Powszechna historia pa stwa i prawa wyk ady


POWSZECHNA HISTORIA PAŃSTWA I PRAWA

dr hab. Krystyna Kamińska, prof. UMK

egzamin pisemny, opisowy

17.6.2006 (sobota) godz. 13.30

Wykłady - historia prawa, ustrój w skrócie.

Podręczniki:

K. Koranyi Powszechna historia państwa i prawa 4 tomy, nie trzeba z niego korzystać

M. Szczaniecki Powszechna historia państwa i prawa ustrój tak, prawa mało

K. Sójka-Zielińska Historia prawa

I. Jaworski Zarys powszechny historii państwa i prawa

T. Maciejewski ....? ustrój i prawo

16.10.2005

Fryderyk Savigny jest uznawany za twórcę historii prawa.

Państwo = ludność + terytorium + struktura władzy.

Historia państwa:

  1. Państwo niewolnicze - od 4000 p.n.e. do upadku Cesarstwa Rzymskiego:

okres stagnacji: Mezopotamia, Egipt - despocje wschodnie

Grecja (Ateny, Sparta) - oligarchia, demokracja

Rzym - republika, pryncypat, cesartswo

  1. Państwo feudalne - IV/V n.e. do uwłaszczenia, np. Anglia XVIII/XIX w. Prusy....? Niemcy....? Francja 1789-99, Rosja druga poł. XIX w., a tak naprawdę początek XX w.

  2. Państwo burżuazyjne: uwłaszczenie XVIII/XIX w. - system prezydencki w USA, komunizm w Rosji

Jak kształtował się ustrój demokratyczny:

Pierwsze definicje prawa:

Prawo - zespół nakazów i zakazów (definicja prymitywna)

Dziedziny pokrewne prawa:

Związki bezpośrednie:

- prawo i religia - władca uważał się za bóstwo; w Oświeceniu zaczął się proces laicyzacja

prawa

- prawo a moralność - idealnie powinny się pokrywać, ale prawo przebiega nie w zgodzie

z moralnością, np. kara śmierci. Hitler zastępował prawo swoimi regułami moralnymi. W Rosji radzieckiej źródłem moralności była świadomość rewolucyjna.

stawały się później prawami

Prawa stanowione były w Rzymie, monarchii absolutnej, obecnie......?

Rozdział prawa:

Publiczne - normy związane z interesem państwa: może to być konflikt......?

Prywatne - normy związane z interesem osób.

Prawo publiczne: karne, pracy, administracyjne, ....?

Prawo prywatne - cywilne, rzeczowe, zobowiązania, spółek, małżeńskie

Prawo materialne - normy określają konkretne warunki, reguły.....?, karne, cywilne....?

Prawo procesowe - normy regulujące sposób postępowania w przypadku zakłócenia prawa

materialnego; procedury: karne, cywilne, administracyjne.

Źródła praw:

Dzięki źródłom wyjaśniamy genezę i kształt.........?

Sens materialny - zespół czynników, które mają wpływ w danym miejscu, danym czasie........?

Sens formalny - forma powstania prawa, np. zwyczaj, stanowienie, precedens - efekt

stosowania...? zbiory, spisy, kodyfikacje

Prawo prymitywne:

Normy, które wykształciły się w okresie przedpaństwowym, zachowało się mało źródeł (archeologia, ikonografia).

Geneza - kształtowanie się we wspólnocie pierwotnej własności prywatnej.

Cechy:

Państwa despotyczne: (Mezopotamia, Egipt):

Cechy charakterystyczne (reszta z podręcznika):

Mezopotamia, Egipt - cechy wspólne:

niewolni

bogiem a ludźmi

Teokracja miała pozytywny skutek - autorytet prawa

Teokracja miała negatywny skutek - władca tracił władzę, ponieważ nie uchraniał

społeczeństwa od klęsk, stąd wzrost znaczenia kapłanów (wojsko...?)

Grecja:

2000 p.n.e - pierwsi osadnicy z Ukrainy (Achajowie)

1200 p.n.e. przekształcenia ustrojowe (400 lat) > polis (Grecja) > civitas (Rzym)

Okres królewski z dworem:

Lud Dorów (różnice w porównaniu do Mezopotamii i Egiptu):

Archonci:

basileus - najwyższy kapłan

eponymus - zarządca

pollemanhos - dowódca wojskowy

później doszło jeszcze 3.

