidualnym tempie rozwoju i możliwościach uczenia się,

2)

respektowanie trójpodmiotowości oddziaływań wychowawczych

i kształcących: uczeń

– szkoła – dom rodzinny,

3) rozwijanie predyspozycji i zdolności poznawczych dziecka,

4) kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki oraz rozwijanie

ciekawości w poznawaniu otaczającego świata i w dążeniu do prawdy,

5) poszanowanie godności dziecka; zapewnienie dziecku przyjaznych,

bezpiecznych i zdrowych warunków do nauki i zabawy, działania indy-

widualnego i zespołowego, rozwijania samodzielności oraz

odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie, ekspresji plastycz-

nej, muzycznej, ruchowej, aktywności badawczej, a także działalnoś-

ci twórczej,

6) wyposażenie dziecka w umiejętność czytania i pisania, w wiadomości

i sprawności matematyczne potrzebne w sytuacjach życiowych i szkol-

nych oraz podczas rozwiązywania problemów,

7) dbałość o to, aby dziecko mogło nabywać wiedzę i umiejętności

potrzebne do rozumienia świata, w tym zagwarantowanie mu dostępu

do różnych źródeł informacji i możliwości korzystania z nich,

8) sprzyjanie rozwojowi cech osobowości dziecka koniecznych do aktyw-

nego i etycznego uczestnictwa w życiu społecznym.

11

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 11

Kształcenie zintegrowane to etap edukacji, w którym

nauczyciel:

• pogłębia to, co dziecko wcześniej zdobyło,

• rozpoznaje i uwzględnia potencjał umysłowy dziecka, jego potrzeby,

oczekiwania i zainteresowania,

• rozbudza motywację poznawania,

• odwołuje się do postaw, przekonań,

• przekazuje techniki uczenia się,

• umożliwia badanie, doświadczanie, działanie,

• zapewnia bliskość życia w edukacji,

a uczeń:

• staje się samodzielny,

• staje się współodpowiedzialny,

• rozwiązuje problemy,

• opanowuje procedury uczenia się,

• współdziała i współpracuje z innymi,

• rozwija swoją fantazję, kreatywność,

• ma możliwość wyboru.

12

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 12

CZĘŚĆ I

I. Klasa I

Materiał nauczania

1. Edukacja polonistyczna.

Wspomaganie rozwoju umysłowego

w zakresie wypowiadania się. Dbałość o kulturę języka. Początkowa

nauka czytania i pisania. Kształtowanie umiejętności wypowiadania się

w małych formach teatralnych.

Uczeń kończący klasę I:

1) w zakresie umiejętności społecznych

warunkujących porozumiewanie się i kulturę języka:

13

Wiadomości i umiejętności zawarte

w nowej podstawie programowej

(1)

Treści kształcenia

(2)

a) obdarza uwagą dzieci i dorosłych,

słucha ich wypowiedzi i chce
zrozumieć, co przekazują; komu-
nikuje w jasny sposób swoje spo-
strzeżenia, potrzeby, odczucia,

b) w kulturalny sposób zwraca się

do rozmówcy, mówi na temat,
zadaje pytania i odpowiada na
pytania innych osób, dostosowuje

Witaj w klasie I. Poznajmy się.
Nasza klasa. Znam imiona koleżanek
i kolegów. Nasza Pani. Umiem
słuchać rówieśników i dorosłych.
Umiem z nimi rozmawiać. Widzę,
wyrażam siebie. Obserwuję i opowia-
dam to, co widziałem. Ja to widzia-
łem. Chcę Ci coś powiedzieć! Posłu-
chaj mnie. Powiedz mi o sobie.
Rozmowy nauczyciela z uczniami.

Rozmowa

– podstawowa forma

komunikacji między ludźmi. Kultura
rozmowy. Krzyk to nie rozmowa.
Formułowanie podstawowych pytań.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 13

14

ton głosu do sytuacji, np. nie
mówi zbyt głośno,

c) uczestniczy w rozmowie na tema-

ty związane z życiem rodzinnym
i szkolnym, także inspirowane
literaturą;

Odpowiadanie na pytania, dobiera
adekwatne słowa do swojej wypo-
wiedzi. Wyjaśnij, co znaczy to słowo?

Rozmawiamy na tematy domowe,
mój dom rodzinny. Moja rodzina.
Drzewo genealogiczne. W naszej
klasie, nasze wspólne zabawy. Mój
przyjaciel, mój kolega.
Widziałem film, czytałem książkę,
obejrzałem przedstawienie: teraz
mogę ci opowiedzieć.

(1)

(2)

a)

rozumie sens kodowania oraz
dekodowania informacji; odczy-
tuje uproszczone rysunki, pik-
togramy, znaki informacyjne
i napisy,

b) zna wszystkie litery alfabetu,

czyta i rozumie proste, krótkie
teksty,

Kody werbalne i niewerbalne. Łącze-
nie mowy werbalnej i niewerbalnej.
Odtworzenie za pomocą różnych
form plastycznych nadanego kodu.
Ćwiczenia w zakresie odczytywania
uproszczonych rysunków, pikto-
gramów, znaków informacyjnych
i napisów znajdujących się w oto-
czeniu dziecka.
Przedstawienie muzyki

– gestem,

ruchem, mimiką.

Praktyczne stosowanie alfabetu.
Nauka czytania. Ćwiczenia w zakre-
sie czytania krótkich tekstów.
Doskonalenie nauki głośnego czyta-
nia. Wdrażanie do głośnego i cichego
czytania ze zrozumieniem. Czytanie
instrukcji, poleceń.

2) w zakresie umiejętności czytania i pisania:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 14

15

c)

pisze proste, krótkie zdania:
przepisuje, pisze z pamięci; dba
o estetykę i poprawność graficzną
pisma (przestrzega zasad kali-
grafii),

d) posługuje się ze zrozumieniem

określeniami: wyraz, głoska, lite-
ra, sylaba, zdanie,

e)

interesuje się książką i czy-
taniem; słucha w skupieniu czy-
tanych utworów (np. baśni,
opowiadań, wierszy), w miarę
swoich możliwości czyta lektury
wskazane przez nauczyciela,

f) korzysta z pakietów edukacyjnych

(np. zeszytów ćwiczeń i innych
pomocy dydaktycznych) pod kie-
runkiem nauczyciela;

Nauka pisania. Kształtne pisanie
liter. Pisanie sylab i wyrazów
z zachowaniem prawidłowego
łączenia liter. Ćwiczenia przygo-
towujące do płynności pisania.
Przepisywanie wyrazów i krótkich
zdań. Pisanie z pamięci i ze słuchu.
Ćwiczenia doskonalące pismo.

