Technikum uzupełniające Historia TU

Lekcja 35 Dział: Świat w XIX wieku

Temat: Zmiany gospodarczo - społeczne w XIX wieku.

• Thomas Malthus (angielski pastor) - „O ludności świata” (1798 r.)

• liczba ludności rośnie w postępie geometrycznym, a produkcja żywności - w arytmetycznym - nieuniknione jest przeludnienie (maltuzjanizm)

• wzrost demograficzny, prowadzi do klęski głodu oraz nędzy ( uzyskanie równowagi)

• pomoc dla ubogich jest szkodliwa - natura powinna zniwelować nadmiar ludności

• Wiek XIX -eksplozja demograficzna ( wzrost liczby ludności z 187 do 401 mln) i ekonomiczna (eliminacja głodu i nowoczesność) Europy.

1. Rewolucja agrarna - przemiana mało wydajnego rolnictwa feudalnego w nowoczesne rolnictwo kapitalistyczne

• przemiany społeczno - ekonomiczne

• rozpad stanowej struktury społecznej na wsi

• kapitalistyczne stosunki własnościowe na wsi - uwłaszczenie chłopów

• towarowy charakter produkcji rolnej

• przemiany techniczno - produkcyjne (wzrost wydajności)

• nowy system uprawy - płodozmian

• powiększenie areałów ziemi uprawnej - melioracja

• zwiększenie wydajności gleby - nawozy, nowe maszyny i narzędzia np. kosa

• uprawa nowych roślin - ziemniaki, kukurydza, buraki cukrowe, rośliny motylkowe

• hodowla w systemie oborowym

2. Rewolucja przemysłowa - przejście od techniki rękodzielniczej i pracy w manufakturach do pracy w zmechanizowanych fabrykach (Anglia XVIII w.)

a. pierwsza faza rewolucji przemysłowej przełom XVII i XIX w (wynalazki techniczne)

• Maszyna parowa - James Watt (czyt. łot) (1769 r.)

• Przędzarka mechaniczna (Spinning -Jenny) -James Hargreaves (czyt. hargriws) (1765 r)

• Maszyna przędzalnicza napędzana kołem wodnym -Richard Arkwrighta (czyt arkrajt)

• Mechaniczny warsztat tkacki - Edmund Cartwright (czyt. kartrajt) (1785 r.)

• George Stephenson - pierwszy parowóz (1814r.)

• rozwój kolejnictwa w Anglii i Ameryce Północnej

• pierwsza linia kolejowa (Stockton - Darlinkton) (1825 r.)

b. druga faza rewolucji przemysłowej - powstanie masowego rynku konsumenckiego

• nowe źródła energii: elektryczność, silnik spalinowy ( paliwa: ropa naftowa, gaz)

• rozwój chemii syntetycznej - narodziny przemysłu farmaceutycznego

• praktyczne wynalazki: maszyna do szycia, rower, telefon, żarówka

• skutki II rewolucji przemysłowej

• zmiany w pracy - taśma produkcyjna - likwidacja niektórych tradycyjnych zawodów

• koncentracja kapitału - wielkie korporacje, ponadnarodowe koncerny, monopol

• niskie ceny produktów fabrycznych - dostępne również dla mniej zamożnych

3. Społeczne skutki rewolucji przemysłowej -nowe klasy społeczne

a. burżuazja -bogaci przedsiębiorcy (fabrykanci) nastawieni na jak największy zysk

• zaniżają płace, źle traktują pracowników (dużo chętnych do pracy)

b. proletariat - robotnicy zatrudnieni w fabrykach (emigranci ze wsi)

• złe warunki pracy - brak prawa pracy chroniącego pracowników

• praca wyczerpująca, warunki mieszkaniowe prymitywne - nędza, brud i choroby

• pracowały całe rodziny również kobiety i dzieci

• w każdej chwili można było stracić pracę, częste wypadki przy pracy (kalectwo)

• długość dnia pracy 12-16 godzin i głodowe pensje

• częste wypadki przy pracy (kalectwo) -brak BHP, ubezpieczeń oraz emerytur

• protesty i strajki robotników

• Luddyzm - angielski ruch skierowany przeciwko maszynom (niszczenie maszyn -1812 r.) - legendarny przywódca Ned Ludd - surowe represje wobec luddystów

• 1831 r. - powstanie robotników tekstylnych w Lyonie we Francji - setki ofiar

• umożliwienie legalizacji związków zawodowych (Anglia - 1825 r.)

• Czartyzm (ang. charter - karta - „Karta Ludu”) - ruch polityczny w Anglii (1836-1848 r.) - składającą petycje do parlamentu - domagał się demokratycznych zmian w systemie wyborczym oraz poprawy sytuacji robotników.

• m.in. określono czas pracy dzieci i kobiety max. 10 godz.

• Poprawa warunków pracy ( druga połowa XIX w)

• państwa regulują czas pracy i wprowadzają: emerytury, ubezpieczenia ( Niemcy)

4. Napięcia społeczne na wsi

• Francja i Niemcy zach. -najlepsza sytuacja chłopów -zdobyli wolność i ziemię na własność

• Monarchia Hamburgów - Czechy, Węgry i Galicja - trudna sytuacja chłopów -poddaństwo

• rabacja ( niem. Raub - rabunek) galicyjska 1846 r. - chłopi napadają na dwory mordują szlachtę i palą dobytek przywódcą ich był Jakub Szela

• chłopi dokonali rabunku ponad czterystu dworów i zamordowali ok. 200 właścicieli

• w 1848 r. - chłopi galicyjscy zostali uwłaszczeni bez odszkodowania

• Rosja -trudna sytuacja chłopa - za prawo z korzystania z ziemi odrabia pańszczyznę

• Uwłaszczenie w Rosji - 1861 r. (Królestwo Polskie 1864 r.)

Zadanie domowe str. 213

5. Porównaj sytuację robotników w pierwszej połowie XIX wieku z sytuacją z końca tego stulecia.

• W pierwszej połowie XIX wieku sytuacja bardzo zła końcem XIX wieku zaczęła się poprawiać

Pytania sprawdzające:

1. Scharakteryzuj społeczne skutki rewolucji przemysłowej

• Narodziny nowych klas społecznych: burżuazji i proletariatu, wyzysk robotników

---