W okresie świetności w Atenach żyło 200 tyś mieszkańców.

Centrum - Agora: miejsce publiczne, każdy wolny bierze udział w sprawowaniu władzy,

Ze względu na dostęp:

Solon - jeden z archontów:

Ustrój typowo świecki - laicyzacja

System Solona przetrwał I wiek. Pojawili się tyranie - zakres władzy króla bez koneksi rodzinnych...?

506 p.n.e. - Klestenes - kolejne reformy w kierunku polis demokratycznej:

Cechy:

Rozwój niektórych państw zatrzymał się na poziomie polis oligarchicznej, np. Sparta - reformy Likurga

Sparta:

Ateny:

Źródła prawa antycznego:

Mezopotamia:

XXIV w. p.n.e. - Kodeks Uruka…? - 4 strony

XXI w. p.n.e. - Kodeks Ur-Namnu…?

XI w. p.n.e. - Kodeks z Esznumy - 38 artykułów

XVIII/XVII w. p.n.e. - Kodeks Hammurabiego - 282 paragrafy

Egipt:

VIII w. p.n.e. - 40 rulonów papirusu

...? kodyfikacja faraona ...?

Grecja:

VII w. p.n.e. (ok. 624 r. p.n.e.) - prawo Drakona - pierwszy spis zwyczajowy

VII w. p.n.e. - prawo Zelearkosa…?

V w. p.n.e. - tablice miasta Fortyny na Krecie

13.11.2005

Kryteria prawne w starożytności:

Solon - niewolnicy. Niewolnik mógł uzyskać status wolnego. Dopiero potomstwo wyzwoleńca było całkowicie wolne. Maksymalna liczba wyzwoleńców była określona.

Obywatelstwo - cudzoziemiec nie miał ochrony, chyba, że zawarł umowę.

Pozycja w rodzinie - ojciec mógł sprzedać członka rodziny, w prawie egipskim władza ojca trwała do śmierci.

Zdolność do czynności prawnych:

  1. wiek: Ateny - 18 lat, pełnoletność

  2. płeć - zdolność prawna zależała od tego, czy były...? potrzebne, np. Sparta - pełna zdolność prawna.

  3. czynnik gospodarczy - Sparta...?

  4. zakres prawa zależał też od pochodzenia kobiety i stanowiska kościoła

Do II Wojny Światowej system ten, na różne sposoby utrwalił się do dziś.

Prawo rzeczowe: pierwsza definicja - II w. p.n.e........?

Długotrwały stan lub dziedziczny. Własność = bogactwo, dziedziczenie.

Kupno/sprzedaż - główne sposoby na nabycie własności.

Ziemia - główny przedmiot gospodarki.

Zmiany w prawie. Własności rejestrowano na kamieniach, np.....

Prawo zobowiązaniowe:

Wierzyciel - świadczenia/zobowiązania - dłużnik (dług + odpowiedzialność)

Jeśli świadczenie nie było spełnianie, wierzyciel mógł zabić lub zamienić w niewolnika.

Pożyczki - wysoki procent, potrzebny był kapitał, ludzie nie byli w stanie spłacić i zamieniali się

w niewolników.

Prawo morskie...?

Pożyczki przyjacielskie...?

Praca - umowa o dzieło, niektóre obowiązki mogli wykonywać tylko określeni ludzie...?

Prawo spadkowe - dziedziczenie:

Gracy - dziedziczenie spadkowe (pokrewieństwo). Testament - w Atenach wprowadzony przez Solona. Majątek dziedziczyli synowie po równo, córki tylko wtedy, gdy nie było synów. Tylko legalne małżeństwa..

Prawo małżeńskie:

Monogamia - legalny związek. Umowa zawierana przed małżeństwem. Cena kupna kobiety lub władzy nad nią. Zaślubiny były uzupełnieniem umowy (przyjęcie kobiety do rodziny). Zakaz zawierania małżeństw z obcokrajowcami. Mąż mógł wyprawić z domu żonę...?

