ŚWIATŁOLECZNOCTWO - PROMIENIOWANIE NADFIOLETOWE

1. Promieniowanie elektromagnetyczne o długości fal krótszych od światła widzialnego a dłuższych niż promieniowanie rentgenowskie;

2. Wyróżniamy

1. UVA - o długości fali 400 nm - 315 nm

2. UVB - o długości fali 315 nm - 289 nm

3. UVC - o długości fali 280 nm -200 nm

PROMIENIOWANIE UVA

1. Stanowi ponad 95% energii promieniowania nadfioletowego

2. Działa słabiej niż UVB

3. Przenika przez szkło okienne

4. Dociera najgłębiej w skórze - do warstwy rozrodczej naskórka (powstaje tam barwnik skóry

5. Cechuje się słabszym działaniem fotochemicznym

6. Nie wywołuje prawie wcale odczynu rumieniowego skory

7. W wystarczająco dużych dawkach powoduje pigmentacje skóry (bez poprzedniego wywołania rumienia)

PROMIENIOWANIE UVB - PROMIENIOWANIE DORNO

1. Nie przenika przez szkło okienne, lecz tylko przez szkło kwarcowe

2. W niewielkich dawkach wywołuje silny odczyn rumieniowy po okresie utajenia, zależnym od dawki

3. Rumień fotochemiczny poprzedzany jest krótkotrwałym rumieniem cieplnym

4. Nie wnika głębiej poza naskórek

5. Działa na układ krwionośny i przemianę materii

6. Przedawkowanie powoduje oparzenia słoneczne, wywołuje melanogeneze (bezpośrednie tworzenie barwnika skory)

7. Zapoczątkowuje syntezę Wit. D3 (280nm-310nm) - działanie przeciwkrzywicze,

PROMIENIOWANIE UVC

1. Nie dociera do powierzchni ziemi

2. Wywiera najsilniejsze działanie fotochemiczne

3. Najbardziej szkodliwe biologicznie

4. Wytwarzane przez specjalne lampy stosowane wyłącznie do wyjałowiania pomieszczeń zabiegowych, różnego sprzętu i wody w basenach;

RODZAJE LAMP WYTARZAJĄCE PROMIENIOWANIE UV

1. Profesjonalne - stosowane w gabinetach fizykoterapii

2. Domowe - stosowane do celów kosmetycznych lub profilaktycznych (o ograniczonej mocy)

3. Bakteriobójcze - stosowane do wyjałowiania pomieszczeń zabiegowych lub urządzeń

4. Diagnostyczne - stosowane m.in. do wzbudzania fluorescencji

5. Solaria - emitują promieniowanie UVA i UVB; stosowane do celów kosmetycznych

ZASADY SZTUCZNEGO NAŚWIETLANIA

1. Przed przystąpieniem do naświetlania należy zapoznać się z opisem aparatu i charakterystyką emitowanych przez niego promieni

2. Należy wziąć po uwagę:

1. Niektóre aparaty wytwarzają oprócz określonego rodzaju promieniowania UV, światło widzialne i promieniowanie podczerwone

2. Natężenie emitowanego promieniowania zmniejsza się w miarę upływu czasu eksploatacji lampy wskutek powstawania osadu na jej wew. Ścianie

3. Lampy dają pełną emisję promieniowania UV dopiero po paru minutach, po włączeniu

3. Przed rozpoczęciem naświetlania u każdego pacjenta należy wykonać test biologiczny

1. Ocenia indywidualną wrażliwość pacjenta na promieniowanie UV

2. Test przeprowadza się przy użyciu tzw. rumieniomierza

3. Rumienomierz nakłada się na ok. ciała, które normalnie nie jest wystawiana na działanie promieniowanie słonecznego (klatka piersiowa, brzuch, przyśrodkowa powierzchnia przedramienia)

4. Całą powierzchnię ciała, poza częścią gdzie znajduje się rumieniomierz, zakrywa się szczelnie grubą tkaniną;

5. Oczy chroni się odpowiednimi okularami z filtrem optycznym promieniowania nadfioletowego i osłonami bocznymi

6. Metodyka testu biologicznego:

• Lampe ustawia się w odpowiedniej odległości od naświetlanej okolicy ciała (50 cm-100cm), tak by promień centralny padał na środek rumieni omierza

• Czas naświetlania wynosi odpowiednio od 10s - 1min (zależy od palnika- dłuższy czas naświetlania gdy palnik jest częściowo zużyty)

• Czas naświetlania kolejnych pól (5) w przypadku odstępów 30 s wynosi 30s,1 min, 1.5 min, 2 min, 2.5min

7. Określa odczyn progowy

8. Skórę w miejscu naświetlania powinno się obserwować po 3,6,9,12 godzinach, notując w karcie zabiegowej wygląd każdego pola i nasilenie rumienia; praktycznie jest to nie możliwe, w związku z czym oceny odczynu dokonuje się tylko po 24 h;

9. Rumień progowy występuje na ogół po 3 godz. utajenia i zanika po 12 h, dlatego za czas naświetlania, który wywołał odczyn progowy, należy przyjąć czas naświetlania pola bez odczynu, ale które poprzedza pole z odczynem;