Litera, głoska, sylaba, wyraz,
zdanie. Spółgłoski miękkie jedno-
literowe, spółgłoski miękkie dwulite-
rowe.

Indywidualne i zbiorowe czytanie
książek oraz czasopism dla dzieci.
Wizyta w bibliotece szkolnej,
prezentacja literatury dziecięcej
i czasopism. Słuchanie opowiadań
nauczyciela, nagrań, baśni, utworów
poetyckich, innych utworów literac-
kich. Uważne słuchanie innych dzieci
lub dorosłych. Formułowanie pytań
do czytanych utworów literackich.
Moje podręczniki. Jestem czytel-
nikiem. Bohaterowie naszych ksią-
żek. Moje czasopisma.

Ćwiczenia w korzystaniu z dodatko-
wych pomocy dydaktycznych pod
kierunkiem nauczyciela.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 15

16

(1)

(2)

a) uczestniczy w zabawie teatral-

nej, ilustruje mimiką, gestem,
ruchem zachowania bohatera
literackiego lub wymyślonego,

b) rozumie umowne znaczenie rek-

wizytu i umie posłużyć się nim
w odgrywanej scence,

c) odtwarza z pamięci teksty dla

dzieci, np. wiersze, piosenki,
fragmenty prozy.

Komunikacja pozawerbalna, mimi-
ka, gesty, dynamika ruchu, ruch jako
forma zachowania, wydarzenia lub
powiedzenia.

Dekoracje i rekwizyty, ich znaczenie
w odgrywanych scenkach teatral-
nych. Czy rekwizyty to też aktorzy?

Głośne czytanie sylab, wyrazów,
zdań, krótkich tekstów. Uczenie się
na pamięć wierszy, piosenek, frag-
mentów prozy, recytowanie. Wystę-
powanie przed publicznością.

3) W zakresie umiejętności wypowiadania się

w małych formach teatralnych:

(1)

(2)

1) rozumie proste polecenia i właści-

wie na nie reaguje;

2) nazywa obiekty w najbliższym

otoczeniu;

Zwroty grzecznościowe, powitania,

pożegnania. Proste polecenia
kierowane w stronę uczniów, właści-
wa reakcja ze strony uczniów.
Wzbogacanie słownictwa.

Określamy w danym języku przed-
mioty i obiekty w najbliższym

2. Język obcy nowożytny. Wspomaganie dzieci w porozumiewaniu się

z osobami, które mówią innym językiem.

Uczeń kończący klasę I:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 16

17

3) recytuje wierszyki i rymowanki,

śpiewa piosenki z repertuaru
dziecięcego;

4)

rozumie sens opowiedzianych
historyjek, gdy są wspierane obraz-
kami, gestami, przedmiotami.

otoczeniu. Kolory. Opisywanie przed-
miotu lub sytuacji na podstawie
bezpośrednich obserwacji. Wzboga-
canie słownictwa.

Ćwiczenia w wymawianiu głosek,
sylab, wyrazów czy fragmentu wier-
szyka lub piosenki. Uczenie się
i wygłaszanie z pamięci wierszyków.

Opowiadanie na podstawie: przeżyć,
historyjek obrazkowych, bajek,
filmu. Wzbogacanie słownictwa.

(1)

(2)

1) powtarza prostą melodię; śpiewa

piosenki z repertuaru dziecię-
cego, wykonuje śpiewanki i rymo-
wanki;

2) odtwarza proste rytmy głosem

i na instrumentach perkusyjnych;
wyraża nastrój i charakter muzyki
pląsając i tańcząc (reaguje na
zmianę tempa i dynamiki);

Śpiewanie piosenek jednogłosowych
indywidualnie i wspólnie. Bawimy
się przy muzyce.

Rozpoznawanie i nazywanie głosów
z otoczenia. Rozpoznawanie brzmie-
nia różnych instrumentów. Zabawy
z zastosowaniem naturalnych efek-
tów akustycznych i instrumentów
perkusyjnych. Tańce i pląsy przy
muzyce.

3. Edukacja muzyczna. Wychowanie do odbioru i tworzenia muzyki:

śpiewanie i muzykowanie, słuchanie i rozumienie muzyki.

Uczeń kończący klasę I:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 17

18

3) realizuje proste schematy ryt-

miczne (tataizacją, ruchem całe-
go ciała);

4) wie, że muzykę można zapisać

i odczytać;

5)

świadomie i aktywnie słucha
muzyki, potem wyraża swe doz-
nania werbalnie i niewerbalnie;

6) kulturalnie zachowuje się na kon-

cercie oraz w trakcie śpiewania
hymnu narodowego.

Swobodne tworzenie melodii
do wybranych tekstów. Odtwarzanie
i tworzenie tematów rytmicznych.
Improwizowanie melodii na instru-
mentach perkusyjnych. Reagowanie
ruchem na zmianę tempa, dynamiki,
wysokości dźwięków. Przedstawienie
ruchem tematów rytmicznych
piosenek, zabaw ze śpiewem.

Ćwiczenia w zapisie znaków muzy-
cznych po śladzie.

Słuchanie utworów muzycznych.
Słuchanie muzycznych audycji
radiowych. Moje doznania.

Jesteśmy na koncercie w sali koncer-
towej. Śpiewamy hymn narodowy.

(1)

(2)

1) wypowiada się w wybranych tech-

nikach plastycznych na płaszczyź-
nie i w przestrzeni; posługuje się
takimi środkami wyrazu plastycz-
nego, jak: kształt, barwa, faktura;

Wyrażanie indywidualnych przeżyć
za pomocą takich środków wyrazu
plastycznego, jak: kolor, faktura,
kształt. Tworzy kompozycje na płasz-
czyźnie i w przestrzeni.

4. Edukacja plastyczna. Poznawanie architektury, malarstwa i rzeźby.

Wyrażanie własnych myśli i uczuć w różnorodnych formach plastycz-

nych. Przygotowanie do korzystania z medialnych środków przekazu.

