Historia prasy polskiej - lata 1945-1957

OKRES PRL:

Periodyzacja pierwszego trzynastolecia opiera się na kryteriach politycznych:

Okres lubelski: lipiec 1944 - 1945.

Okres względnego pluralizmu prasy:1945 - 1947.

Okres budowania prasy stalinowskiej:1947 - 1953.

Okres odwilży:1953 - 1956.

Okres małej stabilizacji:1957 - 1970.

Okres lubelski: lipiec 1944 - 1945.

Czas tworzenia systemu prasowego opartego na nowych zasadach:

"Uspołecznienie" prasy - wydawcą mogły być tylko organizacje społeczne lub polityczne, a nie osoba fizyczna.

Przyznawanie koncesji, a nie na podstawie zgłoszenia.

Cenzura prewencyjna.

Działalność prasowa była sterowna centralnie, więc zniknął rynek prasowy.

Zasady te wprowadził major Jerzy Borejsza.

Do 1947 r. był animatorem polskich mediów.

On przesądził o tym, że ta prasa była spluralizowana.

Miał koncepcję ewolucji, a nie rewolucji systemu prasowego.

Stworzył w 1944 r. spółdzielnię wydawniczo - oświatową "Czytelnik".

Miała wydawać i kolportować prasę i książki.

Do 1947 r. Czytelnik rządził - był najsprawniejszy i najlepiej zorganizowany.

Zaczął też wtedy funkcjonować nowy system obiegu informacji:

Władza przekazała agencji rządowej "Polpress" prawo do reprezentowania władz od strony propagandowo - informacyjnej.

Stworzono Resort Informacji i Propagandy.

Wtedy zaczęto tworzyć prasę społeczno - kulturalną i literacką.

Tygodnik "Odrodzenie".

Był wyrazem łagodności zmian ewolucyjnych w systemie prasowym.

Okres względnego pluralizmu prasy: 1945 - 1947.

Ogromny wzrost ilości tytułów.

Sprzyjająca sytuacja polityczna.

Powstała prasa opozycyjna.

Komuniści starali się ograniczać jej nakład, ograniczając dostęp do papieru.

Powstała prasa związana z Episkopatem Polski.

Tygodnik Powszechny, kontynuacja przedwojennego Głosu Narodu.

Tygodnik Warszawski.

Prężny ośrodek - Niepokalanów.

Niejednolite jest też stanowisko lewicy.

To wszystko jest względne, bo reżyserowane przez władzę, która chce stworzyć swój korzystny wizerunek.

Można mówić w tym okresie o nasyceniu tego "rynku prasowego".

W każdym mieście ukazują się przynajmniej dwa różne w opcji politycznej dzienniki.

Rozrasta się oferta tygodników społeczno - kulturalnych i literackich.

Przekrój.

Kuźnica.

Odra.

Okres budowania systemu prasy stalinowskiej: 1947 - 1953 r.

Cezurą są sfałszowane wybory w 1947 r., które:

Legalizują władzę komunistów.

Pozwalają im na zaprzestanie tej gry pozorów.

Pozwalają im na centralizację prasy.

W kwietniu 1947 r. powstała w ramach PZPR pozakonstytucyjna Komisja Prasowa, decydująca w sprawach prasy i propagandy.

Powstała Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza (RSW), a upada "Czytelnik".

Powstała wspólna polityka prasowa państw skupionych wokół ZSRR na konferencji w Szklarskiej Porębie w 1947 r.

O tych zmianach decydował Jakub Berman.

Istota modelu stalinowskiego:

Kontrola:

Kontrola zewnętrzna - cenzura.

Kontrola wewnętrzna - w strukturach partyjnych / w redakcjach.

Komisja Prasowa decyduje, kto może zostać redaktorem naczelnym.

Czystki polityczne:

Niewłaściwe pochodzenie.

Związki z Londynem.

Związki z prasą przedwojenną.

Wymiana kadr:

Zatrudniani są młodzi, zaangażowani i dyspozycyjni ludzie.

Permanentna kampanijność:

Non stop mobilizowano społeczeństwo do gotowości i różnych działań.

Uniformizacja treści.

Monopol PAPu:

Filtrował informacje wg zaleceń politycznych.

Mistyfikowanie rzeczywistości.

Okres odwilży: 1953 - 1956 r.

Związana ze śmiercią Stalina.

Na zjeździe partii w 1954 r. pada postulat, by traktować czytelnika podmiotowo.

Radio Wolna Europa publikuje relacje płk Światły, który demaskuje kulisy władzy.

W 1954 r.:

Tygodnik "Dookoła świata".

W 1955 r.:

Prasa zaczyna mówić ludzkim głosem.

Odbywa się Festiwal Młodzieży.

Pojawiają się artykuły o zachodzie.

W 1956 r.:

Wypadki czerwcowe komentowane są w RÓŻNY sposób.

Pojawia się Po Prostu, pismo jednoczące tych, którzy chcieli zmian w systemie (a nie zmian systemu).

Kulminacją jest październik, i zmiana na stanowisku I sekretarza (Gomułka).

1957 r.:

Tygodnik "Polityka" - przeciwwaga dla "Po Prostu".

Czystki w prasie z reformatorów - elementów wrogich.

Finał - zamknięcie "Po Prostu" we wrześniu.

Krzysztof Dowgird

---