UPRAWA BORÓWKI WYSOKIEJ

Dr Dariusz Wach

Numer archiwalny: 05/2003

Borówka wysoka należy do najmłodszych roślin sadowniczych. Do uprawy została wprowadzona na początku XX wieku, kiedy poznano jej specyficzne wymagania glebowe (gleba o odczynie bardzo kwaśnym lub kwaśnym, lekka, próchniczna, nie podmokła). Poszukiwanie nowych źródeł dochodów w rolnictwie oraz opłacalność uprawy borówki wysokiej jest istotnym czynnikiem dużego zainteresowania uprawą tego gatunku. W Polsce wzrasta ciągle areał uprawy, lecz jej wielkość jest trudna do oszacowania.

Przygotowanie stanowiska

Borówka wysoka należy do roślin obficie owocujących, plony jagód wahają się od 2 do 5 kg, a w sprzyjających warunkach mogą dochodzić do 10 kg z krzewu. Potencjalny plon w warunkach amerykańskich może wynieść 25-30 ton z hektara, lecz zwykle jest znacznie niższy, średnio 4,5-5,5 ton/ha. Rośliny pełnię owocowania osiągają w 6.-8. roku po posadzeniu.

Wysokie koszty założenia plantacji oraz długi okres oczekiwania na wejście roślin w pełnię owocowania są ważnymi czynnikami ograniczającymi wzrost powierzchni uprawy borówki wysokiej. Nie bez znaczenia jest również znajomość jej wymagań siedliskowych i agrotechniki. W latach 1996-1999 porównywano plonowanie borówki wysokiej na czterech plantacjach towarowych na Lubelszczyźnie na różnych stanowiskach glebowych. Dzięki temu po kilku latach uprawy można było ocenić, jakie stanowisko i system uprawy są najlepsze dla tego gatunku.

Pierwszą plantację w miejscowości Matcze k. Hrubieszowa założono wiosną 1990 roku na glebie lekkiej, klasy bonitacyjnej III b i IV a, kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego (fot. 1). Stanowisko pod borówkę przygotowano uprawiając rośliny na zielony nawóz, wnosząc do gleby: trociny, korę i torf z torfowiska wysokiego. Dwuletnie krzewy 'Bluecropa', 'Earliblue' i 'Jerseya' posadzono pasowo w rozstawie 3 m x 2 m x 1 m. Pasy krzewów wyściółkowano trocinami (szerokość 4 m, grubość warstwy 20 cm) i zainstalowano nawadnianie kropelkowe.

FOT. 1. PLANTACJA W MIEJSCOWOŚCI MATCZE

Drugą plantację w miejscowości Palikije k. Nałęczowa założono wiosną 1990 roku na glebie brunatnej właściwej, klasy bonitacyjnej II, kompleksu pszennego dobrego, której pH wynosiło 5 (fot. 2). Przed sadzeniem każdy dołek pod roślinę zaprawiono czterdziestoma litrami torfu wysokiego. Dwuletnie krzewy 'Bluecropa', 'Bluejaya', 'Darrowa', 'Herberta' i 'Jerseya' posadzono w rozstawie 3 m x 1 m. Rzędy wyściółkowano warstwą trocin o szerokości 60 cm i grubości 10 cm, a następnie rozłożono linie kroplujące T-Tape, których używano również do fertygacji.

FOT. 2. PLANTACJA W PALIKIJACH

Plantację trzecią w miejscowości Rudy k. Puław założono wiosną 1990 roku na glebie lekkiej, klasy bonitacyjnej III b i IV a, kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego, na miejscu wykarczowanego starego sadu wiśniowego. Materiał nasadzeniowy stanowiły dwuletnie krzewy 'Bluecropa', 'Berkeleya', 'Blueraya' i 'Ivanhoe', które posadzono pasowo w rozstawie 3 m x 2 m x 1 m, dodając po 5 L torfu wysokiego pod roślinę. Krzewy są nawadniane przy pomocy minizraszaczy typu SKM-3. Na całej powierzchni plantacji prowadzi się ugór herbicydowy używając preparatu Casoron 6,75 GR.

Najmłodsza, czwarta plantacja, w miejscowości Niemce k. Lublina, została założona wiosną 1993 roku na glebie lekkiej, klasy bonitacyjnej IV a, kompleksu żytniego dobrego. Przed sadzeniem borówki przeprowadzono zwalczanie chwastów, zwracając uwagę zwłaszcza na wieloletnie. Przedplonem były rośliny motylkowe uprawiane na przyoranie. Do zakwaszenia gleby, której pH wynosiło 5,1, użyto siarki technicznej. W miejscu wytyczonych rzędów wyorano bruzdy, które wypełniono trocinami i wymieszano z glebą. Dwuletnie krzewy 'Bluecropa', 'Blueraya', 'Darrowa', 'Ivanhoe', 'Northlanda' i 'Spartana' posadzono w rozstawie 2 m x 1 m (5000 szt./ha). Rzędy roślin wyściółkowano warstwą trocin o szerokości 60 cm i grubości 15 cm, a następnie rozłożono linie kroplujące T-Tape.

