Wstęp

Program Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży jest swoistym planem działania prowadzącym do zwalczania przyczyn i skutków zjawiska niedostosowania społecznego oraz innych patologicznych zachowań wśród dzieci i młodzieży, a także zapobiegania im w przyszłości, na terenie całego kraju. Przyczyną opracowania programu, była rosnąca ilość przestępstw z udziałem dzieci i młodzieży oraz niepokojące zjawisko szerzenia się alkoholizmu, narkomanii, prostytucji wśród młodych obywateli. Jednym z głównych powodów była również nieskuteczność dotychczasowych metod, których efekty w bardzo małym stopniu eliminowały patologiczne zachowania wśród nieletnich. Podczas tworzenia programu, za główny i najważniejszy cel postawiono sobie zmniejszenie ilości przejawów niedostosowania społecznego wśród młodzieży, a także zapobieganie zagrożeniom prawidłowego rozwoju dziecka.
Zespół ds. Opracowania Programu Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży został powołany przez Prezesa Rady Ministrów w Zarządzeniu nr 37 z dnia 25 marca 2002r¹. W jego skład wchodzili przedstawiciele:

• Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji

• Komendanta Głównego Policji

• Ministra Sprawiedliwości

• Ministra Zdrowia

• Ministra Pracy i Polityki Społecznej

• Ministra Edukacji Narodowej i Sportu

Jako doradcy, w procesie tworzenia programu wzięli także udział przedstawiciele Biura Rzecznika Praw Dziecka, samorządu terytorialnego oraz pozarządowych organizacji. Do zadań zespołu należało stworzenie programu zapobiegania niedostosowania społecznego, uwzględniając w nim opracowanie uniwersalnego, modelowego programu postępowania, opracowanie autonomicznych programów modułowych, a także określenie skutków finansowych i społecznych wynikających z funkcjonowania programu.

Realizację działań programu, rozplanowano na okres 10 lat (2003r – 2013r), jednak w 2010r postanowiono odstąpić od dalszego przeprowadzania założeń programu.

Analiza problemu w momencie tworzenia programu

(TU MOŻESZ DOŁĄCZYĆ TEN ALKOHOL ITP.)

Walce z problemem patologii wśród dzieci i młodzieży towarzyszy proces profilaktyki i resocjalizacji. Profilaktyka w odbiorze potocznym oznacza zapobieganie niepożądanym zjawiskom, natomiast resocjalizacja jest procesem wychowawczym, który z jednostki wadliwie przystosowanej do wymogów życia społecznego czyni tę jednostkę ponownie zsocjalizowaną, tzn. uspołecznioną, samodzielną i twórczą². Autorzy programu, podczas badania problemu niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży, zwrócili więc szczególną uwagę na stan, funkcjonowanie oraz efektywność placówek pełniących funkcje resocjalizacyjne, zapobiegające oraz wychowawcze w odniesieniu do nieletnich. Przeanalizowano przede wszystkim policyjną izbę dziecka, zakłady poprawcze, schroniska dla nieletnich, placówki opiekuńczo – wychowawcze oraz wyciągnięto wnioski w postaci uwag, co trzeba zrobić, aby poprawić działalność tych instytucji.

Policyjna izba dziecka

Policyjne izby dziecka działają przy wojewódzkich lub powiatowych komendach policji. Ich zadanie polega na zapewnieniu opieki dzieciom i młodzieży, które do nich trafiają do czasu, gdy nie zostaną one oddane pod opiekę dorosłych lub odpowiedniego organu instytucjonalnego. Do policyjnej izby dziecka trafiają nieletni w przypadku:

• Gdy istnieje podejrzenie popełnienia czynu karalnego oraz obawa, że nieletni ukryje dowody lub będzie chciał się ukryć,

• Gdy nie można określić tożsamości ( dotyczy dzieci od 13 lat do 17 lat),

• Nieletni zagrożeni demoralizacją, a których nie można oddać pod opiekę rodziców,

W roku 2002 w Polsce istniało 31 policyjnych izb dziecka, a liczba osób w nich przebywająca zbliżała się do 8360 jednostek³.