Prawo karne:

Prawo rzymskie:

753 r. p.n.e. - wedle legendy początek rzymskiej civitas - okres królewski (monarchia)

509 r. p.n.e. - wypędzenie ostatniego króla, okres republik, princepsi mówili, że stoją na czele

republiki rzymskiej

31 r. p.n.e. - bitwa pod Akcjum

27 r. p.n.e. - Oktawian obejmuje funkcję princepsa - funkcja podobna do funkcji

monarchy

284 r. n.e. - cesarstwo

395 r. n.e. - podział na cesarstwo zachodnie (476) i wschodnie (1453)

Okres królewski:

Na uwagę zasługują reformy Serwiusza Tuliusza. W 473 (...?) wprowadził on podział społeczny wg dochodu na centurie...?, różnice ekonomiczne. Centurie dostosowano do dochodów. Istniał podział na rody (culie...?).

Grupy społecznie:

Plebejusze walczyli o prawa:

494 r. p.n.e. - powstaje urząd Trybuna Ludowego , roczna kadencja

poł V w. p.n.e. - komisja 10 mężów w celu ustalenia, jakie prawa zwyczajowe miano spisać

W okresie republiki doszło do rozkwitu zgromadzeń ludowych:

Comitio = curriata + tributa + centuriata (patrycjusze…?)

Consilia prebis - plebejusze

Do 272 …? były osobno.

Zgromadzenia Ludowe:.....?

Auspicja - odczytywana wola bogów

Sporządzano testamenty - urzędowo i publicznie

Centurialne zgromadzenia - wybierano urzędników wyższych, rozpatrywano odwołania od wyroków, decydowano o wypowiedzeniu wojny, traktatach pokojowych.

Comitio tributa - wybór niższych urzędników i kapłanów, odwołania od wyroków płatnych.

Senat:

W okresie królewski organ doradczy. W okresie republikańskim - fundusz wojskowy. Liczba senatorów - pierwotnie 300 > 600 (Sulla) > 900 (Cezar). Uchwalał ustawy Zgromadzeń Ludowych, traktaty, wybierano dowóców wojskowych, wyznaczano dyktatora w okresach niebezpieczeństwa.

Urzędy:

Różny kształt w okresie republiki i cesarstwa.

Republika:

Urzędy wyższe i niższe. Zakres obowiązków - potestas. Władztwo publiczne - imperium. Edykty i wymierzanie - ius edicendi. Kara za złamanie edyktu...?

Konsula poprzedzał orszak 24 liktorów - symbol władzy karnej. Niżsi urzędnicy - mniejszy orszak.

Podział urzędów:

Do sprawowania władzy nie była potrzebna wiedza, ale doświadczenie w przypadku dowódcy. Sprawdzano etykę kandydata na urzędnika...?.

Urzędnicy:

konsul - dawny monarcha, ambasador na zewnątrz, 2 osoby - główny i zastępca, zmiana co pół roku. Władza dministracyjna, sądownicza, nie ograniczona formalnie.

Zgromadzenia ludowe:

Konsule zostawali prokonsulami w prowincjach...?

Dyktator - gdy urzędował, traciły moc inne urzędy. Urząd niebezpieczny - stopniowo przestano go powoływać.

Pretor - sprawdzał ustawy i podawał hipotetyczny werdykt, dopiero później sprawa toczyła się przed sądem, istniał album sędziów - osób o nieposzlakowanej opinii....?

Pretor

Ius gentium - dział prawa, który zadecydował o świetności prawa rzymskiego. Pretor wydawał edykt.

Cenzor - tworzenie spisu obywateli (raz na 5 lat). Spisu majątkowego...? Sprawdzał winy i zasługi obywateli. Nota cenzorska obok nazwiska przekreślała prawa polityczne obywatela.

Pryncypat:

Princeps senatus - pierwszy w senacie, skupia godności i tytuły, przejmuje władzę prokonsula, trybuna ludowego, najwyższego kapłana, cenzora.

Princepsi zmienili kształt ustawodawstwa: większa rola senatu, zgromadzenia ludowe schodzą na dalszy plan. Princeps wydaje konstytucje - trwały dożywotnio.

Ius novum - nowe prawo.

Zmiany w strukturach społecznych:

Cesarstwo:

Cesarz - dominus deos. Pierwszą osobą w kościele staje się biskup Rzymu. Rywalizacja między biskupem Rzymu a Konstantynopola.

Zmiany wśród urzędników - wybór zastąpiony nominacją cesarza, system wynagrodzeń za sprawowanie urzędów. Konsystorz- stały organ doradczy Prefekt pretorianum - prawnik.

Bizancjum od IV w. n.e. oznaki upadku. Zmiany gospodarcze, wielkie majątki ziemskie.

Kolona - osadnictwo niewolników w celu uprawy ziemi, za daninę i możliwość zbierania majątku, początki feudalizmu.

