Historia Polski w XX wieku


Historia Polski w XX wieku

Antoni Czubiński

1. Stronnictwa i programy polityczne na pocz. XX wieku

A. Lojalizm (konserwatyzm)

- idea współpracy z państwami zaborczymi. Najsilniejsze w zaborze austriackim (Polacy pełnili tam funkcje ministrów).

- Zabór rosyjski - Kazimierz Krzywicki, Erazm Piltz, Włodzimierz Spasowicz, Zygmunt Wielopolski. Czasopismo „Kraj”. Tendencje konserwatywne przejawiali przedstawiciele wielkiego przemysłu i bankowości.

- Galicja - dziennik „Czas”, przywódcy - Kazimierz Badeni, Leon Biliński, Wojciech Dzieduszycki, Andrzej Potocki, Jan Puzyna, Paweł Sapieha, Zdzisław Tarnowski. Konserwatystami też pracownicy UJ. Podolacy - hamowali proces reform społecznych, realizowali plan zachowania wiernopoddańczej postawy wobec cesarza.

- Zabór pruski - Franciszek Kwilecki, Józef Kościelski, Ferdynand Radziwiłł, Florian Stablewski. Pismo „Kurier Poznański”

B. Liberalizm

- tygodnik „Głos”- Jan Popławski, Józef Hłasko, Mieczysław Brzeziński.

- „Przegląd społeczny” o charakterze socjalistyczno - narodowym. Red. Bolesław Wysłouch, współpracowali Z. Balicki i B. Limanowski,

C. Socjalizm:

- kwestia ochrony robotników

- programy socjalistyczne przenoszone na ziemie polskie z państw zaborczych. Najwcześniej - do Galicji - Stowarzyszenie Młodzieży Czeladniczej ku Nauce i Rozrywce - Gwiazda, pismo „Rękodzielnik” (Limanowski, Czerwieński), publikowano broszury,

- 1878 - 1879 - pierwsze kółka socjalistyczne w Warszawie (Hłasko, Kobylański, Płaskowick, Waryński)

- 1878 - Program Brukselski.

- 1881 - B. Limanowski - „Lud Polski” - walka o równość społeczną i walka o wyzwolenie narodowe.

- 1882 - Międzynarodowa Socjalno - Rewolucyjna Partia „Proletariat” Ludwika Waryńskiego. - organizacja jednolita klasowo i ponadnarodowa, zerwanie z walką o wyzwolenie. Do 1886. Przywódców uwięziono.

- 1892 - Polska Partia Socjalno - Demokratyczna Galicji PPSD. Tygodnik „Naprzód”, partia legalna

- 1892 - Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich w Paryżu (ZZSP). Pismo „Przedświt”

- 1892 - Polska Partia Socjalistyczna w Królestwie (PPS), pismo „Robotnik”, potem PPS także w zaborze pruskim

- 1889 - organizacje socjalistyczne weszły do II międzynarodówki. Program minimum i maksimum.

- przywódcy polskiego socjalizmu: Ignacy Daszyński, Bolesław Limanowski, Stanisław Mendelson, Stanisław Wojciechowski, Aleksander Dębski, Bolesław Jędrzejowski, Feliks Perl, Leon Wasilewski

- 1892 - Piłsudski wstąpił do PPS.

- 1893 - Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy - Róża Luksemburg, Julian Marchlewski. Zwalczała PPS. Pogląd, że oderwanie ziem polskich od zaborczych spowoduje ich regres i że odbudowa Państwa polskiego jest niecelowa i nierealna. Spór z PPS w 1986.

D. Ruch ludowy:

- 1875 - ks. Stojałowski - pisma „Wieniec” i „Pszczółka”

- Wysłouch - „Przegląd społeczny”, „Przyjaciel ludu”

- 1895 - Stronnictwo Ludowe, przewodniczącym Stapiński.

- 1895 - Witos tworzy PSL, rolnik, został posłem do parlamentu Austrii

E. Ruch Narodowy:

- 1887 - broszura Miłkowskiego

- 1887 - Powołano tajną Ligę Polską. Program walki o odbudowę niepodległego państwa polskiego. Na czele Centralizacja z Miłkowskim - Jeżem na czele

- Konspiracyjny Związek Młodzieży Polskiej ZET , do 1890 skupiał socjalistów i narodowców. Przewodniczącym w Warszawie został Roman Dmowski. Rozłam w Zecie - Zet podporządkował się Lidze Polskiej.

- Dmowski przekształcił Ligę Polską w Ligę Narodową w 1891 - walka w obronie narodu, ale odrzucał ideę powstania zbrojnego.”Przegląd Wszechpolski”

- 1897 - Stronnictwo Demokaratyczno - Narodowe

- KPP - Komunistyczna Partia Polski - Partia komunistyczna założona 16 grudnia 1918 roku na zjeździe połączeniowym SDKPiL i PPS-Lewicy, rozwiązana przez Komintern 16 sierpnia 1938 w ramach wielkiej czystki w ZSRR.

II RZECZPOSPOLITA

1. Odbudowa niepodległego państwa polskiego 1918 - 1921

- po klęsce państw zaborczych większe możliwości usamodzielnienia się państwa

- najlepsza koniunktura w Galicji

- 28.10.1918 - powołano w Krakowie Polską Komisje Likwidacyjna „PKL” z Witosem na czele (przywódcą PSL PIAST) - jej władza obejmowała tylko Galicję Zachodnią.

- Bolesław Roja organizował wojsko polskie w Krakowie,

- Galicja Wschodnia - Ukraińcy, nie chcą dopuścić Polaków do głosu, 1 listopada 1918 powstanie zbrojne i kilka dni później proklamowano utworzenie Zachodnio Ukraińskiej Republiki Ludowej - wybuch wojny polsko - ukraińskiej. Walki o Przemyśl, Lwów (orlęta lwowskie),

- Śląsk Cieszyński i wystąpienia Czechów.

- 7.11.1918 - na terenie austriackiej okupacji Królestwa w Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej (piłsudczycy na czele). Szefem rządu Ignacy Daszyński, siły zbrojne miał tworzyć Edward Rydz - Śmigły

- 11.11.1918 - zakończenie wojny i decyzja o wycofaniu wojsk niemieckich z terenów wschodnich do granicy sprzed wybuchu wojny - tylko z ziem byłego zaboru rosyjskiego. Na terenie zaboru pruskiego o rozbrojeniu nie było mowy - obiecał to nawet Niemcom Piłsudski, który przebywał w tym czasie w więzieniu w Magdeburgu. W zamian za te obietnice Piłsudski mógł wrócić do Warszawy specjalnym pociągiem - 10.11.

- 10/11.11.1918 - Porozumienie Piłsudskiego z niemiecką radą żołnierską w Warszawie. Niemcy zaproponowali przerwanie akcji rozbrojeniowej wojsk niemieckich i zgodzili się pozostawić Polsce cały sprzęt wojskowy i magazyny w zamian za możliwość swobodnego powrotu do kraju,

- Zamieszanie w Polsce na jesieni 1918 - Rydz Śmigły podjął gotowość współpracy z Piłsudskim. Piłsudski nie uznał nadanego Rydzowi Śmigłemu stopnia generalskiego.

- 11.11.1918 - przejęcie przez Piłsudskiego dowództwa nad wojskiem z rąk Rady Regencyjnej.

3. II Wojna światowa

4. Okres uzależnienia od Związku Radzieckiego 1945 - 1989

A. TYMCZASOWY RZĄD JEDNOŚCI NARODOWEJ 1945 - 1947.

- Dwuwładza w Polsce - do czerwca 1945 Polskę reprezentował rząd w Londynie, ale Delegatura Rządu na Kraj znajdowała się w Polsce oraz od 1944 działał PKWN, od 1 stycznia 1945 jako Rząd Tymczasowy.

- Stanowisko Stalina wobec Polski - oskarżał rząd polski o nieprzychylność wobec ZSRR. Budowa systemu bezpieczeństwa. Początkowo chciał z Polski zrobić kolejną republikę Rad, ale wycofał się z tego pomysłu i dążył do stworzenia dla polski samodzielnego rządu, ale formalnie uzależnionego od Rosji (Stalin jako przywódca całego ruchu komunistycznego w Europie miał bardzo duże poparcie).

