System kontroli zewnętrznej Nadzorem nad jakością i bezpieczeństwem żywności w Polsce zajmują się następujące instytucje: 1) Państwowa Inspekcja Sanitarna, 2) Inspekcja Weterynaryjna, 3) Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych 4) Inspekcja Handlowa 5) niektóre zadania z zakresu bezpieczeństwa żywności dotyczące nadzoru nad stosowaniem ś. o. r. Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Państwowa Inspekcja Sanitarna sprawuje nadzór nad jakością zdrowotną żywności, dozwolonych substancji dodatkowych i innych składników żywności, przestrzeganiem warunków sanitarnych w procesie produkcji i w obrocie tymi artykułami, z uwzględnieniem systemu HACCP, oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością, a także nadzór nad jakością zdrowotną tych artykułów przywożonych z zagranicy. Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego należy np. uzgadnianie projektów wojewódzkich i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz warunków zabudowy i zagospodarowania terenu inwestycji, uczestniczenie w dopuszczeniu do użytku obiektów
Inspekcja Weterynaryjna do zakresu działania należy zapobieganie chorobom zakaźnym zwierząt i ich zwalczanie oraz nadzór nad jakością zdrowotną produktów pochodzenia zwierzęcego a w szczególności: 1) badanie zwierząt rzeźnych i ich mięsa, 2) sprawowanie weterynaryjnej kontroli granicznej, 3) sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem warunków weterynaryjnych, 4) sprawowanie nadzoru nad jakością zdrowotną środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego, w tym nad warunkami sanitarnymi ich pozyskiwania, produkcji, przetwarzania, składowania, transportu oraz sprzedaży bezpośredniej, 5) sprawowanie nadzoru nad obrotem zwierzętami i produktami pochodzenia zwierzęcego, 6) sprawowanie nadzoru nad jakością zdrowotną środków żywienia zwierząt,
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych powstała z połączenia dwóch jednostek kontrolnych: Inspekcji Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, oraz Centralnego Inspektoratu Standaryzacji. Do zadań powstałej IJHAR-S należy: 1) nadzór nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych, 2) kontrola warunków składowania i transportu artykułów rolno-spożywczych, 3) gromadzenie i przetwarzanie informacji o sytuacji na rynkach rolnych, 4) współpraca lub uczestnictwo w międzynarodowych organizacjach zajmujących się jakością handlową artykułów rolno-spożywczych oraz międzynarodowym obrotem artykułami rolno-spożywczymi, 5) prowadzenie szkoleń w zakresie przepisów i wymagań dotyczących jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych,
Inspekcja Handlowa do zadań należy: 1) kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą oraz kontrola produktów wprowadzonych do obrotu, 2) kontrola produktów znajdujących się w obrocie handlowym lub przeznaczonych do wprowadzenia do takiego obrotu, w tym w zakresie oznakowania i zafałszowań, oraz kontrola usług, 3) podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów, 4) prowadzenie poradnictwa konsumenckiego,
Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa do zadań należy: 1) kontrola roślin lub powierzchni pod ich uprawą oraz składowanych roślin i produktów roślinnych w celu stwierdzenia występowania i rozprzestrzeniania się organizmów szkodliwych; 2)świadczenie usług w zakresie pobierania prób, badań laboratoryjnych, oceny stanu fitosanitarnego roślin oraz szkoleń z zakresu ochrony roślin: -wyznaczanie stref porażenia organizmami szkodliwymi, stref bezpieczeństwa oraz określanie ocena stanu zagrożenia roślin przez organizmy szkodliwe, 3)nadzór nad stanem technicznym sprzętu do wykonywania zabiegów ochrony roślin, 4) nadzór nad obrotem, magazynowaniem i stosowaniem środków ochrony roślin oraz przestrzeganiem okresów karencji i prewencji; wydawanie zezwoleń na konfekcjonowanie środków ochrony roślin lub obrót nimi.
