Twórczość Iwana Turgieniewa (1818-1883)
1. Debiut-poemat dramatyczny Steno, który był naśladownictwem Manfreda Bayrona, miejscami nawet wolny przekład. Ukazywał romantyczny konflikt ducha ,intelektu i natury, pierwotności. Gatunek: tragedia filozoficzna.
2.Początki jego twórczości to wpływy romantyków : Puszkina, Lermontowa, a także Gogola. Długo pozostawał pod tym wpływem.
a) Następnie tłumaczy: Bayrona, Szekspira (Król Lear, Otello).
b)Zaczyna tworzyć sam. Skupia się na liryce i dramacie, pomija formy prozatorskie.
c)Sięga do poetyki Gogola i formującej się szkoły naturalnej, ogłasza poemat satyryczny Dziedzic i wodewil (forma typowa dla szkoły nat.) Bez pieniędzy.
3.Związki ze szkołą naturalną-widoczne w pierwszych utworach do cyklu Zapiski myśliwego, otwierało je opowiadanie Chor i Kalinycz.: porównawcza charakterystyka dwóch chłopów rosyjskich + realia regionalne i etnograficzne.
W okresie tym (1846-1850) stworzył 20 opowiadań do cyklu. Najważniejsze ich cechy:
określał Zapiski jako atak na prawo pańszczyźniane
bezwzględnie krytykuje szlachtę za niezrozumienie postępu społ., zacofanie
ekonomiczne, okrucieństwo, brak zainteresowań umysłowych
interesuje go typ człowieka skrzywdzonego przez życie (przez samowolę dziedzica lub własną niezaradność), na tym się w dużej mierze skupia
ujawnia się w tych opowiadaniach humanizm autora, jego wrażliwość na krzywdę
większość postaci chłopskich to nie chłopi pańszczyźniani, lecz służba dworska (swoista grupa społ. wtedy)
Cykl myśliwski przyniósł mu dużą popularność, T. Kojarzony był wówczas głównie jako autor Zapisków
4.Następnie T. Zaczął uprawiać formy dramatyczne, sięgnął po formę komedii-przysłowia (forma pochodząca z Francji, autor prezentuje zwarty, dowcipny dialog oparty na towarzysko-milosnych perypetiach) oraz komedii psychologicznej
- sztuka Gdzie cienko, tam się rwie=kom.-przysłowie
- Miesiąc na wsi=komedia psychologiczna (doswiadczona kobieta rywalizuje z młodą dziewczyną o młodego mężczyznę , który mieszka w ich domu. Kobieta źle się czuje w atmosferze nudy prowincjonalnego dworku, młody mężczyzna to dla niej szansa zmiany życia)
5.Komedie psychologiczne (nowość w dramaturgii rosyjskiej) T. Poświęca tematowi skrzywdzonego człowieka, niezamożnego, ubogiego; bierze go w obronę.
-Opowiadanie Mumu stanowi kontynuację tematu z komedii- pauperyzmu (problem krzywdy ludzkiej). Krzywda ujęta jest tu jako przedstawienie odrażających stosunków pańszczyźnianych. Widoczna sympatia autora dla skrzywdzonego sługi.
6 Następnie zaczął się okres niepomyślny dla T. -areszt i nadzór policyjny (za społeczne tendencje Zapisków myśliwego), zarzucił formę dramatyczną, próbował stworzyć powieść, po kilku niepowodzeniach udalo mu się napisac pierwszą powieść- Rudina
odszedł w niej od formy zapisków
zarwał z gogolowską koncepcja „śmiechu przez łzy” (czyli poetyka satyry wykorzystywana w celach humanitarnych)
chciał ująć stan i perspektywy współczesnej kultury szlacheckiej i sił dominujących w rozwoju społ. kraju; a także rolę szlachty w życiu lat 50-tych
bohater to przedstawicie liberalizmu szlacheckiego i światłej części ówczesnej
szlachty, zawodzi pokładane w nim nadzieje
- utwór: pożegnanie ze szlachtą, jako grupą społ. niezdolną do jakiegokolwiek działania dla rozwoju Rosji
