Światłolecznictwo 19.03.12

Światło jest to postać en o naturze falowej i cząsteczkowej, wytwarzane przez źródła światła. Rozchodzi się w postaci fali elektromagnetycznej. W próżni z szybkością 300 000 km/s.

Światło o cechach terapeutycznych to takie które wykorzystuje promieniowanie elektromagnetyczne w zakresie 200-15000nm.

Światło w potocznym znaczeniu tego słowa to część promieniowania elektromagnetycznego, która wywołuje wrażenia wzrokowe.

WIDMO PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETCZNEGO

Radiofale( nie wykorzystuje się w terapii!)mikrofale( wykorzystuje się w terapii :kto podgrzeje żel???podczerwieńświatło widzialne( 7 kolorów tęczy: żółty, pomarańczowy, czerwony, zielony, niebieski, indygo, fioletowy)ultrafioletX-raypromieniowanie gamma jonizujące

IRinfra red= podczerwień, SOLLUX ; im krótsza dł fali tym większa częstotliwość i większa ilość energii

Promieniowanie podczerwone jest promieniowaniem niewidzialnym, umiejscowionym w widmie promieniowania elektromagnetycznego między czerwienią widma światła widzialnego, a mikrofalami. Jest ono emitowane przez rozgrzane ciała. W lecznictwie wykorzystuje się promieniowanie podczerwone o długości fali od 770 do 15000nm.

Promieniowanie widzialne jest promieniowaniem o długości fali od 400 do 760nm, wywołującym u ludzi i zwierząt wrażenia świetlne. W widmie promieniowania elektromagnetycznego jest ono umiejscowione między promieniowaniem nadfioletowym, a podczerwonym.

Promieniowanie nadfioletowe jest niewidzialne o długości fali od 100 do 400nm. W widmie jest ono bezpośrednio za obszarem fioletu widma widzialnego. Do celów leczniczych stosuje się promieniowanie nadfioletowe o dł fali od 200 do 380nm

Omówione rodzaje promieniowania elektromagnetycznego powstają w wyniku zmian zachodzących w atomach lub drobinach emitującego je ciała. Promieniowanie rozchodzi się w postaci oddzielnych porcji energii, czyli kwantów, zwanych fotonami. Zgodnie z podaną przez Plancka teorią kwantowa fotony są cząsteczkami o charakterze pola elektromagnetycznego, obdarzonymi określoną energia i masą.

Promieniowanie padające na powierzchnię określonego ośrodka ulega częściowemu odbiciu. Część jego jednak wnika w głąb ośrodka, ulegając w nim częściowemu lub całkowitemu pochłonięciu. Różne ośrodki wykazują różną zdolność do pochłaniania promieniowania elektromagnetycznego. Niektóre sus mają zdolność do wybiórczego pochłaniania promieniowania elektromagnetycznego o określonej dł fali. Zjawisko to występuje np. w wypadku filtrów barwnych, które niejako odcinają pewne części widma promieniowania elektromagnetycznego, przepuszczając tylko promieniowanie widzialne, wywołując określone wrażenia barwne. Skutki, jakie wywołuje w tkankach promieniowanie elektromagnetyczne, zależą od ilości pochłoniętej przez nie energii. Zależność tę określa PRAWO GROTTHUSA-DRAPERA, które brzmi:” przemiany fotochemiczne układu reagującego wywołuje promieniowanie pochłonięte. Na przebieg fotochemicznych nie ma wpływu promieniowanie odbite, przepuszczone lub rozproszone”. Z prawa tego wynika zatem, ze odczyny wywołane w tkankach przez promieniowanie elektromagnetyczne będą zależały od ilości pochłoniętej energii.

Zdolność przenikania w głąb skóry wykorzystywana w światłolecznictwie rodzajów promieniowania jest różna. Promieniowanie podczerwone długofalowe wnika na małą głębokość, zaś promieniowanie podczerwone krótkofalowe i widzialne przenika niemal do tkanki podskórnej. Promieniowanie nadfioletowe zostaje pochłonięte głównie w naskórku, może ono jednak przenikać do skóry właściwej.

DŁUGOŚC FALI(nm)

UV( ultra-violet) zakres od 100 do 400 nm

UV-A 400-315

UV-B 315-280

UV-C 280-200 ( szkodliwe, wyjątek fale X-RAY : nowotwory, zniszczyć tkankę)

Promieniowanie nadfioletowe Schumanna 100-200, nie ma większego znaczenia dla biologii i medycyny, ponieważ będąc pochłonięte przez powietrze i parę wodną, może rozchodzić się tylko w próżni.

Zgodnie z teorią kwantową promieniowanie rozchodzie się w postaci kwantów energii. Energia kwantów promieniowania nadfioletowego zależy od długości fali. Im krótsza jest długość fali, a tym samym większa częstotliwość, tym większą energię wykazują kwanty promieniowania nadfioletowego. Dzięki dużej energii kwantów promieniowania nadfioletowego wywołuje ono skutki biologiczne i chemiczne, które nie występują przy działaniu światła widzialnego.

PROMIENIOWANIE IR ( infra-red) od 770-15000 nm

KRÓTKOFALOWE- A ; 780/770-1500 nm  wnika najgłębiej aż do tkanki podskórnej (do 3cm, głównie jednak 1cm)

ŚREDNIOFALOWE- B ; 1500-4000 nm płycej

DŁUGOFALOWE- C ; 4000-15000 nm  najpłycej (0,5-3,0 mm), prawie całkowicie absorbowane w naskórku

IR do 4cm, parafina 1 cm

Promienie podczerwone nie są ciepłe i nie ogrzewają powietrza. Ulegają natomiast prawie w całości absorpcji i zmianie w ciepło w powierzchownych warstwach skóry. Tylko mniej więcej 30% z nich ulega odbiciu. Odbicie promieni podczerwonych zależy od długości fali. Jest największe dla promieni IR-A ( ok. 15-30%) ,a najmniejsze w przypadku IR-B( ok. 5-10%) IR-C( mniej niż 5-10%)

SOLLUX i KWOKA grzeje kury xD

Źródłem promieniowania podczerwonego jest ciało ogrzane. Długość fali promieniowania zależy zgodnie z prawem Viena, od temperatury ciała ogrzanego. Ogrzanie ciała do wyższej temperatury powoduje emitowanie promieni podczerwonych o jeszcze krótszej fali. Jednocześnie ciało ogrzewane zaczyna świecić, czyli emitować promieniowanie widzialne. Potężnym źródłem promieniowania podczerwonego jest Słońce. Promieniowanie to ulega częściowemu pochłonięciu przez warstwy atmosfery, głównie parę wodną, CO2 i ozon. Dzięki temu wokół Ziemi powstaje jak gdyby płaszcz cieplny, który zapobiega ucieczce w kosmos energii promieniowania podczerwonego emitowanego przez Ziemię.