10. Odczyn progowy stanowi wyznacznik progowej dawki rumieniowej (drażniącej) tzw. MED - i jest miarą indywidualnej wrażliwości pacjenta na promieniowanie UV;

METODYKA WYKONYWANIA ZABIEGÓW:

1. Wykonać test biologiczny i określić dawkę progową

2. Jeżeli test biologiczny wykonany był z odległości 50cm, a zabieg jest wykonywany z odległości 100 cm należy przeliczyć uzyskaną wartość czasu, która wywołała odczyn progowy, biorąc pod uwagę, że natężenie promieniowania zmienia się odwrotnie proporcjonalnie do kwadratu odległości; przy zamianie czasu naświetlania, związku ze zmianą odległości źródła promieniowania promieni UV od skóru korzysta się ze wzoru:

1. X = A x(B/C)2

A - czas naświetlania potrzebny do wywołania odczynu progowego

B - nowa odległość

C - odległość przy wykonywaniu testu biologicznego

X - nowy czas

3.Danego pacjenta naświetla się zawsze ta samą lampą za pomocą, której przeprowadzono test biologiczny, na podstawie którego ustalono dla pacjenta dawkę progową;

4. Wykonuje się z odległości 1 m

5. Naświetlania rozpoczyna się od pół lub jedenj dawki progowej

6. Czas naświetlania powinien być obliczony tak, aby nie powodował zbyt silnego odczynu rumieniowego

7. Czas kolejnych naświetlań ustala się w taki sposób, aby uzyskać po każdym z nich rumień progowy lub rumień I⁰

8. Czas naświetlania zwiększa się o ¼ lub ½ dawki progowej

9. Stosuje się zwykle serię (15-20) naświetlań wykonywanych codziennie lub co drugi dzień

10. Górną granicę dawki, jaką chory powinien otrzymać w czasie ostatniego naświetlania, wynosi zwykle 10 dawek progowych

• NAŚWIETLANIA OGÓLNE DOROSŁYCH

• Wykonuje się zwykle w pozycji leżącej

• Mężczyźni powinni być ubrani w spodenki kąpielowe, u kobiet osłania się wzgórek łonowy i brodawki sutkowe

• Promień centralny powinien padać na wyrostek mieczykowaty mostka przy naświetlaniach z przodu, a na pierwszy krąg lędźwiowy przy naświetlaniach z tyłu;

• Chory nie powinien się poruszać i zmieniać pozycji ciała

• Naświetlania ogólne można również wykonywać zbiorowo przy użyciu lampy wyposażonej w kilka palników; zabiegi wykonuje się w pomieszczeniach, na środku którego jest ustawiona lampa a na podłodze jest wykreślonych kilka kręgów koncentrycznych w stosunku do lampy; kręgi te ułatwiają zachowanie stałej odległości; można również wykonywać zabiegi zbiorowe w tzw. korytarzach napromieniowania, wyposażonych w odpowiednią liczbę lamp;

• NAŚWIETLANIA MIEJSCOWE U DOROSŁYCH

• Wykonuje się zwykle z mniejszej odległości (min.60 cm)

• Naświetla się pola skóry o określonej powierzchni, skórę poza polem naświetlania słania się prześcieradłem

• przy miejscowym ran i owrzodzeń obowiązuje zasada aseptyki

• NAŚWIETLANIA DZIECI

• Dawkę progową określa sie za skórze łopatki

• Wykonuje się codziennie lub co drugi dzień

• Dawki wyjściowe, liczbę naświetlań oraz dawkę, do której dochodzi się po serii naświetlań ustala się w zależności od wieku dziecka (tabelka <<MIKA>>)

• Zabiegi wykonuje się w obecności matki, ponieważ wpływa to na dzieci uspokajająco

WSKAZANIA

1. Niektóre choroby skóry, przy równoczesnym stosowaniu odpowiednich fotouczulaczy; metoda PUVA, polegająca na zastosowaniu fotouczulacza psoralenu i promieniowania UVA;

2. Dawki progowe stosuje się w neurogennym świądzie i neurodermitis

3. Dawki bodźcowe w leczeniu korzeniowych zespołów bólowych i zaburzeniach wegetatywnych;

4. Promieniowanie UVB - w normalizacji zespołów wew., przy zaburzeniach regulacji wegetatywnej, w zapaleniach okołostawowych, dermatozy ze swędzeniem skóry;

5. Promieniowanie UVA - wspomagający leczenie niektoryh chorób skóry np.: bielactwo, atopowe zapalenie skóry, trądzik;

6. Profilaktyka i leczenie krzywicy

7. Rekonwalescencja

PRZECIWWSKAZANIA

1. Gruźlica płuc

2. Wszystkie ostre choroby

3. Nadczynność/niedoczynność tarczycy

4. Cukrzyca

5. Czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

6. Przewlekłe zapalenie wątroby

7. Nowotwory

8. Niewydolność krążenia

9. PadaczkA

10. Zaburzenia ukrwienia skóry

11. Znamiona barwnikowe

12. Albinosi

DO OPRACOWANIA SAMEMU: ODCZYN PROGOWY , RUMIEŃ I⁰, II⁰, III⁰, IV⁰, V⁰ ORAZ ROZWÓJ RUMIENIA FOTOCHEMICZNEGO - EWOLUCJA

---