Twórcy Programu Zapobiegania Niedostosowania Społecznego i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży doszli do wniosku, że nowelizacja ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, nadal nie funkcjonuje efektywnie w praktyce. Konkretnie chodziło o artykuł 40 wyżej wspomnianej ustawy⁴, w którym była mowa o warunkach skierowania dziecka do omawianej placówki. Autorzy programu, mieli zastrzeżenia przede wszystkim do zbyt krótkiego terminu pobytu dziecka w izbie (maksymalnie 5 dni), stosowania przez sędziów rodzinnych praktyki bezterminowego umieszczania nieletnich w izbach dziecka w oczekiwaniu na miejsce w schroniskach dla nieletnich lub innych placówkach oraz braku prawnych podstaw przyjęcia dziecka między innymi w sytuacji: przerwy w konwoju, samowolnego pobytu poza placówkami resocjalizacyjnymi, nieletnich u których występuje przejaw demoralizacji. W programie pojawiła się więc propozycja zmian legislacyjnych, które miałyby usprawnić funkcjonowanie Policyjnych Izb Dziecka.

W chwili obecnej istnieje 29 policyjnych izb dziecka. W roku 2012 przebywało w nich 8578 osób⁵, czyli o 233 osoby więcej niż w roku 2002. Z jednej strony jednostek jest mniej, jednak przebywa w nich więcej osób. Może to świadczyć o tym, że w przeszłości ośrodki były nieodpowiednio zagospodarowane. 233 osoby więcej można uznać za mały sukces, ale jednak sukces.

Placówki opiekuńczo – wychowawcze

Analiza stanu i funkcjonowania placówek opiekuńczo – wychowawczych doprowadziła twórców programu do stwierdzenia, że największym i zarazem najbardziej istotnym problemem jest brak miejsc dla nieletnich, wobec których sąd wydał orzeczenie umieszczenia ich w takiej placówce, co powoduje, że okres oczekiwania na miejsce jest w znacznym stopniu wydłużony, hamując tym samym ewentualny proces resocjalizacji. W 2002 r w 593 przypadkach, okres oczekiwania na wolne miejsce przekroczył 12 miesięcy, a w 31 przypadkach okres 3 lat(!). Nierealizowanie takiego postanowienia sądu, może nie tylko powodować pogłębienie się niedostosowania społecznego wśród dzieci, ale także obniża w znacznym stopniu autorytet sądu w oczach dzieci i rodziców i powoduje poczucie bezkarności wśród młodych sprawców.

W programie podaje się, że spośród 4 653 spraw skierowanych do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w 2002 r, zrealizowano tylko 85% orzeczeń o umieszczeniu w placówce opiekuńczej i 51% orzeczeń o umieszczeniu w placówce resocjalizacyjnej.

Ponadto, podaje się, że w placówkach publicznych i niepublicznych łącznie jest 2 940 miejsc, a przebywa w nich 3 166 nieletnich.

Kolejnym problemem jest brak placówek, które byłyby specjalnie przystosowane dla młodzieży z uzależnieniem, chorobą psychiczną lub innym specjalistycznym problemem.

Aby usprawnić działalność placówek opiekuńczo – wychowawczych, twórcy programu stwierdzają, że należy:

• Zmniejszyć liczbę osób kierowanych do placówek poprzez zastosowanie innego środka wychowawczego

• Utworzyć bank informacji o dostępności miejsc w placówkach w całej Polsce

• Rozważyć możliwość utworzenia specjalistycznych placówek opiekuńczo – wychowawczych

• Dostosować proces kształcenia nieletnich w placówkach do ich potrzeb

• Usprawnić współpracę między sądami, samorządami, placówkami

Zalecenia twórców programu może i są słuszne, jednak na przykład w pierwszym punkcie, autorzy nie podają konkretnego zamiennika dla środków wychowawczych, podobnie postulat rozważenia utworzenia placówek opiekuńczo - wychowawczych według nas jest zdecydowanie za mało stanowczy. Jeśli najpierw twórcy programu dochodzą do wniosku, że istnieje potrzeba specjalistycznych placówek to utworzenie ich powinno być koniecznością, a nie sprawą do rozważenia. Ponadto przedostatni wymieniony punkt, jest niezmiernie niepokojący. Jeśli dotychczas, proces kształcenia nie był dostosowany do potrzeb dziecka, to jak można było mówić o udanym procesie resocjalizacji?

