RZYM:
Origenes - początki rzymu;
ok. 30, 31r pne - wyczerpuje się potencjał, jakim była syntetyzowana kultura hellenistyczna. Rozwija się kultura łacińska.
146r - Grecja staje się prowincją rzymską. Kartagina - symbol upadku Grecji
332r - Aleksander zakłada Aleksandrię w Egipcie
334r - zaczynają się wyprawy Aleksandra i jego podboje; wyprawa na Persję
336r - początek panowania Aleksandra Wielkiego
356r - Aleksander Wielki wstępuje na tron
338r - klasyczna historia Grecji kończy się, Grecja została podbita przez Macedonię - Filipa II pod Cheroneą.
395r - podzielenie cesarstwa między Honoriusza i Arkadiusza przez ich ojca - Teodozjusza
476r - obalenie z tronu ostatniego króla Romulusa Angustulusa przez wodza germańskiego Odoakera
496r - król Franków przyjmuje chrzest jako 1-szy w Europie barbarzyńskiej, pochodzi z dynastii Merowingów, później Karolingowie (od Karola Wielkiego)
DECENTRALIZACJA władzy i jej konsekwencje:
*upadek dużych ośrodków miejskich; *upadek gospodarczy, *rozwija się kultura wiejska; *kończy się niewolnictwo; *następuje przekształcenie w społeczeństwo feudalne, dużą rolę odgrywa chrześcijaństwo; *KOLONAT - wolni ludzie na ziemiach byłej arystokracji rzymskiej, przypisywani do ziemi; *defraudacja podatków.
Gospodarz rzymski - potrafi dbać o ziemię. Jeżeli jest wojna, to rzuca wszystko i rusza w bój, bo najważniejsze jest dla niego państwo. Wiedział, jak z zyskiem sprzedać niewolników, odpady z gospodarstwa, uczył uprawiać ziemię.
Żołnierz rzymski - jazda konna, rzuty, posługiwanie się bronią, hartował organizm.
Obywatel rzymski - charakteryzował go honor, patriotyzm, oddanie, mówienie, odwaga, prawdomówność.
Zasada majoratu - czyli pierwotny syn może wrócić do domu. Następni synowie idą na wojnę, zdobywają wszystko sami.
Kolegium Juven - odpowiednik greckiej efebii w Rzymie. To klub zamożnej młodzieży.
ETAPY ŻYCIA CHŁOPCA W RZYMIE:
Pierwszym nauczycielem chłopca rzymskiego był ojciec. Uczył on syna prawa 12 tablic, zasad religii, że prawo jest domeną Rzymu. Do 7 rż obowiązywało wychowanie domowe. Ojciec rządził dziećmi, żoną, rodziną. Jednak matka wychowuje dzieci i ma ogromny wpływ na ich PIATES - zasady moralne. W 7 rż chłopiec przechodził w opiekę ojca, czyli wychowawcy i nauczyciela. Ojciec odpowiadał za wykształcenie synów. Od 7 rż dzieci zaczynały naukę, która dzieliła się na stopnie: elementarny, gramatykalny, retoryczny. Chłopcy mieli swego domowego nauczyciela albo z rodzin uboższych - uczęszczali do szkoły. Były to szkoły prywatne najczęściej prowadzone przez Greków wyzwoleńców.
Nauka elementarna - w bogatszych rodzinach niewolnik wprowadzał dzieci w czytanie i pisanie (np. dzieci dostawały do rąk zabawki litery z drzewa). Ubożsi uczęszczali do szkółki. Kwintylian nie odłączał czytania od pisania. Szkoła gramatykalna - gramatykę przechodził chłopiec między 12-15 rż (gramatyka grecka, łacińska). 3 - 4 zajmowało kształcenie językowo - literackie u gramatyka: części mowy, szczegóły metoryki, ozdoby, wiadomości historyczne. Ok. 15-16 rż kończyło się wykształcenie ogólne. Młodzież uboższa szła do pracy zawodowej swych ojców, a zamożna do retorów. Szkoła retoryczna - (dobre przemawianie) czas nauki to 2-3 lata, a wielu młodzieńców pozostawało u swych mistrzów długie lata. Najpierw czytano pisarzy prozaicznych, potem utwory najlepszych mówców, ćwiczenia. Uczeń opowiadał odczytany pięknie ustęp, napisać jego treść, układanie mów, wygłaszanie ich. Szkoły wyższe - pierwowzorem była stara szkoła w Atenach, zbudowano Ateneum - ces. Hadrjan. Młodzież na studiach podlegała nadzorowi władz. Chłopak musiał przedstawić pozwolenie od namiestnika swej prowincji i dowód osobisty stwierdzający miejsce urodzenia i stan majątkowy. W Rzymie można było studiować tylko do 22 rż. Ojciec przygotowywał syna do przyszłych obowiązków obywatelskich. Obywatel rzymski powinien znać się na wojnie i polityce.
