controlling (44 str)


0x08 graphic
możeszWykład 1

Literatura:

  1. Podstawy controllingu, praca zbiorowa pod red. E. Nowaka;

„Rachunkowość jako system informacyjny controllingu”;

  1. Vollmuth: Controlling, T1 „planowanie, kontrola i kierowanie;

  2. Z. Leszczyński, T. Wnuk: Controlling.

Egzamin:

Część I - teoretyczna - test wielokrotnego wyboru.

Część II - zadania - test jednokrotnego wyboru.

Termin 0 - po ostatnim wykładzie,

Termin 1 - czerwiec.

Controlling jako metoda zarządzania

  1. Przesłanki powstania controllingu

Controlling powstał w przedsiębiorstwach amerykańskich w XIX w. Do Europy zaimportowano go wraz z wejściem na rynek amerykańskich firm w latach 50-tych. Najlepiej controlling zadomowił się w Niemczech.

W Polsce istnieje zły klimat dla wdrażania controllingu - przyczyny:

Podstawową przesłanką wdrożenia controllingu jest tendencja wzrostowa kosztów stałych. Dziś stanowią one 40 - 45% kosztów własnych. Koszty stałe to koszty bycia w gotowości do wytwarzania produktów (koszty posiadania potencjału produkcyjnego).

Przyczyny wzrostu kosztów stałych:

ŁAŃCUCH TWORZENIA WARTOŚCI

0x08 graphic

Faza przedprodukcyjna:

Wzrastają tu koszty B+R (badań i rozwoju). Dzisiejszy cykl życia produktów ulega skróceniu. W związku z tym kurczy się również pole zysku. Faza ta generuje większość kosztów stałych.

Faza produkcji:

Mamy tu dwie grupy kosztów:

0x01 graphic
nastąpiła zmiana w systemach wynagradzania (odejście od systemu akordowego do systemów czasowych, premiowych, zadaniowych). Oznacza to że koszt pracy przestaje być kosztem zmiennym;

0x08 graphic
0x01 graphic
następuje zatrzymanie się gospodarki kapitalistycznej na etapie socjalnej (społecznej) gospodarki rynkowej:

0x01 graphic
wzrost konkurencyjności - przedsiębiorstwa nie są w stanie wykorzystać w 100% swoich potencjalnych zdolności produkcyjnych. Otwarty rynek nie byłby w stanie wchłonąć produkcji, którą firma wytworzyłaby przy wykorzystaniu 100% swoich zdolności. Obecnie wykorzystuje się około ¼ zdolności, a ¾ to rezerwy;

0x01 graphic
pogłębianie asortymentu - pojawia się czas pusty (jałowy), przeznaczana na przezbrojenie maszyn do nowych asortymentów;

0x01 graphic
logika gospodarki socjalistycznej - logika ta polegała na tym, że osią gry była gra o plan lub o maksymalne zasoby (efektem jest nadmierna baza zasobów majątkowych). Teraz firmy są zmuszone do utrzymywania tego majątku produkcyjnego (np. żłobki) i to również powoduje wzrost kosztów stałych.

Faza poprodukcyjna:

Producent musi przejąć część kosztów klienta. Poza tym, tak szybko jak starzeje się produkt, tak samo szybko starzeje się informacja.

Minimalizacja kosztów stałych:

globalizacja - poszukiwanie najtańszych kosztów wykonania w łańcuchu wartości. To jednak powoduje wzrost kosztów zarządzania, bowiem pojawia się potrzeba koordynacji;

tendencja ku współdziałaniu - np. alianse, ponoszenie kosztów wspólnie;

redukowanie (oszczędzanie) wydatków na B+R, wytwarzanie produktów o krótszej żywotności;

wdrażanie nowych metod zarządzania - pojawia się ZARZĄDZANIE PRZEZ CONTROLLING - ma ono być narzędziem redukcji kosztów.

  1. Interpretacja controllingu

Controlling pochodzi z angielskiego „control”. Słowo to ma kilkadziesiąt znaczeń, m.in.:

Grupy poglądów na controlling:

          1. Uproszczona definicja controllingu

Porównuje się controlling z kontrolą. Chodzi tu o proces monitorowania działalności (porównywanie stanu pożądanego z rzeczywistym).

Controlling kojarzy się z kontrolą, ale nie jest to kontrola w tradycyjnym rozumieniu (polegająca na sprzężeniu zwrotnym - feed back), choć zawiera w sobie elementy kontroli. Kontrola sprawowana w ramach controllingu to kontrola funkcjonowania systemów podlegających jego koordynacji. Polega na sprzężeniu wyprzedzającym - feed forward.

          1. Definicje poglądowe (wizualne)

Wyjaśnienie controllingu w sposób metaforyczny. Rolę kontrolera utożsamia się z rolą nawigatora. Zarząd ustala cele. Rolą nawigatora jest poszukiwanie optymalnych dróg dotarcia do celu (trajektorii dojścia). Porównuje on również założenia ze stanem faktycznym. Rolą controllingu jest poszukiwanie najlepszych sposobów dotarcia do celu. Pojawiają się również inne osoby - sternik.

          1. most important

Controlling jest pewnym zintegrowanym podsystemem kierowania, planowania, kontroli i informacji, który ma wspierać adaptację i koordynację całego systemu zarządzania przedsiębiorstwem.

Controlling - to metoda kompleksowego, skoordynowanego zarządzania przedsiębiorstwem, które ma na celu optymalizację procesu formułowania celu i sposobów jego realizacji. Ów cel przybiera postać:

0x01 graphic
utrzymania płynności w krótszym okresie czasu (controlling operacyjny),

0x01 graphic
wzrost wartości przedsiębiorstwa w długim okresie (controlling strategiczny).

Ten proces optymalizacji jest realizowany głównie przez planowanie i kontrolę.

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

Faza tworzenia strategii przebiega w warunkach niepewności luka informacyjna. To cecha immanentna tworzenia strategii.

Faza wdrożenia strategii odbywa się pod presją ryzyka. Ryzyko jest z jednej strony funkcją niepewności, zaś z drugiej - kapitału zaangażowanego. Czynnością dominującą, lecz nie kończącą jest controlling. Nie kończy, bowiem następuje sprzężenie zwrotne.