Uczeń kończący klasę I:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 18

19

2) ilustruje sceny i sytuacje (realne

i fantastyczne) inspirowane wyo-
braźnią, baśnią, opowiadaniem,
muzyką; korzysta z narzędzi mul-
timedialnych;

3) wykonuje proste rekwizyty (np.

lalkę, pacynkę) i wykorzystuje
je w małych formach teatralnych;
tworzy przedmioty charakterys-
tyczne dla sztuki ludowej
regionu, w którym mieszka;

4)

rozpoznaje wybrane dziedziny
sztuki: architekturę (także
architekturę zieleni), malarstwo,
rzeźbę, grafikę; wypowiada się
na ich temat.

Przedstawianie zjawisk, wydarzeń,
realnych i fantastycznych. Przedsta-
wianie scen i sytuacji inspirowanych
marzeniami, przeżyciami i odczucia-
mi. Przedstawianie scen i sytuacji
inspirowanych tekstem literackim,
muzyką, sztuką teatralną, filmem.

Przygotowujemy szkolne przedsta-
wienie. Sztuka ludowa regionu,
w którym mieszka uczeń.

Wybrane dziedziny sztuki: architek-
tura, architektura zieleni, budow-
nictwo, malarstwo, rzeźba, grafika.
Architektura wokół nas. Projektu-
jemy ogród wokół domu. Jesteśmy
na wystawie malarstwa w muzeum
lub w galerii.

(1)

(2)

1) potrafi odróżnić, co jest dobre,

a co złe w kontaktach z rówieśnika-
mi i dorosłymi; wie, że warto być
odważnym, mądrym i pomagać
potrzebującym; wie, że nie należy
kłamać lub zatajać prawdy;

Dobro i zło.
Moje kontakty z rówieśnikami.
Jestem odważny! Pomagam sobie
i innym. Podobieństwa i różnice
między ludźmi. Jesteśmy podobni a
różnimy się. Rozwiązujemy konflikty.

5. Edukacja społeczna. Wychowanie do zgodnego współdziałania

z rówieśnikami i z dorosłymi.

Uczeń kończący klasę I:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 19

20

2) współpracuje z innymi w zabawie,

w nauce szkolnej i w sytuacjach
życiowych; przestrzega reguł obo-
wiązujących w społeczności dzie-
cięcej oraz w świecie dorosłych,
grzecznie zwraca się do innych
w szkole, w domu i na ulicy;

3) wie, co wynika z przynależności

do rodziny, jakie są relacje między
najbliższymi, wywiązuje się z po-
winności wobec nich;

4) ma rozeznanie, że pieniądze otrzy-

muje się za pracę; dostosowuje
swe oczekiwania do realiów eko-
nomicznych rodziny;

5) zna zagrożenia ze strony ludzi;

wie, do kogo i w jaki sposób należy
zwrócić się o pomoc.

6)

wie, gdzie można bezpiecznie
organizować zabawy, a gdzie nie
można i dlaczego;

Koledzy z mojej klasy. Kolega
czy przyjaciel? W przyjacielskim
gronie. Normy i zasady obowiązujące
w klasie, w grupie zabawowej. Prawa
i obowiązki ucznia.

Moja rodzina. Członkowie rodziny:
rodzice, rodzeństwo, dziadkowie,
bliżsi i dalsi krewni. Obowiązki
członków rodziny. Uczucia w rodzinie.
Święta w rodzinie. Wspólne spędzanie
wolnego czasu.

Płaca i praca. Praca rodziców i moja
praca. Czy za każdą pracę trzeba
płacić? Co to znaczy bezrobocie?

Zagrożenia ze strony drugiego
człowieka. Co może mi grozić
ze strony drugiego człowieka?
– dorosłego, rówieśnika? Umiem
głośno powiedzieć

– NIE! Umiem

zawołać o pomoc. Wiem, kto może mi
pomóc. Znam telefony alarmowe. Kto
może mi pomóc? Ograniczanie zaufa-
nia do nieznajomych, obcych ludzi.

Bezpieczne miejsca zabaw dziecię-
cych. Droga nie jest miejscem zabaw
dziecięcych. Zabawy nad wodą.
Opalanie się. Niebezpieczne przed-

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 20

21

7) potrafi wymienić status administra-

cyjny swojej miejscowości (wieś,
miasto); wie, czym zajmuje się np.
policjant, strażak, lekarz, wetery-
narz; wie, jak można się do nich
zwrócić o pomoc;

8) wie, jakiej jest narodowości, że

mieszka w Polsce, a Polska znajdu-
je się w Europie; zna symbole naro-
dowe (flaga, godło, hymn naro-
dowy), rozpoznaje flagę i hymn
Unii Europejskiej.

mioty używane w trakcie zabawy.
Jeździmy na łyżwach.

Moja miejscowość

– miasto, wieś.

W mojej miejscowości pracują:
nauczyciel, lekarz, weterynarz, poli-
cjant, strażak, żołnierz, urzędnik, rol-
nik. Wiem, czym te osoby się zajmu-
ją. Wyprawa po mojej miejscowości.
Praca moich rodziców i najbliższych.

Kto Ty jesteś? Polak mały. Flaga naro-
dowa. Godło państwowe. Hymn naro-
dowy. Flaga Unii Europejskiej. Polska
leży w Europie. Jestem Europej-
czykiem. Unia Europejska 2009.
Wyprawa po Polsce.
Wyprawa po Europie.

(1)

(2)

a)

rozpoznaje rośliny i zwierzęta
żyjące w takich środowiskach przy-
rodniczych, jak: park, las, pole
uprawne, sad i ogród (działka),

Jak i dlaczego rosną rośliny?
Jesień: w lesie, w parku, na polu,
w ogrodzie lub na działce. Warzywa
i owoce rosnące na działce lub
w ogrodzie.

6. Edukacja przyrodnicza. Wychowanie do rozumienia i poszanowania

przyrody ożywionej oraz nieożywionej.