PROCESY ZACHODZĄCE W PLONACH PO ZBIORZE 1. Oddychanie 2. Transpiracja 3. Wzrost i rozwój 4. Dojrzewanie i starzenie się 5. Procesy chorobowe 1) infekcyjne (biotyczne) 2) fizjologiczne (abiotyczne) 6. Zmiany składu chemicznego
ODDYCHANIE odgrywa ważną rolę w fizjologii rozbiorczej owoców i warzyw. Powoduje ono szereg skutków:. 1. Utrata substancji zapasowych i w wyniku tego zmniejszenie zawartości suchej masy. 2. Produkcja dwutlenku węgla 3. Obniżenie zawartości tlenu 4. Wydzielanie ciepła do otoczenia Czynniki wpływające na intensywność procesów oddechowych : 1. temperatura 2. skład gazowy atmosfery 3. światło 4. faza dojrzałości 5. transpiracja 6.wzrost i rozwój 7. dojrzewanie i starzenie
Zmiany w zawartości witamin Przechowywanie warzyw po zbiorze powoduje na ogół spadek zawartości witamin, mniejszy lub większy, zależnie od witaminy, czasu przechowywania i czynników zewnętrznych. Witaminy, to cała grupa związków o różnorodnej budowie chemicznej, które ulegają rozmaitym przemianom w czasie przechowywania. Warzywa stanowią bogate źródło niektórych witamin, jak witaminy C.
Zmiany w zawartości cukrów W czasie przechowywania zachodzą przemiany cukrowców. Najczęściej wielocukier skrobia, nagromadzona w komórkach jako roślinny materiał zapasowy, ulega hydrolizie do cukrów prostych, które są następnie wykorzystane do procesów metabolicznych. W związku z tym zawartość skrobi stopniowo maleje, natomiast zawartość cukrów prostych początkowo może wzrastać, a następnie na ogół spada. Niekiedy w czasie przechowywania zachodzi proces syntezy skrobi z cukrów prostych.
Zmiany w zawartości związków pektynowych Ściany komórkowe są pooddzielane między poszczególnymi komórkami blaszkami środkowymi, bogatymi w substancje pektynowe. Główny składnik strukturalny ścian komórkowych – celuloza jest złożona z długich i prostych łańcuchów, zbudowanych z reszt glukozowych, połączonych wiązaniami β-1,4. Cząsteczki glukozy są bardzo trwałe i rozkładają się tylko pod wpływem enzymów – celulaz (np. β-glukozydazy). Po zbiorze może następować wzmożenie działalności tych enzymów. W przeciwieństwie do celulozy i hemicelulozy duże zmiany następują w związkach pektynowych. W blaszce środkowej, spajającej komórki, znajdują się początkowo protopektyny. W czasie dojrzewania i starzenia się warzyw protopektyny ulegają enzymatycznemu rozkładowi, przechodząc w rozpuszczalne w wodzie pektyny, a następnie kwas pektynowy. W rezultacie komórki rozluźniają się i występują zmiany we właściwościach sensorycznych warzyw. Następuje zmniejszenie jędrności warzyw, a końcowym wynikiem jest utrata przydatności handlowej owoców i warzyw.
Zmiany w zawartości barwników Organy roślinne zawierają cztery zasadnicze grupy barwników: chlorofile (a i b), karotenoidy, flawonoidy i betalainy.
Ocena jakościowa ziarna pszenicy
ogólny stan ziarna - charakteryzowany poprzez wykonanie jego oceny organoleptycznej (zapach, barwa, połysk, itp.) wraz ze stwierdzeniem braku lub obecności szkodników zbożowo-mącznych; - zawartość zanieczyszczeń - informująca o zdrowotności ziarna poprzez wskazanie obecności takich grup zanieczyszczeń jak, np. ziarna zbutwiałe i spleśniałe, czy nasiona chwastów szkodliwych dla zdrowia oraz o przydatności dla przetwórstwa poprzez wskazanie obecności np. połamanych ziaren pszenicy, ziaren innych zbóż lub nasion oleistych; Maksymalnie zawartość zanieczyszczeń powinna wynosić: a) ziarna połamane do 5%, b) zanieczyszczenia ziarnowe - do 7,0% (w tym przegrzane przy suszeniu - do 0,5%), c) ziarna porośnięte do 4%, d) materiał obcy do 3% w tym: - szkodliwe nasiona obce - do 0,10% - ziarna zniszczone przez samoistne zagrzanie lub zbyt intensywne suszenie – do 0,05% - sporysz - do 0,05%
Cechy jakościowe - wilgotność ziarna - informująca o trwałości przechowalnianej ziarna; powinna wynosić do 14,5 %. - gęstość ziarna w stanie zsypnym lub wyrównanie ziarna - pośrednio określające przydatność ziarna do przemiału; powinna wynosić co najmniej 73 kg na hektolitr (100 litrów) - liczba opadania - charakteryzująca stan aktywności enzymów amylolitycznych w ziarnie, określająca przydatność do wypieku - mąki uzyskanej z tego ziarna, a jednocześnie stan fizjologiczny ziarna, informujący o jego trwałości przechowalnianej powinna liczyć minimum 220 sekund Do wyróżników jakościowych, stosowanych w skupie do określania wartości technologicznej ziarna zbóż, należą wyróżniki jakościowe charakteryzujące kompleks białkowy ziarna, tj. - zawartość białka (co najmniej 10,5%), - wskaźnik sedymentacyjny Zeleny'ego - lub ilość i rozpływalność glutenu. Dodatkowo : zawartość popiołu w ziarnie, kleistość ciasta (przydatność do obróbki w piekarniach zmechanizowanych), próbny przemiał laboratoryjny, próbny wypiek laboratoryjny, ciemnienie ciasta, twardość ziarna.