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE PROMIENIOWANIA PODCZERWONEGO

Zgodnie z prawem Grotthusa-Drapera skutki biologiczne może wywoływać w tkankach tylko energia pochłoniętego przez nie promieniowania. Działanie biologiczne polega na ich wpływie cieplnym na tkanki. Energia promieniowania pochłoniętego przez tkanki zwiększa energię kinetyczną ich cząsteczek, a samym podnosi stan cieplny tkanek, czyli ich temperaturę.

Tkanki ludzkie , zawierające dużą ilość wody, dobrze pochłaniają promieniowanie podczerwone, ulegając ogrzaniu w stopniu zależnym od ich pojemności cieplnej. Powstałe w nich ciepło zostaje z prądem krwi przeniesione w głąb ustroju. Padające na skórę promieniowanie podczerwone zostaje od niej odbite w ok. 30%, reszta zaś przenika w głąb skóry. Zdolność przenikania zależy od długości fali.

Wpływ biologiczny p[promieniowania podczerwonego na ustrój polega na działaniu ciepła, które powoduje:

Rozszerzenie naczyń włosowatych skóry, a w związku z tym zwiększony przepływ przez tkanki krwi tętniczej

Reakcje ze strony naczyń głębiej położonych, zgodnie z prawem DASTRE-MORATA

Zmniejszenie napięcia mięśni

Podwyższenie progu bólu, a zatem działanie przeciwbólowe

Wzmożenie przemiany materii

Pobudzenie receptorów cieplnych skóry, a w następstwie tego wpływy odruchowe na narządy głębiej położone+ ciepłolecznictwo

Odczyn miejscowy występuje w skórze w miejscu jej napromieniowania, obejmując jednak swym zabiegiem sąsiadujące z nim okolice. Polega on na rozszerzeniu naczyń krwionośnych skóry, powodującym jej zaczerwienienieRUMIEŃ CIEPLNY cechy:

- występuje on w trakcie naświetlania, a jego nasilenie wzrasta w miarę czasu oddziaływania promieni podczerwonych

- zaczerwienienie skóry jest nierównomierne i plamiste w wyniku rozszerzenia głębiej położonych naczyń krwionośnych skóry

- znika po pewnym, niedługim czasie od zakończenia naświetlania (30min-2h). Czas utrzymywania się rumienia zależy od dawki promieniowania podczerwonego

Odziaływanie IR na duże powierzchnie skóry wywołuje odczyn ogólny organizmu na ciepło jak po saunie!

WSKAZANIA

Przewlekłe i podostre stany zapalne, w których możliwe jest stosowanie ciepła

Przewlekłe i podostre zapalenia stawów oraz zapalenia okołostawowe

Stany po przebytych zapaleniach skóry i tkanek miękkich pochodzenia bakteryjnego

PRZECIWSKAZANIA

Takie same jak do ciepła

Niewydolność krążenia

Czynna gruźlica płuc

Skłonności do krwawień

Zaburzenia w ukrwieniu obwodowych części kończyn

Stany gorączkowe

Ostre zapalenia skóry i tkanek miękkich

Stany wyniszczenia

ŹRÓDŁA PROMIENIOWANIA

NATURALNE: ciało o wysokiej temp Słońce, gwiazdy

SZTUCZNE: lampy, lasery, wyładowania elektryczne

Rodzaje promieniowania świetlnego stosuje się w terapii:

Światło słoneczne ( helioterapia)

Światło widzialne (chromoterapia= koloroterapia: niebieski – chłodzący, nasenny, żółty dobry na mózg, wspomaga procesy myślowe, czerwony- pobudzający, zielony- nadzieja, uspokajający, odprężający, pomarańczowy –trawienie, pobudzający, energetyzujący)

Promieniowanie podczerwone IR

UV

Światło spolaryzowane ( PILER = Polorized polychromatic Incoherent Low –Energy Radiation)

Laser (Light amplification by stimulated emission of radation)

Właściwości światła słonecznego

Efekty: cieplny i fotochemiczny

Promieniowanie widzialne: 33-40%

Promieniowanie niewidzialne: podczerwone( 59-65%) ultrafiolet ( 1-2%)

Promieniowanie UV krótkofalowe nie dociera do Ziemi pochłonięte przez warstwy atmosfery. Natężenie promieniowania słonecznego zależy od pory dnia, roku, wysokości n.p.m, powierzchni odbijającej i pochłaniającej

Promieniowanie podczerwone cieplne ok. 35% promieniowania odbije się od skór, reszta przenika przez naskórek, skórę właściwą na głębokość 0,5-1 cm. Promieniowanie pochłonięte zamienione jest w ciepło. Efekty terapeutyczne wynikają ze wzrostu temp w tkankach

PRAWO VIENA

Długość fali promieniowania emitowanego przez ogrzane ciało jest odwrotnie proporcjonalne do jego temperatury bezwzględnej. Im bardziej ogrzane ciało, tym krótsza fala.

PRAWO LAMBERTA= kosinusu => kosinus 90◦=1

Natężenie promieniowania padającego na skórę zależy od kąta padania ( najlepszy kąt prosty 90◦) i jest odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości między źródłem promieniowania a ciałem.

Filtry indygo zmniejsza IR; odcinamy część podczerwieni delikatniejsze

Filtry czerwone – zwiększają IR

ŚWIATŁO UV

Lampa łukowa, szkło kwarcowe

Zastosowanie promieni nadfioletowych:

Sterylizacja ( narzędzi , pomieszczeń)

Fizykoterapia

Analiza luminescencyjna ( do sprawdzania banknotów)

Biologia ( budowa mikroskopijna tkanek i komórek)

Mineralogia( analiza minerałów)

Kryminalistyka

Muzealnictwo

UV- A (400-315 nm)

szybka i krótkotrwała opalenizna

95% całkowitego promieniowania UV

Przenika przez szkło okienne ( wodę, szkło kwarcowe)

Dociera do najgłębiej – do warstwy rozrodczej naskórka

W dużych dawkach powoduje melanogenezę po ok. 15-30min powoduje pigmentację= opalenizna, która zależy od dawki UV oraz ich dł fali= ciemnienie skóry wskutek utlenienia melaniny

UV-B (315-280 nm)

