Lekcja 12

Temat: Tabliczki rysunkowe, podziałki i formaty rysunkowe

Istnieje niezliczona ilość tabliczek rysunkowych, różniących się między sobą kształtem
i wielkością, ilością umieszczonych w nich informacji oraz rozmieszczeniem tych informacji w polu tabliczki. Ta ogromna różnorodność tabliczek rysunkowych wynika głównie z tego, że w zależności od: dziedziny techniki czy branży przemysłowej, wielkości zakładu oraz przeznaczenia tabliczki rysunkowej najbardziej celowe rozwiązania tabliczek muszą być niekiedy odmienne. Dlatego też nie jest możliwe stworzenie jednej, uniwersalnej tabliczki rysunkowej, można natomiast sprecyzować pewne wytyczne, dotyczące danych jakie powinny znaleźć się w typowej tabliczce rysunkowej.

Rozróżnia się trzy rodzaje tabliczek rysunkowych:

• tabliczki podstawowe, zawierające najwięcej informacji i przeznaczone do rysunków wykonawczych części oraz do rysunków złożeniowych, montażowych i ogól nowy miarowych,

• tabliczki zmniejszone, o mniejszej ilości informacji, umieszczone na schematach i na pierwszych arkuszach dokumentów tekstowych,

• tabliczki uproszczone, o jeszcze mniejszej ilości informacji, umieszczone na drugich i dalszych arkuszach dokumentów tekstowych. Tabliczki te wolno również umieszczać na drugich i dalszych arkuszach rysunków i schematów kilkuarkuszowych.

Informacje podawane w tabliczce podstawowej grupować należy w trzech strefach, które mogą być wzajemnie usytuowane w poniższej konfiguracji.

C

B

A

C

B

C

A

B

A

W strefie A należy umieszczać następujące dane:

1. numer rysunku plus numer arkusza oraz ilość arkuszy

2. nazwę przedmiotu

3. nazwę i/lub znak przedsiębiorstwa

W strefie B należy umieszczać następujące dane:

4. podziałkę rysunku

5. format arkusza

6. rodzaj materiału i jego oznaczenie wg normy

7. zastępuje rysunek nr

8. zastąpiony przez rysunek nr

9. masę przedmiotu

ponadto w razie konieczności:

10. numer rysunku licencyjnego

11. numer modelu

12. numer archiwalny

13. oznaczenie graficzne metody rzutowania

14. linie jednostki miar inne niż mm

15. zapis odchyłek wymiarów nietolerowanych

W strefie C:

16. zapis zmian (oznaczenie zmiany, jej treść, datę i podpis)

17. informacje administracyjne: stanowiska, nazwiska i podpisy osób odpowiedzialnych za opracowanie rysunku i jego kontrolę normalizacyjną

18. numer archiwalny datę pierwszej emisji rysunku

W tabliczce zmniejszonej pomija się informacje: 4, 6, 9, 11, 13, 14 i 15, a w tabliczce uproszczonej podaje się tylko informacje 1 i 16. Dopuszcza się również tabliczki uproszczone zawierające rubryki 1, 2, i 3.

Długość wszystkich tabliczek powinna wynosić co najmniej 185 mm, a wysokość:

• tabliczki podstawowej - co najmniej 55 mm

• tabliczki zmniejszonej - co najmniej 40 mm

• tabliczki uproszczonej - co najmniej 15 mm

Tabliczkę rysunkową umieszcza się w prawym dolnym rogu arkusza, rysując jej zarys oraz linie oddzielające poszczególne rubryki liniami grubymi, zaś linie dzielące rubryki na wiersze i kolumny - liniami cienkimi.

Na rysunkach złożeniowych tabliczkę rysunkową podstawową uzupełnia się umieszczonym nad nią wykazem części, zawierającym kolumny:

• Nr pozycji - zawiera kolejne numery, którymi części lub zespoły oznaczone są na rysunku, przy czym numeracja części zaczyna się od dołu ku górze.