UPADEK cesarstwa rzymskiego:
*konsekwencją podziału jest upadek (w 395r na wschód i zachód); *najazdy barbarzyńskie (od północnej Italii do Rzymu), zniszczone miasta, upadają szkoły; *rozkład gospodarczy zapowiadał upadek cesarstwa; *upadek autorytetu władzy; *niewydolny system podatkowo - urzędnicy okradali państwo; *legiony rzymskie decydowały o władzy; *w 476r Cesarstwo Zachodnie traci cesarza; *napływ ludności barbarzyńskiej zniszczył cywilizowane społeczeństwo rzymskie.
NEOPLATONIZM:
Założycielem był Plotyn. Jest to synteza filozofii Heraklita, Platona, Arystotelesa, religii hebrajsko - żydowskiej, stoików i innych. System ten nawiązuje do Platona, wchłania platonizm. Plotyn uważał świat materialny za duchowy w swej istocie. Jest to zarówno głęboka filozofia dla chrześcijan i pogan.
Emanacje - urzeczywistnienie myśli Boga. Duch - najwyższa forma bytu. Dusza wyłania się z ducha, materia jest najniższym stopniem emanacji.
KLEMENS ALEKSANDRYJSKI:
( - 254r.) jego dzieła to: Czy człowiek bogaty może być zbawiony?; Zachęta dla wytrwałości; Kobierce; Słowo zachęty dla pogan; Pajdogogos.
SZKOŁA KLASZTORNA W PARYŻU:
Wykłada się 7 sztuk wyzwolonych i teologię. W niej pojawiają się mistrzowie znani w całej Europie: Piotr Abelard, Roscelin, P. Lambard. Scholastyk pełnił najwyższą władzę. Rektor był tylko reprezentacją studentów, nie miał praw. Uczelnia finansowała profesorów, decydowała, kto będzie pracował. Studenci otrzymywali stypendia. W XIIIw są już 4 wydziały: teologia, prawo kanoniczne, medycyna, sztuki wyzwolone.
AKAD. KRAK.:
Kazimierz Wielki zakładając uniwersytet pragnął - wedle słów wiekopomnego aktu erekcyjnego a dnia 12.V. 1364r., - aby ta najwyższa instytucja naukowa Polski „wydała mężów dojrzałością rady znakomitych”. Karol Wielki złożył fundusze na Ak. Krak. Celem tego uniwersytetu była przede wszystkim służba państwu, zwłaszcza w dziedzinie prawa i dyplomacji, pomoc w zjednoczeniu społeczeństwa i skupienia go wokół władzy królewskiej. Założenie uniwersytetu w wiekach średnich było niełatwą sprawą. Aby móc to uczynić potrzebne było pozwolenie najwyższych czynników kościelnych. Toteż do ówczesnej siedziby papieża do Awinionu, Kazimierz Wielki jeszcze w 1363 roku wysłał posłów i uzyskał od papieża Urbana V potwierdzenie dla swych postanowień. Był to drugi po Pradze uniwersytet w Europie środkowej. Aby uruchomić studium teologii trzeba było zezwolenia papieża, co w ówczesnej sytuacji politycznej, wobec oszczerstw rzucanych na Jagiełłę, katolika zaledwie od 4 lat, przez Krzyżaków, Habsburgów i Luksemburgów nie było rzeczą łatwą. Bulla papieża Bonifacego IX zezwalająca na skutek próśb króla Władysława i królowej Jadwigi na otwarcie przy Uniwersytecie Krakowskim Wydziału Teologicznego, datowana na 11 stycznia 1397 roku, jest wynikiem dawniejszych starań i zarazem najkorzystniejszej od 10 lat sytuacji politycznej państwa Jadwigi i Jagiełły, osiągniętej w 1396 roku.
RENESANS:
Epoka ta narodziła się we Włoszech w XIV wieku. (1320r. - początek, 1620r. - koniec) Bogate mieszczaństwo przejmowało władzę w republikach włoskich. Wielkie rody skupiały w swoich pałacach uczonych, artystów i poetów. Ośrodkiem zainteresowania się uczonych i twórców stał się człowiek i jego doczesne sprawy. Chciano zjednoczyć kraj i przywrócić Italii rolę dawnego imperium Rzymskiego. Ponownie odkryto piękno starożytnej sztuki. Na rozwój renesansu, jako epoki w dziejach kultury europejskiej, złożyło się wiele czynników historycznych. Do głównych należy kryzys papiestwa i rozwój reformacji, rozbicie jedności cesarsko-papieskiej Europy oraz powstawanie, po okresie rozbicia feudalnego, zjednoczonych państw (m.in. Hiszpania, Francja, Szwajcaria, Polska). Rozwijało się malarstwo, rzeźba, sztuka.
PISARZE - Franciszek Petrarka (Sonety), Dante Alighieri (Boska komedia), Boccacio (Dekameron), Erazm z Roterdamu (Pochwała głupoty, O wychowaniu księcia).