System wiwifikacyjny...? Napływ ludów germańskich - braki w ludności. Umowy z władcami plemion germańskich...? Napływ obcych - barbarzyńcy, nowe kultury. W cesarstwie wschodnim kierowano germanów na zachód...?.

Bizancjum - władcy marzyli o dawnej potędze. Justynian chciał odzyskać utracone tereny. Chciał rozwinąć prawo. Wielka rola ceremoniału z despocji wschodniej. Dwuosobowe trony, jednowładztwo. Możliwość szybkiego awansu społecznego. Ceremoniał bizantyjski - monar.

Prawo rzymskie:

Powstanie państwa rzymskiego - poł III w. p.n.e.: prawo antyczne

Poł. III w. p.n.e. - III w. n.e.: prawo klasyczne, 565 - śmierć Justyniania

Prawo poklasyczne: 565 - 1453

Prawo rzymsko - bizantyjskie: uzupełnienia, komentarze, oryginalne źródła nie powstają.

Prawo rzymskie powstało w civitas. Rozszerzyło się na całe imperium.

fas/nefas - naruszenie prawa religijnego.

Prawo oparte na zasadach teoretycznych przyjętych z filozofii. Normy ogólne - analizowano casusy - przypadki, z których wyprowadzano normy. Znając normy możemy logicznie prognozować prawo w przyszłości. Prawo rzymskie przetrwało państwo, zostało przejęte przez ludi i państwa narodowe.

Źródła prawa:

Ustawy - nazwy pochodzą od imion projektodawców.

I cz.: wstęp, data przyjęcia

II cz.: normatywna

III cz.: sankcje

Edykty - szczególna rola edyktów pretorskich:

Cz. normatywna

Cz. praktyczna - wzory formuł procesowych.

130 n.e. - edykt wieczysty, zredagowany przez Juliana.

Uchwały rzymskiego senatu - kiedy pretorzy zeszli na dalszy plan ...?, głos princepsa

jest głosem prawa rzymskiego, senatus consulta - uchwały senatu. Princeps zatrudniał wybitnych prawników w kancelarii, z drugiej strony ... konstytucje.

Konstytucje - normy obowiązujące ogólnie:

20.11.2005

4.12.2005

18.12.2005

Głowa państwa w państwach narodowych - cechy charakterystyczne:

Niemcy:

Król i cesarz (od 962 r.) - 2 tytuły. Aż do 1808 ...? roku rzesza uważała się za kontynuację Cesarstwa Rzymskiego. Na większych terytoriach byli elektorzy...?, którzy rywalizowali później z cesarzem. Władcy Niemiec wywodzili się z kilku dynastii: saskiej...?, od poł. XIII w. szwabskiej, od poł XV w. habsburskiej.

Cesarz był zwierzchnikiem lennym, władza króla malała:

Francja:

Król (dux i rex):

Dynastia Kapetyngów...? We Francji władza króla rosła - konsekwencja w polityce wobec kościoła. Król prowadził taką politykę, która dawała mu większą władzę sądową. Powołał w tym celu kilka instytucji:

Sprawy królewskie (poszerzone kompetencje króla jako sędziego):

Zmieniono warunki elekcji. Elekcja > desygnacja (wskazanie następnego władcy, ostatnim był Filip August) > dziedzictwo: od XIII w., teoria statutowa, chwilą objęcia tronu nie jest koronacja, a śmierć króla. Dodano: najstarszy syn dziedziczy, nie może swobodnie rozporządzać koroną. Od 1566 - niepodzielność domeny królewskiej. Związki króla z bogiem - kiedy powstanie monarchia absolutna, król i duchowni będą zadowoleni.

Monarchia absolutna:

Jan Badouin...? prawa fundamentalne - zasady dotyczące tronu: teoria statutowa, niepodzielność domeny króla, relacje z kościołem. Po powstaniu monarchii absolutnej o zasady dbały stany generalne. Król mimo wszystko liczył się z konstytucją i prawami generalnymi...?

Anglia:

Dynastia normandzka przejmuje tron w wyniku umowy. 1086 - przysięga...? Dynastia traci tron w 1135 ...?, 20-letni okres anarchii, od 1154 roku Henryk II. Od 1189 Ryszard I Lwie Serce. Pierwszy władca, który nie był wybierany. Po wojnie 100-letniej dynastia Hildorów. Od 1603 dynastia Stewartów.

