MYŚL PEDAGOGICZNA W STAROŻYTNYM RZYMIE
Legenda o powstaniu Rzymu
Król Proca będący jedenastym pokoleniem wywodzącym się z rodu Eneasza; posiadał dwóch synów Numitore i Amulio. Amulio uzurpujący sobie pełne prawo do tronu po śmierci ojca zabił syna swojego brata, a jego córkę Silvię, aby pozbawić ją możliwości posiadania potomstwa, nakazał wysłac do świątyni Westy w roli kapłanki. Sylwia jednak zaszła w ciążę (za ojca uważany był bóg Marte) i powiła na świat dwoje bliźniąt: Romulusa i Remusa.
Amulio wściekły nakazał uwięzić Sylwię, a dwoje bliźniąt zgładzić. Służący, któremu zostało przydzielone zadanie zabicia bliźniąt litując się nad nimi porzucił je w wiklinowym koszu w wirach rzeki Tybr. Kosz z bliźniętami zakotwiczył wśród drzew Gremalo i Fico Ruminale.
Dzieci u brzegu rzeki odnalazła wilczyca, która jak mówi legenda zaniosła je do swojej jamy, gdzie wykarmiła je swym mlekiem.
Pewnego dnia dzieci odnalazł pasterz imieniem Fausto i zabrał je ze sobą do domu, gdzie opiekę nad nimi przejęła jego żona Acca Larentia. Bliźniacy dorastając dowiedzieli się jednak o swoim pochodzeniu i chcąc się zemścić udali się do miasta Albagona, gdzie zabili wuja Amulio i osadzili na tronie odsuniętego od władzy swojego dziadka Numitora.
Widząc imponujący wzrost miasta Albagona, bracia zdecydowali sami założyć swoje miasto na miejscu, gdzie odnalazła ich wilczyca. Nie mogąc dojść do porozumienia co do nazwy miasta zdecydowali, że wybierze ją ten który naliczy więcej ptaków. Romulus naliczył ich 12, o 6 więcej od swojego brata Remusa i korzystając z przynależnego mu prawa nadał miastu nazwę Roma. Remus zły o przegrany zakład postanowił zniszczyć budowane przez brata mury miasta. Widząc dokonane przez brata szkody Romulus wściekły zabił swego brata wypowiadając przy tym słowa: ?Niech umrze ktokolwiek przekroczy te mury?.
Założenie Rzymu w 753 r. p. n. e
Dzieje rzymu w świetle nauki
Prowadził liczne wojny obronne i zaczepne
Podstawowy obowiązek obywatelski to służba wojskowa. Najlepsze ziemie na podbitych terytoriach dzielono między obywateli
Stopniowo rzym wchłonął ziemię całej Italii, następnie podbił terytoria wokół morza Śródziemnego. Romanizował te terytoria drogą kolonizacji i nadawania obywatelstwa rzymskiego podbitym ludom
WYCHOWANIE W RZYMIE W OKRESIE KRÓLEWSKIM
Niewiele wiemy o wychowaniu w tym czasie
Było to wychowanie rodzinne w którym tradycje i zwyczaje odgrywały ważna rolę
Wychowanie to miało charakter chłopski
Liczyło się rodzina, skupiano się wokół domowego ogniska. Ten ideał wychowawczy zostanie znacznie wzbogacony w okresie republikańskim i cesarskim
WYCHOWANIE W RZYMIE W OKRESIE REPUBLIKAŃSKIM
Państwo pozostawiało rodzicom trud wychowania dzieci zgodnie z dawnymi wzorcami i tradycjami na przykładzie starszych
Rodzina to pojęcie szerokie – obejmuje też rodziny dorosłych dzieci a nawet niewolników. Podstawą rodziny jest stałe i wierne małżeństwo posiadające liczne potomstwo. Władzę sprawował ojciec rodziny – sprawiedliwy opiekun i dobry gospodarz, zołnierz i obywatel
Te cechy posiadał męski ideał wychowawczy
Epitafium – napis nagrobny
Epitafium Scypiona
Korneliusz Lucjusz Scypio Brodaty , z Gneusza zrodzony, dzielny mąż i rozumny. Którego postać cnotom jego dorównała. Konsul, cenzor i edyl wśród naszego ludu. Taurazję Cyranę samnium zdobył. Podbił całą Lukanię, zakładników pojmał
KOBIECY IDEAŁ WYCHOWAWCZY
Kobieta nie miała praw obywatelskich i politycznych ale w życiu prywatnym, rodzinnym i towarzyskim jako żona i matka miałą dużą swobodę. Kierując domem, gdy maż był zajęty sprawami publicznymi i wojskowymi. Wzorem była kobieta surowych zasad , oddana mężowi dzieciom , wykształcona, wpływająca na moralne wychowanie dzieci.