Funkcje controllingu:

0x01 graphic
antycypacyjna - redukowanie niepewności - jest to funkcja controllingu strategicznego;

0x01 graphic
adaptacyjna - będzie wiązała się z działaniem, redukcją ryzyka - jest wyróżnikiem controllingu operacyjnego.

Controlling będzie tu bazą zarządzania ryzykiem przedsiębiorstwa (systemem, który ma zapewnić bezpieczne kierowanie firmą). Controlling ma być wsparciem metodycznym i informacyjnym.

  1. Controlling strategiczny i operacyjny

0x08 graphic

0x08 graphic

Mówiąc o różnicy między controllingiem strategicznym i operacyjnym, należy podkreślić:

controlling operacyjny = rachunkowość zarządcza

Trójkąt kreowania wiedzy

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

Różne będą techniki używane w tych controllingach:

Controlling strategiczny

Controlling operacyjny

  1. Dziedziny controllingu

Wymiar temporalny: controlling strategiczny i operacyjny.

Wymiar przestrzenny: controlling lokalny i globalny.

Wymiar procesualny: controlling logistyczny, produkcyjny, marketingowy, personalny, inwestycyjny, finansowy.

Jest to tylko przykładowa lista. Obecnie zauważa się dywersyfikację, mamy np. controlling ekologiczny, controlling w dziedzinie B+R.

Controlling finansowy integruje wszystkie obszary.

Podsumowanie:

Teza 1. Controlling trudno wdraża się w polskich firmach, najlepiej wdraża się w Niemczech.

Teza 2. Zasadniczą przyczyna powstania controllingu jest wzrost kosztów stałych.

Teza 3. Controlling jest metodą zintegrowanego zarządzania.

Teza 4. Dwie funkcje controllingu.

Teza 5. Różnice pomiędzy controllingiem operacyjnym i strategicznym.

Teza 6. Rozszerza się przestrzeń wykorzystania narzędzi controllingu.

Funkcja controllingu - dążenie do zabezpieczenia racjonalności procesów decyzyjnych.

Wykład 2

Warunki wdrażania controllingu

  1. Podstawowe wyzwania controllingu

Podejście funkcjonalne - controlling utożsamia się ze sterowaniem, kontrolą Amerykanie.

Podejście instytucjonalne - controlling to zadania, kompetencje, umiejętności kontrolera Europejczycy.

Wyzwania controllingu (niezbędne zasady zarządzania przez controlling)

0x01 graphic
Orientacja na cele (wartość, płynność)

Celem działania przedsiębiorstwa jest osiągnięcie korzyści dla interesariuszy. Ustala się normy sterujące (wielkości pożądane, normatywne, określenie mierników wartości).

Zadania controllingu:

0x01 graphic
Orientacja na przyszłość

Opracowywanie scenariuszów przyszłości. Controlling to myślenie scenariuszowe - wielowariantowe.

Występuje zasada sprzężenia wyprzedzającego - sprzężenie, które będzie nastawione na przeciwdziałanie odchyleniom między teraźniejszością a przyszłością.

0x01 graphic
Orientacja na rynek i klienta

Odejście od rachunku wyników, kosztów, skoncentrowanych na produktach do rachunku skoncentrowanego na klienta.

Planowanie, monitorowanie i kontrolowanie marży opłacalności.

0x01 graphic
Orientacja na procesy

Koncentracja firmy i controllingu na tych procesach, które tworzą wartość produktu. Proces wyprzedza strukturę. Controlling jest elementem infrastruktury, należy do czynności wspomagających.

Wspomaga poprzez ocenę:

0x01 graphic
Orientacja na wiedzę

Zależność między danymi, informacją a wiedzą.

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

  1. Systematyzacja warunków wdrażania

0x08 graphic

Pierwsza interakcja controlling zmierza do zabezpieczenia informacyjno - metodycznego formułowania strategii (metody i informacje).

Druga interakcja tworzenie w przedsiębiorstwie ośrodków odpowiedzialności, które będą odpowiedzialne za wyniki (normy, zadania, budżet).

Trzecia interakcja kultura kształtuje sposoby i częstotliwość pomiaru osiągnięć. Kultura może blokować wdrażanie controllingu. W fazie tworzenia koncepcji controllingu występuje duży wpływ kadry menedżerskiej. W fazie wdrożenia ten wpływ jest mniejszy.

Szanse zmiany kultury:

Controlling jest metodą zarządzania zdecentralizowanego.

Lista warunków, które powinny być osiągnięte w przedsiębiorstwie:

0x01 graphic
budowa organizacji - wyodrębnienie ośrodków odpowiedzialności za wyniki,

0x01 graphic
ustalanie zadań w postaci budżetów,

0x01 graphic
ocena ośrodków odpowiedzialności,

0x01 graphic
tworzenie systemu motywacyjnego,

0x01 graphic
tworzenie kultury organizacji,

0x01 graphic
kreowanie przywództwa.

Ośrodki odpowiedzialności - segment organizacyjny, którego kierownictwo będzie odpowiedzialne za realizację zadań rzeczowych i finansowych. Tworząc ośrodki trzeba odpowiedzieć na pytanie, kto podejmuje decyzje danego rodzaju, gdzie jest zakres uprawnień (pytanie kluczowe) oraz kto i za co odpowiada.

  1. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa a stanowisko controllingu

Kryteria pozwalające na sporządzenie listy narzędzi koordynacji:

  1. natężenie koordynacji

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

Modele struktur:

0x01 graphic
sztabowe

to najlepsza struktura, dobra dla dużych przedsiębiorstw

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

Zaleta: management jest uwolniony od konieczności samodzielnego gromadzenia informacji, dostaje przetworzone już informacje i podejmuje decyzję.

Wady:

0x01 graphic
liniowe

to najgorsza struktura, dobra dla średnich przedsiębiorstw

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

Kontroler ma prawo do udzielania wskazówek, ma takie samo prawo jak w innych działach. Opinia doradcza jest w mniejszym stopniu wykorzystywana. Silną stroną jest szybkość komunikacji przepływu informacji. Słabą stroną jest to, że menedżer centralny (dyrektor) jest przeciążony nadmiarem informacji.

0x01 graphic
funkcjonalne

w małych przedsiębiorstwach funkcje kontrolera przejmuje prezes lub wiceprezes. Funkcji tych nigdy nie powierzamy księgowemu. Strukturę tę cechuje niska adaptacyjność. Jest ona źródłem nieporozumień między działami.