Król miał szerokie uprawnienia ustawodawcze. Był związany prawem, które tworzył - tylko w Anglii tak było. 1215 rok - Wielka Karta Wolności: ograniczenie kompetencji królewskich. Przy jego boku staje rada królewska z prawem oporu. Król miał zagwarantować wszystkim sądownictwo...? Po raz pierwszy pojawia się zasada wolności osobistej bez wyroku sądowego. Zgodę na podatki wyrażała rada królewska. Wytworzyła się reprezentacja stanowa (druga poł XIII w.). Między nią, a królem panowała równowaga. Brak rozbudowanej machiny biurokratycznej. Prerogatywy - uprawnienia osobiste króla, wydawanie okresowych proklamacji i ordonansów, dyspens i suspens.

Suspensa - zawieszenie mocy uchwalonej ustawy na pewien czas; także wobec osób.

Dyspensa - zawieszenie mocy uchwalonej ustawy na czas nieograniczony.

Król stosował obie, aby paraliżować prace parlamentu.

Rosja:

Dynastia Rurykowiczów do 1598 roku (0statni Fiodor, syn Iwana Groźnego). Od 1598 do 1613 okres walk o tron. 1613 - 1917 dynastia Romanowów.

Car - wielki książę. 1054 - zasada senioratu, 1097 - wtórny podział dzielnic, władza rozproszona, jeden z książąt posiadał jarłyk - przywilej zbierania danin dla hana tatarskiego. Władca moskiewski staje się centrum jednoczenia ziem. Poł. XV/XVI - ekspansja na ziemie tatarskie. Car - odpowiednik cesarza, podkreślenie związku z kościołem wschodnim. Samowładztwo: car = bóg. Żaden organ nie wiązał cara, istniało tylko doradztwo. Po okresie wielkiej smuty Romanowowie tworzą monarchię absolutną. Jej wybitni przedstawiciele - Piotr Wielki, Katarzyna II. Zasady następstwa uregulował syn Katarzyny II w poł. XVIII - dziedzictwo w linii męskiej.

Podsumowanie:

Reprezentacje stanowe - powstały dla ochrony praw i przywilejów stanów:

1297 (Anglia) - pierwsze spotkanie reprezentacji stanowej w celu uchwalenia podatków

Władcy czynili różne wybiegi, aby uchwalać podatki z pominięciem reprezentacji stanowej. Przymusowe pożyczki - możnowładcy byli zapraszani na rozmowy, gdzie padała propozycja nie do odrzucenia pod zarzutem opozycji wobec króla. Banicje - wydalanie z kraju. Kompetencje w polityce zagranicznej, w wojsku i w sądownictwie.

W każdym kraju organ przedstawicielski inaczej się nazywał. Istniały 2 modele stanowe:

Parlament: inicjatywa ustawodawcza - król, izba gmin, izba lordów.

Rada królestwa, dygnitarze - zalążek przyszłej izby lordów, wybierani ci z godnością para oraz duchowni; przedstawiciele hrabstw i miast z przywilejem królewski utworzą izbę niższą. Od XV w. izba gmin - wybór na podst. Cenzusu majątkowego i miejsca zamieszkania.

Wielka karta wolności:

Izba lordów:

Lordowie świeccy (było ich mniej, parowie) i duchowni (więcej: biskupi,

arcybiskupi, opaci). Dawali zgodę na podatki. Sądownictwo - odwołania od sądów niższych. Impeachment - oskarżenia z izby gmin. Sąd parów - sąd równych.

Izba gmin:

Ok. 300 osób, więcej niż w izbie lordów. Przedstawiciele hrabstw - cenzus majątkowy, najczęściej wybierano prawników i ...?. Od XIV w. uchwalano pośrednie podatki. Główna inicjatywa w sprawie podatków. Prawo kierowania petycji od króla. Od 1343...? do uchwalenia potrzeba zgody króla, izby gmin i izby lordów. Kontrola rządu: inpeachment lub rada dla króla, jak ma postąpić. Od XIV w. pojawia się spiker, który...? Charakterystyczne cechy, które przeniesiono do państw burżuazyjnych.

