Kości kończyny dolnej

Kości miedniczne

• Miednica kostna zbudowana jest na kształt silnego pierścienia kostnego, utworzonego przez dwie kości miedniczne, kość krzyżową i kość guziczną.

• Kość miedniczna (os coxae) prawa i lewa składa się z trzech części, które u dorosłego tworzą jedną całość, a w dzieciństwie i wieku pokwitania są od siebie oddzielone wyraźną warstwą chrząstki. Są to : kość biodrowa (os ilium) , zwrócona ku górze i do tyłu, kość kulszowa (os ischii) ,zwrócona ku dołowi i do tyłu i wreszcie kość łonowa ( os pubis), zwrócona ku dołowi i do przodu.

Kość biodrowa

Składa się z talerza (ala ossis ilii) i trzonu (corpus ossis ilii) oddzielonych od siebie po wewnętrznej stronie kresą łukowatą (linea arcuata).
Na talerzu kości biodrowej wyróżniamy dwie powierzchnie : pośladkową (facies glutea) - zewnętrzną, i krzyżowo-miedniczną (facies sacropelvina) - wewnętrzną. Ponadto wyróżniamy grzebień biodrowy (crista iliaca), kolec biodrowy przedni górny i dolny, kolec biodrowy tylny górny i dolny Powierzchnia krzyżowo-miedniczna tworzy dół biodrowy (fossa iliaca). Ku tyłowi od dołu znajduje się powierzchnia uchowata (facies auricularis) łącząca się z jednoimienną powierzchnią na kości krzyżowej, natomiast do tyłu i góry od niej leży guzowatość biodrowa (tuberositas iliaca). Powierzchnia uchowata jest od przodu i dołu ograniczona przez bruzdę przypanewkową (sulcus paraglenoidalis)

Kość kulszowa (Os ischii)

• Składa się z trzonu (corpus ossis ischii) i gałęzi (ramus ossis ischii). Na górnym brzegu otworu zasłonionego (w obrębie k. kulszowej, na jej brzegu przednio-dolnym) znajduje się guzek zasłonowy tylny (tuberculum obturatorium posterius). Na tylnym brzegu trzonu leży kolec kulszowy (spina ischiadica). Powyżej kolca widoczne jest wcięcie kulszowe większe (incisura ischiadica major); poniżej zaś, między kolcem a guzem kulszowym (tuber ischiadicum) leży wcięcie kulszowe mniejsze (incisura ischiadica minor). Oba wcięcia kulszowe są zamknięte więzadłami, tworząc odpowiednio otwór kulszowy większy i mniejszy.

• Poniżej wcięcia kulszowego mniejszego leży wydatny guz kulszowy.
  Gałąź k. kulszowej łączy się z gałęzią dolną k. łonowej. Wyróżniamy na niej powierzchnię zewnętrzną i wewnętrzną oraz brzeg górny i dolny.

Os pubis (kość łonowa)

• Składa się z trzonu (corpus ossis pubis), gałęzi górnej (ramus superior ossis pubis) i gałęzi dolnej (ramus inferior ossis pubis). Przyśrodkowo i do przodu od panewki znajduje się wyniosłość biodrowo-łonowa (eminentia iliopubica). Na gałęzi górnej wyróżniamy powierzchnię tylną, górną i dolną, brzeg przedni i tylny. Brzeg tylny powierzchni górnej wytwarza grzebień k. łonowej (pecten ossis pubis), który ku tyłowi przedłuża się w kresę łukowatą (linea arcuata). Brzeg przedni powierzchni górnej kończy się guzkiem łonowym (tuberculum pubicum). Powierzchnia dolna przechodzi w bruzdę zasłonową (sulcus obturatorius). Ostry brzeg między powierzchnią dolną i tylną skierowany ku dołowi to tzw. grzebień zasłonowy (crista obturatoria.

Przyśrodkowo gałąź górna kończy się powierzchnią spojeniową (facies symphysialis).

Kość udowa (femur)

Składa się z trzonu, nasady bliższej i dalszej.

Trzon kości udowej (corpus femoris) jest lekko wygięty do przodu. Na powierzchni tylnej, w śnrodkowej części trzonu występuje kresa chropawa (linea aspera), W dolnej części trzonu widoczna jest powierzchnia podkolanowa (facies poplitea).