Zakłady poprawcze i schroniska dla nieletnich

Zakłady poprawcze i schroniska dla nieletnich są placówkami resocjalizacyjnymi skierowanymi przede wszystkim do nieletnich o wysokim stopniu demoralizacji. Do placówek tego typu trafia młodzież z powodu ciężkich przestępstw np. rozboje, gwałty, pobicia ze skutkiem śmiertelnym. Powoduje to znaczną trudność w realizowaniu procesu resocjalizacji i wymaga odpowiednio wykształconej kadry nauczycielskiej. W ramach działalności tych placówek, realizowany jest również program nauczania jak szkołach. W 2002r funkcjonowało 44 zakładów dla nieletnich (26 poprawczaków i 18 schronisk), w których było 1810 miejsc. Obecnie (w 2014r) istnieją 44 zakłady dla nieletnich, w których jest 1903 miejsca (27 zakładów poprawczych i 17 schronisk dla nieletnich)

Ilość miejsc w ośrodkach zwiększyła się w nieznacznym stopniu. Autorzy programu uznają, że wskazane jest, podjęcie prac nad nowymi rozwiązaniami dla placówek resocjalizacyjnych, w celu zapewnienia właściwych warunków realizacji prawa wobec nieletnich przede wszystkim z uwzględnieniem standardów międzynarodowych. Może to zdecydowanie wpłynąć na standardy i jakość pobytu w wyżej wymienionych placówkach.

Założenia programu

Program Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży obejmuje działania i kierunki działań, które mają na celu zapobiegać zagrożeniom prawidłowego rozwoju dziecka. Za dziecko społecznie nieprzystosowane uważa się takie dziecko, które jest niezdolne do swobodnego uczestnictwa w życiu swej grupy i do reagowania na jej wymagania w sposób możliwy do przyjęcia⁶. Autorzy programu za priorytet postawili sobie działania, które mają wpływać na właściwe warunki życia dziecka, prawidłowy przebieg procesów edukacji i wychowania, zapewnienie dzieciom poczucia bezpieczeństwa, zwiększenie udziału dzieci i młodzieży w kulturze, rozwój zabezpieczeń społecznych, pomoc dzieciom pozostającym w trudnych sytuacjach, bezpieczeństwo i porządek publiczny. Powstały program powinien więc uwzględniać poniższe dziedziny życia:

• Zdrowie,

• Wychowanie,

• Edukacja,

• Kultura,

• Rozwój aktywności obywatelskiej,

• Rozwiązania ekonomiczne, prawne, instytucjonalne.

W związku z tym, że problem niedostosowania dzieci i młodzieży, wkracza na szeroki obszar społecznych uwarunkowań, zakres jego działalności powinien być szeroki. Największy nacisk położono na poprawny rozwój dziecka, jego domowe warunki i proces wychowania. Według nas, jest to dobra decyzja ze względu na większe prawdopodobieństwa skuteczności oddziaływań na nieletnich, jeszcze w młodym wieku.

Cele programu

Zanim opracowano szczegółowe elementy programu, autorzy określili cele, jakie mają zostać osiągnięte w trakcie realizacji. Wyszczególniono dwa podstawowe dążenia:

1. Zahamowanie wzrostu dynamiki wzrostu niedostosowania społecznego oraz przestępczości dzieci i młodzieży,

2. Eliminowanie i łagodzenie drastycznych przejawów niedostosowania społecznego

Realizacja ma odbywać się poprzez wypracowanie trwałego modelu i postaw działań systemowych, wdrożenie programów modułowych, które stanowią integralną część programu, określenie potrzeb finansowych i organizacyjnych niezbędnych do przeprowadzenia programu oraz upowszechnienie rekomendowanych programów profilaktycznych.

Założenia i cele postawione w programie mają być realizowane poprzez 3 nurty działań skierowanych do różnych grup odbiorców.