Wolna i długotrwała opalenizna

Przenika tylko przez szkło kwarcowe

Przy niewielkich dawkach wywołuje rumień fotochemiczny

Wnika do naskórka

Wywołuje melanogenezę zapoczątkowuje syntezę Wit D3 ( 290-300 nm) – zapobiega krzywicy, osteoporozie, nadwadze i reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową

UV- C ( 280-200 nm) najintensywniejsze działanie na skórę; w normalnych warunkach nie dociera do powierzchni Ziemii

Szkodliwe biologicznie

Używane do wyjaławiania pomieszczeń i sprzętu

Przenika tylko przez szkło kwarcowe

Im bardziej jesteśmy opaleni tym bardziej jesteśmy odporni na UV

Wskazania do stosowania promieni UV przede wszystkim obejmują niektóre choroby skóry. Często równocześnie z UV stosuje się odpowiednie fotouczulacze. Przykład stanowi metoda PUVA, polegająca na stosowaniu fotouczulacza psoralenu i promieniowania UV-A (PUVA – psoralen + UV-A) zwiększa się wrażliwość na promieniowanie UV-A

; ŁUSZCZYCA( atropowe zapalenie skóry)- podstawa w leczeniu UV, trądzik pospolity

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE

NEGATYWNE: zmiana struktury kwasów nukleinowych głównie UV-C i nadmiar UV-B, zmiany nowotworowe, modyfikacja kodu genetycznego, mutacje, denaturacja białek, fotostarzenie!!! Skóry pogrubienie naskórka, szorskość, zmniejszenie elastyczności białek

POZYTYWNE:

Denaturacja białek ( niszczenie wirusów i bakterii)

Wytwarzanie melaniny

Synteza D3( skóra, wątroba i nerki); ( ułatwia wchłanianie Ca2+, wpływa na szyszynkę melatonina sen i dobre samopoczucie)

Działanie przeciwkrzywiczne

Zwiększa wytwarzanie barwnika w skórze

Bierze udział w regulacji wydzielniczej gruczołów płciowych przyspieszają wytwarzanie hormonów

Wzmocnienie odporności organizmu

Zwiększenie wydolności ogólnej ( przestrojenie ukł autonomicznego takie jak podczas treningu)

Ekonomizacja czynności krążenia

Zmniejszenie lepkości krwi i polepszenie zaopatrzenia kom w tlen

Skóra staje się lepiej ukrwiona, bardziej elastyczna i mniej podatna na zakażenie

Pod wpływem tych promieni , zwłaszcza o dłuższej fali, występuje też szybszy wzrost kom naskórka oraz zwiększenie liczby białych krwinek w miejscu naświetlania= stosuje się w leczeniu ran i trudno gojących owrzodzeń, tj owrzodzenia troficzne, odleżyny, żylaki

ODCZYN rumieniowy skóry

Pod wpływem promieniowania UV na skórę tworzy się odczyn zwany rumieniem, który powstaje na skutek niszczenia kom warstwy kolczystej i wydzielania histaminy rozszerzającej naczynia krwionośne.

INTENSYWNOŚĆ: rumień cieplny pojawia się w trakcie aplikacji danego czynnika, nierównomierny, plamisty i znika szybko po ekspozycji

Rumień fotochemiczny: równomierny, ma okres utajenia do kilku godzin, powstaje w wyniku uszkodzenia warstwy kolczystej naskórka HISTAMINA rozszerzenie naczyń krwionośnych. Intensywność rumienia zależy od mocy źródła światła, od czasu działania, od odległości od źródła światła i możliwości skóry oraz wielkości powierzchni

3 okresy rumienia:

-okres utajony od 1-6h

-okres narastania od 6h-24h

-zaniku od kilku godzin do kilku dni zaczerwienienie

W następstwie rumienia fotochemicznego dochodzi do zgrubienia naskórka, jego łuszczenia się oraz zbrunatnienia skóry w wyniku gromadzenia się w niej pigmentu. Naświetlenie promieniami IR skóry, w której występuje rumień fotochemiczny, powoduje jego osłabienie i szybsze ustępowanie

CECHY:Wygląd jednolity, okres utajenia, jest ściśle ograniczony do powierzchni skóry poddawanej naświetlaniu

FOTOSENSYBILATORY (FOTOUCZULAJĄCE)- zwiększają wrażliwość skóry na promieniowanie UV

IR przed> zwiększa odczyn

IR po> zmniejsza odczyn

Leki: antybiotyki, antydepresanty( p/cukrzycowe, uspokajające, p/gruźlicze, niektóre antybiotyki, woda kolońska, szare mydło, FOTOKUMARYNY ( marchewka, pietruszka), kąpiel solankowa wypłukuje kwas UROKANOWY, astma, ch . reumatoidalne, wyprysk dziecięcy.

ODCZYN FOTOCHEMICZNY WG KONARSKIEJ

E 1- zaczerwienienie, ustępuje po 1-3 dniach

E2- zaczerwienienie i łuszczenie się naskórka ustępuje po 2-3 dniach ( 4XMED)

E3 dawka zapalna, intensywna czerwień, łuszczenie skóry ( małe obszary postrzał lub trądzik), skóra żywoczerwona, obrzękła i bolesna

E4 pęcherze

E5 martwica

DAWKOWANIE PROMIENIOWANIA NADFIOLETOWEGO

Zgodnie z prawem Lamberta natężenie promieniowania padającego na skórę zależy od kąta padania oraz jest odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości między źródłem promieniowania a osoba naświetlaną. Dawka progowa promieni UV zwana inaczej biodozą promieni nadfioletowych skrót MED. ( minimal erytema dose) . Jest to jednostka dawkowania biologicznego UV. Określa ona stan wrażliwości ustroju na promienie UV, której miarą jest czas naświetlania danym źródłem promieni nadfioletowych z danej odległości, konieczny do wywołania minimalnego progowego odczynu rumieniowego. Należy pamiętać ,że dawka progowa określa INDYWIDUALNĄ wrażliwość na promienie UV osoby badanej przy użyciu danego źródła promieniowania. Dawka progowa nie może być uogólniona na inne osoby, ponieważ mogą one wykazywać odmienną wrażliwość osobniczą. Nie można również odnosić dawki progowej do innych źródeł promieniowania nadfioletowego.