GROCH Cechy zielonych nasion ważne dla producenta Producent zainteresowany jest następującymi cechami odmiany: plennością, długością okresu wegetacji, wiernością plonowania, tolerancją na niekorzystne warunki klimatyczne, odpornością na choroby. CECHY ZIELONYCH NASION WAŻNE DLA PRZETWÓRSTWA Wielkość nasion. Wyróżnia się pięć frakcji zależnie od wielkości średnicy: Najcenniejsze są odmiany, których suma frakcji I i II stanowi 50 – 75% całkowitego plonu.
WYMAGANIA JAKOŚCIOWE W STOSUNKU DO GROCHU Ziarno dostarczanego grochu zielonego powinno być zgodnie z wymaganiami normy młode, zielone, świeże, jędrne, niezwiędnięte, bez uszkodzeń mechanicznych i spowodowanych przez szkodniki, wolne od zanieczyszczeń. Ziarno powinno mieć cechy charakterystyczne dla odstawianej odmiany, jednolite w całej dostarczanej partii do przemysłu Ziarno grochu przeznaczone do zamrożenia powinno mieć barwę intensywnie zieloną
GROCH ZIELONY W STRĄKACH Strąki grochu powinny być młode, świeże, jędrne, niezwiędnięte, zdrowe nie uszkodzone, wolne od zanieczyszczeń i widocznych śladów chemicznych środków ochrony roślin. Strąki powinny mieć cechy charakterystyczne dla odmiany (np. kształt, barwa, długość). Dostarczane dla przemysłu- jednolite w całej partii. W normie wymienia się 5 rozmaitych, następujących wad strąków: Strąki niewykształcone, są to strąki płaskie; Strąki dojrzewające, tj. strąki o okrywie zbielałej, mało soczystej, skórzastej, wypełnione ziarnem dojrzewającym; Strąki zwiędnięte; Strąki uszkodzone mechanicznie; Strąki uszkodzone przez szkodniki i choroby.
KUKURYDZA Wymagana tolerancja i cechy dyskwalifikujące dla kolb kukurydzy cukrowej przeznaczone do obrotu, do spożycia w stanie świeżym i przetwórstwie obejmuje norma BN- 73/9137-5.
1. Wymagania A. Wygląd - kolby w okrywach zdrowe, proste, o osadkach nie dłuższych niż 2 cm, wypełnione zdrowym ziarnem, stadium dojrzałości konsumpcyjnej (mlecznowoskowej), dla przemysłu- mlecznej. B. Jednolitość - kolby zbliżone pod względem długości, grubości i barwy w jednostce opakowania, dla przetwórstwa jednolite odmianowo. Minimalna długość to 12 cm 2. Tolerancje A. Kolby z wadami maksymalnie 15% B. Kolby z wadami jakościowymi do 10% C. Kolby innej wielkości niŻ wymagana do 10% Z partii kukurydzy dla przetwórstwa należy odjąć nieuwzględnioną w tolerancji, a ustaloną przy ocenie faktyczną masę kolb dł. mniejszej niż 8 cm, kolb całkowicie niedojrzałych, osadek kolb powyżej 2 cm i wierzchołków kolb niewypełnionych ziarniakami. 3. Cechy dyskwalifikujące - Całą partię lub poszczególne opakowania: silne zwiędnięcia, obcy smak lub zapach, zaparzenie, sfermentowanie, zapleśnienie, pozostałości środków ochrony roślin. - Poszczególne kolby: przejrzałość, całkowite niewypełnienie ziarnem, nadgnicie, ślady głowni.