Uczeń kończący klasę I:

1) w zakresie rozumienia i poszanowania roślin i zwierząt:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 21

22

b) zna sposoby przystosowania się

zwierząt do poszczególnych pór
roku: odloty i przyloty ptaków,
zapadanie zwierząt w sen zimowy,

c)

wymienia warunki konieczne
do rozwoju roślin i zwierząt
w gospodarstwie domowym,
w szkolnych uprawach i hodowlach
itp.; prowadzi proste hodowle
i uprawy (m.in. w kąciku przyrody),

d)

wie, jaki pożytek przynoszą
zwierzęta środowisku: niszczenie
szkodników przez ptaki, zapylanie
kwiatów przez owady, spulchnianie
gleby przez dżdżownice,

e)

zna zagrożenia dla środowiska
przyrodniczego ze strony człowie-
ka: wypalanie łąk i ściernisk,
zatruwanie powietrza i wód,
pożary lasów, wyrzucanie odpadów
i spalanie śmieci itp.; chroni przy-
rodę: nie śmieci, szanuje rośliny,
zachowuje ciszę w parku i w lesie,
pomaga zwierzętom przetrwać
zimę oraz upalne lato,

f) zna zagrożenia ze strony zwierząt

(niebezpieczne i chore zwierzęta)

Przyroda w różnych porach roku.
Życie ptaków i zwierząt w różnych
porach roku. Wędrujące ptaki,
wędrówki bocianów. Sen zimowy,
które zwierzęta zapadają w sen
zimowy? Opieka nad zwierzętami.

Gospodarstwo wujka Janka. Prace
w polu. Życie i praca ludzi w różnych
porach roku.
Kącik przyrody, prowadzenie hodowli
różnych roślin, rozsad. Hodowle
wybranych, możliwych ze względów
zdrowotnych, zwierzątek w kąciku
przyrody.

Wzajemne zależności w przyrodzie,
współżycie różnych gatunków flory
i fauny, symbioza.

Zagrożenia dla środowiska przyrod-
niczego ze strony człowieka;
wypalanie ściernisk i łąk, wyrzucanie
śmieci i odpadów do lasów, spalanie
śmieci. Zatruwanie wód, wrzucanie
śmieci do jezior, rzek i innych
zbiorników wodnych. Szanujemy
przyrodę. Jesteśmy na spacerze
w lesie, w parku. Pomagamy zwierzę-
tom przetrwać zimę.

Zwalczanie u dzieci przesądów i ani-
mozji związanych z niektórymi

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 22

23

i roślin (np. trujące owoce, liście,
grzyby); wie, jak zachować się
w sytuacji zagrożenia,

g) wie, że należy oszczędzać wodę;

wie, jakie znaczenie ma woda w ży-
ciu człowieka, roślin i zwierząt,

h) wie, że należy segregować śmieci;

rozumie sens stosowania opakowań
ekologicznych;

zwierzętami i roślinami. Grzyby
jadalne i trujące. Rośliny jadalne
i trujące. Chore dzikie zwierzęta.
Niebezpieczne zwierzęta.

Woda, dlaczego jest taka ważna
w życiu człowieka, roślin i zwierząt?
Obieg wody w przyrodzie. Woda
w Afryce.

Ochrona środowiska. Segregacja
śmieci. Opakowania ekologiczne.

(1)

(2)

a)

obserwuje pogodę i prowadzi
obrazkowy kalendarz pogody,

b)

wie, o czym mówi osoba
zapowiadająca pogodę w radiu
i w telewizji, stosuje się do poda-
nych informacji o pogodzie, np.
ubiera się odpowiednio do pogody,

c) nazywa zjawiska atmosferyczne

charakterystyczne dla poszczegól-

2) w zakresie rozumienia warunków atmosferycznych:

Kalendarz pogody. Obserwacje
pogody. Przyrządy meteorologiczne:
barometr, wiatromierz, termometr.
Kącik meteorologiczny. Pogoda pod
psem.

Prognoza pogody. Ćwiczenia w zakre-
sie wzbogacenia słownictwa doty-
czące prognozy pogody. Studio prog-
nozy pogody.
Ubieramy się zgodnie z prognozą
pogody. Kąpiel słoneczna.

Opady, spadek lub wzrost ciśnienia,
wiatr, tęcza, mgła, szron, deszcz,

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 23

24

nych pór roku, podejmuje rozsądne
decyzje i nie naraża się na niebez-
pieczeństwa wynikające z pogody,

d) zna zagrożenia ze strony zjawisk

przyrodniczych, takich jak: burza,
huragan, powódź, pożar; wie, jak
należy się zachować w sytuacji
zagrożenia.

mżawka, śnieżyca, zamieć, goło-
ledź...
Planujemy zabawy na świeżym po-
wietrzu w zależności od prognozy
pogody.

Siły przyrody pomocne człowiekowi
i siły niszczycielskie.
Zagrożenia ze strony zjawisk przyrod-
niczych: burza, piorun, huragan,
pożar, powódź, ulewa...
Uciekam przed burzą!

(1)

(2)

a) ustala równoliczność mimo obser-

wowanych zmian w układzie ele-
mentów w porównywanych zbio-
rach,

b)

układa obiekty (np. patyczki)
w serie rosnące i malejące,
numeruje je; wybiera obiekt
z takiej serii, określa następne
i poprzednie,

Każdy ma miejsce w szeregu.
Wzajemne położenie przedmiotów
na płaszczyźnie i w przestrzeni.
Porównywanie liczebności zbiorów
równolicznych i różnolicznych.
Liczebniki główne, liczebniki porząd-
kowe.

Porządkowanie zbioru według wzras-
tającej i malejącej liczebności.
Mniejszy, większy, równy. Liczebniki
główne i porządkowe. Dlaczego
w tym zbiorze? Policz, przelicz.

7. Edukacja matematyczna. Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz

kształtowanie wiadomości i umiejętności matematycznych dzieci.

Uczeń kończący klasę I:

1) w zakresie czynności umysłowych ważnych dla uczenia się matematyki:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 24

25

c) klasyfikuje obiekty: tworzy kole-

kcje (np. zwierzęta, zabawki,
rzeczy do ubrania),

d) w sytuacjach trudnych i wymagają-

cych wysiłku intelektualnego
zachowuje się racjonalnie, dąży
do wykonania zadania,

e) wyprowadza kierunki od siebie

i innych osób; określa położenie
obiektów względem obranego
obiektu; orientuje się w obrębie
kartki papieru, aby odnajdować
informacje (np. w lewym górnym
rogu) i rysować strzałki we właści-
wym kierunku,

f) dostrzega symetrię (np. w rysunku

motyla); zauważa, że jedna figura
jest powiększeniem lub pomniej-
szeniem drugiej; kontynuuje regu-
larny wzór (np. szlaczek);

Różnorodność kształtów w otocze-
niu. Porównywanie, różnicowanie
i określanie wielkości przedmiotów,
cech przedmiotów, szeregowanie
przedmiotów. Dzielenie zbioru

na

podzbiory.
Tworzenie kolekcji i klas

– jako przy-

gotowanie do kształtowania pojęć.