WYCHOWANIE CHŁOPCA :
Do 7 r. ż pod opieką matki, a potem ojca, uczył się czytać towarzyszył ojcu w życiu gospodarczym i politycznym, ćwiczył się fizycznie – stosownie do czekającej go służby wojskowej. Około 16 r. ż wchodził w życie publiczne. Dalsze wychowanie obejmowało praktyczne przygotowanie wojskowe i publiczne
WYCHOWANIE DZIEWCZĄT :
Także po 7 r. ż pozostawała pod opieką matki.
Uczyła się muzyki, czasem czytania, pomagała matce wdrażając się w gospodarstwo domowe
Dziewczęta mogły także uczęszczać do szkół przeważnie na poziomie elementarnym
WPŁYWY GRECKIE:
W tym okresie (okres republiki) rozwój kultury rzymskiej opóźniony w stosunku do greckiej o około 200 lat – ale to Rzym podbił grecję już 146 r. p. Ch. I uczynił z niej rzymską prowincję Achaję
Jednak w dziedzinie kultury zwyciężyła grecja wprowadzając do rzymu swoje dzieła literackie , teatralne sztukę i styl życia
Miały miejsce dzięki Grekom napływającym do rzymu – jako nauczyciele języka greckiego , gramatyki literatury retoryki
Za wykształconego zaczęto uważać tylko takiego człowieka który włada oboma językami: greką i łaciną
W II w przed Chrystusem następuje przyswajanie kultury greckiej jako wyższej
WPŁYWY GRECKIE W ZAKRESIE WYCHOWANIA:
Były jednak ograniczone. Wychowanie (grecka paideia) rozdzielona została na wychowanie (educatio) i nauczanie (doctrina) Tylko nauczanie oddano grekom , wychowywano dalej w rodzinie. Inny charakter ma też wychowanie fizyczne i sportowe ( nastawienie wyłącznie wojskowe)
SZKOŁA RZYMSKA
Naśladuje szkołę hellenistyczną. Istnieją 3 kolejne szczeble nauczania:
7-11 lat – szkoła elementarna ( literatoria) nauka pisania, czytania , rachunkow, nauka pamieciowa bierna, z pomocą rózgi ale wprowadzano także inne metody np. współzawodnictwo i nagrody
12- 15 lat – szkoła średnia ( grammaticusa) tylko dla warstwy arystokratów – gramatyka łacińska nauczana na wzorach klasycznych poetów i pisarzy, omawianie treści i formy ich dzieł, ćwiczenia stylistyczne, w małym zakresie wiedza matematyczno-przyrodnicza
16-20 lat ( retora) – uczt tego samego co sofista w Grecji tzw. 7 nauk, sztuk wyzwolonych. Za najważniejsze uważano trivium (gramatyka, dialektyka, retoryka) – bo są potrzebne wszystkim. Za mniej ważne uważano : arytmetykę geometrię, astronomię i muzykę. Zaniedbane jest wychowanie fizyczne
DOMINACJA KIERUNKU RETORYCZNEGO
W
całości z greckiego systemu kształcenia rzymianie przejęli tylko
gramatykę i retorykę bowiem największą korzyść widzieli w
kształceniu językowym, które przygotowywało do życia publicznego
(tak jak w Atenach za czasów sofistów) w polityce, sądach i wojsku
POCZĄTKI RZYMSKIEJ MYŚLI PEDAGOGICZNEJ