7. Po Rudinie powstały kolejne powieści: Szlacheckie gniazdo, W przededniu, Ojcowie i dzieci .
reprezentują typ powieści heroicznej -forma w której kompozycja opiera się na jednej, centralnej postaci
w Szlacheckim gnieździe T. Rozstaje się z drogimi mu prawdami i całą epoką historyczną
W przededniu i Ojcowie i dzieci poświęca już innej grupie społ, o innej ideologii (bazarowszczyzna, nihilizm)
8.Następnie tworzy nowele : Przejażdżka do Polesia, Zacisze, Faust-
-podejmuje w nich temat tragicznej istoty miłości,
-utrzymuje, ze miłośc dopada czlowieka w momencie, gdy jest on kompletnie nieprzygotowany
-twierdzi, ze w milości nie ma równości, rządzą tam prawa despotycznej władzy
To przekonanie ilustruje w noweli Asia.
Z kolei następne opowiadanie Pierwsza milość to zmiana nastawienia, T. Twierdzi, że milość to nie tylko źródło tragizmu, ale też piękna.
9.Po ogłoszeniu Ojców i dzieci T. Stworzył nową powieść -Dym
chciał nią dac wyraz zaniepokojeniu wew. Sytuacją Rosji, którą uważał za bardzo niestabilną
nie podobala mu się realizacja reformy uwłaszczeniowej, niepokoiło umacnianie się wpływów obozu konserwatywnego
Dym to pamflet na reakcyjne ziemiaństwo i biurokrację
Kompromitację polityczną tej grupy zwiększa jej kompromitacja moralna
widoczny tu też pesymizm filozoficzny, pisarz ulega w tym okresie wpływom Schopenhauera
Następny etap u T. To zainteresowanie motywami okultystycznymi. Tworzy cykl „Opowieści tajemniczych”. Stanowią ważny etap jego twórczości.
przykłady: Miraże, Pies, Sen, Opowiadanie ojca Aleksego
pośrednio (bo są mniej zagadkowe) należą tu też Pieśń zwycięskiej miłości i Klara Milicz
ukazując tajemnicze zjawisko T. otacza je realiami z innej płaszczyzny, najczęściej komizmem obyczajowym
W Klarze osłabia zdarzenia tajemnicze przez zetknięcie ich z naturalnymi, daje 2 płaszczyzny interpretacji: zagadkową i racjonalną
Daje pogląd, że siły nadprzyrodzone determinujące życie czlowieka są na ogół bezwzględne i agresywne np. w Klarze dziewczyna zza grobu podporządkowuje sobie kochanego czlowieka.
11. Następnie-nowele, w których związek ze współczesnością jest pośredni, ledwo dostrzegalny. Do grupy tej należą Wiosenne wody i Pieśń zwycięskiej miłości.
Wiosenne wody-refleksja nad mlodością jako czasem pomyłek
W Pieśni...pojawia się nowy element, twórcze wykorzystanie stylizacji historycznej, sięga do czasów włoskiego odrodzenia, by stworzyć złudę historyzmu
12Kolejny etap to ostatnia powieść Nowizna =tragizm ruchu narodnickiego
T. związał się w tym okresie z ruchem narodnickim, w ruchu tym widzial możliwość wymuszenia na rządzie reform i ustępstw
Powieść wyrasta z kontaktów z tym ruchem
Akcja dotyczy zbiorowej wedrówki młodych narodników w lud, by go oświecić
Była ona niedojrzała i niezorganizowana
Przedstawicieli ruchu ukazał jako postaci tragiczne :mieli niejasne cele , a i ch metody walki są niedojrzałe
13 Podsumowanie twórczości T. stanowi jego spowiedź liryczna w cyklu Poematy prozą, który napisał u schyłku życia
cykl ten nazwał Senilia (utwory starcze), podkreślając ich miejsce w swej twórczości
pisal je nie myśląc o druku, chciał jedynie utrwalić refleksje nad człowiekiem, przyrodą, wspomnienia, nastroje ducha, wrażenia
jego opisy nabierają wręcz charakteru alegorii czy symbolu
zdradzają wpływy liryki Tiutczewa, Feta, filozofii Schopenhauera
są formą między liryką a prozą
są ogniwem pośrednim między prozą realizmu krytycznego, a poezją symboliczną
1