Wdrażanie dzieci do przekładania
dostrzeżonych regularności z jednej
reprezentacji na inną. Dlaczego tak
się stało? Ustalanie celu, planowanie
czynności, które prowadzą do osiąg-
nięcia celu. Co zrobić? Żeby było
lepiej?
Przewidywanie następstw.

Orientacja w przestrzeni.
Drugi człowiek w przestrzeni.
Wytyczanie kierunków.
Orientowanie się w obrębie kartki
papieru. Ćwiczenia pomagające
dziecku określać położenie i ruch
własnego ciała, przedmiotów wzglę-
dem siebie.

Figury geometryczne w otoczeniu.
Symetria. Figury geometryczne
na rysunku. Regularności i własności
figur geometrycznych. Rysowanie
szlaczków.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 25

26

(1)

(2)

a) sprawnie liczy obiekty (dostrzega

regularności dziesiątkowego syste-
mu liczenia), wymienia kolejne
liczebniki od wybranej liczby,
także wspak (zakres do 20);
zapisuje liczby cyframi (zakres
do 10),

b) wyznacza sumy (dodaje) i różnice

(odejmuje), manipulując obiekta-
mi lub rachując na zbiorach
zastępczych, np. na palcach;
sprawnie dodaje i odejmuje
w zakresie do 10, poprawnie
zapisuje działania,

c)

radzi sobie w sytuacjach
życiowych, których pomyślne
zakończenie wymaga dodawania
lub odejmowania,

d)

zapisuje rozwiązanie zadania
z treścią przedstawionego słownie
w konkretnej sytuacji, stosując
zapis cyfrowy i znaki działań;

2) w zakresie liczenia i sprawności rachunkowych:

Jednostki, dziesiątki. Liczebniki
główne i porządkowe.
Cyfrowy i słowny zapis liczb. Która
liczba jest większa?

Kształtowanie umiejętności liczenia.
Liczenie, poczynając od dowolnego
miejsca, np. sześć, siedem itd.
Liczenie z dowolnego miejsca wspak.
Liczenie na palcach i innych zbiorach
zastępczych. Kształtowanie umiejęt-
ności dodawania i odejmowania
od manipulowania przedmiotami. Gry
i zabawy sprzyjające opanowaniu
umiejętności rachunkowych dzieci.
Zapisywanie działań.

Zadania z treścią. Układanie
i rozwiązywanie zadań z treścią.
Układanie zadań do obrazków,
układanie i rozwiązywanie zadań
z treścią bez obrazków. Kodowanie
i dekodowanie czynności matema-
tycznych.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 26

27

(1)

(2)

a) długości: mierzy długość, posługu-

jąc się linijką; porównuje długości
obiektów,

b) ciężaru: potrafi ważyć przedmioty;

różnicuje przedmioty cięższe, lżej-
sze; wie, że towar w sklepie jest
pakowany według wagi,

c) płynów: odmierza płyny kubkiem

i miarką litrową,

d) czasu: nazywa dni w tygodniu

i miesiące w roku; orientuje się,
do czego służy kalendarz i potrafi
z niego korzystać; rozpoznaje czas
na zegarze w takim zakresie, który
pozwala mu orientować się
w ramach czasowych szkolnych
zajęć i domowych obowiązków;

3) w zakresie pomiaru:

Mierzenie długości. Odmierzanie dłu-
gości różnymi miarami: stopy, klocki,
dłonie, palce, patyki, sznurek itp.
Zapoznanie dzieci z narzędziami
pomiaru długości: linijka, miara
krawiecka, miara stolarska, linijka
szkolna i inne. Obliczanie długości.

Co jest lżejsze?
Konstruowanie wagi, ważenie róż-
nych przedmiotów, ważenie przed-
miotów i ustalanie: to waży tyle i jest
cięższe, a to waży tyle i jest lżejsze.
Wycieczka do sklepu.

Mierzenie pojemności

– szklanki,

kubki, słoiki, słoiczki, miarka litrowa.
Obserwowanie, jak zachowuje się
woda w zamkniętych butelkach.
Zapoznanie dzieci z opakowaniami
płynów; pół litra, 1 litr, 2 litry.

A czas płynie.
Kalendarz, odczytywanie daty. Rok,
miesiące, tygodnie i dni. I znów
skończył się tydzień. Dwunastu
„braci”. Nadchodzi wiosna, lato,
jesień, zima.
Zegary i zegarki.
Planuję swój czas.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 27

28

(1)

(2)

a)

zna będące w obiegu monety
i banknot o wartości 10 zł; zna
wartość nabywczą monet i radzi
sobie w sytuacji kupna i sprzedaży,

b) zna pojęcie długu i konieczność

spłacenia go.

4) w zakresie obliczeń pieniężnych:

Ile zapłacimy? Monety i banknoty.
Cena, ilość, wartość, reszta. Wartość
nabywcza poszczególnych monet.
Zabawa w sklep lub wycieczka
do sklepu.

Dług, pożyczka. Spłacanie długu.

(1)

(2)

1) posługuje się komputerem w pod-

stawowym zakresie: uruchamia
program, korzystając z myszy i kla-
wiatury,

2) wie, jak trzeba korzystać z kom-

putera, żeby nie narażać własnego
zdrowia,

8. Zajęcia komputerowe.

Uczeń kończący klasę I:

Jak zbudowany jest komputer?
Prawidłowe uruchamianie oraz wyłą-
czanie komputera.
Mój pomocnik w nauce

– komputer.

Treści informatyczne.
Posługiwanie się myszką i klawiaturą.
Używanie stacji dysków. Rozumienie
pojęć: plików i folderów. Posługi-
wanie się programem Wordpad:
wpisywanie, usuwanie oraz prze-
noszenie tekstu, zmiana czcionki,
rozmiaru oraz koloru tekstu.

Korzystam z komputera, ale dbam
o własne zdrowie. Wpływ komputera
na nasze zdrowie.
Znajomość podstawowych funkcji

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 28

29

3) stosuje się do ograniczeń dotyczą-

cych korzystania z komputera.

systemu operacyjnego. Kopiowanie
oraz usuwanie plików.