Uwaga na wiosenne przymrozki

W warunkach klimatycznych i glebowych Polski borówka wysoka rośnie i plonuje dobrze, lecz plonowanie jest dość zróżnicowane, zależnie od lokalizacji, odmiany i okresu wegetacyjnego. W ciągu czterech lat obserwacji (1996-1999) pogoda na Lubelszczyźnie sprzyjała uprawie borówki wysokiej. W zimie notowano spadki temperatury poniżej -30°C, lecz szkód mrozowych nie stwierdzono. Sporadycznie przemarzały niezdrewniałe końce jednorocznych przyrostów.

Ostatnie przymrozki wiosenne nie uszkadzały kwiatów. Kwitnienie w niektórych latach rozpoczynało się już 30 kwietnia i trwało do 4 czerwca. Należy zaznaczyć, że kwiaty odmian późnych, takich jak 'Darrow', 'Jersey' oraz 'Spartan', których kwitnienie zwykle rozpoczyna się kilka dni później od pozostałych, są mniej narażone na takie uszkodzenia.

Obecny dobór odmian borówki wysokiej jest inny niż na początku lat dziewięćdziesiątych ub. wieku, gdy powstawały te nasadzenia. Krzewy borówki wysokiej późno wchodzą w pełnię owocowania, są długowieczne, mogą owocować nawet 25-30 lat, dlatego rzadko są zastępowane innymi odmianami. Najczęściej oferowanym materiałem nasadzeniowym borówki wysokiej są krzewy dwuletnie, które rozpoczynają owocowanie o rok później od sadzonek trzyletnich.

Wydłużyć zbiór

Na północy Polski borówka wysoka dojrzewa później niż w części południowej kraju. Wcześniej owoce tego gatunku zbierane są w południowej i zachodniej części Europy, później niż u nas i w krajach nadbałtyckich. Poprzez wybór odmian o różnej porze dojrzewania można wydłużyć okres podaży świeżych jagód tego gatunku, należy jednak liczyć się z ryzykiem częściowej utraty plonu odmian późnych, gdy wcześnie wystąpią pierwsze jesienne przymrozki.

Na ocenianych plantacjach tak dobrano skład odmianowy, aby najbardziej wydłużyć okres dojrzewania jagód. Zdecydowano się na odmiany wczesne ('Earliblue', 'Spartan', 'Northland'), a także późne ('Jersey', 'Darrow'). Tylko na jednej plantacji odmiany borówki należą do grup o średniej porze dojrzewania. Odmianą dominującą na krajowych plantacjach borówki wysokiej jest 'Bluecrop'. Jest ona również najczęściej uprawiana na świecie z racji swojej wartości produkcyjnej i dobrej jakości owoców, które charakteryzują się średnią porą dojrzewania.

Na Lubelszczyźnie termin dojrzewania jagód borówki wysokiej zależał od odmiany, plantacji i roku obserwacji (tab. 1). Najwcześniej — w pierwszej połowie lipca — dojrzewały jagody odmian 'Earliblue', 'Bluejay', 'Ivanhoe', 'Spartan' i 'Northland'. Odmiany późne 'Jersey' i 'Darrow' oraz najprawdopodobniej wysokie plonowanie 'Bluecropa', wydłużały zbiór jagód nawet do połowy października.

TAB. 1. TERMINY DOJRZEWANIA OWOCÓW BORÓWKI WYSOKIEJ NA LUBELSZCZYŹNIE

Czynniki poprawiające plenność

Gęściejsze sadzenie roślin umożliwia uzyskiwanie wyższych plonów, zanim krzewy wejdą w pełnię owocowania. Ściółkowanie gleby na plantacji borówki wysokiej jest ważnym zabiegiem agrotechnicznym mającym korzystny wpływ na wysokość uzyskiwanych plonów. Ściółka z trocin obniża pH gleby, wzbogaca ją w próchnicę, ogranicza zachwaszczenie, reguluje temperaturę gleby i utrzymuje wilgotność.

Na plantacjach ściółkowanych, na których krzewy były w tym samym wieku, średni plon jagód był wyższy niż w uprawie nieściółkowanej. Zaobserwowano ponadto, że grubsza warstwa ściółki zwiększyła plon 'Bluecropa' (tab. 2). Każda plantacja była nawadniana.

TAB. 2. OPIS PLANTACJI I PLONOWANIE BORÓWKI WYSOKIEJ NA LUBELSZCZYŹNIE

Prawidłowe cięcie krzewów może skutecznie przeciwdziałać przemienności owocowania, drobnieniu owoców i zbyt długiemu dojrzewaniu. Do 5. roku po posadzeniu borówki wysokiej wykonuje się tylko cięcie sanitarne, które polega na usuwaniu pędów porażonych przez choroby, połamanych lub cienkich. Po tym czasie należy wycinać pędy najstarsze, o średnicy powyżej 4 cm. Należy zachować równowagę między owocowaniem, a wzrostem wegetatywnym. Regularne cięcie poprawia także wielkość jagód, na którą to cechę klienci zwracają coraz większą uwagę.

Dr Dariusz Wach jest pracownikiem AR w Lublinie

---