- 1941 - powstanie Polskiej Partii Robotniczej. Nawiązanie do tradycji komunistycznych, nowy program działania, deklaracja wejścia do Międzynarodówki Komunistycznej (formalnie rozwiązanej w 1943). Przywódcy PPR głosili hasła walki o odbudowę państwa polskiego, ale nie tego sprzed 1939 ale lepszego. Krytyka rządów sanacji, nawiązanie do konstytucji marcowej z 1921 roku. Zapowiadali radykalne reformy rolne i likwidację wielkiej własności ziemskiej, nacjonalizację przemysłu, banków
i handlu. Przekonanie, że tylko sojusz z ZSRR może dać Polsce bezpieczeństwo i trwałość. Zapowiedziano przesunięcie granicy państwa do linii Odra - Nysa Łużycka, zapowiadano likwidację Prus Wschodnich i Wolnego Miasta Gdańska, zaokrąglenie granic państwa i umocnienie sojuszu
z ZSRR i Czechosłowacją. Nawiązanie do KPP - do Komunistycznej Partii Polski, ale zrzeszała ludzi
o różnych poglądach.

- Wokół PPR powstał blok partii i stronnictw - blok demokratyczny. W jego skład wchodziły: Odrodzona PPS, Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne. Różne grupy nacisku w PPR.

- Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego' (PKWN) - samozwańczy[1] tymczasowy organ władzy wykonawczej w Polsce po II wojnie światowej, działający od 23 czerwca 1944 do 31 grudnia 1944, na obszarze wyzwalanym spod okupacji niemieckiej - pomiędzy przesuwającą się linią frontu sowiecko-niemieckiego a Linią Curzona. PKWN został powołany w Moskwie (zob. rząd marionetkowy) i funkcjonował pod polityczną kontrolą Józefa Stalina. Zdominowany był przez komunistów polskich i realizował politykę ZSRR w Polsce. Na powstanie PKWN mieli dominujący wpływ komuniści z Centralnego Biura Komunistów Polskich, jednak ostateczną decyzję o jego powstaniu podjął Józef Stalin

- 26.07.1944 - ZSRR zawarł z PKWN poufna umowę, na mocy której wyraził on zgodę na wytyczenie granicy polsko - radzieckiej wzdłuż tzw. Linii Curzona, rząd rosyjski zobowiązał się do wspierania Polaków w walkach o granicę z Niemcami.

- o7/08.1945 - Konferencja w Poczdamie w sprawie granic (Wielka Trójka). Na wniosek Stalina zaproszono nawet delegację polska, która mogła wygłosić swój pogląd na temat granic. Ustalenia poczdamskie miały tylko tymczasowy charakter - ostatecznie granice wytyczyć miała konwencja pokojowa. Wyrażono zgodę na wysiedlenie ludności niemieckiej z ziem polskich. Akcja zasiedlania tych terenów ludnością polską realizowana od wiosny 1945 za zgodą ZSRR, ale bez zgody innych mocarstw koalicji antyhitlerowskiej.

- latem 1945 utworzono Polskie Stronnictwo Ludowe (zwolennicy Mikołajczyka), była to opozycja względem PPR.

- 21.04.1945 - Rząd Tymczasowy zawarł z ZSRR układ o przyjaźni, sojuszu i powojennej współpracy na 20 lat.

- 28 czerwca 1945 Bolesław Bierut (przewodniczący KRN) powołał do życia Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej - zlikwidowanie dwuwładzy. Wybory odbyły się dopiero w 1947. Największy wpływ na sytuację w Polsce - nie społeczeństwo ale ZSRR ze Stalinem na czele. Stalin już w 1939 zapowiedział, że Polska nie zostanie odbudowana w dawnej formie.

Na czele Tymczasowego Rządu - Edward Osóbka - Morawski. Wicepremierami - Stanisław Mikołajczyk z SL i Władysław Gomułka z PPR. Rząd koalicyjny tylko na papierze, faktycznie całkowicie podporządkowany PPR.

- 16 sierpień 1945 - układ graniczny z ZSRR. Rozpoczęto przesiedlanie ludności i wytyczanie granic w terenie.

- Spół o Spisz i Orawę z Czechosłowacją. Czechosłowacja postulowała o granice sprzed wojny, więc Śląsk Zaolziański nie wchodził by w skład Polski, który Polska zajęła w 1938. Spór także o Kotlinę Kłodzką na terenach poniemieckich. Ostateczne porozumienie w tej sprawie osiągnięto dopiero w 1956 roku.

- Polska po wojnie pomniejszona, ale zyskała tereny uprzemysłowione a straciła słabo zaludnione na Wschodzie. Jednak w opinii publicznej Ziemie Odzyskane na Zachodzie były ziemiami obcymi, niemieckimi. Ziemie kresowe zaś zajmowały bardzo ważne miejsce w świadomości polskiej. Idea przesiedlenia ludności - bardzo trudna ze względu na przywiązanie do ziemi. Bilans migracji powojennej ujemny - więcej opuszczało kraj niż wracało. Bardzo duży przyrost naturalny.

- Państwowy Urząd Repatriacji (PUR), Polski Związek Zachodni, Instytut Zachodni - zajmowały się przesiedleniami ludności.

- 13.11.1945 - powołano Ministerstwo Ziem Odzyskanych z Gomułką na czele. Bardziej energiczna akcja osiedleńcza.

- 6.09.1945 - Dekret PKWNu w sprawie przejęcia przez państwo bez wykupu gospodarstw rolnych przekraczających 100 ha lub 50 ha. Zaczęto tworzyć gospodarstwa państwowe, parcele, uzupełnienia gospodarstw małorolnych (upełnorolnienia). Reforma poparta przez PSL.

- 1944 - 1945 - przejmowanie zakładów przemysłowych opuszczonych przez swoich właścicieli. Dyskusja o nacjonalizacji przemysłu. 3.01.1946 - uchwała KRN-u o przejęciu przez państwo przedsiębiorstw przemysłowych zatrudniających na zmianę więcej niż 50 osób. Zakłady niemieckie przejmowano bez odszkodowania, a właściciele polscy otrzymywali odszkodowanie w papierach wartościowych. Do 1948 znacjonalizowano prawie 6 tysięcy zakładów.

- w 1945 powołano NARODOWY BANK POLSKI - bo Bank Polski pozostał na emigracji, NBP dostał prawo emisji pieniądza - złoty polski uznany za równowartość dolara. Określono sztywne zasady wymiany pieniądza, można było wymienić tylko 500 marek na 500 złotych - większość ludzi w ten sposób straciła wiele oszczędności nagromadzonych podczas okupacji.

- 10.11. 1945 - powołano do życia CUP - Centralny Urząd Planowania. Przewodniczącym socjalista Czesław Bobrowski - idea wdrażania centralnego planowania. Całością spraw ekonomicznych zajmował się KOMITET EKONOMICZNY RADY MINISTRÓW (KERM) z Hilarym Mincem na czele. Zaczęto przygotowywać plany rozwoju gospodarczego na najbliższe 12 lat. Budowa mieszkań,

- Przywrócono powszechny obowiązek szkolny i wolny zapis na studia. Brakowało nauczycieli - stanowisko nauczyciela niekwalifikowanego, który ucząc już uzupełniał zaocznie swoje wykształcenie. Podjęto akcje likwidowania analfabetyzmu

- UNRRA - Administracja Narodów Zjednoczonych do Spraw Pomocy i Odbudowy pomagała w zaopatrzeniu Polsce - DOSTAWY- żywność, ubrania - wartość dostaw w 1946 wynosiła 22% dochodu narodowego Polski

- 1946 - wysoka inflacja 38 %- szybki wzrost cen wolnorynkowych. Trudna sytuacja,

- antyrządowe stanowisko KOŚCIOŁA - kard. August Hlond. Papież nie zdecydował się na tworzenie nowych parafii na Ziemiach Odzyskanych, bo formalnie te tereny należały jeszcze do Niemiec. Silny antagonizm polsko - niemiecki i kościelno - państwowy. Watykan zgodził się na utworzenie tymczasowych instytucji kościelnych.