Korzystam z komputera, ale mam
również kolegów. Posługiwanie się
programem MS Paint: otwieranie oraz
zapisywanie obrazków, używanie
narzędzi, m.in. takich jak: Wypełnie-
nie kolorem, Pędzel, Ołówek, Gumka,
korzystanie z palety kolorów.

(1)

(2)

a) wie, jak ludzie wykorzystywali

dawniej i jak wykorzystują dziś siły
przyrody (wiatr, wodę); majsterku-
je (np. latawce, wiatraczki,
tratwy),

b)

zna ogólne zasady działania
urządzeń domowych (np. latarki,
odkurzacza, zegara), posługuje się
nimi, nie psując ich,

c) buduje obiekty z różnorodnych

9. Zajęcia techniczne. Wychowanie do techniki (poznawanie urządzeń,

obsługiwanie i szanowanie ich) i działalność konstrukcyjna dzieci.

Uczeń kończący klasę I:

1) w zakresie wychowania technicznego:

Praca w życiu człowieka. Praca
człowieka dawniej i dziś. Wiatr
i woda pomocnikami człowieka.
Wiatrak miele zboże. Tratwa płynie
po rzece. Budujemy wiatrak

– zaję-

cia konstrukcyjne.

Urządzenia techniczne w domu. Tu
płynie prąd elektryczny. Oświetlenia
w domu, szkole.

Posługiwanie się prostymi narzędziami.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 29

30

przedmiotów dostępnych w oto-
czeniu, np. szałas, namiot, wagę,
tor przeszkód; w miarę możliwości
konstruuje urządzenia techniczne
z gotowych zestawów do montażu,
np. dźwigi, samochody, samoloty,
statki, domy;

Bezpieczne użytkowanie. To zrobił
człowiek. Zajęcia konstrukcyjne
z gotowych elementów. Budujemy
domy, statki, samochody, samoloty.

(1)

(2)

a) utrzymuje porządek wokół siebie

(na swoim stoliku, w sali zabaw,
szatni i w ogrodzie), sprząta po
sobie i pomaga innym w utrzyma-
niu porządku,

b) zna zagrożenia wynikające z nie-

właściwego używania narzędzi
i urządzeń technicznych,

c)

wie, jak należy bezpiecznie
poruszać się na drogach (w tym
na rowerze) i korzystać ze środków
komunikacji; wie, jak trzeba
zachować się w czasie wypadku,
np. umie powiadomić dorosłych,
zna telefony alarmowe.

2) w zakresie dbałości o bezpieczeństwo własne i innych:

Porządek moim sprzymierzeńcem.
Mam porządek na moim biurku. Moje
książki i zabawki mają swoje
miejsce. Pomagam w utrzymaniu
porządku w ogrodzie, na działce.
Sprzątam po sobie.

Umiem posługiwać się narzędziami
i urządzeniami technicznymi. Bardzo
potrzebne, a mogą być niebez-
pieczne. Przestrzegam bezpieczeń-
stwa podczas posługiwania się:
nożem, nożyczkami i innymi prostymi
narzędziami.

Na drodze. Przy torze kolejowym.
Trakcja elektryczna. Jadę rowerem.
Bezpieczeństwo na drodze. W sytu-
acji zagrożenia. Wołam o pomoc.
Telefony alarmowe.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 30

31

(1)

(2)

a) chwytać piłkę, rzucać nią do celu

i na odległość, toczyć ją i kozłować,

b) pokonywać przeszkody naturalne

i sztuczne,

c) wykonywać ćwiczenia równoważne.

Zabawy orientacyjno-porządkowe.
Zabawy rzutne. Minigry z piłką.
Zabawy rytmiczne.

Skoki przez przeszkody, zeskoki,
biegi, skoki, rzuty, wspinanie się.
Zabawy bieżne. Zabawy skoczne.

Ćwiczenia równowagi bez przyrzą-
dów, na przyrządach, ćwiczenia
zwinności. Rzuty, chwyty, skoki przez
przeszkody. Jazda na rolkach,
wrotkach, rowerze.

3) dba o to, aby prawidłowo siedzieć w ławce, przy stole itp.;

4) wie, że choroby są zagrożeniem dla zdrowia, że można im zapobiegać po-

przez: szczepienia ochronne, właściwe odżywanie się, aktywność fizyczną,

przestrzeganie higieny; właściwie zachowuje się w czasie choroby;

5) wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków

chemicznych (np. środków czystości, środków ochrony roślin);

6) wie, że dzieci niepełnosprawne są w trudnej sytuacji i pomaga im.

Podane umiejętności dotyczą dzieci o prawidłowym rozwoju

fizycznym. Umiejętności dzieci niepełnosprawnych ustala się stosownie

do ich możliwości.

10. Wychowanie fizyczne. Kształtowanie sprawności fizycznej dzieci

i edukacja zdrowotna.

Uczeń kończący klasę I:

1) uczestniczy w zajęciach rozwijających sprawność fizyczną, zgodnie

z regułami;

2) potrafi:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 31

32

(1)

(2)

1) przestrzega reguł obowiązujących

w społeczności dziecięcej (współ-
pracuje w zabawach i w sytuacjach
zadaniowych) oraz w świecie
dorosłych (grzecznie zwraca się do
innych, ustępuje osobom starszym
miejsca w autobusie, podaje
upuszczony przedmiot itp.),

2)

wie, że nie można dążyć do
zaspokojenia swoich pragnień
kosztem innych; nie niszczy
otoczenia,

3) zdaje sobie sprawę z tego, jak

ważna jest prawdomówność, stara
się przeciwstawiać kłamstwu
i obmowie,

4) wie, że nie wolno zabierać cudzej

własności bez pozwolenia, pamięta
o oddawaniu pożyczonych rzeczy
i nie niszczy ich,

5)

niesie pomoc potrzebującym,
także w sytuacjach codziennych,

11. Etyka. Przybliżanie dzieciom ważnych wartości etycznych na podsta-

wie baśni, bajek i opowiadań, a także obserwacji życia codziennego.

Uczeń kończący klasę I:

Normy i zasady zachowania obowią-
zujące w świecie ludzi dorosłych
i dzieci. Grzeczność na co dzień.
Zasady obowiązujące w zabawach.
Współpracujemy w nauce i w zaba-
wie.
Jestem odpowiedzialny.

Tolerancja i życzliwość wobec
innych. Uczenie współodpowiedzial-
ności za innych i za siebie. Szanujemy
nasze środowisko.