RUMIENIOMIERZ. Oceny odczynu rumieniowego dokonuje się po upływie 24h od naświetlania. Jako dawkę progową promieni UV przyjmuje się czas, w którym naświetlono pole bez dostrzegalnego odczynu rumieniowego, sąsiadujące z polem wykazującym dostrzegalny odczyn rumieniowy. Przykład po 24h widzimy 3 kropki, więc dawka progową przyjmujemy o 1 kropkę więcej czyli patrzymy tak jakby były 4 kropki ( ponieważ minimalny odczyn rumieniowy wystepuje zwykle po 3 godzinnym okresie utajenia i znika po upływie 12h więc trzeba go doliczyć) i dajmy NATO naświetlamy 2,5 min

2 ,5min

2min

1 ,5min

1 min

0,5min

Z 50 cm musimy naświetlać 1min aby uzyskać minimalny odczyn rumieniowy

To z 100 cm ---X

Z tymże należy pamiętać, ze natężenie promieniowania jest odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości!!! (50/100) ² = 1/4= 1min/X, czyli x=4min taki czas jest potrzebny do wywołania minimalnego progowego odczynu rumieniowego. PAMIĘTAMY, ŻE NA PIERWSZYM SPOTKANIU ½ MED., 2 SPOTKANIE MED., 3- MED. I ½ i rośnie o połówkę!

PRZECIWSKAZANIA:

Nowotwory złośliwe

Czynna gruźlica płuc

Choroby skóry przebiegające ze wzmożonym odczynem na promienie UV

Stany zwiększonej wrażliwości na światło

Sprawy chorobowe przebiegające z gorączka

Nadczynność gruczołu tarczowego

Cukrzyca

Wzmożona pobudliwość autonomicznego ukł nerwowego

Skłonność do krwawień z przewodu pokarmowego i dróg oddechowych

Miażdżyca naczyń przebiegająca ze znacznym nadciśnieniem

Obniżone ciśnienie krwi

Zakażenia ogniskowe

Niedokrwistość złośliwa

Niewydolność krążenia

Ostry gościec stawowy

Reumatoidalne zapalenie stawów w okresie leczenia preparatami złota

Padaczka

Czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

Wszystkie ostre choroby

Przewlekłe zapalenie wątroby

Toczeń

Tężyczka

Niewydolność krążenia

LASER

Wzmocnienie światła przez wymuszoną emisję promieniowania

Cechy promieniowania laserowego:

SPÓJNOŚĆ –(Koherentność czasowa i przestrzenna) fale mają taką samą fazę zarówno przestrzenną jak i czasową

MONOCHROMATYCZNOŚĆ – (monoenergetyczność) jednakowa dł fali, lasery wysyłają jednobarwną wiązkę promieniowania

RÓWNOLEGŁOŚĆ- (KOLIMACJ wiązki) – czyli mała rozbieżność kątowa, co oznacza, że wiązka promieni wysyłana na dużą odległość minimalnie zmienia rozmiar

INTENSYWNOŚĆ- wiązka o dużej gęstości energii ( moc i gęstość), cała moc promieniowania zawarta jest w wąskiej wiązce promieni światła laserowego.

PODZIAŁ LASERÓW wg zastosowania w nich ośrodka czynnego

GAZOWE- OŚRODEK CZYNNY He, Ne, CO2, gazy szlachetne: Ar,Kr, Xe

PÓŁPRZEWODNIKOWE- dioda ,arsenek galu GaAs

CIECOWE- ciekłe zw org i nieorg

STAŁE-mienerały ( at domieszek metali)

Ze wzg na uzyskiwaną moc

Zimne( biostymulacyjne – pobudzające: lasery gazowe i półprzewodnikowe)

Miękkie –gazowe

Średni- półprzewodnikowe IR bliska I=830 lub 904; podczerwień głębiej np. blizna mięśniowa

Ze wzg na moc generowanego promieniowania

Mała moc- 1-6 mW

Średnia moc 7-500 mW

Duża moc powyżej 500 mW chirurgia do tkaki mięśniowej

Wyróżniamy: aplikatory punktowe , skaner, sądy prysznicowe(szersze pole zabiegowe)

METODYKA

- metoda punktowa, punkty spustowe, bolesne

- metoda siatki

-skaner

METODY KONTAKTOWE ( jak się da to najlepiej): sondy punktowe i prysznicowe, siatka albo skaning ręczny, metoda kontaktowa z dziobaniem punktowa (punkty akupunktury) przykładam i uciskam albo wiercenie;

Rodzaj aplikacji:bezpośrednia przez wejście korzeni nerwowych np. pacjent w gipsie; punkty motoryczne

BEZKONTAKTOWE problemy dermatologiczne rany, jak najbliżej rany się da; max blisko, punkt po punkcie, skanowanie, jeżdżenie po brzegach rany

DAWKOWANIE J/cm jak porcja energii na cm²! Wat razy sek= J, bo praca = moc x czas

Stan ostry od 0,1-2 J/cm² == oprócz lasera też schładzanie

Podostry od 3-4 J/cm²

Przewlekły od 5- 12 J/cm²

Efekt termiczny brak podnosi temp o 0,5- 1 stopnia

EFEKTY BIOLOGICZNE

KOMÓRKA	TKANKA	DZIŁANIE TERAPUTYCZE
Wzrost syntezy ATP	Neoangiogeneza ( rozrost istniejących naczyń krwionośnych)	przeciwbólowe
Zwiększenie syntezy kwasów nukleinowych, kolagenu, stymulacja białek	Poprawa mikrokrążenia i limfy	Przeciwzapalne, przeciwobrzękowe
Zmiany strukturalne(w potencjale) błon komórkowych (ułatwiona dyfuzja)	Wzrost stężenia adrenaliny,noradrenaliny,serotoniny	regeneracyjne
Zwiększenie aktywności enzymów i prostaglandyny = regeneracja	Pobudzenie syntezy miocytów	Resorpcja płynów wysiękowych i krwiaków
Zwiększenie fagocytozy	Regeneracja nerwów
Rozmnażanie i namnażanie komórek	Wzrost endorfiny-= przeciwbólowy
Modulacja procesów immunologennych	Zmiany w przewodzeniu nerwów i czynności kom nerwowych(neuroprzekaźniki)- przekazywanie inf o bólowe ogranicza

Parametry zabiegowe:

-czas zabiegu

-moc

-praca J/cm²

- długość fali nm

- częstotliwość Hz

WSKAZANIA:

-reumatologia= RZS, ZZSK, zmiany zwyrodnieniowe

-ortopedia= złamania , skręcenia, zwichnięcia

-zapalenia ścięgien, powięzi , stłuczenia, zespoły przeciążeniowe mięśni i tkanek miękkich okołostawowych w tym również zespól bolesnego łokcia ( szachisty xD)

