Jakub Pietrasik, Wojciech Deja

Walka z pseudokibicami przy u yciu prawa

Po wiosennych wydarzeniach w polskiej pi ce no nej, gdzie g ównymi aktorami medialnych newsów

byli nie pi karze, a pseudokibice, pe

par ruszy a praca nad zmian prawa reguluj cego organizacj

i przebieg imprez masowych, jakimi s mecze pi karskie.

Obecnie w Sejmie rozpoznawane s dwa projekty nowelizacji stosownych przepisów.

Z ca pewno ci wszelkie propozycje zmian zas uguj na zainteresowanie i analiz , zw aszcza w

wietle zbli aj cego si Euro 2012. Ju samo ich pojawienie si jest niezwykle pozytywne, s one

bowiem pierwszym konkretnym krokiem zmierzaj cym do wyeliminowania chuliga stwa z polskich

stadionów. Usuwaj one równie cz

absurdów prawnych, które w praktyce o miesza y system

bezpiecze stwa meczów pi karskich.

Zakaz stadionowy

Dla wyeliminowania jakichkolwiek w tpliwo ci terminologicznych, ju na wst pie nale y wspomnie ,

e polskie prawo rozró nia dwa rodzaje zakazów stadionowych – tzw. klubowe zakazy stadionowe

oraz zakazy s dowe. Pierwsze z wymienionych s nak adane przez kluby pi karskie, b

ce

organizatorami meczów, w trybie ustawy o bezpiecze stwie imprez masowych. Natomiast zakazy

dowe s to szczególnego rodzaju rodki karne nak adane przez s dy powszechne na podstawie i w

trybie przepisów prawa karnego i procedury karnej.

Zakres obowi zywania zakazów

Autorzy projektów nowelizacji przewidzieli istotne zmiany w zakresie obu rodzajów zakazów. Je li

chodzi o zakazy klubowe, pozytywnie oceni nale y rozszerzenie zakresu ich zastosowania równie na

mecze wyjazdowe z udzia em dru yny nak adaj cej taki zakaz (a nie tylko na mecze na w asnym

stadionie, jak dzieje si dotychczas). Wydaje si natomiast, e zakazy te by yby w pe ni skuteczne,

gdyby dotyczy y dodatkowo meczów innych organizatorów, tj. innych klubów pi karskich, jak równie

zwi zku pi karskiego (b

cego organizatorem m.in. rozgrywek Pucharu Polski oraz meczów kadry

narodowej) czy spó ki Ekstraklasa S.A. Mo na nawet rozwa

zasadno zrównania zakresu

obowi zywania zakazów klubowych z proponowanymi w projektach nowelizacji zakazami s dowymi.

Te ostatnie bowiem rozci ga si maj na wszelkie imprezy masowe, w tym wszystkie mecze

pi karskie, zarówno w asnej dru yny, jak i innych dru yn lub kadry narodowej. B

obejmowa

nawet zagraniczne mecze wyjazdowe polskich dru yn klubowych i kadry narodowej. Co wi cej, ich

zakresem obj te maj by równie imprezy masowe o charakterze pozasportowym.

Dla usprawnienia dzia ania „uniwersalnego zakazu klubowego" korzystnym rozwi zaniem by oby

przyznanie mo liwo ci nak adania zakazów stadionowych przez zwi zek pi karski. Zakazy te

odpowiada yby co do zakresu i charakteru zakazom klubowym oraz mog yby by wpisywane do bazy

orzeczonych zakazów stadionowych. W przewa aj cej mierze dotyczy yby meczów kadry narodowej.

Czas obowi zywania zakazów

Problemem odr bnym od kwestii zakresu przedmiotowego zakazów stadionowych jest okres ich

obowi zywania. W chwili obecnej zakaz klubowy mo e by na ony na okres maksymalnie dwóch

lat, za zakaz s dowy – od dwóch do sze ciu lat. Stoimy na stanowisku, e okresy trwania obu

rodzajów zakazów mog yby by ujednolicone do poziomu obecnej regulacji zakazu s dowego.

Ponadto, w przypadku recydywy oraz w razie wyst pienia szczególnie uzasadnionych przes anek

powinna zosta wprowadzona mo liwo na enia zakazu do ywotniego. rodek taki przewiduj ju

projekty nowelizacji w przypadku zakazów s dowych. Wydaje si , e zapewnienie równie klubom

mo liwo ci korzystania z tak surowego rodka stanowi oby skuteczn metod walki z chuliga stwem,

a sama mo liwo na enia takiej kary pe ni aby funkcj prewencyjn . Taki system sprawdzi si w

innych krajach, m.in. w Anglii, gdzie do ywotnie zakazy stadionowe s na porz dku dziennym.