0x01 graphic
dywizjonalne

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x01 graphic
macierzowe

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x01 graphic
przedsiębiorstwa wirtualne

Wykorzystywane są instrumenty jakościowe i controlling strategiczny.

  1. Katalog niezbędnych kompetencji kontrolera

Zadania controlera:

Amerykański Instytut Controllingu podaje następujące zadania controlera:

Profile controlera: (historycznie)

Kompetencje controlera:

0x01 graphic
intelektualne:

0x01 graphic
osobowościowe:

0x01 graphic
formalne:

W firmach amerykańskich obok controlera funkcjonuje również skarbnik, który zajmuje się finansami i podatkami. Controler zajmuje się planowaniem, analiza odchyleń i rachunkowością zarządczą.

Wykład 3

Ośrodki odpowiedzialności za wyniki

  1. Decentralizacja zarządzania

Zarządzanie dużymi przedsiębiorstwami (złożonymi strukturami) wymaga decentralizacji. Decentralizacja przynosi określone korzyści:

W przedsiębiorstwach złożonych wyodrębnia się następujące jednostki strategiczne:

0x01 graphic
nie posiadające samodzielności prawnej jednostki biznesu (centra kosztów, zysków, gospodarowania). Za te jednostki uznaje się pojedynczy rodzaj działalności lub zbiór działalności, które mogą być zarządzane oddzielnie. Ma odrębnych konkurentów. Ma oddzielne kierownictwo, które jest odpowiedzialne za większość decyzji;

0x01 graphic
jednostki posiadające samodzielność prawną, przyjmujące różne formy organizacyjno prawne, lecz uzależnione kapitałowo od przedsiębiorstwa macierzystego (holdingi, grupy kapitałowe);

0x01 graphic
w pełni samodzielne prawnie i kapitałowe przedsiębiorstwa, które znajdują się w różnych powiązaniach z przedsiębiorstwem macierzystym (alianse strategiczne, sieci powiązań gospodarczych, organizacyjnych, przedsiębiorstwa wirtualne).

  1. Kryteria wyodrębniania ośrodków

Kryteria formalne

Kryteria merytoryczne

  1. Rodzaje ośrodków (centrów odpowiedzialności)

2 podejścia:

        1. PODEJŚCIE SCENTRALIZOWANE (w Polsce)

          • ośrodki zysków - korelacja między dochodem i kosztem zmiennym, np. wydziały produkcji podstawowej. Ma ograniczone możliwości do pobudzania rynku, ma tylko tworzyć określony produkt, o określonej jakości;

          • ośrodki kosztów - cechą charakterystyczną jest tworzenie kosztów stałych (z jednorodnej lub zbliżonej działalności, np. komórki zarządu, personalne, logistyczne, marketingowe).

            1. PODEJŚCIE ZDECENTRALIZOWANE

0x08 graphic

Ośrodek zysków - kontroluje powstawanie przychodów i kosztów.

Ośrodek przychodów - wszystkie komórki zajmujące się marketingiem i sprzedażą; kryterium wyodrębniania jest terytorium sprzedaży i liczba klientów.

Ośrodek wydatków - nie ma zależności między skalą działania, a ich kosztami (komórki socjalno-bytowe, administracyjne, badawcze).

Ośrodek kosztów - pokrywa się najczęściej z produkcją, gniazdami produkcyjnymi (wydziały produkcyjne lub ich części).

Rodzaje ośrodków odpowiedzialności w przedsiębiorstwie

Centra odpowiedzialności

Kluczowy zakres odpowiedzialności

Centra kosztów

Koszty operacyjne

Centra przychodów

Przychody

Centra zysków

Przychody, koszty, wyniki

Centra inwestycji

Wyniki finansowe, rentowność kapitałowa

Centra inwestycji - ośrodki odpowiedzialności, odpowiedzialne za inwestowanie, powinna to być rada nadzorcza.

Centra zysków - zarząd przedsiębiorstwa, dyrekcja przedsiębiorstwa, ponieważ to centrum decyduje co wytwarzamy, w jaki sposób.

Centra wydatków - służby logistyczne, administracyjne, personalne.

Centra kosztów - wydziały produkcji podstawowej.

  1. Systemy oceny ośrodków odpowiedzialności (mierniki budżety)

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

Ośrodki odpowiedzialności za inwestycje - kryteria oceny:

0x08 graphic

0x01 graphic
stopa zwrotu zainwestowanego kapitału ROI

pozycja rynkowa i szybkość (rotacja) aktywów (skuteczność

0x08 graphic
zarządzania kapitałem)

0x01 graphic
stopa zwrotu za kapitał własny ROE

oprócz powyższych płaszczyzn pokazuje efektywność finansową

poprzez wykorzystanie dźwigni finansowej

0x01 graphic
ekonomiczna wartość dodana FVA

korzyść właściciela to zysk operacyjny po opodatkowaniu, skorygowany koszt kapitału własnego i obcego

0x08 graphic

Najczęściej stosuje się następujące kryteria:

0x08 graphic

0x01 graphic
przychody,

0x01 graphic
zysk ze sprzedaży,

0x01 graphic
marża brutto.

0x08 graphic

0x08 graphic

Kryteria:

0x01 graphic
wartość przychodu,

0x08 graphic
0x08 graphic
0x01 graphic
udział w rynku,

0x01 graphic
koszty marketingowe (element kosztów zarządu).

Ośrodek wydatków - kryteria - miernik aktywności wartość przychodów. oszczędności

0x08 graphic
0x08 graphic
w kosztach

Ośrodek kosztów:

0x01 graphic
koszty bezpośrednie i wydziałowe,

0x01 graphic
stopień wykonania planu produkcji,

0x01 graphic
terminowość dostaw,

0x01 graphic
czas pracy,

0x01 graphic
wykorzystanie zdolności produkcyjnej.

Z systemu oceny ośrodka odpowiedzialności powinien wynikać system motywacji.

Idea systemu oceny ośrodka odpowiedzialności

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Motywowanie dotyczy ruchomej części wynagrodzeń (premie i nagrody), wiąże się z wartością mierników oceny. Premie i nagrody ośrodków zysków zależą od zysku operacyjnego i marży brutto. Ośrodki wydatków i ośrodki kosztów premiowane są za oszczędności w kosztach.