- neurologia- zespoły bólowe kręgosłupa, zespół bolesnego barku

Utrudniony zrost kostny

Zapalenia okołostawowe

Przewlekłe stany zapalne

Trudno gojące się rany i owrzodzenia

Zespoły bólowe w przebiegu dyskopatii w lędźwiowym i szyjnym odcinku kręgosłupa

Nerwobóle, nerwy obwodowe

neuropatia cukrzycowa

trądzik pospolity

łuszczyca, łysienie, blizny zwiększa elastyczność włókien kolagenowych

PRZECIWSKAZANIA:

padaczka, ciąża, nowotwory, okolice oczu, niewyrównana cukrzyca, uczulenie na światło, choroby z gorączką, choroby bakteryjne

PILER ( Polorized Polychromatic Incoherent Low – Energy Radiation)

POLARYZACJA- fale poruszają się w tym samym kierunku, emitowane światło95%

-POLICHROMATYCZNE – wielobarwne zawiera ono wiele dł fali, lecz szeroki zakres

-NIEKOHERENTNOŚĆ ( niespójność) w przeciwieństwie do lasera en fal nie sumuje się

-NISKA ENERGIA ok. 40 mW/ cm² wydatek en 2,4J/cm²

EFEKTY LECZNICZE

Harmonizowanie procesów przemiany materii

Wzmocnienie sytemu obronnego org

Wspomaganie gojenia się ran

Złagodzenie bólu zmniejszenie jego natężenia ( kolory: żółty- ukł nerwowy, pomarańcz- pokarmowy, czerwony- krążenie, niebieski- przeciwbólowy)

Przeciwwskazania takie same jak do światła!

Ciąża

Miesiączka

Wszczepiony rozrusznik serca

Uogólnione choroby bakteryjne

Choroby gorączkowe

Padaczka

Uczulenie na światło

Nowotwory

Nadczynność gruczołów dokrewnych

Niewyrównana cukrzyca

Uszkodzenia skóry

Itd…

WSKAZANIA

Rany pourazowe ( uszkodzenie ciała)

Oparzenia

Rany pooperacyjne

Odleżyny

Reumatoidalne zapalenie stawów( przewlekłe)

Zwichnięcia

Nadwyrężenia, naciągnięcia ścięgien

Zerwanie więzadeł i mięśni

ULTRADŹWIĘKI

Dźwięk jest mechaniczna wibracja ROZCHODZĄCA się w postaci fali.

Fala dźwiękowa- drgania 20Hz do 20kHz

Infradźwięki( poddźwięki) poniżej 20Hz, ultradźwięki (naddźwięki) powyżej 20kHz

W fizykoterapii od 0,8 do 3 MHz

Ultradźwięki są wytwarzane w tzw przetwornikach ultradźwiękowych z wykorzystaniem zjawiska piezoelektrycznego. Jeżeli układ drgający znajduje się wewnątrz dostatecznie sprężystego ośrodka, które zaczynają drgać około swych położeń równowagi. Drgania te przenoszą się na dalsze cząsteczki i w ten sposób powstaje fala UD. Prędkość rozchodzenia się fali jest tym większa im większa jest gęstość ośrodka. W gazach ok. 350m/s , ciecze ok. 1500m/s a w ciałach stałych ok. 5000m/s, w tkankach ludzkich 1445-1610 m/s, tk kostna zbita 2800m/s najszybciej!, żelazo ok. 5850m/s . Im bliżej są cząsteczki tym szybciej rozchodzi się fala

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE

Energia fali UD zależy od częstotliwości i amplitudy drgań. Im większa jest częstotliwość oraz im większa amplituda drgań, tym większa energia UD!

FALA UD może ulec:

- załamaniu

-rozproszeniu

-ugięciu

-interferencji ( nakładanie się fal padających i odbitych powoduje fale stojące!)

-absorpcji ( pochłonięciu)

Tylko fala pochłonięta wywoła zmiany fizyczne w tkankach!! PRAWO GROTTHUSA- DRAPERA

Żel sprzęgający tylko 66% odbicia!!

ABSORPCJA ( pochłonięcie)= współczynnik absorpcji – ilość pochłoniętej energii przez 1 cm tkanki wyrażona w %.

Zależy od:

-rodzaju tkanki: tkanki które mają mało wody dużo pochłaniają! Dużą dźwiękochłonność wykazuje tk nerwowa, mniejszą- mięśniowa, a najmniejszą- tłuszczowa

- im niższa częstotliwość i dłuższa fala tym głębiej wnika fala

WNIOSEK: niska absorpcja- duża głębokość penetracji

3MHz 0-0,5 cm tkanki powierzchowne

1MHz 0,5- 6 cm tkanki głębokie

GŁĘBOKOŚĆ POŁÓWKOWA

- Natężenie fali UD maleje w miarę oddalania się od źródła drgań

Głębokość połówkowa- głębokość na której wartość natężenia spada do połowy wartości wyjściowej; poza głębokością połówkową fala nie ma większego znaczenia biologicznego i terapeutycznego!

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE

Pierwotne ( miejscowe)

A )cieplne

Przy dawkach niższych od 0,3 W/cm² UD nie mają działania cieplnego. Największe działanie cieplne występuje na granicy 2 ośrodków. Ciepło powstaje głównie w tkankach o wysokiej absorpcji ( kość, chrząstka, okostna, ścięgna, więzadła)

B) mechaniczne

Mikromasaż- polega na wywoływaniu rytmicznego drgania cząstek o charakterze naprzemiennego zagęszczania i rozrzedzania ośrodka nadźwiękowego.