- polski rząd emigracyjny kontynuował swoją działalność, jednak jego działanie było już bardzo ograniczone, bo na arenie międzynarodowej uznawany już był Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. Polska została przyjęta też do ONZ. Rząd jedności podtrzymywał dobre stosunki z ZSRR ale starał się też nawiązać bliższe kontakty z Wielką Brytanią, Francją i USA. Od 1946 roku zmiana nastawienia państw europejskich wobec ZSRR (od polityki ustępstw do konfrontacji) - dochodzi do ZIMNEJ WOJNY. Ten fakt zmusił Polskę do ustawienia się po stronie ZSRR, problem z granica zachodnia Polski (powolne działania na Ziemiach Odzyskanych związane z tą niepewnością) Polska zaczęła się przekształcać w tubę radzieckiej polityki zagranicznej, co ograniczało wiarygodność rządu wobec mocarstw zachodnich.

- 30.06.1946 - referendum ludowe w Polsce - dużo szumu w związku z wynikami i sterroryzowanie społeczeństwa. Walka polityczna w Polsce i znaczny podzial społeczeństwa.

- 19.01.1947 - Wybory do Sejmu Ustawodawczego - PSL przekształciło się w partię opozycyjną wobec bloku montowanego przez PPR. Przeciw PPR występowała także chadecja (zabiegała o legalizację Stronnictwa Pracy z Karolem Popielem na czele). Rozwiązano Delegaturę Rządu na Kraj, ale nadal działały konspiracyjne oddziały zbrojne zwalczające nowy rząd. Z inicjatywy PPR dokonano rozłamu w PSL tworząc „Nowe Wyzwolenie”. Związki zawodowe utworzyły Blok Stronnictw Demokratycznych (Związek Walki Młodych, Organizację Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, Związek Młodzieży Demokratycznej). Działającym legalnie przeciwnikiem Bloku był PSL. Referendum dowiodło, że PSL jest poważną przeszkodą dla lewicy - ograniczono jego działanie za pomocą aresztowań. Wielu Żydów w rządzie.

WYBORY: frekwencja prawie 90%, 80% głosów na Blok Stronnictw Demokratycznych - podejrzenie sfałszowania wyborów, bo to stronnictwo nie miało wystarczającego poparcia - dysponowało terrorem i wojskiem. (może pod naciskiem Stalina)

- Problem z Żydami - 4 lipca 1946 - Pogrom kielecki. Zamordowano 41 osób. Zrzucano odpowiedzialność na opozycję, a opozycja na rząd. Oskarżenia Rządu przez opozycje o „Żydokomunę”.

- 09.1946 - KRN podjęła uchwałę o przystąpienia do realizacji 3 - letniego planu odbudowy Polski. W 1947 sejm uchwalił ustawę o planie 3 - letnim. Założenia przygotowane przez CUP. W przemyśle planowano przekroczyć produkcję sprzed wojny, a w rolnictwie zamierzano osiągnąć 110 % produkcji.

- 1947 - Prawo obywateli do pracy - likwidacja zjawiska bezrobocia. Ograniczano sektor prywatny na rzecz państwowego. Rozbudowa spółdzielni handlowych.

B. BUDOWA STALINOWSKIEGO MODELU SOCJALIZMU 1948 - 1955

- Nowy Rząd:

- polaryzacja sytuacji

- Stalin - eliminacja opozycji - walka z PSL i Mikołajczykiem. W październiku pod wpływem zastraszenia Mikołajczyk potajemnie uciekł z kraju do USA. Dekompozycja PSLu. 1949 połączenie PSL ze Stronnictwem Ludowym - powstało Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL)

- 1947 - Konferencja w Szklarskiej Porębie - zjazd partii komunistycznych i robotniczych Europy. Powołano do życia Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych - miało kontrolować poszczególne partie.

- Usunięcie Gomułki - nie miał dobrych układów z ZSRR, bardziej myślał o interesach Polski, w 1948 grupa polityków z Bierutem, Bermanem, Mincem i Zambrowskim na czele oskarżyła Gomułkę za odchylenie prawicowo - nacjonalistyczne i doprowadziła do odsunięcia go z kierownictwa partii i rządu.

- Bierut i PPR uznali priorytet internacjonalizmu i układu z ZSRR. Swoje działania całkowicie podporządkowali Stalinowi.

- 1948 - wymuszono na PPS zjednoczenie z PPR w celu stworzenia jednej, rewolucyjnej partii robotniczej. Wyeliminowano przy okazji kilkuset tysięcy członków oskarżonych o tendencje nacjonalistyczne i oportunistyczne. Zwiększanie liczebności PPR. PPR wchłonęło PPS i narzuciło swój program. Powstała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR) . Odwoływała się do frazeologii komunistycznej (komuniści uważali, że w jednym kraju może być tylko jedna partia polityczna). Obok PZPR pozostawały nadal stowarzyszenia i związki, ale już nie partie!

- PZPR - panował w niej centralizm demokratyczny. Najwyższą władza w partii był zwoływany co kilka lat zjazd delegatów wybieranych oddolnie. Pomiędzy zjazdami władza należała do wybranego przez kolejny zjazd KOMITETU CENTRALNEGO - skupiał kilkudziesięciu członków i zbierał się co 3-4 miesiące. Na bieżąco partią kierowało BIURO POLITYCZNE, organem wykonawczym - SEKRETARIAT KOMITETU CENTRALNEGO. Sejm państwa utracił przyznane przez Małą Konstytucje uprawnienia i przekształcił się w organ wykonawczy BIURA POLITYCZNEGO KC PZPR. Biuro Polityczne decydowało o składzie sejmu. Urzędnicy zwani APARATEM PARTYJNYM. Zapleczem kadrowym - Związek Młodzieży Polskiej (ze zjednoczenia dotychczasowych organizacji młodzieżowych). KC PZPR przejęło faktyczną politykę państwa.

- początkowo system demokracji ludowej (jako system pośredni miedzy kapitalizmem a socjalizmem), tolerowano własność prywatną i spółdzielcza. Wraz z przejęciem władzy przez PZPR decyzja o wprowadzeniu socjalizmu w Polsce. Propagowano założenia marksizmu, leninizmu interpretowanych przez Stalina, coraz większe znaczenie cenzury (propaganda państwowa), socjalizm polski miał się wzorować na rosyjskim, polityka kolektywizacji rolnictwa i uprzemysłowienia państwa, szeroka działalność polityczno - wychowawcza (modyfikacja historii), krytyka bohaterów narodowych, zwalczanie wpływu Kościoła. Akcja oczyszczania społeczeństwa z ludzi podejrzanych i ideologicznie niepewnych. Polacy obowiązkowo mieli uczyć się rosyjskiego (Towarzystwo Przyjaźni Polsko - Radzieckiej)

- REPRESJE - Już w ramach PKWN stworzono RESORT BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO - kier. Radkiewicz. W wojsku - Główny Zarząd Informacji. Całość systemu bezpieczeństwa kontrolowali politycy radzieccy z Berią na czele. Zaostrzanie systemu represji.

- 1949 - odwołanie marszałka Michała Żymierskiego ze stanowiska ministra obrony i powołano Marszałka Konstantego Rokossowskiego. W 1952 został wicepremierem. Armia polska została opanowana przez radzieckich oficerów i wtopiona w system wojenny ZSRR. Polska zmilitaryzowana. Wojna Rosji z Koreą rozpoczęta w 1950 roku spowodowała „niby stan wojenny w Polsce” .

- walka z klerem i Kościołem, 25.09.1953 aresztowanie kard. Stefana Wyszyńskiego.

- 1949 - Powstanie NATO - Pakt Północno - Atlantycki. Miał charakter obronny, ale władze ZSRR uważały, że ma charakter agresywny wobec Rosji. W 1955 do Nato przyjęto RFN. W odpowiedzi na to Rosja powołała Układ Warszawski o charakterze obronnym - militaryzacja kraju.