Zawsze mówię prawdę. Nie obma-
wiam kolegów. Nie plotkuję.

Nie zabieram czyjejś własności, nie
kradnę. Oddaję pożyczone przedmio-
ty. Nie niszczę czyichś przedmiotów.
Nie niszczę szkolnych przedmiotów.
Wolno, nie wolno.

Pomagam innym. Gdy sąsiadka potrze-
buje pomocy. Mój kolega potrzebuje
pomocy. Mam prawa, ale i obowiązki.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 32

33

6) wie, że ludzie żyją w różnych

warunkach i dlatego nie należy
chwalić się bogactwem ani
nie należy dokuczać dzieciom,
które wychowują się w trudnych
warunkach.

Jesteśmy podobni a różnimy się.
Podobieństwa i różnice między ludź-
mi. Nasze domy się różnią. Nas
i rodzice mają różne dochody. Uczymy
się tolerancji.

II. Procedury osiągania celów

Realizując program „Od A do Z”, należy pamiętać, że:

• podmiotem wszelkich działań dydaktyczno-wychowawczych nauczy-

ciela jest dziecko

– uczeń,

• podstawą zmian w zachowaniu się dziecka jest jego własna aktywność,

zdolność uczenia się, naturalna zdolność do wzrostu i rozwoju,

• nauczyciel

– wychowawca, organizując proces dydaktyczny, umożliwia

dziecku uczenie się w indywidualnym i grupowym działaniu.

W realizacji programu

„Od A do Z” należy kierować się takimi zasadami, jak:

• uwzględnianie w doborze treści nauczania zainteresowań, zdolności

i umiejętności dzieci,

• organizowanie sytuacji edukacyjnych, które umożliwią dzieciom

zdobywanie wiadomości i umiejętności poprzez obserwowanie świata

oraz własne działanie,

• zachęcanie dzieci do działań w trakcie zajęć edukacyjnych,

• stwarzanie okazji do twórczej aktywności dzieci,

• planowanie i organizowanie zajęć uczniów na określony temat bez

podziału na poszczególne jednostki lekcyjne.

W każdej sytuacji edukacyjnej trzeba dokładnie określić:

• cele zajęć: ogólne i szczegółowe,

• przebieg wykonania zadania,

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 33

• potrzebne pomoce i środki dydaktyczne,

• metody pracy,

• formy pracy,

• przewidywane trudności,

• miejsce pracy każdego ucznia,

• zakończenie zadania.

Nauczyciel jest zatem organizatorem, animatorem, ekspertem

i przewodnikiem, który motywuje do działania, pobudza ciekawość

poznawczą, organizuje sytuacje w procesie edukacyjnym, kieruje pracą

uczniów. W trakcie procesu dydaktycznego uświadamia uczniom cele ich

działań, cele uczenia się, zyskując świadomą aktywność uczniów.

Pobudza ich ciekawość poznawczą, stwarza warunki do stosowania

różnych metod i technik uczenia się, organizuje sytuacje edukacyjne

umożliwiające uczniom podejmowanie samodzielnych działań.

Nauczyciel wyznacza również zadania do wykonania przez uczniów,

dokonuje oceny realizowanych działań i ich efektów, wdraża uczniów

do samooceny realizowanych działań.

Ważnym czynnikiem decydującym o skuteczności podejmowanych

przez nauczyciela działań jest znajomość uczniów, bez której można

wprawdzie przekazywać wiedzę, ale nie sposób skutecznie kierować

procesem uczenia się, procesem rozwoju osobowości.

Warunkiem koniecznym dla prawidłowej organizacji twórczej akty-

wności jest stwarzanie sytuacji problemowych, dających uczniom możli-

wość stawiania sobie pytań i poszukiwania na nie odpowiedzi w różnych

źródłach wiedzy. Stawianie ich w sytuacjach umożliwiających manipu-

lowanie rzeczami oraz symbolami koniecznymi do wysiłku myślowego,

myślenia zarówno konwergencyjnego, jak i dywergencyjnego. Winny

to być zarazem działania zespołowe, grupowe, jak i indywidualne.

Proces kształcenia nie może opierać się wyłącznie na sponta-

nicznych działaniach uczniów. Prawidłowy jego przebieg polega na właś-

ciwym łączeniu przekazu gotowej wiedzy z samodzielnym jej zdoby-

34

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 34

waniem. Tylko wtedy uczniowie mogą tworzyć

– wykorzystywać możli-

wości tworzenia nowego na bazie posiadanej wiedzy i umiejętności.

Proces kształcenia to proces społeczny, w trakcie którego nauczy-

ciel i uczniowie wchodzą we wzajemne relacje interpersonalne. Tylko

ustawiczne włączanie uczniów w życie klasy, szkoły i innych społecznoś-

ci, w podejmowanie różnorodnych zadań edukacyjnych, pobudza

motywację, gotowość do określonej aktywności przedsięwziętej z włas-

nego wyboru, własnych potrzeb, zgodnie z własnymi możliwościami.

Uczeń nie musi robić tego, co chce, ale musi chcieć tego, co robi. Wtedy

jego działalność będzie efektywna.

Program „Od A do Z” wyznacza nauczycielowi funkcje projekto-

dawcy, osoby obserwującej zachowania edukacyjne i rozwój dziecka,

wspierającej jego naturalne motywacje poprzez umożliwienie mu

doświadczania, przeżywania, działania, dostarczania przykładów i infor-

macji wpisanych w różne sytuacje edukacyjne. Nauczyciel współuczest-

niczy w procesie aktywnego zdobywania przez dziecko wiedzy i stawania

się członkiem różnych wspólnot społecznych.

Kształcenie zintegrowane to sposób organizacji procesu nauczania

– uczenia się dzieci w młodszym wieku szkolnym, nauczania, w którym
punktem wyjścia jest całość. Jest ono zgodne z naturalnie przebiegający-

mi procesami spostrzegania, będącymi podstawą poznania i sposobem

myślenia dziecka w tym wieku. Cechą charakterystyczną kształcenia zinte-

growanego jest umożliwienie dzieciom całościowego, a następnie konte-

kstowego poznawania rzeczywistości, ukazywanie związków i zależności

między różnymi obszarami szkolnej edukacji. U dzieci w tym wieku proces

poznawania rozpoczyna się od całościowego ujęcia (synteza), a dopiero

później dokonuje się rozczłonkowanie przedmiotów, zjawisk, czy poz-

nawanej rzeczywistości na części i ustalanie ich wzajemnych powiązań

(analiza), aby w końcu pojawiła się pełniejsza i bogatsza synteza (synteza).