C) fizykochemiczne

UD działa jak katalizator reakcji chemicznych

- przyspiesza rozpad białek ( utlenianie, redukcja)

-wzrost szybkości dyfuzji

-rozpad wody ( zmiany pH- wzrost)

D) nietermiczne (stany podostre)

Efekty mechaniczny mikromasażu tkanek

- zwiększenie przepuszczalności błon komórkowych, dyfuzja, dzięki działaniu strumienia akustycznego

- okresowe zmiany w ciśnieniu, stosowanie dużych mocy może powodować KAWITACJĘ ( fala UD o dużym natężeniu dźwięku na skutek działania zmiennych ciśnień powoduje niszczenie spójności cieczy i powstawanie pustych przestrzeni wypełniających się parami cieczy lub rozproszonymi w niej gazami. Przestrzenie te zanikają po upływie pewnego czasu, wytwarzając bardzo silną falę mechaniczną- może zagrażać rozerwaniem tkanki= ZJAWISKO KAWITACJI)

Wtórne ( ogólne) jest wypadkową działania cieplnego i mechanicznego i fizykochemicznego UD; Przez nadźwiękowanie okolic korzeni , splotów, czy też zwojów nerwowych można droga odruchową uzyskać zmiany w odległych narządach i układach ustroju, uzyskuje się również efekty wskazujące na stymulację autonomicznego układu nerwowego. Dlatego też istotne jest, aby w planowaniu terapii UD pamiętać o ich działaniu na okolice schorzenia, ale również uwzględnić możliwości wpływu odruchowego, które stwarza nadźwiękawianie stref odruchowych Head’a oraz okolicy zwojów i korzeni nerwowych

Usprawnienie krążenia krwi, lokalne rozszerzenie naczyń

Zwiększa rozciągliwość włókien kolagenowych

Przyspiesza gojenie się ran

Przeciwbólowe= podwyższenie progu bólu

Przyspiesza regenerację tkanek w stanach zapalnych

Zmniejsza napięcia m. szkieletowych

Usprawnienie oddychania tkankowego i pobudzenie przemiany materii

Wzmożenie przepuszczalności błon komórkowych

Polepszenie mikrokrążenia

Zwiększenie ruchomości stawów

Aktywacja reakcji enzymatycznych

Hamowanie procesów zapalnych

Powstawanie związków aktywnych biologicznie

Działanie cieplne zależy od:

Właściwości tkanek ( gestości, wsp.absorpcji, pow cieplnej)

Krążenia krwi

Kąta padania

Częstotliwości

Dawki ( intensywności)

Czasu działania

Mikrourazy mięśni 2 W/cm²

Omijamy: zlewnie i wyrośla kostne, nerki, narządy miąższowe-wątroba, pacha, pachwina, m sercowy, doły podkolanowe i łokciowy, jama brzuszna

RODZAJE FAL

- Fala ciągła ( wybitne działanie cieplne)

-fala impulsywna ( zmniejszone działanie cieplne, zmniejsza ryzyko powstawania fali stojącej.

Współczynnik wypełnienia: stosunek czasu t_imp do okresu (T). Im mniejszy współczynnik wypełnienia tym działanie fali UD jest mniejsze.

Wartość współczynnika wypełnienia

1:1 ( największe działanie termiczne)

1:2, 1:4, 1:8, 1:16 (najmniejsze działanie termiczne)

Częstotliwość fali UD

Im wyższa Hz tym jej pochłoniecie większe i tym samym silniejsze działanie na powierzchniową warstwy tkankę 3MHz 0-0,5 cm powierzchownie; 1MHz 0,5-6cm głęboka

DOBÓR GŁOWICY

Max obszar leczenia obejmuje powierzchnię o wielkości równej 3 x powierzchnia głowicy

Intensywność W/cm², max 2W/cm²

Max ERA= 5 cm² X 2W/cm²= 10W

Min ERA= 0,5 cm² x 2W/cm²= 1W

Wartość dawki miarą 1 WAT/ cm²

Rodzaj dawki	Osoby młode	Osoby stare
słaba	0,1-0,6	0,1-0,3
średnia	0,6-1,2	0,3-0,6
mocna	1,2-1,8	0,6-0,9

Czas zabiegu

krótki	1-3 min
Średni	4-9min
długi	10-15 min

Technika sprzęgania

BEZPOŚREDNIA- żel, parafina, wazelina na skórze

POSREDNIA- w środowisku wodnym

Aplikacje spojeniowe

FONOFOREZA = żel leczniczy

Terapia skojarzeniowa UD+ elektroterapia

WSKAZANIA

Przykurcze

Zrosty

Choroby zapalne stawów

Krwiaki

Nerwiaki- przerost tkanki łącznej

Naciągnięcia więzadeł

Urazy aparatu ruchu

Urazy mięśni

Rany otwarte ( środowisko wodne)

Blizny

Zmiany zwyrodnieniowe

PRZECIWSKAZANIA

Bezwzględne: OKOLICA SERCA, OCZU, JĄDER

Wszystkie stany w których podwyższenie temperatury jest przeciwwskazaniem( krwawienie, zakrzepica, zaburzenia krążenia), ostre procesy zapalne i stany gorączkowe

Rozrusznik serca

Ciąża( dolny odcinek kręgosłupa)

Guzy, infekcje

Niezakończony wzrost kości

Neuropatie, nowotwory

Czynne procesy gruźlicze

Zakrzepowe zapalenie żył

Ciężki stan ogólny i wyniszczenie

Stany po terapii rentgenowskiej

Obecność w tkankach metalowych ciał obcych( UFO ^^)

HYDROTEAPIA

W ŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE WODY

POJEMNOŚĆ CIEPLNA

Woda ma pojemność cieplną 4 razy większą niż powietrze. Utrata ciepła do wody jest 350 razy większa niż do powietrza. Jest to zdolność pobierania i zachowywania ciepła, a wyraża ją ilość ciepła potrzebna do ogrzania 1g jakiegoś materiału o 1 ◦C.

PRZEWODNICTWO CIEPLNE

Woda ma przewodnictwo cieplne 25 razy większe niż powietrze. Ochłodzenie ciała w wodzie następuje 2-3 razy szybciej niż w powietrzu. Woda może szybko pobierać i szybko oddawać ciepło. Tak więc zarówno ogrzanie ciała jak i ochłodzenie następuje szybciej przez wodę niez przez powietrze

CIŚNIENIE HYDROSTATYCZNE

Jest to ciśnienie wody działające na człowieka zanurzonego w niej. Wzrasta liniowo wraz z głębokością zanurzenia( grubością warstwy wody ponad ciałem) oraz gęstością wody

Ciśnienie hydrostatyczne;

-ucisk tkanek miękkich

-wzrost ciśnienia śródbrzusznego

-utrudnienie wdechów

-ułatwienie wydechów

-przesunięcie krwi z części żylnej z obwodu do serca i wskutek tego: wypełnienie żył szyjnych, wzrost centralnego ciśnienia żylnego, zwiększenie objętości serca

WYPÓR

-utrata pozorna masy ciała

-ułatwienie ruchów

-rozluźnienie mięśni

Prawo Archimedesa. W( wypór hydrostatyczny)= ciężar właściwy wody x objętość wypartej wody. Siła wyporu zależy zatem od stanu zanurzenia ciała w wodzie, a mówiąc inaczej od objętości wypartej przez nie wody. Wypór jest wykorzystywanym czynnikiem w kinezyterapii wykonywanej w środowisku wodnym pod warunkiem, ze ruchy są wykonywane wolno. Przy wykonywaniu szybkich ruchów występują opory wody, związane głównie z lepkością, a stanowiące czynnik obciążający.