- 1949 - z inicjatywy ZSRR powołano Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej RWPG. Plany gospodarcze miały być skoordynowane z planem ZSRR.

- 1949 - Plan 6 letni budowy socjalizmu w Polsce. Zatwierdzony w 1950 roku. Zakładał budowę nowych zakładów przemysłowych, przebudowę systemu rolnego. Wszystko oparte o technologie radzieckie. Planowano budowę Nowej Huty koło Krakowa. Powstawały PGRy - od 1 stycznia 1949 z połączenia państwowych nieruchomości ziemskich i państwowych zakładów hodowli koni i roślin. Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego wyznaczała limity do wykonania. Problemy z zakładaniem spółdzielni na wsiach. Nakładając wysokie podatki niszczyli drobne rzemiosło.

-28.10.1950 - Reforma pieniądza. 3 złote nowe za 100 zł starych. Ludność straciła 2/3 swoich dochodów. Nowy złoty został formalnie zrównany z rublem. Wprowadzono także pojecie złotego dewizowego - siła nabywcza ¼ dolara, złoty fikcyjny, istniał do 1982. Zakaz posiadania obcej waluty. Cel - opanowanie inflacji - nie udało się, inflacja rosła nadal.

- 1952- konstytucja - wprowadzenie nowej nazwy państwa - Polska Rzeczpospolita Ludowa.

- 03.1954 - nowym pierwszym sekretarzem partii został Bolesław Bierut, zrezygnował ze stanowiska szefa rządu. Premierem został na wiele lat Jozef Cyrankiewicz.

C. PRZEMIANY SPOŁECZNO - POLITYCZNE LAT 1955 - 1956

- 1953 śmierć Stalina i zmiany w polityce ZSRR, na XX zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego w 1956 poddano krytyce dogmaty Stalinowskie (ODWILŻ)

- Po Stalinie - sekretarzem generalnym został Nikita Chruszczow.

- pod wpływem wiadomości nadawanych przez Radio Wolna Europa doprowadzono do rozwiązana Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i utworzono Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.

- FRAKCJA Puławska w KC PZPR podjęła kroki zmierzające do destalinizacji, głównie politycy odpowiedzialni dotychczas za wprowadzanie stalinizmu w Polsce.

- FRAKCJA NATOLIŃSKA - żądała napiętnowania rodzimych stalinowców, idea odwołania się do Gomułki, jako polityka, który nie opowiedział się za stalinizmem.

- 12.03.1956 - śmierć Bieruta - I sekretarza KC PZPR, jego stanowisko objął Edward Ochab (konserwatysta)

- rosnąca popularność Gomułki. Rozruchy w kraju - 28.06.1956 - poznański czerwiec. Ochab zaczyna się przekonywać do Gomułki, wycofuje zarzuty kierowane pod jego adresem (anulowane całkowicie w 1959)- Gomułka powraca do PRPR.

- październik 1956 - VII plenum KC PZPR - pomysły zmian, interwencja radziecka - pomyślne rozmowy. Na plenum wybrano nowy zarząd Partii z Gomułką na czele (pierwszym sekretarzem był do 1970 roku) . Nie wybrano do niego Rokossowskiego ani ludzi sympatyzujących z Rosją.

- Wydawać by się mogło, że Polska odzyskała niezależność, jednak dalej musiała liczyć się z polityka radziecką. Polska pozostała członkiem RWPG i Układu Warszawskiego. Pewna samodzielność kraju w polityce wewnętrznej, ale polityka zewnętrzna zupełnie zależna od ZSRR.

- polityka zagraniczna - zajmował się nią Gomułka i też premier Cyrankiewicz. Poważną rolę odgrywał także minister spraw zagranicznych - Adam Rapacki

- wydarzenia z 1955-56 spowodowały upadek wielu spółdzielni na wsiach, Gomułka nie przymuszał chłopów do kolektywizacji.

- 1957 - Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich - cel - ożywienie gospodarcze tych terenów

- 1957 - zamknięcie studenckiego pisma „Po porostu” - za wnoszenie fermentu do społeczeństwa.

- 1956 - uruchomiono Warszawski Ośrodek Telewizyjny i zaczęto nadawać program 5 dni w tygodniu, od 1961 cały tydzień po kilka godzin dziennie. W 1960 powstał Komitet do spraw Radia i Telewizji (prezesem Sokorski)

- Gomułka - tendencje nacjonalistyczne. W 1949 utworzono Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, usuwano stopniowo Żydów z piastowanych stanowisk partyjnych, Wiceminister Mieczysław Moczar - nacjonalista, hasło usunięcia ludzi, którzy nie walczyli w kraju ale przyszli ze Wschodu (zakamuflowany atak na pozycje aktywu pochodzenia żydowskiego, który powrócił po wojnie wraz z Armią czerwoną do Polski i przejął kierowniczą rolę w państwie.)

- opozycja lewicowa - w 1964 Jacek Kuroń i Karol Mondzelewski podjęli krytykę kierownictwa partyjnego z pozycji lewackich, zarzucając mu odejście od zasad marksizmu - leninizmu. Ogłosili Manifest, za co zostali aresztowani i usunięci z partii.

- 1967 - fala nagonki antyżydowskiej w Polsce - sytuacje zaostrzono w 1968 po wydarzeniach marcowych (protesty studentów w sprawie wystawiania Dziadów Adama Mickiewicza w Teatrze Narodowym) - Moczar podsycał sytuację, bo myślał, że takie ruchy pomogą mu spowodować obalenie Gomułki i przejęcie władzy.

Emigracje polityczne - paszporty bez możliwości powrotu do Polski. Emigracja głównie do Austrii, Szwecji i Francji (postrzeganie Polski jako państwa antysemickiego)

- 28.10.1956 - uwolnienie kard. Wyszyńskiego. Porozumienie Państwa z Kościołem. Kościół - naciski na władzę o możliwość budowy nowych świątyń, manifestacje religijne. Narastanie konfliktu. W 1957 utworzono Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, usunięto religię ze szkół (uczono religii w punktach katechizacyjnych poza szkołą). Spór o Milenium - tysiąclecie państwa.

- Gomułka - tysiąc szkół na tysiąclecie (tysiąclatki - zbudowano 1417 szkół) - powołano specjalny Komitet Naukowy Obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego pod przewodnictwem Tadeusza Kotarbińskiego (przeciwstawienie się obchodom kościelnym tysiąclecia)

- Gomułka - plan gospodarki samowystarczalnej, bez zaciągania jakichkolwiek pożyczek zagranicznych

- 1950 - Układ w Zgorzelcu z NRD - NRD uznała granice polsko niemiecką na Odrze i Nysie Łużyckiej. Ale RFN nie chciała uznać tej granicy. Gwarantem granic Polskich była tylko ROSJA>

- sierpień 1970 - RFN podpisała układ polityczny z ZSRR a następnie z Polską o normalizacji wzajemnych stosunków. Sukces Gomułki, uznanie granicy Polski na zachodzie.

- 1970 - decyzja PZPR o regulacji cen dla zyskania środków na planowaną reformę gospodarcza. Ceny na towary powszechnego spożycia zostały wysoko poniesione, masowe protesty ludności. Strajk ekonomiczny na Terenie Gdańska 14.12.1970 (Gomułka i Kliszka uznali to za kontrrewolucję) - decyzja o stłumieniu strajku przy pomocy sił zbrojnych (Pacyfikacja Wybrzeża)

- 19.12.1970 - biuro polityczne KC PZPR doprowadziło do dymisji Gomułki oraz dokonało generalnych zmian w rządzie. Rządy Gomułki i Cyrankiewicza nazywano „dyktaturą ciemniaków”

- 10.1964 - obalenie Chruszczowa w Rosji. Breżniew na czele, brak zaufania do Gomułki.

D. DEKADA GIERKA - JAROSZEWICZA (1971 - 1980)

- 20.12.1970 - VII Plenum KC PZPR odwołało Stanisława Gomułkę, Zenona Kliszkę, Bolesława Jaszczuka, Mariana Spychalskiego i Ryszarda Strzeleckiego. Stanowisko I Sektretarza objął Edward Gierek (sprawy ogólne) - na jego wniosek do KC PZPR dokooptowano Edwarda Babiucha (sprawy kadrowe i organizacyjne partii), Piotra Jaroszewicza (praca rządu), Mieczysława Moczara, Stefana Olszowskiego i Jana Szydlaka.

