Wypadek przy pracy to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą (art. 3. ust. 1. ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych):
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
W ostatnich latach, można zaobserwować zwiększoną ilość wypadków w trakcie pracy. Wiąże się to przede wszystkim, z tym iż coraz rzadziej przestrzegane są instrukcje BHP oraz ich zapisy.
Bezpośrednią przyczyną wypadku jest wydarzenie powodujące uraz. Przyczyną pośrednią lub przyczynami pośrednimi są zdarzenia, które wywołały wystąpienie przyczyny bezpośredniej lub jej nie zapobiegły. Odnoszone urazy wypadkowe są następstwem jednego niebezpiecznego wydarzenia - wydarzenia powodującego wypadek - oraz zazwyczaj wielu przyczyn pośrednich. Celem badania wypadku jest rozpoznanie rodzaju wydarzenia powodującego wypadek oraz zdarzeń, które do niego doprowadziły. Uraz w wyniku wypadku jest efektem kolejno po sobie występujących zdarzeń, z których każde jest skutkiem zdarzenia poprzedniego i przyczyną zdarzenia przyszłego.
Przyczyny wypadków przy pracy według systematyki TOL.
Przyczyny wypadków przy pracy w ramach czynników technicznych (T):
brak, niewłaściwy dobór oraz stan osłon i urządzeń ochronnych (zabezpieczenia m.in. przed zetknięciem się z ruchomymi elementami maszyn, urządzeń i narzędzi; uderzeniem przez wyrzucane substancje, materiały i przedmioty; wybuchem; zetknięciem z powierzchniami o skrajnych temperaturach [bardzo wysokich i niskich]; porażeniem prądem elektrycznym),
niewłaściwy stan czynnika materialnego (np.: wady konstrukcyjne maszyn i urządzeń technicznych oraz narzędzi; nieodpowiednia stateczność, wytrzymałość czynnika materialnego; brak lub niewłaściwe urządzenia zabezpieczające),
brak lub niewłaściwe układy sterowania, elementy sterownicze, a także urządzenia sygnalizujące powstawanie zagrożeń,
niewystarczająca wytrzymałość czynnika materialnego,
niewłaściwa eksploatacja czynnika materialnego (nadmierna eksploatacja czynnika
materialnego, jego niedostateczna konserwacja, niewłaściwe naprawy i remonty),
brak lub niewłaściwe środki ochrony zbiorowej,
ukryte wady materiałowe czynnika materialnego.
Przyczyny wypadków przy pracy w ramach czynników organizacyjnych (O):
niewłaściwa ogólna organizacja pracy (np. nieprawidłowy podział pracy lub rozplanowanie zadań; niewłaściwe polecenia przełożonych),
brak nadzoru nad pracownikami, niewłaściwa koordynacja prac zbiorowych,
tolerowanie przez nadzór odstępstw od zasad bezpiecznej pracy,
brak lub niewłaściwe instrukcje bezpiecznej pracy,
dopuszczanie do wykonywania pracy pracowników bez przeszkolenia lub niewłaściwie przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
niedostateczne przygotowanie zawodowe pracowników, w tym brak wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych,
niewłaściwa organizacja stanowiska pracy (np. niewłaściwe usytuowanie urządzeń na stanowisku pracy; nieodpowiednie przejścia lub dojścia; nieodpowiednie rozmieszczenie i składowanie przedmiotów pracy; brak lub niewłaściwy dobór ochron osobistych).