1. Działania uprzedzające – posiadające funkcje edukacyjne i uświadamiające, skierowane nie tylko do dzieci i młodzieży, ale także do ogółu społeczeństwa, rodziców i osób pracujących z dziećmi i na ich rzecz.

2. Działania powstrzymujące – posiadające funkcje pedagogiczne, reedukacyjne, psychologiczne, kierowane do dzieci i młodzieży z grup ryzyka zagrożenia, z utrudnioną lub zaburzoną socjalizacją

3. Działania interwencyjne – posiadające funkcje resocjalizacyjne i lecznicze, skierowane do młodzieży zagrożonych patologią społeczną, niedostosowanych społecznie, popełniających czyny karalne.

Takie ułożenie działań jest nieprzypadkowe. Istnieją bowiem 3 obszary, na które chcą wpływać realizatorzy, a formy działań programu są inne na każdej wymienionej platformie.

Działania uprzedzające

Jako pierwszy z 3 nurtów działania autorzy programu wymieniają działania uprzedzające. Jako formę realizacji określono powszechną edukację społeczną skierowaną nie tylko do dzieci zagrożonych niedostosowaniem społecznym, ale każdą jednostkę społeczeństwa. Działania uprzedzające rozdzielono na strategie informacyjne oraz strategie edukacyjne. Te pierwsze mają na celu dostarczanie informacji na temat skutków niepożądanych społecznie zachowań a także zwiększenie wrażliwości dorosłych i opiekunów na czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zjawiska niedostosowania. W ramach tych działań przewidziano po pierwsze, opracowanie programów informacyjnych i edukacyjnych, które skupią się na przekazywaniu wiedzy o rozwoju dziecka, jego potrzebach sposobach rozwiązywania jego problemów, a także na upowszechnieniu poradnictwa rodzinnego oraz psychologiczno – pedagogiczego. Po drugie, poświęcono uwagę również osobom pracującym bezpośrednio z młodzieżą (nauczyciele, sędziowie rodzinni, pracownicy socjalni, policjanci, pracownicy placówek resocjalizacyjnych). Dla nich przewidziano wzbogacone o informacje na temat niedostosowania społecznego programy kształcenia oraz przygotowane wzory postępowania w różnych sytuacjach. Ponadto zaproponowano poszerzenie programów nauczania w szkołach o treści z zakresu profilaktyki społecznej oraz edukacji społeczno – prawnej.

Strategie edukacyjne mają na celu wsparcie w procesie rozwoju umiejętności psychologicznych w tym: umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi, radzenia sobie ze stresem, asertywnych zachowań. Przeprowadzenie strategii edukacyjnej opiera się głównie na organizacji dodatkowych zajęć, warsztatów, biwaków, akcji, które w sposób praktyczny mają wpływać na nabywanie wyżej wymienionych umiejętności u dzieci.

Działania powstrzymujące

Działania powstrzymujące zostały określone jako środowiskowy model profilaktyki społecznej i wyróżniono w nich strategie działań alternatywnych kierowane do wszystkich dzieci w szczególności z grupy ryzyka. Jako cel, określono pomoc w zaspokojeniu potrzeb sukcesu, przynależności i życiowej satysfakcji. Działania prowadzone w ramach działań powstrzymujących skupiają się na włączeniu młodzieży w życie kulturowe i społeczne, powierzanie im zadań organizacyjnych, zwiększając tym samym zainteresowanie innym, pozytywnym środowiskiem rozwojowym. Poprzez udział w zajęciasz szkolnych, sportowych imprezach, artystycznych konkursach, dzieci czują się potrzebne, mają świadomość swoich zdolności i sukcesów i są mniej narażone na niedostosowanie społeczne.

Strategie zmniejszania szkód

Strategie zmniejszania szkód są zaadresowane do grupy nieletnich, u której stwierdzono utrudnioną socjalizację oraz wysokie ryzyko społeczne. Celem jest pomoc osobom mającym problem z rozwiązywaniu problemów, wzmożenie kontroli przestrzegania norm zachowania oraz łagodzenie skutków incydentalnych zachowań niezgodnych z normą i zaburzeń zachowania. W ramach osiągnięcia postawionych celów, autorzy zaplanowali zwiększenie dostępności do ogólnego oraz indywidualnego poradnictwa psychologiczno – pedagogicznego, telefonów zaufania, poradnictwa odwykowego, upowszechnienie zatrudniania pedagogów w szkołach, kontrolę przestrzegania obowiązku szkolnego, utworzenie i organizacja sieci publicznych placówek wsparcia dziennego.