SPÓJNOŚĆ jest wynikiem oddziaływania tzw. Sił spójności= sił Van der Waalsa, które są efektem oddziaływania między cząsteczkami wody

LEPKOŚĆ wody wynika z jej właściwości, polegającej na powstawaniu sił tarcia, czyli oporu przeciw siłą wewnętrznym; opór w ruchach

OPÓR czynnikami mechanicznymi działającymi w kąpieli wodnej są siły kohezji i lepkość. Jeśli bowiem ciało lub jego część porusza się w wodzie, musi przezwyciężyć pewien opór wody. Jest on tym większy, im szybciej się ciało porusza i im większa jest jego powierzchnia. Opór ten jest wykorzystywany podczas gimnastyki w wodzie do wzmocnienia osłabionych mięśni

PRZEWODNICTWO ELEKTRYCZNE

Woda nie należy do przewodników elektryczności, jeśli nie znajdują się w niej jony. Woda jest bardzo słabym elektrolitem, pH =7. Woda gospodarcza uzywana w wodolecznictwie na ogół posiada pewną ilość jonów, w związku z czym, wykorzystywana jest również w celach leczniczych do kąpieli elektryczno-wodnych, zwanych tez galwanicznymi. Stanowi tez podstawę jonoforezy, polegającej na wprowadzeniu siłami elektrycznymi odpowiednich leków przez skórę do organizmu

ROZPUSZCZALNOŚĆ ZWIĄZKÓW CHEMICZNYCH]

Woda jest dobrym rozpuszczalnikiem wielu substancji. W zabiegach wodoleczniczych stosuje się niekiedy dodatki wyciągów ziół leczniczych, borowiny, ziemi, soli kuchennej, octy winnego i innych sus działających na drodze chemicznej. Niekiedy nasyca się wodę gazami np. CO2, powietrzem, tlenem ( kąpiele perełkowe)

WPŁYW ZABIEGÓW WODOLECZNICZYCH NA USTRÓJ ( wpływ ciepłej i zimnej kąpieli)

Podstawowa rolę w zabiegach wodoleczniczych odgrywa czynnik termiczny. Wpływ bodźców termicznych na ustój zależy od następujących czynników:

Natężenie bodźca termicznego, które określa różnica między temperaturą wody a temperaturą ustroju

Okoliczności fizycznych towarzyszących oddziaływaniu na ustrój bodźca termicznego

Czasu działania bodźca

Zmiany natężenia bodźca w czasie

Powierzchni na którą działa bodziec termiczny

Właściwości fizycznych środowiska, które wchodzi w bezpośredni kontakt ze skórą

SKALA odczuwania ciepła przez człowieka: gorąco, ciepło, letnio, obojętnie, chłodno i zimno.

Zakres temperatury, w którym nie odczuwa się ani ciepła ani zimna nazwano strefą komfortu cieplnego. Zależy od średniej temperatury i jest bliska tzw cieplnemu punktowi obojętnemu skóry 33◦C mierzonej na tułowiu. Zakres ten jest różny u różnych osób i zalezy od wielu czynników, w tym również od stanu psychicznego

SKALE ODCZUWANIA przez człowieka temperatury wody

- woda zimna ( 8-20 ◦C)

- woda chłodna ( 21-27◦C)

-woda letnia ( 28-33◦C)

- woda gorąca ( 38-42◦C)

SKALA ODCZUWANIA TEMPERATURY WODY WG CORDESA

	30 ◦C			38◦ C
-I		chłodna	ciepła		+I
	24 ◦C			40◦ C
-II		zimna	Bardzo ciepła		+II
	18 ◦C			42 ◦C
-III		Bardzo zimna	gorąca		+III
	12 ◦C			44 ◦C
-IV		Nieprzyjemnie zimna	Bardzo gorąca		+IV
	6 ◦C			46 ◦C
-V		Nie do zniesienia zimna	Nieprzyjemnie gorąca		+V
	0 ◦C			48 ◦C
-VI		Lodowato zimna	Nie do zniesienia gorąca		+VI
	-6◦ C			50 ◦C
		krioterapia	Granica tolerancji

Fizjologiczne działanie zabiegów wodoleczniczych:

Miejscowe zwiększenie ukrwienia i przepływu limfy, przesunięcia krwi, wzrost utlenowania krwi i usuwania metabolitów

Zwiększenie przemiany materii

Efekt wypoczynkowy – działanie trofotropowe i normalizujące napięcia układu autonomicznego

Poprawa trofiki tkanek

Skrócenie okresu zmniejszenia sprawności powysiłkowej

Poprawa funkcjonowania serca i układu krążenia( również w przewlekłym zmęczeniu)

Odciążenie statyczne układu ruchu

Zwiększenie elastyczności i rozciągliwości elementów łącznotkankowych

Wzrost odporności ogólnej

Likwidacja podprogowych podrażnień błonowych

Trening termoregulacji

Usuwanie toksyn i bakterii przez skórę

Poprawa sprawności ośrodków podkorowych i korowych mózgu

WPŁYW ZABIEGÓW LECZNICZYCH O RÓZNEJ TEMPERATURZE NA UKŁADY I NARZĄDY USTROJU

Układ/ narząd	Krótkotrwałe zabiegi przy użyciu wody zimnej	Zabiegi przy użyciu wody ciepłej	Zabiegi przy użyciu wody gorącej
Naczynia krwionośne powierzchowne	Skurcz naczyń skóry z następczym ich rozszerzeniem= fala Lewisa	Rozszerzenie naczyń skóry i naczyń podskórnych	Krótkotrwałe zwężenie naczyń z następczym ich rozszerzeniem
Naczynia krwionośne głębokie	Odczyn drogą odruchową zgodnie z prawem Dastre- Morata
Czynność serca	zwolniona	przyspieszona	przyspieszona
Ciśnienie krwi	podwyższone	obniżone	obniżone
krew	Zabiegi ogóle: zwiększenie liczby krwinek czerwonych i białych we krwi naczyń obwodowych; zabiegi miejscowe: zwiększenie liczby krwinek białych w miejscu zabiegu	Zabiegi ogólne: bez zmian Zabiegi miejscowe: zwiększenie liczby krwinek białych w miejscu zabiegu	Zabiegi ogólne: pozorne zwiększenie liczby krwinek czerwonych i białych Zabiegi miejscowe: zagęszczenie krwi na skutek obfitego pocenia się
Ukł oddechowy	Zwolnienie i pogłębienie oddechu	Przyspieszenie i spłycenie oddechu	Przyspieszenie i pogłębienie oddechu
Ukł nerwowy	Zwiększenie pobudliwości obwodowych nerwów czuciowych i ruchowych	Zmniejszenie pobudliwości ukł nerwowego	Zmniejszenie pobudliwości obwodowych nerwów czuciowych
Nerki	Wzmożenie czynności wydzielniczej	Wzmożenie czynności wydzielniczej	Może wystąpić zmniejszenie czynności wydzielniczej
Wydzielanie potu	Zmniejszone lub zahamowane	wzmożone	Silnie wzmożone
Gruczoły przewodu pokarmowego	Zwiększone wydzielanie	Zmniejszone wydzielanie	Zmniejszone wydzielanie
Mięśnie szkieletowe	Wzmożenie napięcia	Zmniejszenie napięcia	Znaczne zmniejszenie napięcia
Przemiana materii	Wzmożenie w celu utraty ciepła	Nieznaczne wzmożenie	wzmożenie