- 23.12.1970 - Piotr Jaroszewicz powołany na premiera, a Mariana Spychalskiego na stanowisko przewodniczącego Rady państwa, potem został nim Henryk Jabłoński.

- luty 1971 odwołanie Czesława Wycecha z funkcji marszałka sejmu, powołując Stanisława Gucwę.

- rewizja systemu płac

- odmłodzenie kadr partyjnych - do rządów doszli ludzie wychowani już w PRLu

- współpraca nowej ekipy rządzącej z Francją, RFN i USA - liczne pożyczki zagraniczne na inwestycje (np. Huta Katowice)

- 1971 - 73 - „Polska placem budowy” - budowano zakłady przemysłowe, mieszkania, ośrodki wypoczynkowe, stadiony i drogi - podniesienie stopy życiowej ludności. Propaganda o dynamicznym rozwoju Polski, że jest w 10 najlepiej rozwijających się krajów świata.

- 1973 - Wojna na Bliskim Wschodzie i kryzys paliwowy na świecie, potem kryzys walutowy. Trudności ze zbytem produktów, bardzo duży przyrost naturalny - brakuje mieszkań, niedobór środków spożywczych - tanie, ale bardzo mało (kolejki i „stacze”)

- 28.05.1975 - nowy podział administracyjny kraju - 49 województw.

- 19.12.1975 - Komisja Nadzwyczajna do opracowania projektu nowej konstytucji, z przewodniczącym Rady Państwa Henrykiem Jabłońskim na czele.

- 10.02.1976 - uchwalenie konstytucji. Stwierdzono w niej, że Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym, PZPR przewodnią siła społeczeństwa. Potwierdzono także przyjaźń z ZSRR - wytworzyła się wokół tych postanowień opozycja polityczna.

- 24.06.1976 - podniesiono ceny - cukru o 100%, mięso o 68%, masła i serów o 50%, drobiu o 30%. Odpowiedzią na to były protesty - załogi Zakładów Metalowych w Radomiu (ZOMO spacyfikowało miesto), Ursusa w Pruszkowie (przyspawano wagony do torów kolejowych), Petrochemii w Płocku.

- 25.06.1976 - Wystąpienie premiera Jaroszewicza w TV - oświadczył, że podwyżki nie będzie, że to tylko była taka propozycja. Podwyżki anulowano. Kompromitacja Jaroszewicza i utrata zaufania - chciał poddać się do dymisji, ale mu Gierek na to nie pozwolił.

- represje wobec strajkujących robotników. 23.09.1976 w Warszawie zawiązano Komitet Obrony Robotników (KOR) i ogłosili apel wzywający do zaprzestania represji.

- 1977 - Polska wpadła w pułapkę zadłużeniową - nie można było już dostać nowych pożyczek, brakowało środków na spłatę odsetek od zaciąganych kredytów. Rozpoczęte inwestycje nie były ukończone. Nastąpiło obniżenie płac realnych w przemyśle i budownictwie. Spadała popularność rządu (krytyka bezpośrednio Jaroszewicza odpowiedzialnego za gospodarkę). Od 1971 strajki ekonomiczne,

- 28.06.1972 - stała polska administracja kościelna na Ziemiach Odzyskanych- Papież Paweł VI

- 1.10.1977 Gierek z wizytą u papieża - do tej pory żaden komunista tego nie zrobił.

- 16.10.1978 - Karol Wojtyła papieżem Janem Pawłem II. W 1979 pierwsza pielgrzymka do Polski - jej wydźwięk polityczny.

- 18.02.1980 - dymisja Jaroszewicza. Premierem został EDWARD BABIUCH.

- 1976 - po wycofaniu się z planowanej podwyżki cen rząd wprowadził podział tzw. masy towarowej na towary o niższej jakości (po starej, niskiej cenie) i towary wyższej jakości (po wyższych, komercyjnych cenach). Towarów tanich było mało i trudno było je dostać, a ceny towarów komercyjnych były bardzo wysokie - w odpowiedzi na to strajki robotników w Mielcu i Tczewie, fala strajków objęła 177 zakładów pracy.

E. OKRES DWUWŁADZY (1980 - 1981)

- 14.08.1980 - strajk w stoczni Gdańskiej- początkowo o charakterze czysto ekonomicznym, żądano podwyżki płac. 16/17.08.1980 do strajku przyłączyły się inne zakłady i powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS) z Lechem Wałęsą na czele. Strajk przybrał ogól polski charakter. Postulaty startujących obejmowały 21 żądań (uznanie przez partię wolnych związków zawodowych, uwolnienie więźniów politycznych, zniesienie cenzury)

- Władze zaniepokojone strajkiem powołały do życia Antykryzysowy Zespół Partyjno - Rządowy ze Stanisławem Kanią na czele. (przedstawiciel resortów siłowych KC PZPR)

- 18.08.1980 - Gierek wystąpił w TV i zapowiedział przeprowadzenie regulacji cen i płac i wezwał strajkujących do powrotu do pracy - wezwania robotnicy nie posłuchali.

- zmiany personalne w KC PZPR - odsunięcie od władzy Babiucha, Łukaszewicza, Szydlaka i Wrzaszczyka.

- 25.08.1980 - szefem rządu został Józef Pińkowski. Wicepremierami - Henryk Kisiel, Aleksander Kopeć, Tadeusz Grabski

- 30.08.1980 - Komisja Rządowa z Kazimierzem Barcikowskim na czele podpisała porozumienie z MKS w Szczecinie. Strajki chwilowo zostały przerwane. W zakładach zaczęto tworzyć wolne związki zawodowe.

- 17.09.1980 - przedstawiciele związków zawodowych w Gdańsku powołali do życia Krajową Komisję Porozumiewawczą (KKP) Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „SOLIDARNOŚĆ” (NSZZ „SOLIDARNOŚĆ”). Przewodniczącym KKP został Lech Wałęsa. Podczas rejestracji związku kazano im podpisać konstytucję z 1976 roku (a tam zapis o tym, że może być tylko jedna partia PZPR) - związkowcy uznali to za prowokację, wzywano do dalszych strajków, dla wymuszenia rejestracji związku na swoich zasadach.

- Szeregi NSZZ Solidarność szybko rosły, ostra krytyka rządu i PZPR,

- 09.1980 - politycy skupieni wokół Stanisława Kani zmusili Gierka do ustąpienia ze stanowiska I sekretarza partii. Stanowisko sekretarza objął KANIA.

- 10.11.1980 - zatwierdzenie statutu NSZZ Solidarność.

- obawy w krajach sąsiedzkich o to, że Solidarność w Polsce obali system polityczny w Polsce. W ZSRR powołano specjalną komisję - Komisję Biura Politycznego KC PZPR do kontrolowania sytuacji w Polsce.

- 1-3.12.1980 - spotkanie w Bukareszcie ministrów obrony państw Układu Warszawskiego - planowano interwencję w Polsce („Sojusz 80”) - żeby 8.12.1980 wprowadzić do Polski wojska radzieckie, czechosłowackie i enerdowskie. 5.12 spotkanie w tej sprawie w Moskwie. Tymczasem wywiad USA dowiedział się o tych planach - prezydent Jimmy Carter wystosował ostrzeżenie do Breżniewa. Decyzja o wkroczeniu wojsk rosyjskich do Polski została odwołana

- Breżniew „na razie nie będziemy wchodzić, ale jak sytuacja będzie się komplikować to wejdziemy”

- Nieustanne strajki, podkopywanie władzy w Polsce przez działania „Solidarności”, kryzys zaopatrzeniowy, brak wymiany handlowej z zagranica.

- SOLIDARNOŚĆ - organem prasowym redagowana przez Tadeusza Mazowieckiego gazeta „Solidarność”.

- PZPR - Kania - próby zmian w kadrach żeby podbudować zaufanie społeczne do partii.