CECHY - *nawrót do szkoły antycznej, zmiany w treści nauczania; *szkoła renesansowa jest szkołą średnią, kształci się językowo - lingwistycznie, kładzie się nacisk na retoryki (7 sztuk); *łamie się uniwersalizm chrześcijański, ponieważ cesarz i papież tracą na znaczeniu, upadek autorytetu kościoła; *cesarz przestaje być władzą, wyłaniają się państwa narodowe; *nie ma już średniowiecznej łaciny, są języki narodowe; *powstaje sztuka włoska, rozwijają się pracownie, z których wywodzą się mistrzowie; *antropocentryzm - uczy ludzi krytycznego spoglądania świata; *powstają traktaty filozoficzne, polityczne; *reformacja, przybywa więcej krytyków kościoła; *rozwija się żegluga (Krzysztof Kolumb, Magellan, Marko Polo) i kosmografia; *powstają związki handlowe - duński, wybrzeża są powodem sporów, rozwój floty
REFORMACJA:
Przyczyny Reformacji: świętopietrze, dziesięcina, nepotyzm papieski - obsadzanie stanowisk własną rodziną, symonia - sprzedaż st. kościelnych , sprzedaż odpustów
Skutki Reformacji: podział kościoła katolickiego, osłabienie władzy papieża, powstanie nowych nurtów religijnych (luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, arianie), Kontrreformacja , umocnienie władzy monarchów, rozwój gospodarczy, wojny religijne, sobór w Trydencie, występowanie języka narodowego w liturgii
Cechy: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm.
Vittorino da Feltre:
Największy pedagog we Włoszech. Był nauczycielem świeckim. Założył szkołę, w której uczyło się 70 chłopców. Dużo w-fu, place zabaw, rozwój fizyczny, humoralny, intelektualny. Jego motto to: „Był ojcem wszystkiego, co ludzkie”.
Piotr Paweł Vergerio:
(1370-1444) prof uniwersytetów w Bologni, Rzymie. Dążył do zapewnienia wiedzy młodzieży mieszczańskiej. Uczył poezji pożytecznej do nauki retoryki, teoretyki. Jego dzieła to: O szlachetnych obyczajach, Sztuki wyzwolone. Proponuje 2 kierunki kształcenia: dla szlachty i dla mieszczan.
Jan Ludwik Vives:
Hiszpan, najważniejszy z pedagogów renesansowych. Przyjaźnił się z Tomaszem Morem (biskup koścoła ang.), Erazmem z Roterdamu. Vives był nauczycielem córki Henryka VIII. Proponuje system klasowo - lekcyjny, promocji, pisania programów nauczania, indywidualizacja nauczania, współpracę szkoły z rodziną, rody nauczycielskie, nauczanie pamięciowe (częściowo). Szkoła powinna być oddalona od zgiełku miasta, w parku, w spokoju. Jego dzieła to: O naukach, O duszy i życiu.
Szymon Marycjusz:
(1 -1574) „O szkołach czyli akademiach” powstałe w 1551r. Nie uznawał szkół nie związanych ściśle z ustrojem. Oświata miała stać się narządem rządzenia. Krytykuje zacofanie wyższego kleru. Poświęcał mało uwagi wychowaniu na szczeblu elementarnym, a więcej szkołom średnim. Krytykował niski poziom intelektualny, moralny, cytowanie cudzych dzieł - krytykuje Akademię Krakowską. Uważa, że program powinien być taki, jaki program państwa.
Andrzej Frycz Modrzewski:
(1 -1572) objął w zarządzanie majątek w Żoliborzu. Studiował na Akad Krak., potem podróżował po Europie, sprowadził część biblioteki Erazma do Polski. Reprezentował średnią szlachtę i ich interesy. Dzieła: O poprawie RP, O wojnie, O obyczajach, O szkole, O kościele. Całość jego dzieł została wydana w 1574r. Wg niego szlachcic powinien uczyć się retoryki, moralności, konstytucji, ustaw.
Erazm Gliczner:
Luteranin, napisał pierwszy podręcznik do pedag w języku PL „Książki o wychowaniu dzieci”. To książka o tym, czego unikać, zawarte są wartości moralne, dyscyplina protestancka.
Sebastian Petryczy z Pilzna:
(1554-1626) lekarz, prof. Uniw. Krak., przełożył na język PL Arystotelesa „ekonomikę”. Proponował 2 kierunki kształcenia: *na szlachtę - nauki, rycerstwo, gospodarstwo; **na plebs - plebejusze, rzemiosło, kupiectwo
Jan Amos Komeński:
Napisał 5 ważnych podręczników: Wielka dydaktyka, Pansofia (encyklopedia - wielość wiedzy), Vestibulum (podręcz do łaciny), Świat zmysłowy w obrazach, Drzwi języków otworzone. Komeński pochodził z „sekty braci czeskich”, która jest odłamem husytyzmu. Wyznaczył 4 okresy kształcenia i wychowania: *0-6 lat - szkoła macierzyńska (najważniejsza rodzina); **6-12 lat - szkoła języka ojczystego (dużo przedmiotów); ***12-18 lat - szkoła języka łac.; ****18-24 - studia wyższe. Po szkole języka ojczystego następuje weryfikacja: do szkoły idą zdolni, mniej zdolni do zakonu. Proponuje wprowadzić do szkoły różne środki dydaktyczne - mapy.