Nasada bliższa kości udowej składa się z kulistej głowy (caput femoris), szyjki oraz krętarzy większego i mniejszego. Głowa w części pośrodkowej ma dołek głowy (fovea capitis) służący do przyczepu więzadła kości udowej W miejscu połączenia szyjki z trzonem znajdują się dwie wyniosłości kostne - krętarze większy i mniejszy.

• Krętarz większy (trochanter major) jest dużą wyniosłością, na znajdują się powierzchnie do przyczepu mięśni. Pod krętarzem na przyśrodkowej powierzchni mieści się dół krętarzowy (fossa trochanterica), który jest miejscem przyczepu mięśni.

• Krętarz mniejszy (trochanter minor) leży po stronie przyśrodkowej stanowi miejsce przyczepu mięśni. Krętarze od strony przedniej przedzielone są kresą międzykrętarzową (linea intertrochanterica), a od strony tylnej wyraźnie zaznaczonym grzebieniem międzykrętarzowym (crista intertrochanterica). Poniżej krętarza większego, na tylnej stronie w przedłużeniu kresy chropawej znajduje się guzowatość pośladkowa (tuberositas glutea)

Rzepka

• Rzepka (patella) jest to kość kształtu trójkątnego, wpleciona w ścięgno końcowe mięśnia czworogłowego uda. Powierzchnia tylna tworzy powierzchnię stawową, łączącą się z powierzchnią rzepkową kości udowej.

Podstawa rzepki (basis patellae) jest skierowana do góry a wierzchołek (apex patellae) ku dołowi.

Kość piszczelowa (tibia)

• Trzon kości posiada trzy powierzchnie i trzy brzegi, z których najwyraźniej zaznaczony jest brzeg przedni, łatwo wyczuwalny przez skórę.

• Powierzchnie przyśrodkowa i boczna są gładkie, a na tylnej powierzchni w górnej trzeciej części znajduje się kresa mięśnia płaszczkowatego (linea m. solei) i kresa podkolanowa (linea poplitea).

Nasada bliższa kości piszczelowej jest zgrubiała i zbudowana z dwóch szerokich kłykci - bocznego i przy środkowego. Na każdym z nich znajduje się powierzchnia stawowa górna,

Powierzchnie stawowe górne (facies articulares superiores) są rozdzielone wyniosłością międzykłykciową (eminentia intercondylaris)

Na kłykciu bocznym kości piszczelowej znajduje się powierzchnia stawowa strzałkowa (facies articularis fibularis).

Poniżej kłykci, na przedniej powierzchni trzonu widoczna jest guzowatość piszczeli (tuberositas tibiae).

• Dalsza nasada kości piszczelowej przechodzi w kostkę przyśrodkowa (malleolus medialis) w trzy powierzchnie stawowe:

• powierzchnię stawową dolną (facies articularis inferior),

• powierzchnię stawową kostki przyśrodkowej (facies articularis leoli),

• wcięcie strzałkowe (incisura fibularis) służące do połączenia ścią strzałkową.

• Powierzchnia stawowa dolna i powierzchnia stawowa kostki przyśrodkowej łączą się z powierzchniami stawowymi kości skokowej

Strzałka

W części bliższej rozróżnia się głowę strzałki (caput fibulae) zakończoną wierzchołkiem strzałki (apex fibulae). Poniżej znajduje się szyjka strzałki (collum fibulae)

Na trzonie rozróżnia się trzy powierzchnie i trzy brzegi: przyśrodkowe, boczne i tylne

W końcu dalszym strzałki znajduje się kostka boczna (malleolus lateralis).

Kości stępu ( ossa tarsi )

• Stęp - jest zbudowany z siedmiu kości ułożonych w dwa szeregi :
  - pierwszy jest utworzony przez k. skokową (talus) i k. piętową (calcaneus);
  - drugi składa się z k. sześciennej (os cuboideum), trzech kości klinowatych (ossa cuneiformia : mediale, intermedium et laterale). Między kośćmi pierwszego i drugiego szeregu leży k. łódkowata (os naviculare), stąd jej stara nazwa os centrale tarsi.

• Kości śródstopia (ossa metatarsalia)

Są kośćmi długimi, na każdej z nich można odróżnić podstawę, trzon i głowę. Podstawa
I kości śródstopia ma bocznie guzowatość (tuberositas ossis metatarsalis I), z kolei na brzegu bocznym podstawy V k. śródstopia znajduje się również guzowatość (tuberositas ossis metatarsalis V) Kości palców stopy (ossa digitorum pedis)
Palce od II do V posiadają po trzy paliczki; palec I posiada dwa paliczki.