Doda przy tym nale y, e projekty nowelizacji przewiduj wprowadzenie obowi zku nak adania

dowego zakazu stadionowego na recydywistów, podczas gdy do tej pory w stosunku do

recydywistów orzeczenie zakazu by o fakultatywne, czyli oparte na normalnych zasadach. Zmiana ta

istotnie wzmocni aby charakter prewencyjny omawianych rodków.

W naszej ocenie niezale nie od klasycznych s dowych zakazów stadionowych, do procedury karnej

powinien zosta wprowadzony nowy szczególny rodek zapobiegawczy w postaci tymczasowego

zakazu wst pu na enumeratywnie wymienione imprezy masowe. Jako rodek typowo

zapobiegawczy, powinien on by nak adany ju przez organy post powania przygotowawczego (np.

w ramach ledztwa).

Zakazy stadionowe – egzekucja

Niezale nie od zmian konstrukcyjnych zakazów stadionowych, jedynie ich bezwzgl dne

przestrzeganie mo e przynie zamierzony skutek w postaci zapewnienia bezpiecze stwa podczas

sportowych imprez masowych. Na chwil obecn brakuje spójnych regulacji pozwalaj cych osi gn

ten cel.

Wspomniane projekty nowelizacji stanowi krok w dobrym kierunku. Przewiduje si stworzenie

globalnego systemu identyfikacji kibiców pi karskich, który, w odró nieniu od systemu obecnie

funkcjonuj cego, obejmowa by informacje dotycz ce na onych na kibiców zakazów stadionowych,

zarówno s dowych, jak i klubowych, oraz inn dokumentacj z pobytu kibica na stadionie pi karskim.

Na chwil obecn podobny system ju obowi zuje, niemniej jednak, o dziwo, nie zawiera on danych

dotycz cych zakazów stadionowych, co czyni go ca kowicie bezu ytecznym z punktu widzenia

zwalczania chuliga stwa. Dlatego uwa amy, e sprawne funkcjonowanie takich systemów jest

ca kowicie uzale nione od rzetelno ci klubów pi karskich i s dów przy wprowadzaniu do nich

stosownych danych. W naszej ocenie nowelizacja przepisów powinna wi c swoim zakresem obj

tak e zasady wprowadzania danych do systemu. O ile w przypadku s dów kwestia ma charakter

wewn trzorganizacyjny i dotyczy przyj cia odpowiedniej pragmatyki s bowej, to w przypadku

klubów brak niezw ocznego wprowadzenia informacji o na eniu zakazu stadionowego powinien

stanowi wykroczenie karane surow kar pieni

.

Ponadto, system identyfikacji kibiców powinien by prowadzony przez zwi zek pi karski jako podmiot

sprawuj cy ogólny zarz d nad organizacj rozgrywek pi karskich w Polce. Co wi cej, dost p do

systemu powinien przys ugiwa , oprócz klubów pi karskich, równie Policji, wojewodzie oraz innym

podmiotom uprawnionym do nadzorowania bezpiecze stwa imprez masowych.

usznym rozwi zaniem wydaje si , proponowane przez Autorów projektów nowelizacji,

wprowadzenie obowi zkowej elektronicznej karty kibica, uprawniaj cej do zakupu karnetów

sezonowych i rocznych, a tak e pojedynczych biletów na mecze pi karskie. W ten sposób zapewniona

zostanie odpowiednia kontrola kupuj cych bilety oraz mo liwo weryfikacji i wprowadzenia ich

danych do globalnego systemu identyfikacji kibiców pi karskich.

W projektach nowelizacji pojawia si kilka propozycji nadania skuteczno ci zakazom stadionowym

poprzez zapewnienie, e obj ty nimi kibic nie pojawi si na stadionie podczas meczu. Po czenie

dowego zakazu stadionowego z obowi zkami osobistego stawiennictwa w jednostce organizacyjnej

Policji lub miejscu wskazanym przez komendanta Policji wymaga doprecyzowania, jak d ugo osoba

ma pozosta w danym miejscu. Z drugiej strony, konieczno zdeponowana paszportu lub dowodu

osobistego na czas trwania masowej imprezy sportowej za granicami kraju oceni nale y pozytywnie.