PODIZAŁ ZABIEGÓW

KĄPELE , ciało lub jego część pozostaje przez określony czas zanurzone w ośrodku o odpowiedniej temperaturze

Kąpiel zimna temp od 8-20 ◦C czas trwania od kilku sekund do 1 min, w zalezności od stanu ogólnego i samopoczucia chorego

Kąpiel chłodna od 20- 27 ◦C czas 5-15min

Kąpiel letnia od 28-33◦C czas 10-20min

Kąpiel ciepła od 34-37 ◦C czas 20-30min

Kąpiel kinezyterapeutyczna; odciążające i oporowe działanie wody

Kąpiel o temperaturze wzrastającej wg S chweningera-Hauffegobieg polega na kąpieli kończyn górnych lub dolnych w wodzie, której temperatura wzrasta stopniowo w czasie zabiegu od 35-42◦C

Kąpiel wirowa nazywana również masażem wirowym. W zabiegu tym wykorzystuje się w celach leczniczych wpływ cieplny wody oraz jej oddziaływanie mechaniczne, związane z ruchem wirowym

PÓŁKĄPIELE stanowią one mniej obciążającą ustrój formę kąpieli

Półką piel ciepła temp 32-34

Półką piel gorąca temp 38-42 czas zabiegu 10-15 min

NATRYSKI zabieg wodoleczniczy, w którym zasadniczy wpływ wywiera ciśnienie i temperatura uderzającego w ciało jednego lub wielu strumieni wody.

W zależności od temp wyróżnia się natryski zimne, ciepłe, gorące i o zmiennej temperaturze; w zależności od ciśnienia- natryski o niskim ciśnieniu ( 152 kPa- 1,5 atm), średnim ciśnieniu ( 152-202,6 kPa- 1,5-2 atm) oraz o wysokim ciśnieniu( 202,6-405,2 kPa- 2-4 atm).

Zmianę i kontrole temperatury oraz ciśnienia umożliwia urządzenie zwane katedra natryskową. W skład katedry natryskowej wchodzi mieszadło, umożliwiające szybką zmiane temperatury wody, oraz regulator ciśnienia. Wartośc temperatury oraz ciśnienia odczytuje się na przyrządach pomiarowych umieszczonych na płycie czołowej katedry. Strumień wody kształtuje się specjalnymi nasadkami.

Natryski ruchome odległośc 3-4m od katedry natryskowej

Natrysk biczowy ( natrysk skupiony) znaczne ciśnienie ( 152-304 kPa- 1,5-3 atm), średnica otworu ok. 1cm, woda chłodna lub o temperaturze zmiennej

- natrysk szkocki

Natrysk o zmiennej temperaturze ciśnienie 202,6-304 kPa ( 2-3atm), stosując na przemian wodę gorącą 38-42 w czasie ½ do 1min i wode zimną 10-15 w czasie kilku sekund. Zabieg kończy się po 3 min stosowaniem wody zimnej. W natrysku tym zamiast wody gorącej można uzywać strumienia pary wodnej

-natrysk nitkowaty

Nasadka o średnicy 0,5mm wysokie ciśnienie 204-405,2 kPa( 3-4 atm). Uderzenie bardzo cienkiego strumienia wody wywołuje silny odczyn ze strony naczyń krwionośnych skóry, utrzymujący się pewien czas po zakończeniu zabiegu. Siła uderzenia zależy od odległości chorego od katedry, ponieważ w miarę zwiększania się odległości strumień wody ulega rozpyleniu, a uderzenie jego staje się mniej efektywne

-natrysk wachlarzowy

Oddziaływanie mechaniczne na skórę osoby poddanej temu zabiegowi jest słabsze.

-natryski stałe, w których ukształtowanie i kierunek strumieni nie ulegają zmianie

-natrysk spadowy( natrysk deszczowy) woda spada pod kątem 45◦ z wysokości 1-2 m przez nasadkę sitkową o średnicy 0,5mm.

Temperaturę wody ustala się w zależności od wskazań. Natrysk sapdowy może być również zmiennocieplny i wówczas stosuje się na przemian wode goracą 38-42 w czasie 20-40s i wodę zimną 8-20 w czasie 2-5s. po kilkakrotnej zmianie temperatury wody zabieg kończy się użyciem zimnej wody

-natrysk płaszczowy (boczny)

-natrysk parowy temp 45-48 czas 2-3min

-natryski specjalne: natrysk z masażem ręcznym typu Aix les Bains, natrysk podwodny, natrysk nasiadowy( natrysk wstępujący)

WSKAZANIA: nerwice, stany wyczerpania psychicznego, nerwobóle, różne postaci gośćca stawowego i miękkich, przewlekłe schorzenia dróg oddechowych, zaburzenia ukrwienia obwodowego

PRZECIWSKAZANIA: niewydolność krążenia, choroba nadciśnieniowa, choroba wieńcowa, padaczka, stany wyniszczenia, zapalenia nerwów i nerwobóle, zaawansowana nerwica serca

• POLEWANIA: polewanie karku, ramion, grzbietu, klatki piersiowej i kończyn górnych, brzucha, kończyn dolnych, polewanie całkowite

• ZMYWANIA gąbką lub ręcznikiem zmoczonym w zimnej wodzie( 15-20)

• NACIERANIE

• ZAWIJANIE

• OKŁADY: chłodzące, rozgrzewające, gorace, wilgotne zawijania i okłady z wełny parafinowej

• PŁUKANIA