Budżet - norma finansowa dla określonych podmiotów wewnętrznych. Kwota przeznaczona na finansowanie podmiotu wewnętrznego.

Zmienność warunków zewnętrznych i wewnętrznych zmusza nas do budżetowania wielowariantowego (elastycznego).

Funkcje budżetu:

Statyczna struktura budżetów przedsiębiorstwa

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Controlling - związany z decentralizacją ośrodków odpowiedzialności. Każdy ośrodek powinien podlegać ocenie z jednej strony na podstawie mierników, z drugiej strony na podstawie wykonanego budżetu.

Wykład 4

Podstawy rachunku kosztów

  1. Istota rachunku kosztów

Koszt - to:

Strata - wyrażone w pieniądzu zużycie, ale nie celowe.

Wydatek - to każdy rozchód środków pieniężnych bez względu na cel ich wydatkowania (ale związany z obszarami przedsiębiorstwa). Wiąże się z obiegiem pieniądza. Nie każdy wydatek jest kosztem, np.:

0x01 graphic
wcześniej koszt, potem wydatek;

0x01 graphic
płacimy za dostawę gotówką, zużycie następuje później (a więc najpierw wydatek, później koszt);

0x01 graphic
wydatek = koszt w systemie JIT.

Nakład - to dobro lub usługa wykorzystywane w przedsiębiorstwie do celów produkcyjnych. Nakłady mogą mieć charakter osobowy (robocizna) lub rzeczowy (surowce, materiały, maszyny, urządzenia, energia). Jest wyrażony w jednostkach naturalnych. Nakład wyrażony wartościowo to koszt.

Koszty własne przedsiębiorstwa

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
Kategoria

Kryterium

KOSZT

NAKŁAD

WYDATEK

STRATA

1. Sposób wyrażania

wartościowy

ilościowy

wartościowy

wartościowy

ilościowy

2. Zużycie czynników produkcji

tak

tak

niekoniecznie

Tak

3. Czas

konkretny okres

kilka okresów

konkretny okres

konkretny okres

4. Efekt

tak

tak

?

nie

Rachunek kosztów - zajmuje się ustalaniem w różnych przekrojach oraz interpretowanie informacji o pieniężnym i celowym zużyciu czynników produkcji.

Ustalanie zdobycie informacji o kosztach, o kalkulacji kosztów.

Interpretowanie proces analizy, oceny, kontroli i planowania kosztów na okresy następne.

Rachunek kosztów powinien odpowiedzieć na 3 pytania:

      1. Jakie koszty powstają w przedsiębiorstwie? (rodzaj, charakter, natura, behawioryzm, czyli zachowanie się kosztów)

      2. Gdzie powstają koszty?

      3. Dlaczego powstają określone składniki kosztów?

Aby odpowiedzieć na te pytania należy dokonać ewidencji kosztów.

Odpowiadając na pytanie 1 mamy ewidencję kosztów wg rodzaju, odpowiadając na pytanie 2 należy rozliczyć koszty na miejsca powstania i na określone nośniki (kalkulacja).

Trzy etapy transformacji informacji w rachunku kosztów:

Funkcje rachunku kosztów:

0x01 graphic
Optymalizacja - związana jest z aktywną rolą kosztów. Koszt jest narzędziem wyboru. Optymalizacja wiąże się z planowaniem.

0x01 graphic
Kontrola - rachunek kosztów jest narzędziem weryfikacji.

0x01 graphic
Motywacyjna - bez tej funkcji rachunek kosztów jest martwym narzędziem.

  1. Strukturyzacja rachunku kosztów

Kryteria strukturyzacji (klasyfikacji) rachunku kosztów:

          1. Zakres działalności:

            1. Koszty działalności eksploatacyjnej (produkcji, handlowe, zarządu).

0x08 graphic
0x08 graphic
Koszty działalności eksploatacyjnej w ujęciu cybernetycznym

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

            1. Koszty działalności inwestycyjno-remontowej - dotyczą utrzymania w określonej gotowości potencjału wytwórczego przedsiębiorstwa. Wskazują na zachowania rozwojowe przedsiębiorstwa.

            2. Koszty działalności finansowej - koszty aktywności finansowej przedsiębiorstwa związane z obsługą procesu udostępniania i pozyskania kapitału przez przedsiębiorstwa.

            3. Koszty działalności związane z funduszami specjalnymi - jest to głównie działalność socjalna, mieszkaniowa, pozaprodukcyjna. Ciężar realizacji tych funkcji przerzucany jest na otoczenie przedsiębiorstwa.

To kryterium to kosztochłonność działalności produkcyjnej i udział kosztów związanych z funduszami specjalnymi w generowaniu całości kosztów.

          1. Rodzajowy układ kosztów:

            1. Koszty materialne (amortyzacja, materiały, energia, inne usługi o charakterze materialnym, np. transportowe, konserwacyjne).

            2. Koszty niematerialne (wynagrodzenia, narzuty na wynagrodzenia, odpisy na fundusze specjalne, podatki o charakterze kosztotwórczym).

Ta linia podziału interesuje nas, aby ustalić wartość dodaną, która znajduje odzwierciedlenie w grupie kosztów niematerialnych. Jest niezbędny z punktu widzenia makrokategorii (głównie PKB). Jest również ważny z punktu widzenia opodatkowania (głównie podatkiem VAT).

          1. Koszty wg miejsc powstawania:

            1. Koszty wydziałów podstawowych (koszty jednostek wytwórczych).

            2. Koszty wydziałów pomocniczych (zabezpieczają funkcjonowanie procesów produkcji podstawowej, procesy utrzymania w gotowości, np. konserwacja, remonty, produkcja uboczna).

            3. Koszty zarządu (sfera informacyjno-decyzyjna).

            4. Koszty zakupu (koszty transakcji, pozyskania czynników wytwórczych).

            5. Koszty sprzedaży.

          1. Kalkulacja układów kosztów:

            1. Koszty bezpośrednie - zależą liniowo od wielkości produkcji (materiały, paliwa, energia, płace). Ta bezpośredniość kosztów jest korygowana.

            2. Koszty pośrednie (ich wyodrębnienie jest impulsem do powstania rachunkowości zarządczej i controllingu):

              • koszty wydziałowe,

              • koszty ogólnozakładowe,

              • koszty sprzedaży.

Uproszczony układ kalkulacyjny kosztów

Lp.

Koszty bezpośrednie

Lp.

