UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKOWE ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH

[podejście behawioralne i poznawcze]

Założenie : zachowanie niezaburzone [normalne,przystosowawcze] jak i zaburzone, powstaje zgodnie z pewnymi regułami uczenia się.

Proces uczenia się jest sterowany przez otoczenie, a zatem przyczyny zaburzeń zachowania tkwią w otoczeniu nie zaś w jednostce.

Najważniejsze różnice między poszczególnymi wariantami teorii społecznego uczenia się dotyczą rodzaju procesu uczenia się [klasyczne, instrumentalne, naśladowcze], a także tego, w jakim stopniu uwzględniane są w ddanym sposobie poznawcze regulatory zachowania [Bemstein].

Koncepcje Dollarda - Millera

Założenie : Człowiek przychodzi na świat z pewnymi pierwotnymi potrzebami, które zaspokaja w specyficzny dla siebie sposób, co prowadzi do ukształtowania się indywidualnych wzorów zachowania.

Na pewne bodźce i sytuacje człowiek uczy się reagować lękiem. Lęk może spełniać takie same funkcję jak potrzeba tzn. motywować do zachowań przystosowawczych bądź nieprzystosowawczych, do ucieczki lub walki. Redukcja lęku stanowi wzmocnienie dla zwykłego zachowania lub dla zachowania neurotycznego.

W uczeniu się nerwicy istotną rolę odgrywają konflikty wewnętrzne [motywacyjne]. Sytuacji konfliktowych dostarczają człowiekowi osoby, które same cierpią z powodu własnych konfliktów wewnętrznych, bądź też zadania przerastające jego siły; dostarczają ich wzory kulturowe, w których istnieją sprzeczne i niekonsekwentne wymagania.

Najważniejszy jest konflikt między dążeniem a unikaniem, tkwiący u podłoża wielu zaburzeń zachowania. Tego typu konflikty wiążą się często ze sprawami seksu i zachowaniami agresywnymi. Mogą one również wynikać z silnych rywalizujących z sobą nawyków.

Źródłem neurotycznego nieprzystosowania jest nie rozwiązany konflikt, który wywołuje silny lęk. Ponieważ elementy tego konfliktu są wyparte i nieświadome, neurotyk nie może stworzyć sobie racjonalnego planu działania, celem przezwyciężenia trudności. Konflikt występuje między potężnymi pierwotnymi popędami i równie potężnymi ograniczeniami czy zahamowaniami. Np. Symptom silnych bólów podbrzusza chroni wprawdzie kobietę przed wymaganiami sex. Męża i w ten sposób zmniejsza jej lęk przed współżyciem i niechcianą ciążą [przynosi więc doraźne złagodzenie konfliktu i lęku], ale absorbuje małżonków odbierając radość życia a nawet może prowadzić do rozpadu małżeństwa.

W koncepcji Dollarda i Millera nie tylko lęk ale również gniew jest traktowany jako reakcja bezwarunkowa podlegająca prawom uczenia się. Bodźce i reakcje związane z gniewem i agresją podle gaj a modyfikacji w ten sposób, że

1. jednostka uczy się, w jakich sytuacjach ma się złościć

2. uczy się, jakie reakcje agresywne może przejawiać w poszczególnych sytuacjach

3. modyfikacji ulega połączenie między przeżywaną złością czy gniewem a zewnętrznymi reakcjami agresji [złość, gniew łączy się z tymi reakcjami, które są najbardziej nagradzane]. Agresja może być nagradzana w ten sposób, że skłoni przeciwnika do wycofania się, pozwala zdobyć uznanie dla działania w obronie własnych praw, przynosi ulgę w gniewie.

©Jan Tyłka Katedra Psychologii Klinicznej i Osobowości ATK