Kontynent:

Francja:

Organ przedstawicielski - stany generalne. Baliwia - okręg wyborczy. Duchowieństwo - wybierani są ci z beneficjami/ Szlachta - prawo głosu ...? Prewot...? - urzędnik królewski. Brak stałych sesji. Stany nie posiadały inicjatywy ustawodawczej. Mogły pisać sugestie w zeszytach zażaleń. W okresie wojny stuletniej stany generalne uchwalają nowe podatki. Król nie musi ich zwoływać, jeśli potrzebuje aprobaty, zwołuje stany prowincjonalne....?

Niemcy:

1231 - przywilej: książęta nie mogą nakładać podatków bez zgody...?. Początek reprezentacji terytoriów - land tagów. Rewers - zakres kompetencji króla. 1654 - władcy terytorialni mogą samodzielnie ściągać podatki na...? Od tej chwili land tagi są odsuwane na dalszy plan.

Sejm rzeszy:

Hofftagi - zjazdy, od XV w. każde terytorium posiadające odrębność powinno

mieć swojego przedstawiciela. Przedstawiciele mieli różną rangę, stąd 3 organy:

Wniosek 3 kolegiów był opinią. Dopiero, gdy zatwierdził ją cesarz, stawała się uchwałą (recesem - zbiorczym efektem prac sejmu). Od 1663 ustawy ogłaszane są w formie dekretów cesarskich. Od....? stale sejm obraduje w Ratyzbonie. Kompetencje:

Rosja:

Sąd ziemski. 1547 - pierwszy sobór zwołany przez Iwana IV. Organ funkcjonował tylko jeden wiek. 1649 - ostatni sobór. Tylko organ doradczy. Zwołanie zależało od woli cara. Prawo decydowania, kto po śmierci cara obejmie tron. Skład: duchowieństwo - święty sobór, bojarzy, ...?. Kompetencje:

Nie miał lokalnych odpowiedników.

Centralne organy o charakterze wykonawczym: dwór królewski - kanclerz; urzędy nadworne - podczaszy, podskarbi. Rozszerzenie organów królewskich. Dwór królewski > rada królewska:

Liczba ...? była różna w różnych krajach, w zależności od stopniu centralizacji państwa.

Wzorcowy model administracji - Francja. Powstanie służb dyplomatycznych na terenie obcych państw (reprezentacje i wywiad). Prawo piastowania urzędów - uprzywilejowane stany. Zjawisko kupowania urzędów. 1604 - król Francji ogłasza taryfikator cen urzędów. W Rosji wydano podobny dokument o rangach.

15.1.2006

Organy centralne:

Francja:

Rada Wielka...?

Rada ds. finansowych - przewodniczy generalny kontroler finansów

Rada Stanu (zwana tajną) - obrady w gabinecie królewskim, polityka zewnętrzna i

wewnętrzna

Rada Depesz - przewodniczy kanclerz, kilkunastu członków, organ właściwego zarządu

państwem

Rada Handlowa - nadzór i zarząd kolonii

Urzędy 1-osobowe:

Kanclerz - strażnik pieczęci, redakcja pism królewskich

Nadintendent - generalny kontroler finansów od roku...?

4 sekretarzy stanu (państwa) - Francja podzielona była na 4 okręgi od XVI w.

Sekretarze:

6 urzędników zaczęto nazywać ministrami, bo nie podejmowali decyzji sami, lecz w imieniu króla - tak długo jak cieszą się jego zaufaniem

ministrare - służyć, minister - sługa króla

jeśli jakaś osoba zagarniała kilka urzędów, to zaczynała być nazywana pierwszym ministrem

Anglia:

Rada Królewska:

szachownica - organ ds. finansowych, później w roli sądu

rozbudowane sądownictwo

Rada Stanu - król - ...?

Urzędy 1-osobowe:

2 sekretarze stanu (północ, południe) - od ...? wieku jeden zajmował się polityką

wewnętrzną, a drugi zewnętrzną

Niemcy:

Administracja terytorialna (władcy terytorialni). Organy zbliżone do francuskich.

