Ruth Benedict "Północno-zachodnie wybrzeże Ameryki"

• Indianie na wybrzeżu Pacyfiku od Alaski po Puget Sound - lud żywotny i dumny (bardzo specyficzne cechy jak na Amerykę Północną)

• bardzo bogaci

• ryby głównym pożywieniem - uzależnieni od morza, bogactwo fauny morskiej

• utrzymywali łączność dzięki żegludze

• poza polowaniem i rybołówstwem - ciesiołka (np. duże drewniane domy)

• kultura północno-zachodniego wybrzeża upadła w drugiej połowie XIX w., znamy tylko kulturę Kwakiutlów z Wyspy Vancouver

Kultura Kwakiutlów:

CECHY DIONIZYJSKIE

• cechy dionizyjskie - celem obrzędów (tańca) jest ekstaza

• bractwa religijne wykonują rytualne tańce i pieśni (np. taniec Niedźwiedzia)

• rozbudowane obrzędy inicjacyjne przy przyjmowaniu do bractw

• specyficzne ludożerstwo - odraza do ludzkiego mięsa, członek bractwa Ludożerców (najwyższego rangą) musiał po rytualnym zjedzeniu trupa zabitego niewolnika, oraz pokąsaniu po ramionach widowni wszystko zwrócić i był potem tabu przez cztery miesiące; zjedzenie ludzkiego mięsa elementem ekstazy/szaleństwa

WŁASNOŚĆ / BOGACTWO

• wzór kultury ludów północno-zachodniego wybrzeża - dionizyjskie tendencje (w przeciwieństwie do Indian Pueblo) oraz skomplikowanie powiązane szczególne pojęcia dotyczące własności i operowania dobrami materialnymi

• dwie kategorie własności: 1. Ziemia i Morze (tereny myśliwskie i rybackie) - ściśle określona wspólna własność grupy krewniaczej; 2. własność materialna i niematerialna - ważniejsza (najważniejsze - przywileje)

• tytuły (największy przywilej) - nadawane przez rodzinę bądź bractwo, dające pozycję elity w plemieniu (podstawę do nadania stanowiło bogactwo)

• "Człowiek, który coś znaczył zmieniał imiona jak wąż skórę. Imiona te wskazywały na jego związki rodzinne, bogactwa, pozycję w strukturze plemienia."

• człowiek przybierający dane imię przyjmował całą wielkość przodków, którzy kiedyś to imię nosili

• potlacz - tradycyjna uczta

• najważniejszą rolę w uzyskaniu pozycji odgrywało małżeństwo - teść przekazywał swe przywileje i majątek mężowi córki dla jej dzieci

• "Tak jak rodziny, tak i bractwa miały imiona określające rangę."

• w lecie władzę piastowała organizacja świecka i każdy zyskiwał znaczenie odpowiednie do rangi posiadanego tytułu, zimą zwracanie się do kogokolwiek imieniem świeckim było zakazane, każdy zajmował pozycję odpowiadającą wielkości jego imienia jako członka jednego z bractw

• kontrast między organizacją religijną a świecką nie był jednak tak wielki

• nieustanne gromadzenie dóbr i ich obieg (maty, kosze, derki); operowanie bogactwem przekroczyło wszelkie granice potrzeb ekonomicznych i ich zaspakajania

• bogactwo: przedmioty materialne, przywileje pozbawione funkcji ekonomicznych, mity, "nazwane" słupy przed domem wodza, imiona łodzi itp.

• miedziaki - pieniądze o olbrzymiej wartości (wartość taka jak to, za co się go kupiło); miały swoje imiona np. Potwór Morski

RYWALIZACJA / OŚMIESZANIE I ZAWSTYDZANIE RYWALI

• "Zasadnicza przyczyna zabiegów mieszkańca wybrzeża o tytuły, bogactwo, znaki rodowe i przywileje tkwi w tym, co stanowi główną sprężynę ich kultury: wszystkie te dobra są potrzebne, które służą do zawstydzenia rywali."

• nieustanne współzawodniczenie z innymi, by nie dać się wyprzedzić w rozdziale majątku - dawanie prezentów i rewanżowanie się i tak w kółko

• "Nie walczymy bronią. Naszą bronią jest nasza własność."

• cała kultura podporządkowana celowi - wykazanie wyższości

• charakterystyczny wyraz kultury - hymny samouwielbienia

• pokonanie rywala: ofiarowanie czegoś, za co nie będzie się miał czym zrewanżować, lub zniszczenie swojej własności (wyzwanie rywala do zniszczenia swojej)

• chęć wywyższenia się znajdowała szczególny wyraz w wymianie na wielkich potlaczach organizowanych przez wodza, na które zapraszał osobistości z innych plemion - dowód wielkości plemienia

• "W zawodach miedzy sławnymi wodzami gwałtowność i rywalizacja, stanowiące istotę tej kultury, znajdowały ujście."