Aby zrealizować cele edukacyjne określone w nowej podstawie pro-

gramowej i w programie nauczania, należy:

• znać dokładnie dziecko i jego środowisko społeczne,

35

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 35

• dostosowywać wymagania do jego możliwości,

• współpracować z jego rodziną.

Do realizacji programu Wydawnictwo Didasko przygotowało cykl

podręczników pt. „Od A do Z” wraz z kompletną obudową metodyczną.

W zestawie znajdują się książki dla ucznia

– pakiet podstawowy

i pozycje dodatkowe dla dziecka

– oraz materiały dydaktyczne

dla nauczyciela.

III. Monitorowanie i ocenianie osiągnięć uczniów

W zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej jest wiele różnych

propozycji notowania oceny osiągnięć uczniów, ale przede wszystkim nie

ma miejsca na niepowodzenia szkolne czy zjawisko drugoroczności.

Każde dziecko rozwija się na miarę swoich możliwości i w odpowiednim

dla siebie tempie.

Kontrola i ocena to istotny, ale nie jedyny element monitorowania

procesu edukacyjnego i rozwoju dziecka, nieustannego badania rezul-

tatów pojawiających się podczas urzeczywistniania planu działania.

Monitorowanie procesu edukacyjnego to nie tylko gromadzenie ocen

i zestawień statystycznych. To integralny element procesu nauczania
– uczenia się, który powinien dostarczać nauczycielowi bieżących
odpowiedzi na pytania: Jak jest? Co na to wpływa? Co ułatwia?

Co utrudnia? Jak być powinno? Co zrobić, aby to osiągnąć? Monitorowanie

powinno służyć:

• określaniu indywidualnych potrzeb, zainteresowań i uzdolnień ucznia,

napotykanych przez niego trudności, i ich przyczyn,

• opisywaniu rozwoju i postępów edukacyjnych każdego dziecka,

• wspieraniu jego szkolnej kariery oraz wzmacniania motywacji

do uczenia się,

• porównywanie osiągnięć edukacyjnych uczniów z określonymi standardami,

• modyfikowaniu procesu nauczania

– uczenia się, działań pedago-

gicznych nauczyciela.

36

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 36

Cele procesu monitorowania:

• diagnozowanie osiągnięć dydaktycznych dziecka,

• obserwowanie i wspieranie jego rozwoju,

• gromadzenie i dostarczanie informacji zwrotnych głównym podmiotom,

np.; uczniom, rodzicom, innym nauczycielom, nadzorowi pedagogicz-

nemu,

• rozbudzanie motywacji uczenia się,

• uczenie systematyczności organizowania własnych działań,

• kształtowanie obrazu samego siebie,

• wdrażanie do samokontroli i samooceny,

• uczenie umiejętności przyjmowania oceny jako elementu rzeczywistoś-

ci i korzystania z niej,

• sprawdzanie umiejętności, wiadomości i sprawności,

• wdrażanie do przestrzegania norm i zasad funkcjonujących w życiu,

organizacjach i określonych społecznościach,

• rozpoznawanie uzdolnień, zainteresowań, predyspozycji i potrzeb,

• psychiczne wzmacnianie dziecka (wskazywanie jego mocnych stron),

• niwelowanie stresu, lęku i agresywnych zachowań,

• gromadzenie informacji, danych do opisywania rozwoju dziecka, jego

postępów w nauce,

• określanie poziomu umiejętności kluczowych,

• przygotowanie do zdrowej rywalizacji.

Sposób, w jaki nauczyciel diagnozuje osiągnięcia edukacyjne dziec-

ka, jego potrzeby, zainteresowania i uzdolnienia oraz trudności w ucze-

niu się, monitoruje jego rozwój oraz przekazuje informacje zwrotne,

ma duże znaczenie zarówno dla nauczyciela, jak i dla ucznia. W ten

sposób nauczyciel może wpływać na porozumiewanie się z uczniem,

budzić w nim wiarę we własne siły, motywować do dalszej aktywności

poznawczej. Może mieć pozytywny wpływ na jego szkolną karierę, poczu-

cie bezpieczeństwa, atmosferę panującą w zespole. Korzystając

z różnych źródeł informacji, np.:

• obserwacje,

37

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 37

• analizy wytworów dziecka,

• testy,

• zadania praktyczne,

• rozmowy, wywiady,

• ankiety,

• badania socjometryczne,

nauczyciel ma możliwość poznania zarówno zespołu uczniowskiego, jego

struktury, ról uczniowskich w zespole, obowiązujących w nim norm, jak

i pojedynczego ucznia, jego wiedzy i umiejętności, samooceny, aspiracji,

dążeń i zainteresowań, uznawanych wartości, stosunku do nauki szkol-

nej, strategii uczenia się, zakresu i przyczyn trudności.

Gromadzenie informacji i ich dokumentowanie, powinno dostar-

czać wystarczająco dużo danych pozwalających ocenić postępy i rozwój

dziecka. Informacja winna być na tyle różnorodna, aby na jej podstawie

nauczyciel mógł:

• określić postępy dziecka w stosunku do wymagań programowych,

• poinformować ucznia o jego postępach,

• przygotować informację dla rodziców i innych podmiotów, np.; nadzoru

pedagogicznego itp.

Informacja może być dokumentowana na przykład za pomocą kart

obserwacji, teczek uczniowskich, zapisów w dzienniku, zeszytów

obserwacji.

Umożliwi to nauczycielowi sformułowanie oceny opisowej, która

powinna zawierać informacje dotyczące:

• zachowania dziecka, jego cech osobowościowych,

• efektów dydaktycznych wyznaczonych standardami, kryteriami...,

• dodatkowych efektów dydaktycznych spoza kanonu podstawowego.

Istotnym jest, aby już na etapie planowania pracy dydaktyczno

– wychowawczej nauczyciel rozstrzygnął: Co? Kiedy? W jaki sposób?
– będzie oceniane, aby proces ten miał charakter wspomagający, aby
było to ocenianie „uczące”, służące monitorowaniu rozwoju dziecka

i doskonaleniu procesu edukacyjnego.

38

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd

2009-06-04

09:10

Strona 38