Najlepszym rozwi zaniem wydaje si proponowane wprowadzenie dozoru elektronicznego dla osób z

dowymi zakazami stadionowymi.

Nowe przest pstwa i wy sze sankcje

Przy okazji zmian koncepcyjnych dotycz cych zakazów stadionowych warto podj dyskusj nad

uznaniem za przest pstwa nowych czynów oraz podwy szeniem sankcji za zachowania karalne

wed ug aktualnego stanu prawnego. Proponowane w projektach nowelizacji podniesienie górnych

granic ustawowego zagro enia kar dla przest pstw okre lonych w Ustawie o bezpiecze stwie

imprez masowych zas uguje na aprobat .

Projekty przewiduj ponadto kryminalizacj czynów do tej pory nie stanowi cych przest pstw, w tym

w szczególno ci nieuprawnionego przemieszczania si kibiców pomi dzy sektorami na stadionie czy

ywania w trakcie meczu pi ki no nej elementu odzie y lub przedmiotu do zakrycia twarzy celem

uniemo liwienia lub utrudnienia rozpoznania osoby. Oba rozwi zania powinny zapewni lepsz

rozpoznawalno kibiców oraz oddzia ywa b

prewencyjnie wzgl dem osób, które chcia yby

zak óci bezpiecze stwo meczu pi karskiego.

oda nale y, e dla usprawnienia kontroli kibiców pod k tem ewentualnych narusze przepisów

karnych Ustawy o bezpiecze stwie imprez masowych, kryminalizacji podlega powinno wiadome

dopuszczenie przez s by porz dkowe lub informacyjne do wpuszczenia na stadion osoby z zakazem

stadionowym b

te kibica, który znajduje si pod wp ywem alkoholu, rodków odurzaj cych,

posiada bro albo materia y pirotechniczne. Czyn taki powinien stanowi przest pstwo i skutkowa

dodatkowo zakazem wykonywania funkcji w zakresie s b porz dkowych lub informacyjnych

podczas imprez masowych przez okre lony czas.

Procedury

Jedna z g ównych zmian proceduralnych proponowana przez Autorów nowelizacji polega na

zaopatrzeniu w rygor natychmiastowej wykonalno ci klubowych zakazów stadionowych. Niniejsza

modyfikacja zas uguje na pe ne uznanie, wzmacnia bowiem skuteczno zakazów jako takich. Zgodnie

z obecnym stanem prawnym, wniesienie przez pseudokibica odwo ania od decyzji klubu nak adaj cej

klubowy zakaz stadionowy powoduje wstrzymanie wykonalno ci przedmiotowego zakazu. Innymi

owy, pomimo formalnego na enia zakazu, dany pseudokibic mo e uczestniczy w kilku

najbli szych meczach – rozpoznanie odwo ania trwa bowiem zwykle kilka tygodni. Dzi ki nowelizacji,

procedura zostanie uzdrowiona, a zakaz b dzie skuteczny ju z chwil jego wydania.

W naszej ocenie opisana powy ej zmiana proceduralna jest niezwykle pozytywna, niemniej jednak

nie mo na jej uzna za wystarczaj

. Wydaje si , e, rozwijaj c aspekt proceduralny walki z

chuliga stwem, klub, zwi zek pi karski oraz spó ka Ekstraklasa S.A. z urz du powinny mie status

pokrzywdzonego w toku post powania karnego prowadzonego przeciwko osobom oskar onym o

czyny chuliga skie na stadionach. Obecnie status taki posiada jedynie bezpo redni organizator

meczu, o ile dosz o do pope nienia wykroczenia albo przest pstwa przeciwko mieniu zwi zanego ze

szkod na stadionie, a tym samym tylko on mo e bra aktywny udzia w post powaniu karnym.

Ponadto, organizatorzy meczów pi karskich powinni by zobligowani do uczestniczenia w

post powaniach karnych przeciwko chuliganom w charakterze oskar yciela posi kowego. Dzi ki temu

organizatorzy b

musieli aktywizowa si w ramach tych e post powa oraz szerzej – w ramach

zwalczania chuliga stwa jako takiego.

