17. Patologie społeczne w edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej.
Pojęcie rodzaje patologii:
Patologia jest to nauka o procesach i stanach chorobowych w biologii i medycynie. Zjawiska patologiczne są zazwyczaj ściśle określone w medycynie. W. Szewczuk określa patologie jako naukę, która zajmuje się zaburzeniami funkcjonowania organizmu lub jego części. A. Podgórecki stwierdza, że jest to rodzaj zachowania osoby i typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej, nienadającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane. Przez patologię rozumie się więc w pedagogice i psychologii i socjologii jakiekolwiek przejawy zaburzeń lub odchyleń od normy w zachowaniu. Patologia społeczna zajmuje się wyjaśnianiem powodów powstawania zjawisk społecznego „zła”, określa mniej lub bardziej ukryte przyczyny i symptomy oraz objawy i skuteczność zabiegów zaradczych.
Rodzaje patologii:
Zjawiska patologii społecznej mogą być:
reliktowe( alkoholizm)
o stałym nasileniu( bezrobocie, bezdomność,samotność) i mogą mieć charakter rzeczywisty(bezrobocie) i utajony(prostytucja).
Patologia może być indywidualna i grupowa.
Przyczyny zjawisk patologicznych.
uzależnienie od jakiejś substancji toksycznej
naruszenie zakazów
naruszenie nakazów
Wśród przyczyn wywołujących zjawiska patologiczne można wyróżnić 3 grupy:
- uwarunkowania środowiskowe i kulturowe( wadliwie funkcjonująca rodzina, środki masowego przekazu, duże aglomeracje wiejskie bądź małe środowiska wiejskie)
czynnik sytuacyjny( napotkane zdarzenia np. traumatyczne)
środek uzależniający( łatwy dostęp do narkotyków i alkoholu).
Anoreksja i bulimia:
Anoreksja jest przede wszystkim chorobą duszy, chorobą o podłożu psychologicznym. Anorektycy często mają niskie poczucie własnej wartości. Anorektycy pochodzą z rodzin, gdzie stawiane są duże wymagania. Zwykle zaprzeczają, że cokolwiek jest nie tak, łatwo się denerwują albo przyjmują postawy obronne, kiedy inni się o nich martwią.
Bulimia należy do grupy zaburzeń jedzenia, podobnie jak anoreksja. Napięcia i konflikty w rodzinie są uważane za najważniejszą przyczynę bulimii. Chory na bulimie stawia sobie nierealne cele, często czuje, że nie jest w stanie sprostać wymaganiom. Ma niskie poczucie wartości, cierpi na depresję. Stwierdzono, że połowa bulimików była wykorzystywana seksualne, stosowano przemoc fizyczną.
Internetoholizm:
Jest to uzależnienie od Internetu. Siecioholizm jest uzależnieniem od czynności podobnie jak hazard czy zakupoholizm. Internet umożliwia nawiązywanie kontaktów z coraz większą ilością użytkowników z całego świata. Rozwija się przestępczość internetowa. Nastawione aspołecznie jednostki mogą realizować swoje potrzeb jako hakerzy. Nie można zapomnieć o destrukcyjnym wpływie na psychikę niektórych gier komputerowych łatwo dostępnych w sieci dla dzieci. Względna anonimowość powoduje wzrost zachowań agresywnych- głównie agresji słownej. Szczególnie niebezpieczna jest przemoc w internecie. Cyberprzemoc to prześladowanie innych osób z wykorzystaniem internetu i narzędzi elektronicznych, witryn, czatów oraz komunikatory np. gadu gadu. Internetowe prześladowania mogą być bolesne, tym bardziej że poniżające materiały i ślady po nagonkach pozostają dostępne w Internecie już niemal na zawsze.
Samookaleczenia:
Autoagresja to działanie lub szereg działań mających na celu spowodowanie psychicznej lub fizycznej szkody, jest to agresja skierowana do wewnątrz; tendencja do samookaleczeń, samouszkodzeń zagrażających zdrowiu lub życiu. Osoba z różnych przyczyn atakuje samą siebie, powoduje to oprócz fizycznych obrażeń, również i pogłębienie obecnych już psychicznych problemów. Jest to zjawisko o złożonym charakterze. Wyróżnia się autoagresje bezpośrednią i pośrednią oraz autoagresję werbalną i niewerbalną.
Samobójstwa:
Samobójstwo jest to pozbawienie życia, szczególny sposób rozwiązywania konfliktów. Jest to celowe działanie samodestrukcyjne prowadzące do śmierci. Może mieć charakter gwałtowny lub stopniowy. Bardzo groźnym sygnałem ostrzegawczym u dzieci są fantazje samobójcze. Myślenie to ma charakter przekształcający cel w rzeczywistość. Początkowo niewinne myśli, dające możliwość rozładowania napięcia w trudnej sytuacji, nabierają charakteru samodzielnych bytów. Fantazje samobójcze przechodzą przez 3 etapy:
1-wszy to wyobrażenia bycia martwym, na tym etapie śmierć jest zjawiskiem odwracalnym
drugi to wyobrażenia podniesienia na siebie ręki bez konkretnych planów samobójstwa
trzeci to faza najwyższego zagrożenia, gdzie samobójstwo bywa bardzo szczegółowo zaplanowane.