Przyczyny wypadków przy pracy w ramach czynników ludzkich (L):
brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym przez pracownika (np. używanie nieodpowiedniego do danej pracy czynnika materialnego; udostępnienie przez pracownika czynnika materialnego osobie nieupoważnionej),
nieprawidłowe zachowanie się pracowników, w tym spowodowane: zaskoczeniem niespodziewanym zdarzeniem, niedostateczną koncentracją na wykonywanej czynności, lekceważeniem zagrożenia (brawurą, ryzykanctwem itp.) oraz nieznajomością zagrożenia, lekceważeniem poleceń przełożonych,
nieużywanie sprzętu ochronnego przez pracowników,
niewłaściwe samowolne zachowanie się pracowników (np. wykonywanie czynności bez usunięcia zagrożenia; wejście, wjechanie w obszar zagrożony bez upewnienia się, że nie ma niebezpieczeństwa; przechodzenie, przejeżdżanie lub przebywanie w miejscach niedozwolonych),
stan psychofizyczny pracowników, niezapewniający bezpiecznego wykonywania pracy spowodowany nagłym zachorowaniem, niedyspozycją fizyczną, przewlekłą lub ostrą chorobą, zmęczeniem, zdenerwowaniem, nadużyciem alkoholu.
Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadki zaszłe w czasie trwania podróży służbowych, w związku z odbywaniem służby w zakładowych i resortowych formacjach samoobrony, w związku z przynależnością do obowiązkowej lub ochotniczej straży pożarnej działającej w zakładzie pracy, oraz przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające w zakładzie organizacje polityczne i zawodowe, a także przy uczestniczeniu w organizowanych przez nie czynach społecznych.
Do obowiązków pracodawcy należy zapewnienie bezpiecznego stanowiska pracy, w przypadku zawodów o podwyższonym ryzyku (górnictwo, hutnictwo, budownictwo etc.) pracownik narażony będzie na problemy zdrowotne. Zgodnie z wprowadzoną do kodeksu pracy definicją „za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych »narażeniem zawodowym«”.
Istotna różnica pomiędzy wypadkiem przy pracy a chorobą zawodową polega na tym, że przy chorobie nie występuje czynnik nagłości, ponieważ z natury rzeczy rozwija się ona jako proces ciągły i ujawnia się zwykle dopiero po upływie pewnego czasu. Dlatego też związek choroby z pracą, a tym samym jej „charakter” zawodowy są trudniejsze do ustalenia, tym bardziej, że przyczyny powstawania niektórych chorób nie są dostatecznie zbadane, a rozwój metod produkcji stwarza wciąż nowe źródła zagrożeń dla zdrowia ludzkiego. Przyczyn chorób zawodowych jest wiele. Można wśród nich wymienić takie czynniki, jak:
stres (pracownik na każdym kroku spotyka sie w pracy z problemami, które mogą go przerastać a ponadto odczuwa nieustanna presje bycia najlepszym i spełniania niejednokrotnie wygórowanych wymagań pracodawcy. Również skupisko znacznej liczby ludzi na małych powierzchniach użytkowych rodzi frustracje i rozdrażnienie),
nieodpowiednie oświetlenie,
długie siedzenie w niewygodnej pozycji (np. osoby pracujące przy komputerze czy wykonujące pracę biurową),
długie stanie w pracy (np. kelnerki, ekspedientki),
wykonywanie forsownych czynności (np. pracownicy fizyczni),
praca „głosem” (np. nauczyciele, aktorzy),
promieniowanie,
pylenie (np. w młynach),
praca ze związkami chemicznymi,
hałas (np. praca na lotnisku czy przy głośnych urządzeniach).
Bibliografia:
Wikipedia wolna encyklopedia, http://pl.wikipedia.org/,
Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, http://www.ciop.pl/,
Wypadki przy pracy, http://wypadkiprzypracy.blogspot.com/,
Bhp Instrukcje Bhp Przepisy Bhp Ocena Ryzyka Zawodowego, http://www.bhp.poczytaj.eu/,
Państwowa Inspekcja Pracy, http://www.pip.gov.pl/,
Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania w Warszawie, http://www.wseiz.pl/,
Neoclassical Theme, http://zawodowa.pracowniartu.info/,
Gazeta Podatnika, http://www.gazetapodatnika.pl/.
1