Koszty pośrednie

1

2

3

4

5

6

Materiały bezpośrednie z kosztami zakupu

Paliwo technologiczne

Energia technologiczna

Płace bezpośrednie

Narzuty na płace

Inne koszty bezpośrednie

7

8

9

10

Koszty wydziałowe

Strata na brakach (wynika z uzasadnionych odchyleń w procesie produkcji. Jest ona normowana)

TKW („surowy” koszt wytworzenia produkcji)

Koszty ogólnozakładowe

Fabryczny koszt wytworzenia

Koszty sprzedaży

Całkowity koszt własny sprzedaży

                1. Koszty a skala produkcji: (kryterium najbardziej istotne z punktu widzenia controllingu)

                  1. Koszty zmienne (proporcjonalne-liniowe, degresywne, progresywne, regresywne)

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

                  1. Koszty stałe (bezwzględnie i względnie)

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

Współczynnik elastyczności kosztów

E = 0x01 graphic
: 0x01 graphic

Kc - koszty całkowite

Q - wielkość produkcji

Współczynnik ten wskazuje o ile % zmieni się poziom kosztów całkowitych (Kc), jeżeli wielkość produkcji (Q) zmieni się o 1%.

E=1 koszty proporcjonalne

E<1 koszty degresywne

E<1 koszty progresywne

E=0 koszty bezwzględnie stałe

          1. Koszty wg ośrodków odpowiedzialności:

                  1. Koszty kontrolowane - mogą być przedmiotem regulacji przez menedżera danego ośrodka.

                  2. Koszty niekontrolowane - zarządzający ośrodkiem nie ma wpływu na ich kształtowanie się.

Podział ten powinien być ściśle związany z hierarchicznością systemów zarządzania. Wiele kosztów niekontrolowanych na niższym poziomie systemu zarządzania będzie kosztami kontrolowanymi na wyższym poziomie zarządzania.

  1. Systemy rachunku kosztów

                1. Stopień normowania kosztów:

                  1. Rachunek kosztów rzeczywistych

Wycena zużycia czynników produkcji na podstawie informacji ex-post - czyli rzeczywistych cen nabycia i zużycia czynników wytwórczych (cen faktycznie poniesionych).

Jest to jednak informacja spóźniona. Rachunek ten ma tylko moc sprawozdawczą, nie użyteczności decyzyjnej.

                  1. Rachunek kosztów normalnych

Niweluje wady rachunku kosztów rzeczywistych. Bazuje na takich kategoriach jak stawka kosztu normalnego (przeciętne zużycie czynników produkcji w okresie minionym i przeciętna cena nabycia czynników produkcji). Ma on na celu wyeliminowanie wahań w cenach zużycia i nabycia. Wykorzystywany jest głównie do sporządzania kalkulacji wstępnej (ofertowej).

                  1. Rachunek kosztów postulowanych

Nazywany rachunkiem przyszłości, w PL nazywany rachunkiem kosztów budżetowanych. Pojawił się wraz z rozwojem technik normowania pracy. No narzędzie planowania kosztów. Należy pamiętać, że łatwo jest zaplanować koszty zmienne, trudniej jest zestandaryzować zużycie kosztów pośrednich (w tym przypadku ogranicza się do sporządzenia limitu kosztów, tzw. preliminarz).

                1. Zakres rzeczowy rozliczania kosztów/produkcji:

                  1. Pełny rachunek kosztów (tradycyjny)

Podział kosztów na bezpośrednie i pośrednie. Wycena produktów po koszcie pełnym. Rachunek ten uwzględnia koszty bezpośrednie i pełne koszty pośrednie (ustalane za pomocą kluczy podziałowych). Daje to jednak tak jakby zdeformowane informacje. Proporcjonalizuje koszty pośrednie. Żaden z kluczy podziałowych nie jest doskonały, każdy ma słabości. Operuje kategorią wyniku finansowego.

                  1. Częściowy rachunek kosztów (zmiennych)

Istotą tego rachunku jest podział kosztów na stałe i zmienne. Oznacza to, że produkty w tym rachunku są wyceniane po koszcie zmiennym. Koszty stałe ujmowane są blokowo i obciążają one wynik finansowy przedsiębiorstwa. Ten rachunek ma sens tam, gdzie zdolności produkcyjne nie są w pełni wykorzystywane. Operuje kategorią marży brutto.

Podsumowanie: Rachunkami przyszłości są rachunek kosztów postulowanych i rachunek kosztów częściowych.

Wykład 5

Metody separacji kosztów

  1. Szacunkowe metody separacji kosztów

System rachunku kosztów

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Koszt rzeczywisty - ustalanie kosztu produktów i usług, gdzie dokonujemy wyceny zużycia produkcji na poziomie okresu minionego.

Koszt normalny - ustala się pewne wzorce kosztów normalnych jako przeciętne, średnie zużycie danego czynnika produkcji w danym okresie i narzędzia kalkulacji ofertowej (przetargi).

Koszt postulowany - ustalanie kosztu przyszłego wraz z rozwojem technicznego normowania pracy. Proste dla kosztów zmiennych i bezpośrednich, trudniej w kosztach stałych i pośrednich. Produkt wyceniany jest po koszcie zmiennym, a koszt stały traktowany jest blokowo.

Wyróżnia się dwie szacunkowe metody separacji kosztów na stałe i zmienne:

Polega na przeglądzie sposobu reagowania poszczególnych składników kosztów na zmiany wielkości produkcji. Poszczególne składniki kosztów umownie zaliczamy do części stałej i zmiennej. Osąd kosztów na część stałą i zmienną odbywa się na podstawie ewidencji księgowej. Ta metoda jest wystarczająca w małych firmach, gdzie szacowanie na tym się kończy. Podejście to jest elementem kontroli kosztów. Szacunek jest subiektywny. Metoda ta jest małopracochłonna i małokosztochłonna. Polega na doświadczeniu księgowego i znajomości branży.

Jest bardziej czasochłonna i kosztochłonna. To pomiar zużycia czynników produkcji na podstawie precyzyjnej analizy technicznej, zarówno produktu jak i procesu technologicznego. Analizujemy czas operacji i dokonujemy ich wyceny. Badamy tu głównie zgodność poszczególnych kosztów z dokumentacją projektową. Podejście to pozwala określić celowość zużycia czynników produkcji. Ta zasadność wyznacza funkcję kontrolną i planistyczną. Jest ono domeną kadry inżynierskiej, współpracującej z księgowością. Stosowana jest w dużych firmach.

