POLSKA LUDOWA
1944 wkroczenie wojsk sowieckich
VII 1944 PKWN, VI 1945 TRJN
Etapy:
1944-1948 przejmowanie władzy
1948-1956 stalinizm - okres totalitarny
1956-1980 rządy autorytarne
1980-1989
załamanie systemu
Okres 1944-1948
programy i podręczniki przedwojenne. Nauka religii
Ideał - obywatel demokrata (M. Ossowska)
1948 reforma: szkoła 7-klasowa.
4 letnia szkoła średnia (VIII-XI), ogólnokształcąca lub zawodowa.
1949-51 akcja zwalczania analfabetyzmu (ok. 1 mln osób)
Stalinizm (1949-1956)
1948 PZPR - 1949 ofensywa ideologiczna.
Zmiany programowe
- Wychowanie: aktualna polityka partii (BP, KC)
- obowiązkowa nauka języka rosyjskiego. Podręczniki na wzorcach sowieckich
- Monopolizacja, centralizacja, permanentna kontrola
- Mit planowania i sprawozdawczości, wychowanie jako produkcja
- Nacjonalizacja i laicyzacja
Ideologia wychowawcza
- Ideologia marksistowsko-leninowska
- Cel - budowa socjalizmu.
- Środek - wykształcenie „nowego człowieka”
- Idealizacja młodego pokolenia
- Dychotomiczna wizja świata
- Zawłaszczenie norm
Optymizm wychowawczy
„Byt określa świadomość” - możliwość zmiany natury człowieka
- Pełna wychowywalność człowieka
- brak poparcia dla systemu = wynik niewiedzy
- Intelektualizm - zdobycie wiedzy o socjalizmie tożsame z jego akceptacją
- bagatelizowanie uwarunkowań dziedzicznych, biofizycznych, osobowościowych, środowiskowych
woluntaryzm
Kolektywizm
- prymat grupy, organizacji (partyjnej, młodzieżowej)
- brak sprzeczności między celami jednostkowymi a społecznymi: realizacja poprzez uczestnictwo w zbiorowym działaniu
- brak prywatności, odrzucenie indywidualizmu
- Człowiek jako działacz, obywatel
- prymat problemów społecznych nad egzystencjalno-jednostkowymi
- osobisty rozwój (np. troska o zdrowie) jako obowiązek wobec państwa
- wychowanie rodzinne podporządkowane państwu
Wychowanie moralne
- surowość obyczajów.
Państwo jako strażnik moralności obywateli.
- krytyka Zachodu za lansowanie moralnego rozkładu.
- k
rytyka „bikiniarzy”
- wzorem moralnym - aktywiści ZMP
Metody, treści wychowawcze
- uczeń = materiał do formowania
- brak indywidualizacji
- zadanie szkoły = dostarczanie gotowych treści, kształtowanie postaw
-
herbartyzmherbartyzm
- wychowanie przez pracę
- związek z życiem
- konkretyzm, praktycyzm
- odrzucenie pedologii, naturalizmu
- dziecko traktowane jako mały dorosły
- wahanie - przejaw słabości. Wątpiący = szkodnik
- odpersonalizowanie procesu wychowawczego (wychowuje nie człowiek, lecz metoda, treści, cele, system)
- nauczyciel - pas transmisyjny, rola dyspozycyjna
Edukacja 1956-1989
- 1956 przełom październikowy
- zmiany polityczne, odrzucenie części skrajnych rozwiązań
- większa autonomia szkoły (wzrost pozycji dyrektorów)
- Zmiany programowe
ale:
- Utrzymano system nakazowo-kontrolny i reguły biurokratyczne
- obecność propagandy i indoktrynacji
- Przymus jako główne narzędzie wychowawcze
1961 Reforma
- obowiązek szkolny do 17 roku życia
- 8 klasowa szkoła podstawowa.
- 2 lub 3 letnie zasadnicze szkoły zawodowe
- 2 letnie szkoły przysposobienia rolniczego
- 4 kl. licea ogólnokształcące i 4 lub 5-letnie technika i licea zawodowe
- usunięcie religii ze szkół
Szkoły wyższe
1965 punkty preferencyjne za pochodzenie
ingerencja partii (programy, dydaktyka)
liczba studentów:
330 tys. w 1970/71
450 tys. w 1980/81
500 tys. w 1992/93
ok. 2 mln 2005/2006
1989 studiowało ok. 12% młodzieży (2005 ok. 50%)
1989 wyższe wykształcenie - 7 %
Organizacje dla młodzieży
Związek Młodzieży Polskiej 1948-1957 (1955 — ok. 2 mln)
- współzawodnictwo pracy
- kontrola dyscypliny młodzieży w przedsiębiorstwach
- uczestnictwo w kolektywizacji wsi (m.in. egzekwowanie dostaw obowiązkowych),
- nadzór programów nauczania
- kontrola pracy nauczycieli
1957: Związek Młodzieży Socjalistycznej (1973 — prawie 1,3 mln)
1976 ZSMP (prawie 3 mln). Po 1980 ok. 1,5 mln
Prasa: Sztandar Młodych”, „Walka Młodych”, „Płomienie”, „Dookoła świata”
Służba Polsce
1948-1955 organizacja paramilitarna (16-21 lat)
obowiązkowe przysposobienie zawodowo-wojskowe
1949 ponad 1 mln osób
Praca fizyczna (m.in. przy odbudowie Warszawy)
Brygady nadkontyngentowe
Ochotnicze Hufce Pracy
1958: nauka zawodu połączona z pracą zaw.
dla niepracującej młodzieży bez kwalifikacji zawodowych
prace sezonowe dla uczniów i studentów