Staw biodrowy

Główką stawową jest powierzchnia stawowa głowy kości udowej (facies articularis capitis femoris); panewką jest powierzchnia księżycowata panewki kości miednicznej (facies lunata acetabuli) oraz obrąbek panewkowy (labrum acetabulare), który przyczepia się do brzegu zewnętrznego powierzchni księżycowatej panewki kości miednicznej.

Panewka (acetabulum)
Jest położona na zewnętrznej powierzchni kości miednicznej. Utworzona jest przez trzony wszystkich trzech kości budujących kość miedniczną (po ok. 2/5 tworzą kości biodrowa i kulszowa, a pozostałą 1/5 tworzy trzon k. łonowej).

Więzadła
⇒więzadło biodrowo-udowe (ligamentum iliofemorale)

⇒ więzadło kulszowo-udowe (ligamentum ischiofemorale)

⇒ więzadło łonowo-udowe (ligamentum pubofemorale)

Wymienione więzadła wysyłają część włókien do warstwy okrężnej.
⇒ warstwa okrężna (zona orbicularis) leży na wewnętrznej powierzchni błony włóknistej, tworzy pętlę obejmującą szyjkę kości i przyczepia się w okolicy kolca biodrowego przedniego dolnego.
⇒ więzadło głowy kości udowej (ligamentum capitis femoris)

Ruchy
W stawie biodrowym wykonujemy : zgięcie (flexio), prostowanie (extensio), odwodzenie (abductio), przywodzenie (adductio), obrót do wewnątrz i na zewnątrz (rotatio interna et externa) oraz obwodzenie (circumductio)

Staw kolanowy

Główkę stawową stanowią powierzchnie stawowe kłykci kości udowej (facies articulares condyli femoris) i powierzchnia stawowa rzepki (facies articularis patellae); panewkę tworzą powierzchnie stawowe górne kłykci piszczeli (facies articulares superiores condyli tibiae) pogłębione przez łąkotki stawowe (menisci articulares) oraz powierzchnia rzepkowa kości udowej (facies patellaris femoris).

Łąkotki stawowe
Mają kształt półksiężyców, zbudowane z chrząstki włóknistej. Na przekroju poprzecznym mają kształt trójkąta (klina), stąd wyróżnimy powierzchnie : górną, dolną i zewnętrzną (zwróconą do torebki stawowej) oraz brzegi : górny, dolny i wewnętrzny. Każda łąkotka ma róg przedni i tylny (cornu anterius et posterius).
Łąkotka przyśrodkowa : róg przedni przyczepia się w polu międzykłykciowym przednim (area intercondylaris anterior); róg tylny przyczepia się w polu międzykłykciowym tylnym.
Łąkotka boczna : róg przedni przyczepia się do przedniej powierzchni guzka międzykłykciowego bocznego (tuberculum intercondylare laterale); róg tylny przyczepia się do tylnych powierzchni obu guzków międzykłykciowych piszczeli.
Zewnętrzne powierzchnie łąkotek zrastają się z błoną włóknistą torebki stawowej, natomiast do brzegów : górnego i dolnego, przyczepia się błona maziowa.

• Więzadła zewnątrzstawowe

• ⇒Więzadło rzepki (ligamentum patellae)

• ⇒ Troczki rzepki (retinacula patellae) - przyśrodkowy i boczny,

• ⇒Więzadło poboczne piszczelowe (ligamentum collaterale tibiale)

• ⇒ Więzadło poboczne strzałkowe (ligamentum collaterale fibulare) .
  ⇒ Więzadło podkolanowe skośne (ligamentum popliteum obliquum)
  ⇒ Więzadło podkolanowe łukowate (ligamentum popliteum arcuatum) część jego włókien dochodzi do głowy strzałki jako troczek więzadła łukowatego (retinaculum ligamenti arcuati).