Działania interwencyjne i resocjalizacyjne

Działania interwencyjne i resocjalizacyjne są kierowane do dzieci i młodzieży, u których stwierdzono niedostosowanie społeczne oraz które są uczestnikami sytuacji i zachowań patologicznych. Dążeniem autorów jest stworzenie wszelkich warunków do skutecznego przebiegu procesu resocjalizacji oraz zmniejszanie i zahamowanie skutków niedostosowania dla samej jednostki i jej otoczenia. Jeśli chodzi o realizację wiąże się ona głównie z placówkami opiekuńczo – wychowawczymi oraz innymi instytucjami społecznymi. Celem jest więc zapewnienie możliwości pełnej realizacji orzeczeń sądowych o umieszczaniu dzieci w placówkach interwencyjnych, łączenie form resocjalizacji dla zwiększenia jej skuteczności, zatrudnienie odpowiedniej ilości kuratorów sądowych a także rozwój ośrodków kuratorskich oraz ognisk wychowawczych.

Źródła finansowania

Tworząc program, autorzy byli zobligowani do zaplanowania kosztów jakie zostaną poniesione w związku z realizacją programu. W związku z tym, że trudno przewidzieć kwoty jakie zostaną wydane, twórcy podali tylko szacunkowe sumy. Planowano więc, że Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu wyda po ok 2,7 mln zł rocznie na opracowanie i wdrożenie programów, Ministerstwo Sprawiedliwości 74 718 tys. na ośrodki dla nieletnich i 871 tys. na utworzenie nowych miejsc w zakładach opiekuńczo – wychowawczym. Rozpatrując realizację programu przez Ministerstwo Zdrowia oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji stwierdzono, że nie poniosą one dodatkowych kosztów, ponieważ działania programowe leżą w ich ustawowych obowiązkach. Poniżej przedstawiamy jak mniej więcej wyglądały wydatki na realizację w poszczególnych latach trwania programu.

ROK 2004

Kto?	Ile?	Na co?
Ministerstwo Polityki Społecznej	4 615 000 zł	Programy w zakresie opieki nad dzieckiem i rodziną
Nie wskazano konkretnie	3 539 700 zł	Tworzenie i rozwijanie placówek opiekuńczo – wychowawczych, ośrodki interwencji kryzysowych, specjalistyczne poradnictwo rodzinne
Nie wskazano konkretnie	214 011 612 zł	Ogólne koszty, różne formy wsparcia dla dzieci i młodzieży zagrożonych niedostosowaniem
RAZEM:	222 166 312zł

Warto dodać, że w sprawozdaniu umieszczono informację o wsparciu finansowym z Ministerstwa Edukacji i Sportu, którego nie podano w szczegółowych liczbach.

ROK 2005

Kto?	Ile?	Na co?
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji	150 000 zł	Prowadzenie działalności prewencyjnej przez organizację szkolenia sportowego dzieci i młodzieży
Nie wskazano konkretnie	185 238 424 zł	Różne formy wsparcia dla dzieci i młodzieży
Nie wskazano konkretnie	10 529 109 zł	Zakup sprzętu do placówek wsparcia dziennego i innych form wsparcia dzieci i młodzieży
RAZEM:	195 917 533

W porównaniu z poprzednim rokiem, można zaobserwować spadek nakładów, jednak niezbędne jest zaznaczyć, że w 2005r przeniesiono obowiązek całkowitego finansowania opieki nad dzieckiem na samorząd terytorialny⁷. W związku z tym, wiele zadań zostało przeniesionych na barki samorządu oraz przez nie finansowane. Kwoty nie zostały jednak uwzględnione w podsumowaniu finansowym.