  1. Metody statystyczne

Bazują na danych z przeszłości. Szacują zależność między produkcją a kosztami. Metody te są uszeregowane wg dokładności:

Metoda graficzna - na podstawie wykresu empirycznego kosztów, szacuje się część stałą i zmienną. Jest to bardzo prosta metoda planowania (budżetowania) kosztów. Metoda ta nie jest dokładna. Jest traktowana jako metoda wspomagająca.

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
y = a + bx

a - parametr kosztów stałych

b - koszt zmienny

x - wielkość produkcji

0x08 graphic
0x08 graphic

Część stała to punkt przecięcia wykreślonej linii z osią Y (osią kosztów).

0x08 graphic

Metoda wielkości krańcowych - powszechnie stosowana, na niej często się poprzestaje.

0x08 graphic

0x08 graphic
Kzj = 0x01 graphic

Ks = Kmax - Kzj * Pmax lub Ks = Kmin - Kzj * Pmin

Kzj - koszt zmienny jednostkowy

Mierniki produkcji:

Metoda przeciętnych podokresów - posługuje się kategoriami kosztu przeciętnego. Zbiór informacji dzielimy na dwa podzbiory i obliczamy wielkości przeciętne wg rozkładu rosnącego.

0x08 graphic
Kzj = 0x01 graphic

Ks = 0x01 graphic
- kzj * 0x01 graphic

Metoda regresji

a = 0x01 graphic

b = 0x01 graphic

Mimo iż jest to metoda najbardziej precyzyjna to jednak najpowszechniej stosowana jest metoda wielkości krańcowej.

  1. Krzywa uczenia a koszt jednostkowy

Koszt całkowity pod wpływem wzrostu skali działalności i gromadzenia doświadczenia ulega zmniejszeniu. Owa obniżka kosztów przy podwojeniu produkcji wynosi 20-30%.

Elementy doświadczenia to:

Kreatorem tej krzywej jest człowiek (wzrost jego wydajności pracy). Od człowieka będzie zależał efekt krzywej uczenia się.

Efekt skali to nie to samo co efekt krzywej uczenia się. Korzyści skali wyznaczają kryterium punktu produkcji i wynikają z prawa zmniejszania się narzutu kosztu stałego na jeden produkt.

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
Kj = Kzj + 0x01 graphic

Gromadzenie doświadczeń nie występuje w sposób nieograniczony. Jest pewien limit. Po przekroczeniu pewnego poziomu produkcji efekt krzywej uczenia się może zaniknąć, a nawet kzj mogą wzrosnąć (następuje skokowy przyrost kosztów, zanik innowacyjności, rutyna, znudzenie). A więc efekt zanika lub wręcz dochodzi do progresu.

Tn = K * Ns

Tn - wielkość nakładu całkowitego na jednostkę przy produkcji N jednostek

K - wielkość nakładu na wykonanie pierwszej jednostki

S - indeks generowania produkcji

S = 0x01 graphic

r - 1-rata obniżki nakładu na jednostkę przy podwojeniu liczby jednostek produkcji

N - liczba wytworzonych jednostek

Wykład 6

Techniki kontroli i analizy kosztów

  1. Kontrola odchyleń

Każda kontrola obejmuje:

Elementy składające się na kontrolę - procesy:

Absolutne odchylenie kosztów:

y = y2 - y1

Tempo zmian kosztów:

W = 0x01 graphic

Przedział tolerancji - określenie obszaru zmienności kosztów.

Parametry opisujące zmienność kosztów:

R(Y) = max yt - min yt

D(Y) = 0x01 graphic

S(Y) = 0x01 graphic

0x01 graphic

0x01 graphic

0x01 graphic
0x01 graphic
0x01 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

  1. Syntetyczna ocena kosztów

Dokonywana jest na podstawie rachunku zysków i strat. Na jego podstawie liczony jest miernik gospodarności (współczynnik poziomu kosztów) - relacja kosztów uzyskanych przychodów do osiągniętych przychodów.

Przykład wyznaczania miernika gospodarności:

Wyszczególnienie

t0

t1

Ps - przychody ze sprzedaży

60 000

64 600

Ku - koszty uzyskania przychodów

55 000

60 500

Obliczenie wskaźnika poziomu kosztów:

0x01 graphic
0x01 graphic
0x01 graphic

95,20% oznacza, że udział kosztów na każdą złotówkę to 0,95 zł, czyli mamy zysku tylko 0,05 zł.

O = P1 - P0 = 3,53%

oznacza to, że zdolność kontroli kosztów uległa pogorszeniu o 3,53%.

  1. Ocena kosztów w układzie kalkulacyjnym i rodzajowym

Analiza kosztów w obu układach jest:

UKŁAD RODZAJOWY - ocena pracochłonności, kapitałochłonności, materiałochłonności, energochłonności. Układ ten ma niewielka użyteczność informacyjną, ponieważ nie wiąże kosztów ze skalą działania. Ma sens jedynie wówczas, gdy będziemy korelować zmiany poszczególnych kosztów ze zmianami wielkości sprzedaży.

UKŁAD KALKULACYJNY:

Najistotniejsze jest ocenienie relacji między kosztami pośrednimi i bezpośrednimi - pokaże to skalę ryzyka operacyjnego. Im większy jest ciężar kosztów pośrednich tym większa jest skala ryzyka operacyjnego.

Ważna jest również analiza relacji między kosztami faktycznymi i planowanymi.

Układ kalkulacyjny jest bazą do analizy kosztu jednostkowego, który jest porównywalną miarą w ocenie gospodarności firmy;

  1. Analiza kosztów bezpośrednich i pośrednich

Analiza kosztów bezpośrednich

Najważniejsze jest ustalenie nie tylko odchylenia bezwzględnego, ale przede wszystkim odchylenia względnego, bo tylko je można interpretować.

Przykład:

Wyszczególnienie

Planowane

Wykonane

Koszty materiałowe (zł)

300 000

345 000

Krok 1: Obliczenie kosztu bezwzględnego

Ob = 345 000 - 300 000 = +45 000 zł (15%)

Odchylenia bezwzględne nie wystarcza, trzeba wyliczyć odchylenie bezwzględne, które musi się charakteryzować wyborem zjawiska limitującego poziom badany.