XVI w. - Rada Nadworna Rzeszy (centralny organ sądowy)

Na początku XVI w.: 1500, 1521 - próby utworzenia rządu rzeszy (nieudane)

Rosja:

Organy dzielnicowe niestałe - puti

Bojarzy putni wykonywali określone zadania, po czym tracili funkcje

Po wyzwoleniu spod jarzma tatarskiego:

Duma bojarska - ok. 200 bojarów (tylko tych z przywilejami)

Izba procesowa - ujednolicenie prawa, wyroki - precedensy

Obok dumy organy kolegialne - prikazy (?), tworzone wg różnych kryteriów, np.

rzeczowego, terytorialnego, stąd ich kompetencje się często pokrywały, prikazy dworskie, sądowe

Senat rządzący - stworzony przez Piotra Wielkiego, zastępował cara pod jego nieobecność, car zaczął ograniczać kompetencje senatu, powstał organ kontrolny senatu - prokuratura (oczy i uszy monarchy). W 1922 przywrócono prokuraturę - dla strzeżenia praworządności (pilnowania interesów państwa). Katarzyna II przydzieliła senatowi funkcje sądowe. Obok senatu Piotr Wielki zmienił prikazy, w Rosji wszystko było kolegialne.

Kolegia - rzeczowe kompetencje (przewodniczy prezes, który był członkiem senatu, decyzje kolegialne)

0x08 graphic
Kolegia Wyższe:

Administracja lokalna - nie ma 1 osobowości.

Anglia:

Prawie brak administratorów lokalnych. Istnieli sędziowie pokoju (wybierani spośród społeczności lokalnej, cenzus majątkowy). XVII w. - 1 urząd administratora (lord namiestnik - bezpieczeństwo na drogach publicznych, urząd bezpłatny, reszta spraw sędziowie pokoju). Dopiero w XIX w. pojawia się samorząd lokalny, sędziowie pokoju zaczną odpowiadać za sąd (6-8 członków).

Sąd:

causa maiores - król (nieruchomości, najgroźniejsze przestępstwa)

Struktura sądów:

Procedura sformalizowana (common law).

Precedensy sądu kanclerskiego (słuszność).

Z czasem powstaje jeden sąd.

Utrzymywanie kontaktów między sądami centralnymi a lokalnymi. W Anglii nie było zjawiska partykularyzmu. 6 okręgów - każdy 2 razy do roku wizytowany, stąd nazwa „system sędziowski”. Kilka zespołów przysięgłych (na czczo, aby nie spali). Wieczorem odbywały się bale.

Sądownictwo lokalne:

Szeryf ze strażnikami pokoju. Od końca ...? wieku strażnicy pokoju otrzymali prawo sądzenia. Strażnicy pokoju jeździli po hrabstwach i sądzili.

Przysięgli. Pozwany mógł prosić o odroczenie. 12 rycerzy, którzy poświadczą, która ze stron ma większe prawo do własności. Od XIII w. wykształci się z miejscowych przedstawicieli instytucja przysięgłych (pozostawali dłuższy czas, oceniali). Przysięgli w 3 ławach.

Proces karny - wielka ława (oskarżająca), 23 przysięgłych, werdykt większością głosów, kierowali sprawę do małej ławy.

...? kara twarda i mocna w celu uzyskania zgodny na rozstrzyganie sprawy przez sędziego. ¾ przestępstw było zagrożonych karą śmierci, pozostałe utratą majątku. Przysięgli małej ławy orzekali o winie, kiedy była jednomyślność sędzia orzekał karę. Odbywała się kontrola sędziów i przysięgłych. Jeśli były wątpliwości, podejrzanego zwalniano. W systemie kontynentalnym już poszlaki mogły prowadzić do skazania.

Proces cywilny - ława 8 przysięgłych, wypowiedzi co do faktów.

Źródła prawa:

Obowiązywała zasada, że lepsze jest prawo obowiązujące dłużej. Dopiero od XIII w. władca mógł zmienić prawo.

Więcej było praw zwyczajowych tam, gdzie mniejsze były wpływy prawa rzymskiego. Słabi władcy robili spisy praw zwyczajowych. Szczególnie takie spisy sporządzano we Francji i Niemczech.

Francja:

Niemcy:

Rosja:

Anglia:

29.1.2006

25.2.2006

26.2.2006

11.3.2006

12.3.2006 (20.5.2006)

Proces dowodowy (?)

Zasady najlepiej zrealizowano we Włoszech.

poł. XVIII - do tego czasu stosowano tortury w procesie inkwizycyjnym

w procesie francuskim - tortury wstępne i przygotowawcze (...?)

zniesienie tortur wiązało się z postępem nauk medycznych i myślą oświeceniową

Anglia

Duże odrębności proceduralne w procesie angielskim (inna organizacja sądownictwa, instytucje chroniące prawa obywateli).