Przyczyną zamachów samobójczych mogą być sytuacje, w których czują się źle. Należą do nich:
rozpad rodzinny
zjawisko samooskarżenia
poczucie braku własnej wartościami
zaniedbanie i samotność.
Depresje dziecięce:
Depresja jest najbardziej rozpowszechnionym zjawiskiem psychologicznym. Stany depresyjne są nieuchronnym elementem procesu dojrzewania. Depresja zwykle rozwija się wolno i niepostrzeżenie. Stopniowo obniża się nastrój, dziecko staje się mniej aktywne, niechętnie nawiązuje kontakt z otoczeniem. Najczęściej unika innych, zamyka się w sobie, szuka samotności. W głębokiej depresji dziecko nie widzi przed sobą żadnej przyszłości, jest przekonany o nieodwracalnej obecnie sytuacji, występują urojenia prześladowcze i winy. W takiej sytuacji dziecko jest przekonany, że ponosi odpowiedzialność za całe zło świata. Często w tym stanie nie widzi lepszego rozwiązania niż samobójstwo. Większość chorych i ich rodzin, nie zdając sobie sprawy z ciężkości schorzenia, stanowczo odmawia leczeniu szpitalu wybierając leczenie w domu.
Nerwice dziecięce:
Nerwica jest choroba emocji. Określenie nerwica odnosi się do stosunkowo lekkiej postaci zaburzeń psychicznych, które mimo wszystko niejednokrotnie okazują się bardzo uciążliwe dla cierpiącej na nią osoby i uniemożliwiają prowadzenie normalnego życia. Do najistotniejszych sytuacji wyzwalających objawy i dolegliwości nerwicowe należą: wymagania otoczenia, obciążenia życiowe, trudności w rozwiązywaniu konfliktów wewnętrznych. Dzieci i młodzież szczególnie narażone są na zaburzenia nerwicowe, ponieważ wrażliwy jest ich niedojrzały układ nerwowy i nie mają wyuczonych, dostatecznie silnych mechanizmów radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Mały jest ich zakres doświadczeń i sprawność procesów intelektualnych, dlatego dziecko nie potrafi uświadomić sobie ani określić słownie swoich problemów. Dziecko uzależnione jest od środowiska, a jeżeli jest nerwicorodne, dziecko jest skazane na stałe urazy. Zaburzenia mogą być trudne do leczenia. Utrzymanie się sytuacji traumatycznych sprzyja stopniowemu przechodzeniu jednej formy zaburzeń w drugą, reakcja nerwicowa przeradza się w zachowanie nerwicowe o bogatszej symptomatyce, a z czasem dochodzi do nerwicowych zmian w strukturze osobowości. Reakcje nerwicowe mają liniową strukturę symptomów, co oznacza, że zakłócający bodziec wywołuje pojedynczy objaw np. jąkanie. W trudnych okresowo sytuacjach dziecko reaguje moczeniem się bądź wymiotami. Im dziecko jest młodsze, tym przejawy lęku będą bardziej uogólnione, tym szerzej zostaną zaburzone sfery ruchowe i emocjonalne oraz funkcje poznawcze, a objawy nerwicowe miały charakter rozlany i wielotorowy. W wieku przedszkolnym brak poczucia bezpieczeństwa przeradza się w nadpobudliwość psychoruchową i emocjonalną, gdyż układ nerwowy cechuje się fizjologicznie słabą równowagą procesów nerwowych. Dziecko staje się coraz bardziej niespokojne, nadmiernie ruchliwe, nie jest w stanie zająć się dłużej określoną zabawą. Podczas nauki szkolnej dziecko nadpobudliwe ma trudności w przystosowaniu się do regulaminu szkolnego, bo nowe wymagania i zmiana trybu życia stwarzają dodatkowe urazy psychiczne. Niekiedy niepokój i lęk u dzieci objawiać się może w formie fobii. W tych przypadkach niepokój dziecka narasta na samą myśl o pójściu do szkoły. Na terenie szkoły dziecko z nerwica lękową zazwyczaj nie sprawia większych kłopotów. Jest ciche, nieśmiałe, mało samodzielne i niewiele kontaktuje się z dziećmi. Na lekcji siedzi skurczone, pełne czujnej uwagi, by nauczyciel nie zainteresował się nim. W niektórych przypadkach nerwicy lękowej dziecko coraz bardziej ogranicza swe kontakty słowne. Czynnikiem nerwicowym w szkole często jest sam nauczyciel, jego nieodpowiednie metody nauczania i wychowania.