• Nazwa - zawiera nazwę części lub zespołu lub oznaczenie normy w przypadku części znormalizowanych

• Ilość - zawiera ilość sztuk jednakowych części lub podzespołów wchodzących w skład narysowanego przedmiotu

• Oznaczenie - zawiera numer rysunku części lub zespołu, albo numer normy części znormalizowanej

• Materiał - zawiera oznaczenie materiału wg odpowiedniej normy

• Uwagi - zawiera dane uzupełniające

Podziałką rysunkową nazywa się stosunek liczbowy wymiarów liniowych przedstawionych na rysunku do odpowiednich rzeczywistych wymiarów liniowych rysowanego przedmiotu.

W rysunku maszynowym stosuje się następujące podziałki:

• powiększające - 100:1, 50:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1

• naturalną - 1:1

• zmniejszające - 1:2, (1:2,5), 1:5, 1:10, (1:15), 1:20, (1:25), 1:50, 1:100, 1:200, (1:250), 1:500

Rozróżnia się podziałkę główną, w której wykonana jest większość rzutów lub rysunków na arkuszu, i podziałki pomocnicze, w których zostały wykonane pewne szczegóły rysunków - zwykle w powiększeniu. Podziałkę główną wpisuje się w odpowiednie pole w tabliczce rysunkowej, natomiast podziałki pomocnicze umieszcza się nad odpowiednimi rzutami cząstkowymi szczegółów przedmiotu, przy czym można je poprzedzać literą M.

Gdy przedmiot rysuje się w powiększeniu, w celu łatwiejszego zorientowania się co do jego rzeczywistej wielkości można obok zasadniczego rysunku narysować ten sam przedmiot w podziałce 1:1 cienkimi liniami, bez wymiarów.

Rysunki do książek technicznych, katalogów i innych materiałów informacyjnych oraz kopie rysunków otrzymywane metodą mikrofilmowania itp. mogą mieć inne podziałki niż wymienione wyżej.

Format zasadniczy - format A4 arkusza o wymiarach 210 x 297 mm. Formaty A3, A2, A1 i A0 powstają przez zwielokrotnienie formatu A4.
Formaty od A4 do A0 noszą nazwę formatów podstawowych, w odróżnieniu od formatów pochodnych tworzonych przez zwielokrotnienie krótszych boków formatów podstawowych. Oznaczenie formatu pochodnego składa się z oznaczenia formatu podstawowego i jego wielokrotności np. A4 x 6 (297 x 1892 mm). W razie potrzeby stosowania formatów pochodnych zaleca się formaty: A4 x 3, do A4 x 9, A3 x 3 do A3 x 7, A2 x 3 do A2 x 5, A1 x 3 do A1 x 4, A0 x 2
i A0 x 3.

Formatem arkusza jest format kopii rysunku po jego obcięciu. Oryginał rysunku ma po obcięciu wymiary większe od wymiaru kopii o 10 mm, w celu umożliwienia oklejenia go taśmą wzmacniającą, zaś wymiary arkusza, na którym ma być wykonany oryginał rysunku, powinny być większe o co najmniej 6 mm od wymiarów oryginału po obcięciu.

Każdy arkusz powinien mieć obramowanie pola rysunku, w odległości a od linii obcięcia kopii, przy czym a = 5 mm na formatach A3 i mniejszych oraz a= 7 - 10 mm na formatach większych. Grubość linii obramowania min. 0,7 mm. W celu ułatwienia odnajdowania na większych arkuszach szczegółów rysunku, pole rysunku można podzielić na strefy, za pomocą wyobrażalnej siatki współrzędnych prostokątnych zaznaczonej kreskami na obrzeżu arkusza, między linią obramowania i linią obcięcia kopii.

Wymiary formatów podstawowych przed i po obcięciu
Format podstawowy	Wymiary formatu (kopii rysunku po obcięciu)	Wymiary oryginału rysunku po obcięciu	Minimalne wymiary arkusza przeznaczonego na oryginał
		mm	mm	mm
A0	841 x 1189	851 x 1199	857 x 1205
A1	594 x 841	604 x 851	610 x 857
A2	420 x 594	430 x 604	436 x 610
A3	297 x 420	307 x 430	313 x 436
A4	210 x 297	220 x 3076,3	226 x 313

---