Najwyższa instancja - sędziowie pokoju (od XIV do XIX w.), brak wykształcenia prawniczego, brak wynagrodzenia - niezależność od państwa, uprawnienia policyjne, śledcze, brak terenowych organów królewskich, cenzus majątkowy - osoby bogate, stąd nieustanna krytyka, zarzut korupcji; 1-osobowo drobne sprawy, areszt dla podejrzanych, do dyspozycji dla królewskich sądów koronnych.

Pomoc sekretarzy z długoletnią praktyką (5 lat, najczęściej adwokatura).

Przysięgli (12) - pierwotnie świadkowie w procesach o nieruchomości, przekształcają się w organ orzekający.

1679 (?) - podstawa do obrony praw oskarżonego, proces karny w Anglii - publiczny

pierwsze przestępstwo - kara zamieniana na deportację do kolonii, stąd wielu kolonizatorów było notorycznymi przestępcami

koroner - pobierał kary pieniężne na rzecz króla, szukał ciała

Proces trwał krótko - kilkanaście minut, rzadko kilkadziesiąt, przysięgli byli doświadczeni, na czczo, było kilka ich składów. Stosunkowo niewielki udział prawników, dopiero II poł. XVIII w. (reforma instytucji przysięgłych, odebranie uprawnień administracyjnych sędziom pokoju)

Państwo burżuazyjne.

Cechy charakterystyczne ustroju:

zagrożeniem dla demokracji są częste zmiany rządów

ochlokracja (?) - rządy motłochu (pojęcie ze starożytnej Grecji)

Okres do Kongresu Wiedeńskiego - program burżuazji:

parlament - organ pierwszoplanowy (do I WŚ, stąd XIX w. - złoty wiek parlamentu, XX w. - wiek schyłku parlamentu

głowa państwa: król - cesarz, car - prezydent

car - samodzierżawie, system skrajnie centralistyczny, cechy boskie, samowładztwo

król w Anglii - chwalebna, bezkrwawa rewolucja (wypędzenie Jakuba II, tron dla córki Marii i Wilhelma), podpisanie ważnego aktu: bill o prawach - co wolno parlamentowi: ustawodawstwo, podatki, pobór do wojska, a czego nie wolno królowi (później uzupełnienia)

Reguły:

cesarz II Rzeszy (1871 - 1914): rządy osobiste cesarza, duże uprawnienia wojskowe, wyznaczanie kanclerza, odpowiadającego przed parlamentem, a nie przed cesarzem

prezydent (USA) - czasami przejściowo rządziły organy kolegialne: dyrektoriat, konsulat (Francja); pozycja prezydenta ulegała zmianom pod wpływem czynników zewnętrznych i wewnętrznych

okresy:

później dążenia do umocnienia pozycji, przyczyny uzyskania przez prezydenta nadrzędnej roli:

Parlament w państwie burżuazyjnym:

Prawa wyborcze, struktura parlamentów - z podręcznika.

Administracja

Centralna

Kilka modeli w państwie burżuazyjnym:

20



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
powszechna historia ustroju panstwa i prawa
Powszechna historia państwa i prawa, pytania Majer, najstarszy pomnik prawa zwczajowego Francji
powszechna, Historia powszechna panstwa i prawa - notatki, Historia państwa i prawa polskiego - nota
historia powszechna, 3 historia prawa karnego, HISTORIA PRAWA KARNEGO
Powszechna historia prawa - wykłady, 08.01.2013
Powszechna historia prawa - wykłady, 08.01.2013
Powszechna historia prawa - wykłady, Wykłady
historia powszechna, test pow, Katedra Powszechnej Historii Państwa i Prawa
Elementy prawa dla pedagog+-w - wyk+éady - magisterka-wszystko, elementy prawa dla pedagogów
powszechna historia prawa kanonicznego, Ks
historia powszechna, 2 historia prawa prywatnego, HISTORIA PRAWA PRYWATNEGO
Powszechna historia prawa - wykłady, 13.11.2012
Elementy prawa dla pedagog+-w - wyk+éady - magisterka-opracowane, elementy prawa dla pedagogów
powszechna, Historia prawa, Rozdział I Ssystem i źródła prawa sądowego
materiał na DRUGIE koło zaliczeniowe z ćwiczeń z powszechnej historii prawa, Różne gałęzie prawa
zagadnienia ogółem na Powszechną historię państwa i prawa
Powszechna historia państwa i prawa, pytania do Majera, gdzie występowala ustawa 12 tablic

więcej podobnych podstron