Szkodliwe czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy, określane także jako „biologiczne czynniki zagrożenia zawodowego”, „zagrożenia biologiczne w środowisku pracy”, są to takie mikro- i makroorganizmy oraz takie struktury i substancje wytwarzane przez te organizmy, które występując w środowisku pracy wywierają szkodliwy wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób zawodowych.

Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych

Grupa 1 zagrożenia

Czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało prawdopodobne.

Grupa 2 zagrożenia

Czynniki, które mogą wywoływać choroby u ludzi, mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia.

Grupa 3 zagrożenia

Czynniki, które mogą wywoływać u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia.

Grupa 4 zagrożenia

Czynniki, które wywołują u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników,

a rozprzestrzenienie czynników w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj nie istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia.

Zawodowe zagrożenia biologiczne można klasyfikować na podstawie innych kryteriów, takich jak środowisko występowania, sposób przenoszenia i stopień ryzyka, jaki przedstawiają one dla narażonych pracowników.

W stosunku do osób narażonych zawodowo czynniki biologiczne mogą wykazywać działanie zakaźne, alergizujące, toksyczne, drażniące i rakotwórcze.
Największe znaczenie ma działanie zakaźne i alergizujące.
Wśród chorób zakaźnych i inwazyjnych największe znaczenie mają choroby wywołane przez wirusy u pracowników służby zdrowia, w tym opiekunów medycznych. Choroby alergiczne wywołane przez czynniki biologiczne występują najczęściej u osób narażonych na kontakt z pyłem organicznym, a także roślinami i zwierzętami. Obejmują one najczęściej choroby układu oddechowego (astma oskrzelowa, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, alergiczny nieżyt nosa), choroby skóry (pokrzywka, wyprysk kontaktowy) oraz zapalenie spojówek.
Duża liczba czynników biologicznych występujących w środowisku pracy wywiera na organizm ludzki działanie toksyczne, objawiające się najczęściej reakcją zapalną skóry (np. w wyniku działania toksycznych substancji pochodzących z niektórych roślin, wprowadzenia jadu w wyniku ukąszenia przez kleszcze lub niektóre drobne roztocze). Wdychane wraz z pyłem mikroorganizmy i wytwarzane przez nie substancje wywierają na płucny układ odpornościowy działanie podobne do alergicznego, które określamy jako działanie, immunotoksyczne. Skutkiem tego działania może być na przykład niedawno opisana, ale częsta choroba, znana jako syndrom toksyczny wywołany pyłem organicznym.

W celu zmniejszenia skutków narażenia na biologiczne czynniki szkodliwe środowiska pracy, stosowane są następujące działania medyczne, technologiczne i organizacyjne:

Szczepienia ochronne wysoce narażonych grup pracowników, stosowane m.in. do zabezpieczenia pracowników służby zdrowia przed wirusem zapalenia wątroby typu, B (HBV), wirusem różyczki, prątkami gruźlicy i innymi drobnoustrojami.

Stała opieka lekarska i badania profilaktyczne narażonych grup pracowników;

Szczególne zabezpieczenie przy pracy z czynnikami wysoce zakaźnymi, obejmujące m.in. izolację i odpowiednie oznakowanie pomieszczeń, w których takie prace są prowadzone, stosowanie odpowiedniej wentylacji i obiegu powietrza zapewniającego jałowość pomieszczeń, gruntowną dezynfekcję, efektywne odprowadzanie i niszczenie odpadów. Utrzymywanie w czystości i okresowa dezynfekcja pomieszczeń.

Oświata zdrowotna, realizowana poprzez: kursy, wykłady, projekcje filmów, rozpowszechnianie książek, broszur i ulotek, quizy i konkursy z nagrodami, programy radiowe i telewizyjne; jest to najtańszy, a równocześnie niezwykle skuteczny środek zapobiegawczy. Główne zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez szkodliwe czynniki biologiczne wśród pracowników służby zdrowia, laboratoriów i przemysłu biotechnologicznego, stosowanie odzieży ochronnej przy pracy z materiałem zakaźnym lub chorymi pacjentami, instalacja zbiorników z płynem odkażającym na stanowiskach pracy, przestrzeganie zasad sterylizacji, natychmiastowa dezynfekcja w razie skażenia materiałem zakaźnym, powiadomienie o przypadku skażenia bezpośredniego przełożonego. Największe zagrożenie stanowią zakażenia krwiopochodne, do których może dojść w wyniku bezpośredniego kontaktu krwi zakażonej nawet z niewielkim uszkodzeniem skóry lub błony śluzowej osoby zdrowej. W ten właśnie sposób może dojść do zakażenia wirusem HIV lub jednym z wirusów zapalenia wątroby (HBV, HCV i inne). Zaznaczyć należy jednoznacznie, że wirus HBV (wywołujący wirusowe zapalenie wątroby) jest znacznie bardziej niebezpieczny od wirusa HIV. Do zakażenia wystarczy już 0,00004 ml zakażonej krwi (do zakażenia wirusem HIV dawka ta wynosi 0,1 ml). Nosicieli wirusa HBV jest 40-krotnie więcej niż nosicieli wirusa HIV. Przezskórne zranienie ostrymi przedmiotami, których światło jest wypełnione krwią, jest głównym sposobem, w jaki pracownicy opieki zdrowotnej zakażają się krwiopochodnymi i potencjalnie śmiertelnymi chorobami podczas wykonywania zawodu. Szacuje się, że w Europie dochodzi rocznie do miliona zranień igłą.

Ogólne zasady stosowania środków :

Rękawiczki :

rękawiczki jednorazowe jałowe wskazane są podczas zabiegów wykonywanych w warunkach aseptycznych,

jednorazowe rękawiczki niejałowe powinny być stosowane zawsze w przypadku kontaktu z krwią, płynami ustrojowymi, wydalinami i wydzielinami,

rękawice ochronne wielorazowego użytki powinny być stosowane podczas zabiegów mycia i dekontaminacji otoczenia, po użyciu muszą być dokładnie myte, dezynfekowane i suszone.

Ochrona twarzy :

maska zalecana jest, gdy istnieje ryzyko przeniesienia zakażenia drogą kropelkową, powinna być używana tylko raz i zmieniana jeżeli staje się wilgotna lub znacznie skażona, maski należy zdejmować trzymając za tasiemki, nie dotykając części dotykającej twarzy, przy dłuższym użyciu maski chirurgiczne zapewniają niewielką ochronę , w określonych przypadkach konieczne jest używanie masek z odpowiednimi filtrami.

okulary ochronne zalecane są przy zabiegach z dużym prawdopodobieństwem rozpryśnięcia krwi lub płynów ustrojowych.

III. Fartuchy : zaleca się jednorazowe papierowe lub plastikowe fartuchy lub fartuchy tekstylne zawiązane od tyłu, które należy zakładać podczas zabiegów z dużym prawdopodobieństwem opryskania krwią lub płynami ustrojowymi.