• uczta musiała prześcignąć ucztę wydaną przez rywala

• „Istniały oczywiście wytworzone przez kulturę środki powściągania despotycznej interpretacji roli wodza. Nie wolno mu było niszczyć bogactwa w stopniu, który by spowodował całkowite zubożenie jego ludu.” - moralny zakaz przesady

MAŁŻEŃSTWO

• małżeństwo - pełny i właściwy wyraz kultury Kwakiutlów

• „Cenę, jaką narzeczony płacił za narzeczoną podbijano ciągle, podobnie jak w przypadku nabywania miedziaka.”

• „Tym, co kupowano przy tej okazji, nie była właściwie narzeczona, lecz przywileje jakie miała prawo przekazać swoim dzieciom.”

• teść przy narodzinach i osiąganiu dojrzałości przez potomstwo rewanżował się darami (m.in. imionami i przywilejami), których wartość przekraczała wielokrotnie wartość tej opłaty

• do daru rewanżowego teść przygotowywał się latami, a otrzymanie takiego daru było dla zięcia szczytem kariery - natychmiast rozdawał dobra swemu plemieniu, wierząc, ze w ten sposób w przyszłości jego majątek wzrośnie

• gdy nie było córki na wydaniu zawierano pozorny ślub, który wiązał się z tymi samymi obrzędami

• „W każdym rozumieniu małżeństwo było transakcją handlową i obowiązywały w nim te same szczególne prawa.”

INNE DROGI ZYSKIWANIA PRZYWILEJÓW

• najbardziej szacownym sposobem zyskania przywilejów było zamordowanie właściciela przywilejów; uzyskiwało się w ten sposób jego imię, tańce i znaki rodowe

• zabicie istoty nadprzyrodzonej

• zawodowe uprawianie religii - wtajemniczenia szamana dokonywały istoty nadprzyrodzone, a nie ojciec czy wuj; człowiek taki zyskiwał imiona i przywileje od nadprzyrodzonego gości (tradycyjnym sposobem uzyskania godności szamana było wyleczenie się z jakiejś choroby)

• szamani korzystali ze swoich przywilejów w taki sam sposób - w zawodach o zdobycie prestiżu

POJĘCIE POHAŃBIENIA (PSYCHOLOGIA)

• w zachowaniu jednostki dominowała we wszystkim potrzeba okazania własnej wielkości i niższości rywali

• bardzo mocno obawiali się okrycia śmiesznością oraz doznań, które mogłyby być uznane za obraźliwe - „Wymiana dóbr, małżeństwo, życie polityczne i praktyki religijne istniały jako wyrządzanie i znoszenie afrontów.”

• wszystkie zdarzenia mogły być powodem hańby (np. wyślizgnięcie siekiery z ręki i skaleczenie); trzeba było natychmiast „zmazać hańbę” (zazwyczaj zorganizować potlacz i rozdać majątek)

• „Śmierć była dla nich największą obrazą jaką znali; reagowali na nią tak, jak na każdy poważniejszy wypadek, to jest rozdzielając i niszcząc dobra materialne, polując na głowy ludzkie i dokonując samobójstwa.” (kiedy umarł bliski krewny)

• polowanie na głowy ludzkie (nazywane „zabijaniem dla otarcia łez”) - sposób załatwienia porachunków poprzez okrycie żałobą innego domu

• „Człowieka, którego śmierć miała zmazać śmierć innego człowieka, wybierano, kierując się tylko jednym względem, a mianowicie, by jego pozycja była równa pozycji zmarłego.” - wówczas ten, kto stracił kogoś bliskiego utrzymywał swoją pozycję

• charakterystyczna reakcja na zawód - przygnębienie i rozpacz póki nie podejmie się decyzji jak uratować swą godność

• samobójstwo było czymś pospolitym, a wiele przypadków śmierci przypisywano hańbie - „umarł ze wstydu”

• tylko jedna gama uczuć - od tryumfu do hańby

• stosunek do innych ludzi - obrażanie i wyśmiewanie

• taka sama postawa wobec bogów (nie uważali istot nadprzyrodzonych za istoty świadczące dobro); „Jesteś wielkim niewolnikiem.” - największa obelga

Tekst nie był omawiany jeszcze na zajęciach, więc napisałam jedynie jego streszczenie. W tekście nie ma podrozdziałów. Streszczenie podzieliłam na sześć punktów, żeby trochę uporządkować treść.

---