ROK 2006

Kto?	Ile?	Na co?
Minister Pracy i Polityki Społecznej	2 081 000 zł	Ogólna realizacja programu
Ministerstwo Edukacji Narodowej	441 123 zł	Kursy, konferencje,konkursy np. Janko Muzykant, szkolenia liderów, szkolenia specjalistycznych zespołów interdyscyplinarnych zaangażowanych w działania profilaktyczne
RAZEM:	2 522 123 zł

W sprawozdaniu z roku 2006 nie zdefiniowano w konkretnych kwotach wielu wydatków. Poza kwotami wpisanymi w tabelę, realizatorzy programu korzystali z środków pochodzących z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej w ramach programu „Kapitał Ludzki” oraz tak jak w roku poprzednim wiele zadań było finansowanych przez samorządy terytorialne.

ROK 2007

Kto?	Ile?	Na co?
Ministerstwo Edukacji Narodowej	16 373 374 zł	Wypoczynek, obozy językowe, promowanie zdrowego stylu życia
Minister Pracy i Polityki Społecznej	2 081 000 zł	Realizacja zadań programu
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji	59 999 zł	„Przeciwdziałanie agresji oraz przemocy wśród dzieci i młodzieży zwłaszcza w środowisku rówieśniczym”
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji	40 000 zł	„Przeciwdziałanie przemocy domowej wobec kobiet, zwłaszcza zamieszkujących obszary wiejskie”
RAZEM:	18 554 373 zł

W roku 2007 został również przyjęty decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej program DAPHNE III na lata 2007 – 2013, który jest częścią programu ogólnego „Prawa podstawowe i sprawiedliwość”. Budżet tego programu wnosił 116, 85 mln Euro i jego realizacja rozpoczęła się w latach następnych.

ROK 2008

Kto?	Ile?	Na co?
Ministerstwo Edukacji Narodowej	243 000 zł	Profilaktyka problemowych zachowań dzieci i młodzieży
Ministerstwo Edukacji Narodowej	4 500 000 zł	„Rozwój edukacji na obszarach wiejskich w latach 2008 – 2013”
Rezerwa celowa nr 54 i 13	14 017 653 zł	Przeznaczone dla poradni psychologiczno - pedagogicznych
Minister Pracy i Polityki Społecznej	2 068 705 zł	w ramach realizacji resortowego Programu Wspierania Jednostek Samorządu Terytorialnego w BudowaniuLokalnego Systemu Opieki nad Dzieckiem i Rodziną
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji	98 490 zł	„Przeciwdziałanie radykalizacji zachowań dzieci i młodzieży”
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji	200 000 zł	Prowadzenie telefonów zaufania dla dzieci
RAZEM:	21 127 848 zł

W sprawozdaniu nie uwzględniono środków oraz programów realizowanych z przyjętego rok wcześniej programu unijnego DAPHNE III.

ROK 2009

Kto?	Ile?	Na co?
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji	200 000 zł	Realizacja zadań w obszarze bezpieczeństwa i porządku publicznego
Ministerstwo Edukacji Narodowej	5 448 107 zł	Realizacja programu „Bezpieczna szkoła”
Budżet państwa	92 360 zł	Realizacja zadań związanych z resocjalizacją
RAZEM:	5 740 467 zł

Przyglądając się z bliska tematyce finansów, można odnieść wrażenie, że nie zostały one w sposób odpowiedni uporządkowane i sklasyfikowane. W samym programie są one podane w bardzo ogólnikowy sposób, nie uwzględniając wszystkich obszarów prowadzonych działań. Dla przykładu wyliczono, że MEN będzie przeznaczał na program mniej więcej sumę w wysokości 2,7 mln zł rocznie, natomiast w zestawieniu tabelarycznym wyraźnie widać, że te sumy są znacznie wyższe. Być może wynika to z konieczności finansowania różnorakich programów, które uchodzą za współgrające z programem Zapobiegania Niedostosowania Społecznego i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży natomiast nie ujęte w nim jako tako. Powoduje to odczucie bałaganu i nieuporządkowania danych. Kolejną sprawą do rozważenia może być fakt, że w podsumowaniach realizacji programu za konkretny rok, dział finansowania został opracowany w różny sposób, nie zachowując spójności formy. W jednym podsumowaniu znajdziemy bowiem informację o środkach wydanych z np. MSWiA, a w innym nie. Powoduje to znaczną trudność w określeniu całkowitych poniesionych kosztów (nigdzie nie jest podana konkretna, całościowa suma), a także porównania wydatków w odniesieniu do lat poprzednich.