- 11.02.1981 - odwołano Józefa Pieńkowskiego ze stanowiska szefa rządu, na to stanowisko powołano Wojciecha Jaruzelskiego. Wzywał do zawieszenia strajków by uzyskać przynajmniej 90 dni na uporządkowanie spraw państwa.

- połowa marca 1981 - ćwiczenia wojskowe wojsk Układu Warszawskiego w Polsce

- 19.03.1981 - Bydgoszcz, okupacja gmachu Wojewódzkiej Rady Narodowej - inicjatywa Jana Rulewskiego. NSZZ Solidarność wprowadziła strajk generalny na terenie całego kraju.

- Konflikty wewnętrzne w SOLIDARNOŚCI

- lipiec 1981 - IX nadzwyczajny Zjazd PZPR - podział w PZPR - głosy za połączeniem się z Solidarnością i za przeciwdziałaniem jej działalności .

- 28.05.1981 - śmierć prymasa Stefana Wyszyńskiego. Jego urząd objął Józef Glemp.

- 13.05.1981 - zamach na papieża Jana Pawła II.

- 16 - 18,10.1981 - IV plenum KC PZPR - Kania ustąpił ze stanowiska pierwszego sekretarza KC PZPR. Pierwszym sekretarzem został Wojciech Jaruzelski (był już szefem rządu i ministrem obrony narodowej) - skupił w swym ręku dużą władze.

- 21.10 i 4.11.1981 - spotkania gen. Jaruzelskiego z Wałęsą i Glempem. Nie złagodziły jednak stanu napięcia. Wałęsa nie miał upoważnienia z centrali do kompromisu z władza.

- październik i listopad 1981 - fala strajków w Polsce. Destabilizacja kraju. Wzywano do ostatecznego szturmu i obalenia władzy

- na dzień 17.12.1981- Zbigniew Bujak zapowiedział zwołanie wielkiego wiecu w stolicy. Zapowiadano marsz na Warszawę także z innych regionów Polski.

- 5.12.1981 - Upoważnienie Biura Politycznego KC PZPR wydane Jaruzelskiemu do uporządkowania sytuacji w kraju,

- 12.12.1981 - powołano Wojskową Radę Ocalenia Narodowego (WRON) - moralne wsparcie dla inicjatorów wprowadzenia stanu wojennego w Polsce

- 12/13.12.1981 - zwołanie Rady państwa. Decyzja o stanie wojennym i internowania ludzi, zdelegalizowanie ZSZZ Solidarności. Zamknięto telewizję oraz wiele gazet i czasopism. Wprowadzono zakaz poruszania się w nocy i poza obrębem miejsc zamieszkania, Solidarność była zaskoczona tym działaniem rządu.

- wydarzenia w Kopalni „Wujek” w Katowicach. 16 grudnia podczas pacyfikacji kopalni doszło do starć załogi z siłami porządkowymi.

- rząd przystąpił do montowania innych zawiązków zawodowych - Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego (PRON),

- stan wojenny trwał do lipca 1983 roku. Wałęsa był internowany i do końca 1982 przebywał w odosobnieniu.

F. UPADEK REALNEGO SOCJALIZMU W POLSCE (1982 - 1989)

- skuteczne zwalczanie opozycji przez rząd - np. mord księdza Jerzego Popiełuszki (19.10.1984 przez oficerów MSW z Grzegorzem Piotrowskim na czele)

- 1985 - kolejne wybory do sejmu, Jaruzelski objął stanowisko przewodniczącego Rady Państwa. Na czele rządu stanął Zbigniew Messner. Priorytetową sprawą - reforma gospodarki.

- 1980 - powołano Komisję do Spraw Reformy Gospodarczej z Władysławem Baką na czele

- 1981 - dokument „Kierunki reformy gospodarczej”

- 1981 - ustawa o przedsiębiorstwie państwowym i o samorządzie - każde przedsiębiorstwo państwowe stanowi samodzielną, samofinansującą się jednostkę gospodarczą.

- 1982 - 9 ustaw ekonomicznych - regulowały problemy cen, płac, gospodarki finansowej przedsiębiorstw. Efektów jednak nie było, bo stale były strajki

- brak masy towarowej

- 1987 - rząd Messnera - II etap reformy gospodarczej. Od 1 czerwca 1987 wprowadzono regulację cen oraz przystąpiono do reorganizacji centrum rządowego w celu zmniejszenia biurokracji.

- 9.10.1987 - rząd przedłożył pakiet 15 ustaw reformujących państwo - zapowiedziano nowe zasady kształtowania się cen i płac, przeprowadzone w drodze referendum (odbyło się 29.06.1988). Społeczeństwo nie poparło pomysłu rządu. Koncepcji państwa nie zaakceptowały też związki zawodowe skupione w Ogólnopolskim Porozumieniu Związków Zawodowych (OPZZ) z Alfredem Miodowskim na czele.

- 19.09.1988- obalenie rządu Messnera.

- 27.09.1988 - powołanie rządu Mieczysława Rakowskiego - ostatni rząd realnego socjalizmu w Polsce - kroki do gospodarki kapitalistycznej w Polsce. Ireneusz Sekuła - wicepremierem i przewodniczącym KERM oraz Mieczysław Wilczek - Ministerstwo Przemysłu. Rząd Rakowskiego - bardziej samodzielna polityka, niezależna od KC PZPR>

- 12.1988- ustawa zwiększająca samodzielność przedsiębiorstw.

- w miejsce Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego wprowadzono ponownie Centralny Urząd Planowania. CUP - miał zajmować się konsultacjami i planowaniem perspektywicznym,

- Wprowadzono nowe prawo bankowe i skarbowe. Zakładając pierwszy bank w postaci Spółki akcyjnej (Łódzki Bank Rozwoju)

- zliberalizowano prawo paszportowe, swobodne przekraczanie granicy państwa

- program likwidacji nierentownych zakładów przemysłowych - plan likwidacji Stoczni Gdańskiej im. Lenina - uznano to za prowokację (tam pierwsze strajki Solidarności, kolebka ruchu opozycyjnego) - krytyka rządu Rakowskiego.

- Cały czas Polska bardzo zadłużona, wzrasta inflacja. Dolar stopniowo przejmował funkcję głównego środka płatniczego. Wiele towarów kupowano za dolary w specjalnych sklepach PEWEX lub BALTONA

- SOLIDARNOŚĆ stopniowo zaczyna się odradzać po stanie wojennym - działalność półlegalna. 29.09.1986 Wałęsa powołał do życia jawnie działającą Tymczasową Radę NSZZ „Solidarność”. W skład Tymczasowej Rady weszli - Bogdan Borusewicz, Zbigniew Bujak, Władysław Frasyniuk, Andrzej Jedynak, Bogdan Lis, Janusz Pałubicki, Józef Pinior. Stopniowo ujawniały się też regionalne komisje.

- 1983 - pokojowa nagroda Nobla dla Lecha Wałęsy

- 18.12.1986 - Oficjalna afiliacja SOLIDARNOŚCI przy Międzynarodowej Konferencji Wolnych Związków Zawodowych i Światowej Konferencji Pracy.

- 1987 - program ochrony praw człowieka wysunięty przez działaczy Solidarności (w tym czasie pielgrzymka papieża)

- 25.10.1987 - powołano do życia Krajową Komisję Wykonawczą NSZZ „Solidarność”, zlikwidowano TKK i Tymczasową Radę. Solidarność już jako organizacja a nie żywioł.

- 5.12.1987 - inicjatywa Solidarności w celu podpisania Paktu antykryzysowego z rządem. Rząd nie chciał jeszcze kompromisów zwłaszcza, że OPZZ było już coraz liczniejsze.

- znacznie dla Polski - zmiany polityczne w ZSRR - 1985 - sekretarzem generalnym KC KPZR został Gorbaczow. Zaczął przygotowywać program reform. Proklamowano zasady GŁASNOSTI (jawności) życia politycznego, pierejestrojki (przebudowy) i uskorenija (przyspieszenia)

W ramach przebudowy postanowiono zrezygnować z obrony radzieckiej strefy wpływów w Europie i tzw. doktryny Breżniewa (ograniczonej suwerenności bloku państw socjalistycznych). Postanowiono nie ingerować w politykę Polski, Czechosłowacji i NRD.