Krok 2: Obliczenie wskaźnika dynamiki zjawiska towarzyszącego

Wyszczególnienie

Planowane

Wykonane

Produkcja (szt.)

1 000

1 200

Wp = 0x01 graphic
(+20%)

0x08 graphic
Krok 3: Ustalenie odchylenia względnego

Ow = 345 000 - (300 000 * 1,2) = - 15 000 zł (- 5% )

Istotą odchylenia względnego jest obiektywizacja (aktualizacja) bazy porównań - doprowadzenie do stanu porównywalności sprawia, że istnieje możliwość wartościowania zmiany.

Koszty bezpośrednie to koszty materiałów bezpośrednich i robocizny. Wzór na owe koszty to:

0x01 graphic

q - produkcja

xi - normatyw (zużycia materiałów bezpośrednich, pracochłonność wytworzenia produktów lub usług)

pi - czynnik cenowy (materiałów lub pracy)

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

Ob - Ow = Wq

Porównując obydwa odchylenia otrzymamy wpływ zmiany produkcji na poziom kosztów.

Analiza kosztów bezpośrednich

Trzeba w niej uwzględnić dwa fakty:

Ow = K pośrednie faktyczne - K pośrednie bazowe * Wk (wskaźnik korekty)

Wk = 1 +/- ab

+ to wzrost skali działań

- to zmniejszenie skali działań

a - stopień zmiany skali działań

0x08 graphic
b - udział kosztów zmiennych

Przykład:

Wyszczególnienie

Plan

Wykonanie

Ob

Wk

Plan skorygowany

Ow

Koszty wydziałowe

Koszty ogólnozakładowe

Koszty sprzedaży

100

30

10

110

35

14

+10

+5

+4

1,06

1,03

1,02

10,6

30,9

10,2

+4,0

+4,1

+3,8

0x01 graphic

140

159

+19

X

41,7

+11,9

Aby zinterpretować odchylenie bezwzględne trzeba ustalić odchylenie względne.

Zakładamy, że skala działania wzrosła o +10% (czyli 110%).

Udział kosztów zmiennych dla:

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

Aby obliczyć wpływ zmiany skali produkcji na zmianę kosztów pośrednich należy:

Ob - Ow = 19 - 11,9 = 7,1 jednostek pieniężnych

Koszt jednostkowy powinien być skalkulowany w oparciu o tą samą logikę zarówno w przypadku kosztów bezpośrednich jak i kosztów pośrednich.

  1. Benchmarking kosztów

Ciągłe porównywanie się z najlepszymi, uczenie się od konkurencji.

Istotą benchmarkingu jest to, że stosujemy zmienny wzorzec odniesienia. Dla każdej pozycji wybieramy najlepszą firmę. Wzorcem jest to przedsiębiorstwo, które ma oczywiście najniższe koszty.

Teoretyczny koszt powstaje na podstawie porównań. Wyznacza się skalę dystansu między normą firmy a normą firmy idealnej. Oprócz kosztu teoretycznego w zarządzaniu operacyjnym możemy ustalić normy odchyleń.

Ważone odchylenie standardowe

0x01 graphic

Współczynnik zmienności

0x01 graphic
lub 0x01 graphic

Podsumowanie:

Problemem jest ustalenie wzorców odniesienia.

WYKŁAD 7 31.03.2003

METODY KALKULACJI KOSZTÓW

  1. Ocena tradycyjnych metod kalkulacji.

  2. Metoda ABC.

  3. Rachunek kosztów docelowych.

0x08 graphic
0x01 graphic

Kalkulacja podziałowa

            1. prosta - stosowana przy produkcji masowej. Dzielimy koszty całkowite przez liczbę wytworzonych produktów. Rzadko stosowana. Stosowana np. w przemyśle węglowym.

0x01 graphic

            1. złożona - odnosi się do produktów masowych, ale jest kilka asortymentów wymagających podobnego procesu wytwarzania (np. przemysł hutniczy). Nie przyporządkowuje kosztów na produkty, ale na jednostki wspólne tzw. jednostki przeliczeniowe produktu.

0x01 graphic
Kpi - koszty pośrednie; Q - Kp na jednostkę; xj - ilość wyrobów

            1. współczynnikowa - produkcja masowa, wieloasortymentowa, produkty wytwarzane z tych samych surowców i podobnej technologii. Współczynnik to relacje, związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy asortymentami

0x01 graphic

ułamek - koszt wytworzenia jednostki kalkulacyjnej (obrachunkowej)

ak - współczynnik ekwiwalentności podziału kosztów

            1. produktów sprzężonych - wytwarzamy w jednym procesie kilka produktów, które możemy podzielić na:

            2. produkt główny

            3. produkt uboczny

            4. odpadki

    0x01 graphic

    pju - cena sprzedaży produktu ubocznego

    xju - ilość produktu ubocznego

    xg - ilość produktu głównego

    Kalkulacja doliczeniowa

    Warianty:

    1. k. wydziałowe i ogólnozakładowe - proporcjonalnie do k. materiałów bezpośrednich

    2. k. wydziałowe i ogólnozakładowe - proporcjonalnie do k. płac bezpośrednich

    3. k. wydziałowe i ogólnozakładowe - proporcjonalnie do sumy k. bezpośrednich

    4. k. wydziałowe - proporcjonalnie do k. materiałów bezpośrednich, k. ogólnozakładowe - proporcjonalnie do k. przerobu

    Wariant I i II stosujemy wtedy gdy dominuje któraś grupa kosztów (materiały lub płace bezpośrednie).

    Wariant III i IV stosujemy gdy żadna z grup kosztów nie dominuje

        1. ABC - rachunek kosztów działań

    0x08 graphic
    0x01 graphic

    Zasoby - określają źródła powstawania kosztów, są zarówno dostępne i nabywane przez przedsiębiorstwo. Zasoby to np.:

    Nośniki kosztów zasobów - relacja przyczynowo-skutkowa między zużyciem zasobów i procesami zachodzącymi w przedsiębiorstwie; może to być roboczogodzina, etat, metr, kilogram, stawka %, itp.

    Działania - zorganizowane, celowe czynności, które tworzą określony proces. Jest to określona jednostka pracy wykonywana w przedsiębiorstwie.