PODSUMOWANIE

Kończąc naszą analizę Programu Zapobiegania Niedostosowania Społecznego i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży powinniśmy postawić sobie pytanie, czy decyzja o rozpoczęciu tego programu była słuszna i poparta rzeczywistą potrzebą. Analizując sytuację, jaka panowała w 2002r, można śmiało stwierdzić, że faktycznie istniał poważny problem występowania zachowań patologicznych wśród dzieci i młodzieży, a także rosnący współczynnik przestępczości. Samo zdefiniowanie problemu i wniosek, że należy zmniejszyć skalę zjawiska, należy zdecydowanie uznać za działanie pożądane. W związku z faktem, że samo pojęcie niedostosowania społecznego jest bardzo szerokie, autorzy programu usiłowali rozbić je na mniejsze części i wpłynąć korzystnie na każdą z nich. Jednak nie do końca udało się to osiągnąć. Przeciwdziałanie jednocześnie alkoholizmowi, przestępczości, narkomanii, ucieczkom z domu, niebezpiecznym subkulturom i innym niepożądanym zjawiskom, nie może przynieść zdecydowanego efektu, ze względu na różną grupę odbiorców, środowisk i sposobów myślenia, a co za tym idzie wymaganą inną formę działania. Według nas, korzystniejsze byłoby opracowanie kilku programów, które w pełni mogłyby skupić się na docelowych, pojedynczych problemach. Ponadto cele, które wyznaczyli sobie twórcy, według naszej opinii są zbyt ogólne, przez co ciężkie do osiągnięcia, ponieważ nie stawiają żadnej sprecyzowanej granicy, do której realizacja programu ma zmierzać. Zahamowanie wzrostu dynamiki niedostosowania jest na tyle ogólnym sformułowaniem, że zaciera możliwość mierzalności osiągnięcia sukcesu czy też porażki w realizacji programu. Podobnie ze sformułowaniem eliminowania i łagodzenia drastycznych przejawów niedostosowania, które aż zmusza do zadania sobie pytania: zupełnego wyeliminowania? Czy to możliwe? Jeśli spojrzeć teraz na zadania związane z realizacją, opierają się one głównie na programach modułowych, które są wdrażane przez najróżniejsze jednostki wykonawcze. Bardzo duży nacisk jest położony na działania zapobiegawcze, chociażby w postaci organizowania wyjazdów, obozów biwaków. Jednak warto zadać sobie pytanie, czy nie należy w równej mierze skupić się na osobach, które przejawiają duże skłonności patologiczne? DŻASTA NAPISZ TU COŚ O DZIAŁANIACH JAKIE SĄ PODEJMOWANE BO JA W SUMIE ZA DUŻO NIE WIEM O TYM :DDDD Co więcej, okazuje się, że działania jakie są podejmowane w ramach projektu, są działaniami obowiązkowymi przeróżnych placówek poczynając od szkół, poprzez komendę policji kończąc na różnych placówkach opiekuńczo – wychowawczych. Uważamy więc, że powstanie tego programu jest po prostu przypomnieniem obowiązków instytucji, które są odpowiedzialne za różne fazy rozwoju, wychowania i edukacji dzieci, co potwierdza się w uzasadnieniu zakończenia programu.

1^ M.P. Nr 12, poz. 216

2^ L. Pytka, T. Zachauruk, „Zaburzenia przystosowania społecznego dzieci i młodzieży. Aspekty diagnostyczne i terapeutyczne”, Siedlce 1995, s.146

3^ Dane statystyczne Komendy Głównej Policji z roku 2002

4^ Dz. U. Nr 91, poz. 1010

5^ Koncepcja rozwiązań organizacyjno – strukturalnych, zmierzająca do podniesienia efektywności wykorzystania policyjnych izb dziecka, Warszawa 2013

6^ W. D. Wall, Wychowanie i zdrowie psychiczne, Warszawa 1960, PWN, s. 268

7^ Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.