Policja i bezpiecze stwo na stadionie

Niezale nie od zmian prawa i procedur, w naszej ocenie potrzebne s zmiany codziennego

funkcjonowania Policji. Otó w jej strukturach powinny zosta utworzone, a je li takowe ju

funkcjonuj – powinny zosta usprawnione, specjalistyczne komórki zadaniowe zajmuj ce si

wy cznie walk z pseudokibicami. Komórki te powinny wnika w struktury grup kibicowskich i

przyczynia si do ich rozbijania od wewn trz. Dzi ki temu walka z chuliga stwem mia aby charakter

prewencyjny i nie by aby prowadzona wy cznie na stadionie. Ponadto, dla pe nej realizacji postulatu

przedstawionego powy ej, nale y rozwa

wprowadzenie do kodeksu karnego swoistej instytucji

wiadka koronnego" dedykowanego specjalnie dla zorganizowanych grup kibicowskich.

Zasadnicze w tpliwo ci budzi mo e propozycja dopuszczenia u ywania podczas meczów rac

wietleniowych i flar sygnalizacyjnych. Po pierwsze, warunki takiego u ywania nie zosta y okre lone

w sposób wystarczaj co jasny. Po drugie, w wietle tegorocznych wydarze mo e zastanawia , czy

meczów pi karskich kibice nie mogliby oprawia przy u yciu mniej niebezpiecznych przedmiotów,

przy jednoczesnym zachowaniu walorów estetycznych.

Rola kibiców i klubów

Najbardziej oryginalnym rozwi zaniem nowelizacji prawa jest próba instytucjonalizacji roli kibiców w

procesie zapewniania bezpiecze stwa podczas meczów pi karskich. Polega ona na prawnym

uregulowaniu instytucji organizacji kibicowskiej i na eniu na kluby obowi zku wspó pracy z tymi

organizacjami w zakresie bezpiecze stwa. Ponadto, nowelizacja zapewnia organizacjom kibicowskim

mo liwo ci dystrybucji biletów na okre lony sektor stadionu, jak równie daje mo liwo uzyskania

prowizji od sprzedanych biletów, jednak wy cznie w przypadku zapewnienia bezpiecze stwa

podczas meczów w trakcie ca ego sezonu.

Propozycja mo e budzi kontrowersje ze wzgl du na niejednoznaczne do wiadczenia klubów

pi karskich, które w przesz ci podejmowa y ju prób

ci lejszej wspó pracy z kibicami na wy ej

wymienionych polach – niejednokrotnie prowadzi o to do nadu

. Problem jest tak e w tym, e

poszczególne organizacje kibicowskie bardzo ró ni si od siebie – cho by z uwagi na tradycje

poszczególny klubów i regionów. Kwestia ta dotyka te delikatnego problemu – czy organizacja

kibicowska przy danym klubie mo e lub musi by tylko jedna – je eli tak by mia o by , to mieliby my

do czynienia ze swoist monopolizacj tej sfery ycia pi karskiego.

Przy wielu zastrze eniach nie budzi jednak w tpliwo ci, e przerzucenie cz ci odpowiedzialno ci za

bezpiecze stwo na trybunach na samych kibiców jest zjawiskiem niezwykle po danym. Co prawda

uzale nienie mo liwo ci uzyskania prowizji od sprzedanych biletów od zapewniania bezpiecze stwa

na stadionie wymaga doprecyzowania, ale mo e by gwarantem spokoju i przejrzysto ci finansowej.

Kampania spo eczna

W naszej ocenie, niezale nie od okre lenia zasad funkcjonowania organizacji kibicowskich, w walk z

chuliga stwem nale y zaanga owa równie bezpo rednio kluby pi karskie oraz samych zawodników.

Zaanga owanie powinno odbywa si w ramach zasady odpowiedzialno ci spo ecznej – na wszystkie

dru yny powinien zosta na ony obowi zek prowadzenia regularnych kampanii spo ecznych

przeznaczonych dla kibiców. W ramach tych e kampanii dru yny (w tym równie bezpo rednio

pi karze) powinni mie obowi zek uczenia kibiców kulturalnego dopingowania, jak równie

negowania i pot piania chuliga stwa. Jak si bowiem wydaje, jedynie pi karze mog by autorytetem

dla kibiców.

Konkluzja

Prawo reguluj ce bezpiecze stwo imprez masowych, w tym przede wszystkim meczów pi ki no nej,

be w tpienia wymaga nowelizacji. Okazuje si , e polski ustawodawca dostrzeg wreszcie u omno ci

obecnych regulacji i przyzna , e bezpiecze stwo „w praktyce" wymaga dobrego prawa. Niemniej

jednak procesu zmian nie mo na uzna za zako czony. Konieczne jest przeprowadzenie powszechnej

debaty na temat walki z chuliga stwem, czego dobrym zacz tkiem powinien by niniejszy artyku .