PRZECHOWYWANIE KUKURYDZY CUKROWEJ: - optymalna temperatura przechowywania to 0°C; - wilgotność względna powietrza 95-98%; - skład gazowy atmosfery 5-10% CO2 i 2-4% O2;- długość składowania odmian słodkich wynosi 7 dni, a odmian super słodkich do 21dni; - nie jest wrażliwa na działanie etylenu. Kukurydza bardzo rzadko przeznaczona jest do przechowywania, ponieważ bardzo szybko zachodzą enzymatyczne zmiany cukrów do skrobi, wskutek czego traci słodki smak. Enzymatyczne zmiany można ograniczyć przez szybkie schłodzenie kolb po zbiorze i utrzymanie niższej temperatury podczas dalszego składowania. W temperaturze 10°C straty cukrów są czterokrotnie większe niż 0°C. Kukurydza ma wysoką intensywność oddychania i wydziela duŻe ilości ciepła dlatego natychmiast po zbiorze powinna być schłodzona do 0°C. Kolby kukurydzy schładza się najczęściej próżniowo (25°C przez 0,5 h), stosuje się również schładzanie wodne zanurzając skrzynki z kukurydzą w lodowatej wodzie lub stosując prysznic chłodną wodą (schładzanie trwa jednak znacznie dłużej, kolby układa się w skrzynkach w 4-5 warstwach). Przed schłodzeniem próżniowym kolby powinny być bardzo dobrze zwilżone, po schłodzeniu posypuje się skruszonym lodem, umieszcza w komorze chłodniczej lub samochodzie chłodni. Dobrą jakość i wartość handlową kukurydza zachowuje przez okres: - 5-8 dni w temperaturze 0°C W temperaturze -0,6°C powstają uszkodzenia mrozowe kolb, powstają plamy na liściach okrywających, konsystencja ziarniaków zmienia się na galaretowatą, powstaje nieprzyjemny zapach.Pozostawione okrywowe liście chronią ziarniaki kukurydzy przed utratą wody.
METODY MODYFIKACJI- technika rekombinacji DNA z użyciem wektorów, w tym tworzenia materiału genetycznego poprzez włączenie do wirusa, plazmidu lub każdego innego wektora cząsteczek DNA wytworzonych poza organizmem i włączenie ich do organizmu biorcy, w którym w warunkach naturalnych nie występują, ale w którym są zdolne do ciągłego powielania. - technika bezpośredniego włączenia materiału dziedzicznego przygotowanego poza organizmem, a w szczególności: mikroiniekcji, makroiniekcji i mikrokapsułkowania, Metody te nie występują w przyrodzie. Pozwalają na połączenie materiału genetycznego, co najmniej dwóch różnych komórek, gdzie w wyniku zastosowanej procedury powstaje nowa komórka zdolna do przekazywania swego materiału genetycznego odmiennego od materiału wyjściowego komórkom potomnym. Modyfikacje roślin – typy 1.Odporność na herbicydy - chemiczne środki ochrony roślin, środki chwastobójcze. 2.Odporność na choroby powodowane przez grzyby, wirusy, bakterii 3.Odporność na owady - szkodniki. 4. Odporność na niekorzystne warunki środowiska. 5. Poprawa cech jakościowych oraz użytkowych roślin. Zadaniem polskich laboratoriów jest: Koordynacja działań związanych z badaniem GMO; Doskonalenie istniejących i poszukiwanie nowych metod wykrywania GMO; Ujednolicenie poszczególnych metod i procedur analiz; Organizacja szkoleń w zakresie analizy GMO; Publikacja prac dotyczących GMO; Wymiana doświadczeń na temat GMO.
Jednostki upoważnione do wykonywania badań w zakresie GMO i wydawania na ich
podstawie opinii. W Polsce funkcje te pełnią: Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, Laboratorium Analiz Modyfikacji Genetycznych Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN (GMOIBB), Warszawa; Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin (IHAR); Laboratorium Kontroli Genetycznie Modyfikowanych Organizmów, Błonie; Instytut Zootechniki , Lublin; Państwowy Instytut Weterynaryjny, Puławy; Regionalne Laboratorium Badań śywności Genetycznie Modyfikowanej (RLG), Inspekcja Sanitarna, Tarnobrzeg.
Metody wykrywania GMO: 1 PCR; 2. Metoda ELISA; 3. Metoda wykrywania białka CP4 (EPSPS); 4. Testy diagnostyczne typu Trait™; 5. Metoda biochip