Dyskusje nad zagadnieniem – jakimi cechami powinien odznaczać się mówca idealny. Zgodzono się że wykształcenie retorów nie może ograniczać się do opanowania technik wymowy lecz powinno obejmować prawie wszystkie dziedziny wiedzy. Ponadto każdy mówca powinien wyróżniać się charakterem i patriotyzmem ( połączenie koncepcji Platona i Isokratesa)
Marek Tulliusz Cycero (106 – 43 P. Ch.) – znakomity mówca i polityk. Autor dzieła De oratore ( o mówcy
CYCERO O WYCHOWANIU I KSZTAŁCENIU
Traktat De oratore zawierał nie tylko teorie wymowy, ale także poglądy wychowanie młodzieży. Jego zakres oraz ideał wychowawczy . Wg cycerona należy kształcić obywateli i patriotów. Kształcenie powinno mieć charakter humanistyczny oraz łączyć sztukę oratorską z gruntownym wykształcenie, przynajmniej w zakresie 7 nauki wyzwolonych.
MYŚL PEDAGOGICZNA W OKRESIE CESARSTWA
Reforma szkoły gramatycznej
Wprowadzenie lektur autorów współczesnych
Celem szkoły staje się przygotowanie uczniów do studiów retorycznych – to kolejne zmiany
Teoretycznym uogólnieniem ówczesnej praktyki wychowawczej starożytnego Rzymu było dziecka Marka Fabiusza Kwintyliana
MAREK FABIUSZ KWINTYLJAN (ok 35 – 95 )
Słynny nauczyciel, retor, pisarz, autor dzieła Institutio oratoria ( wychowanie mówcy)w którym przedstawił cały system wychowania i wykształcenia przyszłego mówcy.
KONCEPCJA KSZTAŁCENIA MÓWCY WG KWINTYLIANA
Teoria wychowania jest częścią teorii wymowy. Ma pomóc w wychowaniu mówcy, mędrca o najwyższych zaletach moralnych i wszechstronnej wiedzy, a także biegłego w rozwiązywaniu zagadnień praktycznych ( rzymski praktycyzm) . Wg Kwintyliana wszystkie dzieci nadają się aby uczynić z nich mówców, wymagają jednak odpowiedniego kształcenia od samego dzieciństwa (najpierw drogą zabawy). Był zwolennikiem kształcenia szkolnego, łagodnego w traktowaniu uczniów. Kształcenie dzielił na gramatyczne i retoryczne. Do gramatysty szło dziecko gdy umiało czytać i pisać. Tam uczyło się gramatyki greckiej, a następnie łacińskiej. Potem czytano i analizowano dzieła poetyckie. W tym celu uwzględnić należało kształcenie ogólne – encyklopedyczne. Gimnastyka miała wyrabiać dobra postawą mówcy
Kształcenie w szkole retorycznej (od 13-14 roku życia) miało charakter specjalistyczny.
Program kształcenia:
Studiowanie autorów i ich interpretacja
Nauczanie reguł retorycznych, wpajania zasad moralnych
Ćwiczenia w pisemnymi ustnym przygotowywaniu przemówień i ich wygłaszanie
ZNACZENIE KWINTYLJANA
Dzieło Kwintyliana odegrało w historii myśli pedag. Bardzo doniosłą rolę nie tylko dlatego że uogólniało i popularyzowało dorobek rzymskiej praktyki pedagogicznej ale również dlatego że po odnalezieniu zaginionego rękopisu Institutio oratoria w 1416 roku stało się wzorem dla szkolnictwa humanistycznego w Europie w XV i XVI w. a w niektórych krajach nawet do połowy XVIII w. Ponadto stanowiło punkt wyjścia , a często także źródło inspiracji dla wieli traktatów pedagogicznych.