- Polityka Gorbaczowa ośmieliła działania w Polsce. Rozmowy z opozycją w celu porozumienia się. Konfrontacja w postaci „okrągłego stołu”.

- 18/19.11.1988 - Spotkanie w Wilanowie - Czesław Kiszczak, Stanisław Ciosek, Tadeusz Mazowiecki, Lech Wałęsa, Tadeusz Gocłowski, ks. Alojzy Orszulik oraz abp. Bronisław Dąbrowski.

- 30.11.1988 - pojedynek telewizyjny Lecha Wałęsy z Miodowiczem - wzrost popularności Wałęsy

- 12.1988 / 01.1989 - X Plenum KC PZPR - poparcie idei szukania kompromisu z opozycja

- 6.02 - 04.04.1989 - Obrady Okrągłego Stołu w Stali Kolumnowej Pałacu Namiestnikowskiego w Warszawie. 57 osób z opozycji i rządu. Obradowano w 3 zespołach i w czasie obrad plenarnych. Nad całością czuwali - Kiszczak, Biskupi i Wałęsa (łagodzili zakulisowo spięcia). Po raz pierwszy opozycja otrzymała tak szeroki dostęp do środków masowego przekazu. Przedstawiciele rządu wypadli nieciekawie.

Postanowienia - sejm ma być rozwiązany przed upływem jego kadencji, 4 czerwca mają być przeprowadzone wybory według nowej ordynacji wyborczej. Połączone izby wybiorą prezydenta i uchwalą nową konstytucję Polski. Nie przewidywano generalnej przebudowy ustroju, lecz jedynie dopuszczenie opozycji do udziału w pracy parlamentu.

- 17.04.1989 - formalne zarejestrowanie ZSZZ „Solidarność”, wznowiono tygodnik „Solidarnośc”, szczególna rola także gazety wyborczej pod red. Adama Michnika

- 13.04.1989 - uchwalenie wyborów w dwóch terminach - 4 i 18 czerwca. Wybierano 460 posłów i 100 senatorów. Opozycja mogła obsadzić 35% mandatów, a 65 % partia rządząca. Wystawiono też listę państwową zawierającą 35 nazwisk kandydatów - lista z góry skazana na przegraną

- Wałęsa powołał Komitet Obywatelski, który zajął się akcją wyborczą opozycji. Na rzecz opozycji działał też kler.

- Program wyborczy „SOLIDARNOŚCI”- ewolucja stosunków politycznych w duchu demokratycznym, odbudowa suwerenności, samorządów, zniesienie monopolu państwowego, stworzenie gospodarki rynkowej, ochrona środowiska, podniesienie stopy życiowej ludzi. Od 8 maja zaczęła wychodzić Gazeta Wyborcza. Prymas Glemp oficjalnie udzielił im poparcia.

- 4.06.1989 - zwycięstwo Solidarności w I turze wyborów. Frekwencja 61%, podczas II tury frekwencja wyniosła tylko 25%, Klęska wyborcza obozu rządzącego,

- 19.07.1989 - Jaruzelski zostaje prezydentem, ale miał ograniczoną władzę, władza w rękach NSZZ Solidarność.

- powstanie koalicji NSZZ SOLIDARNOŚĆ z ZSL i SD. PZPR w mniejszości.

G. BILANS GODPODARCZY I SPOŁEZCZNY PRLu

- regres ekonomiczny państwa

- obniżenie stopy życiowej ludności, ale była wyższa niż przed wojną

- zbudowano wiele zakładów przemysłowych - kraj z zacofanego w rolniczo - przemysłowy

- Polska przebudowana i zmodernizowana

- nie ma bezrobocia, wzrost zatrudnienia

- PGR - budowano osiedla, ich powierzchnia duża, podniesienie kultury rolnej, zwiększanie odszarów gospodarstw

- 1970 - 1989 - koncentracja ziemi w rolnictwie uspołecznionym

- realizowano politykę pełnego zatrudnienia - hamowała rozwój i rozleniwiała ludzi

- polityka walki z „kominami płac” - stosowanie wyrównanej siatki płac, hamowało konkurencje

- bardzo szybki wzrost liczby ludności

- lata 70 te - hasło budowy nowej Polski

- realizowanie polityki świadomego macierzyństwa

- wprowadzenie powszechnych ubezpieczeń społecznych i opieki zdrowotnej.

5. Ostatnia dekada 1989 - 1999

A. KSZTAŁTOWANIE SIĘ NOWEGO SYSTEMU POLITYCZNEGO

- 1989 - nowa siła polityczna skupiona wokół Wałęsy. W parlamencie powstał Obywatelski Klub Parlamentarny z Bronisławem Geremkiem na czele. Przewodniczącym Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej został Włodzimierz Cimoszewicz. Marszałkiem sejmu - Mikołaj Kozakiewicz, marszałkiem senatu - Andrzej Stelmachowski.

- 21.08.1989 - Prezydent Jaruzelski powołał na premiera Tadeusza Mazowieckiego. Solidarność była jeszcze zbyt słaba, by samodzielnie tworzyć rząd. Powstała koalicja OKP, PZPR, ZSL, SD. Rząd powstał 12 września.

- Prezydent Jaruzelski, ministrowie Kiszczak i Siwicki stanowili element ciągłości i ewentualnej współpracy z ZSRR. PZPR nadal stanowiło silną partie.

- jesień 1989 odrodzenie ruchów politycznych działających dotąd w konspiracji - np. Konfederacja Polski Niepodległej z Leszkiem Moczulskim na czele, Zjednoczenie Chrześcijańsko - Narodowe (ZChN) z Wiesławem Chrzanowskim, Stronnictwo Narodowe a później ZSL przekształciło się w Polskie Stronnictwo Ludowe „Odrodzenie” - krytyka działań realnego socjalizmu i powolny rozpad PZPR>

- 29.12.1989 - sejm uchwalił nowelę do Konstytucji PRL z 1952 roku - usunięto preambułę i artykuły mówiące o kierowniczej roli PZPR i nazwie państwa. Konstytucja ustanowiła, że państwo nazywa się Rzeczpospolita Polska. Okres 1944 - 1989 uznano za okres niewoli, nie zasługujący na nazwę Rzeczpospolita.

- 9.02.1990 - Sejm uchwalił ustawę o godle, barwach i hymnie RP.

- 17.12.1989- wystąpienie w sejmie Leszka Balcerowicza i postulat wprowadzenia nowej polityki gospodarczej, preferującą model wolnorynkowy i liberalny.

- wpływ na politykę zagraniczna (zwłaszcza kontakt z Niemcami) - minister spraw zagranicznych Krzysztof Skunbiszewski, Bronisław Geremek (Przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych w sejmie)

- 12.11.1989 - w Krzyżowej na Dolnym Śląsku odbyła się symboliczna uroczystość pojednania Polski i Niemiec. Kanclerz Helmut Kohl i Tadeusz Mazowiecki ogłosili wspólną deklarację wyrażającą intencje dobrosąsiedzkiego ułożenia wzajemnych stosunków.

- 14.11.1990 - Układ graniczny między Polską a Niemcami dot. Granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej

- 12.09.1989 - powołanie do rządu Leszka Balcerowicza - projekt reform gospodarczych. Nawiązał do reform Grabskiego z 1924 roku. W skład ekipy Balcerowicza wchodzili - Alfred Bieć, Marek Dąbrowski, Danuta Demianiuk, Jerzy Koźmiński, Stefan Kawalec, Wojciech Misiąg, Ryszard Pazura, Andrzej Posiadło. Szefem Centralnego Urzędu Planowania został Jerzy Osiatyński, ministrem przemysłu - Tadeusz Stryjczyk, ministrem pracy i opieki społecznej - Jacek Kuroń, prezesem NBP - Grzegorz Wójtowicz.

- Trudna sytuacja ekonomiczna kraju:

- REFORMA BALCEROWICZA: 17.12.1989.