• Więzadła wewnątrzstawowe

• ⇒ Więzadło krzyżowe przednie (ligamentum cruciatum anterius)

• ⇒ Więzadło krzyżowe tylne (ligamentum cruciatum posterius)

• ⇒ Więzadła łąkotkowo-udowe przednie i tylne (ligamentum meniscofemorale anterius et posterius)
  ⇒ Więzadło poprzeczne kolana ( ligamentum transversum genus)

• Ruchy: zgięcia (flexio), prostowania (extensio), a w pozycjach pośrednich (nie w maksymalnym zgięciu, bądź wyproście) także ruchy obrotu do wewnątrz i na zewnątrz (rotatio interna et externa

Staw skokowo-goleniowy ( staw skokowy górny )

Główkę tworzy powierzchnia stawowa bloczka kości skokowej (facies articularis trochleae tali) panewkę tworzą : powierzchnia stawowa dolna piszczeli (facies articularis inferior tibiae) oraz powierzchnie stawowe kostek - bocznej i przyśrodkowej (facies articularis malleoli lateralis et medialis).

Więzadła

⇒ Więzadło przyśrodkowe in. trójgraniaste (ligamentum mediale s. deltoideum),

   ⇒ część piszczelowo-łódkowa (pars tibionavicularis)
   ⇒ część piszczelowo-skokowa przednia (pars tibiotalaris anterior)

   ⇒ część piszczelowo-piętowa (pars tibiocalcanea)   

 ⇒ część piszczelowo-skokowa tylna (pars tibiotalaris posterior)

⇒Więzadło skokowo-strzałkowe przednie (ligamentum talofibulare anterius)

⇒ Więzadło skokowo-strzałkowe tylne (ligamentum talofibulare posterius)
⇒ Więzadło piętowo-strzałkowe (ligamentum calcaneofibulare)

Ruchy
W stawie skokowym górnym wykonujemy ruchy zgięcia grzbietowego (flexio dorsalis) i zgięcia podeszwowego (flexio plantaris).

staw skokowy dolny

• Staw złożony.
  Stanowi połączenie między kością skokową a piętową i łódkowatą. Więzadło skokowo-piętowe międzykostne dzieli staw na dwa całkowicie odrębne :
  Staw skokowy tylny i staw skokowy przedni.

• Articulatio talocalcanea s. subtalaris ( staw skokowy tylny) Główkę stanowi powierzchnia stawowa skokowa tylna kości piętowej (facies articularis talaris posterior calcanei); panewkę tworzy powierzchnia stawowa piętowa tylna kości skokowej (facies articularis calcanea posterior tali).

• Więzadła stawu skokowego tylnego
  ⇒ Więzadło skokowo-piętowe tylne (ligamentum talocalcaneum posterius)

• ⇒ Więzadło skokowo-piętowe przednie (ligamentum talocalcaneum anterius)

• ⇒ Więzadło skokowo-piętowe przyśrodkowe (ligamentum talocalcaneum mediale)

• ⇒ Więzadło skokowo-piętowe boczne (ligamentum talocalcaneum laterale)
  ⇒ Więzadło skokowo-piętowe międzykostne (ligamentum talocalcaneum interosseum)

Articulatio talocalcaneonavicularis (Staw skokowy przedni in. staw skokowo-piętowo-łódkowy)

• Główkę tworzy powierzchnia stawowa łódkowata głowy kości skokowej (facies articularis navicularis tali) oraz powierzchnie stawowe piętowe środkowa i przednia kości skokowej (facies articulares media et anterior tali);

• panewkę tworzą odpowiednio : powierzchnia stawowa skokowa kości łódkowatej (facies articularis talaris ossis navicularis) oraz powierzchnie stawowe skokowe przednia i środkowa kości piętowej (facies articulares talares anterior et media calcanei) oraz blaszka włóknisto-chrzęstna (fibrocartilago navicularis) włączona
  w więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe.

Więzadła
⇒ Więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe (ligamentum calcaneonaviculare plantare)

• ⇒ Więzadło piętowo-łódkowe ( ligamentum calcaneonaviculare) stanowi część przyśrodkową więzadła rozdwojonego (ligamentum bifurcatum)

• ⇒ Więzadło skokowo-łódkowe (ligamentum talonaviculare)

• Mechanika stawu
  W stawie skokowym dolnym możliwe są ruchy odwracania i nawracania.

Pozostałe stawy obręczy i części wolnej kończyny dolnej

• Staw krzyżowo-biodrowy

• Staw piszczelowo-strzałkowy

• Staw piętowo-sześcienny

• Staw klinowo-łódkowy

• Stawy stępowo-śródstopne

• Stawy międzyśródstopne

• Stawy śródstopno-paliczkowe

• Stawy międzypaliczkowe stopy

1

---