    Nośniki kosztów działań - przypisanie kosztów działań do określonych procesów/produktów (?). Relacja między działaniami a obiektami kalkulacji kosztów. Najczęściej jest to liczba wykonywanych operacji, tzw. nośnik transakcyjny.

    Obiekt kosztów - pojęcie szersze od kategorii produktu czy zlecenia. Jest to produkt lub usługa, zlecenie, projekt, dostawca, odbiorca, kanał dystrybucji, segment rynku.

    Ważna w metodzie ABC jest pewna hierarchizacja kosztów. Koszty pośrednie przypisane do produktu.

    0x08 graphic
    0x01 graphic

    0x08 graphic
    0x01 graphic

    Metoda ta stała się przydatna w zarządzaniu. Jej odmiana to metoda ABE (zarządzanie działaniami). Koncepcja ABE jest starsza od ABC. Poprzez rachunek kosztów działań doprowadziła do przeprojektowania procesów, racjonalizacji procesów.

    Na podstawie koncepcji ABC powstała nowa metoda budżetowania (ustalanie budżetów dla poszczególnych działań).

    3. Rachunek kosztów docelowych.

    Stawia sobie za cel zarządzanie kosztami jeszcze nieistniejących produktów. Jest to typowy rachunek ex ante. Trzeba odpowiedzieć na pytanie:

    Jaki poziom kosztów może być zaakceptowany przez producenta przy:

    cena akceptowana - zysk jednostkowy = koszt jednostkowy

    przez klienta (marża pokrycia) docelowy

    Bazą tego rachunku jest:

    Ten rachunek jest narzędziem wywierania presji na projektantów i technologów.

    Przesłanki stosowania ABC:

    1. jeżeli waga kosztów pośrednich jest powyżej 50% w kosztach ogółem

    2. niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych

    3. presja konkurentów i walka kosztowo-cenowa

    4. trendy w biznesie np. skracanie cyklu życia produktów, dywersyfikacja działań

    Procedury klasyczne zniekształcają naturę kosztów pośrednich. Decyzja o koszcie jednostkowym determinuje cenę produktu.

    WYKŁAD 8 07.04.2003

    DECYZJE CENOWE PRZEDSIĘBIORSTWA

    1. Ocena rachunku kosztów.

    2. Model ekonomiczny (rynkowy).

    3. Model księgowy:

      1. Koszty pełne

      2. Koszty zmienne

    1. Ocena rachunku kosztów.

    Przyczyny dla których odchodzi się od rachunku kosztów pełnych:

    Przewaga rachunku kosztów zmiennych (częściowych) nad rachunkiem kosztów pełnych:

      1. emituje informacje o realnym koszcie zmiennym

      2. kontroluje proces powstawania kosztów stałych

      3. ułatwia podejmowanie trafnych decyzji cenowych

      4. jest kryterium decyzyjnym przy podejmowaniu decyzji bieżących

      5. stwarzanie podstaw do decentralizacji zarządzania w przedsiębiorstwie poprzez ustalanie zakresu odpowiedzialności

    Rachunek kosztów pełnych → decyzje długookresowe, sprawozdawczość zewnętrzna (rachunek zysków i strat).

    Rachunek kosztów częściowych → decyzje bieżące, informacje dla potrzeb wewnętrznych.

    Kryterium wyboru (podejmowania decyzji):

    + rachunek kosztów pełnych - wynik finansowy

    + rachunek kosztów częściowych - marża brutto

    2. Model ekonomiczny (rynkowy) kształtowania cen.

    Główną zasadą tego modelu jest współczynnik elastyczności cenowej popytu.

    0x01 graphic
    0x01 graphic
    Q - popyt C - cena

    Przykład - ograniczona użyteczność tego modelu

    Cena produktu: 61 zł

    Koszt zmienny jednostkowy: 28 zł

    Przewidywany popyt: 19000 szt.

    EP→ wzrost (spadek) ceny o 1 zł powoduje spadek (wzrost) popytu o 500 szt.

    cena optymalna - to taka cena, która spowoduje w przedsiębiorstwie maksymalizację wyniku finansowego.

    Symulacja

    1. Cena

    59

    60

    61

    62

    63

    64

    2. Koszt zmienny jednostkowy

    28

    28

    28

    28

    28

    28

    3. Nadwyżka cenowa (marża brutto)

    31

    32

    33

    34

    35

    36

    4. Rozmiary sprzedaży (tys. zł)

    19,5

    19

    18,5

    18

    17,5

    17

    5. Kwota pokrycia (3*4)

    604,5

    608

    610,5

    612

    612,5

    612

    Cena optymalna

    Założenia modelu:

    1. można wyznaczyć funkcję popytu

    2. funkcja popytu ma charakter liniowy

    3. opiera się na poszukiwaniu przez przedsiębiorstwo maksymalnego wyniku finansowego (nie uwzględnia się pełnej wiązki celów przedsiębiorstwa - są też cele socjalne itp.)

    Popyt zależy od:

    Ułomność modelu zmusza nas do sięgnięcia po modele księgowe (kosztowe)

    3. Model księgowy (kosztowy) kształtowania ceny.

    Zasadą tego modelu jest relacja:

    Cena = koszt pełny + marża zysku (R)

    Marżę zysku można wyznaczyć:

    0x01 graphic
    rentowność sprzedaży

    0x01 graphic

    Formuła RM będzie stosowana w przedsiębiorstwach, które nie działają w warunkach doskonałej konkurencji (wytwarzają takie wyroby gdy nie ma wyrobów konkurencyjnych). Formuła marży ma zabezpieczyć (zapewnić) odtworzenie majątku.

    Równanie cenowe:

    1. koszty pełne + marża zysku wg RS:

    0x01 graphic

    1. koszty pełne + marża zysku wg RM:

    0x01 graphic

    M/x - majątkochłonność wytwarzania (odwrotne do produktywności)

    Przykład

    1. założenia dla wariantu I:

    Produkty A i B

    Koszty bezpośrednie:

    - jednostkowe A - 22 tys. zł/szt. B - 15 tys. zł/szt.

    - całkowite A - 22 mln zł B - 30 mln zł

    zdolność produkcyjna A - 1000 szt. B - 2000 szt.

    Koszty pośrednie (roczne) - 26 mln zł

    A: 0x01 graphic
    mln zł

    B: 0x01 graphic
    mln zł

    Pożądana marża zysku→ 20%