- wrzesień 1989 - utworzono Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Przekształceń Własnościowych - prywatyzacja

- 1995 - otwarcie Giełdy papierów wartościowych

- Afery - alkoholowa, tytoniowa i paliwowa. Nieszczelny i skorumpowany system celny. Afera „Art. B” z udziałem Bogusława Bagsika i Andrzeja Gąsiorowskiego

- powołano Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego FOZZ - długi kursowały na zagranicznych rynkach finansowych, nielegalnie. Państwo straciło wiele miliardów.

- zahamowanie inflacji i pewna stabilizacja finansowa państwa. Ludzie jednak tracili prace i byli narażeni na wysokie ceny. Bezrobotnym zaczęto przyznawać zasiłek w wysokości 36 % sredniej płacy, wypłacany przez pierwsze 12 miesięcy pozostawania bez pracy (kuroniówka od Jacka Kuronia, który był wtedy ministrem).

- Krytyka reform Balcerowicza - Władysław Baka, Marek Belka, Marek Borowski, Ryszard Bugaj, Józef Kaleta, Grzegorz Kołodka. Duże koszty społeczne reform, uzależnienie od kapitału zagranicznego, postulaty podnoszące kwestie wyprzedaży majątku narodowego.

- 5.03.1992 - prezesem NBP została Hanna Gronkiewicz - Waltz

- 27.05.1990 - Wybory do samorządów. Niska frekwencja, władza na szczeblu gminnym przeszła w zasadzie w ręce komitetów obywatelskich.

- II połowa 1989 - w Polsce trzy samodzielne ośrodki władzy - Kancelaria Prezydenta Jaruzelskiego (z zapleczem w postaci PZPR), rząd i ośrodek gdański z Lechem Wałęsą na czele.

- styczeń 1990 - XI zjazd PZPR - decyzja o rozwiązaniu partii. Zlikwidowano prasę partyjną. W miejsce PZPR powstały dwie nowe partie: Socjaldemokracja Rzeczpospolitej Polski (SdRP) z Aleksandrem Kwaśniewskim i Unia Socjaldemokratyczna RP z Tadeuszem Fiszbachem na czele.

- 22.03.1990 - grupa działaczy nawiązujących do idei komunizmu zawiązała w Katowicach Związek Komunistów Polskich „Proletariat”

- koniec 1989 - upadek realnego socjalizmu w Czechosłowacji, Bułgarii, Rumunii, na Węgrzech i w NRD. Postulaty o zlikwidowaniu Układu Warszawskiego.

- marzec 1990- Kiszczakowi dodano wicepremiera z ramienia OKP. Był nim senator Krzysztof Kozłowski. Podjął kroki zmierzające do opanowania władz bezpieczeństwa.

- Ministerstwo Obrony - funcie tam objęli i Bronisław Komorowski Janusz Onyszkiewicz.

- Milicję Obywatelską przekształconą w POLICJE Państwową.

- Powołano Urząd Ochrony Państwa (UOP) - z Kozłowskim na czele, potem szefem UOP został Andrzej Milczanowski.

- 6.07.1990 - sejm odwołał Kiszczaka i Siwickiego, ich miejsca zajęli Kozłowski i Piotr Kołodziejczyk.

- Jarosław Kaczyński redaktorem „SOLIDARNOŚCI” - kampania na rzecz usunięcia gen. Jaruzelskiego ze stanowiska prezydenta

- maj 1990 - powołano POROZUMIENIE CENTRUM - z Jarosławem Kaczyńskim na czele. Żądano odsunięcia z urzędu Jaruzelskiego i proponowano Wałęsę na prezydenta.

- środowisko skupione wokół Gazety Wyborczej latem 1990 utworzyło Ruch Obywatelski - Akcja Demokratyczna (ROAD). Grupa działaczy z Aleksandrem Hallem na czele zawiązała Forum Prawicy Demokratycznej. Jednolity dotąd obóz „Solidarności” rozpadł się na kilka konkurujących ze sobą orientacji politycznych. Przywódcy Porozumienia Centrum żądali wyboru prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe (na to stanowisko Wałęsa), natomiast przywódcy ROAD uznali, że zmiana może nastąpić tylko w drodze wyborów powszechnych (nie Wałęsa tylko ktoś nowy. Oburzony Wałęsa przystąpił do odwoływania przeciwników z „Solidarności”

- 18.09.1990 - spotkanie przedstawicieli głównych orientacji zaproponowane przez prymasa Polski. Dzień wcześniej Wałęsa wystąpił w TV, gdzie oficjalnie ogłosił, że zamierza startować na fotel prezydenta. Na spotkaniu u prymasa potwierdzono konieczność nowych wyborów, Jaruzelski powtórzył swoją gotowość do wcześniejszego ustąpienia ze stanowiska prezydenta.

- 27.09.1990 - uchwała sejmu o skróceniu kadencji prezydenta i sejmu oraz wyborze nowego prezydenta w drodze wyborów powszechnych

- WYBORY: prawo głosu wszyscy powyżej 18 roku życia, kandydatura od 35 roku życia i przy zebraniu min. 1000 podpisów. Prawo głosowania mieli także emigranci. Kadencję określono na 5 lat, ponowne kandydowanie możliwe jest tylko raz. Powołano Państwową Komisję Wyborczą z Andrzejem Zollem na czele. Było 6 kandydatów, którzy spełnili wszystkie warunki:

-26.11.1990 - I tura wyborów - frekwencja 59%, Wałęsa nie uzyskał większości głosów. Do drugiej tury przeszedł Wałęsa i Tymiński (wielkie zaskoczenie)

- 27.11.1990 - zwolennicy Mazowieckiego zwołali Kongres założycielski Unii Demokratycznej. Jej przewodniczącym został Mazowiecki, który wzywał do glosowania przeciw Tymińskiemu, a za Wałęsą. Wałęsa - jako mniejsze zło.

- 9.12.1990 - II tura wyborów - zwycięstwo Lecha Wałęsy

- 22.12.1990 - zaprzysiężenie Wałęsy na prezydenta, początek III Rzeczpospolitej, Ryszard Kaczorowski - prezydent na obczyźnie przekazał Wałęsie insygnia prezydenckie II Rzeczpospolitej.

- nowym przewodniczącym NSZZ Solidarność został Marian Krzaklewski. Lech Kaczyński objął stanowisko ministra w Kancelarii Prezydenta.

- szczególna rola u boku Wałęsy - Mieczysława Wachowskiego.

- Lech Falandysz - „falandyzacja prawa - naginanie prawa

- Nowy Rząd - premierem Jan Olszewski. Miał być to rząd ponadpartyjny, rząd fachowców. Wałęsa miał swoją listę członków rządu, z Leszkiem Balcerowiczem. Olszewski zrezygnował z utworzenia rządu. Długi okres przejściowy. Potem Wałęsa powierzył misję stworzenia rządu Janowi Krzysztofowi Bieleckiemu, który zgodził się na proponowane przez Wałęsę nazwiska w rządzie.

- 12.01.1991 -rząd Bieleckiego. Rząd kontynuacji,

- konflikt prezydenta z sejmem o ordynację wyborcza.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Historia Polski XX wieku Materiały do egzaminu historia polski XXw wykład! 11 12
Egzamin historia Polski XX wieku opracowany
Historia Polski XX wieku Materiały do egzaminu Historia egzamin
Historia Polski XX wieku
Historia Polski XX wieku Materiały do egzaminu historia polski XXw 12 12
Historia Polski XX wieku
Historia Polski XX wieku Materiały do egzaminu HISTORIACWICZENIA
Historia Polski XX wieku - Materiały do egzaminu, HISTORIA POLSKI XX w, HISTORIA POLSKI XX WIEKU
Historia Polski XX wieku Materiały do egzaminu Wykaz najważniejszych skrótów na Historię Polski
Historia Polski XX wieku Materiały do egzaminu historia polski XX wieku 12 2012
Historia Polski XX wieku skrypt na egzamin
Lista lektur Historia Polski XX wieku
Zagadnienia Historia Polski XX wieku 2
[sciagiuwm pl], historia polski xx wieku
Historia Polski XX wieku
historia polski xx wieku

więcej podobnych podstron