Ćwiczenia 4
Temat : Temperament jako regulator zachowania - przegląd teorii temperamentu oraz szczegółowe poznanie RTT (regulacyjna teoria temperamentu)
REGULACYJNA TEORIA TEMPERAMENTU (RTT) Jana Strelaua
mówi o cechach temperamentu rozumianych jako mechanizmy regulujące poziom pobudzenia jednostki w związku z jej zapotrzebowaniem na stymulację, w relacji z otoczeniem ( temperament jako regulator zachowania ).
TEMPERAMENT - względnie stałe cechy organizmu , pierwotnie biologicznie zdeterminowane ( wynik ewolucji biologicznej ) , które przejawiają się w formalnych cechach zachowania , sprowadzających się do poziomu energetycznego i charakterystyki czasowej reakcji.
POZIOM ENERGETYCZNY
AKTYWNOŚĆ
rozumiana jako cecha temperamentalna jest głównym regulatorem ilości stymulacji niezbędnej jednostce w celu utrzymania lub osiągnięcia optymalnego stopnia aktywacji (pobudzenia układu nerwowego organizmu) ,
DETERMINUJE ILOŚĆ I ZAKRES PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ O OKRESLONEJ WARTOŚCI STYMULACYJNEJ zarówno pochodzenia z wewnątrz jak i z otoczenia,
TENDENCJA DO PODEJMOWANIA ZACHOWAŃ O DUŻEJ WARTOŚCI STYMULACYJNEJ
Osoby wysoce aktywne - poszukiwanie różnorodnych doznań w świecie zewnętrznym
Osoby nisko aktywne - poszukiwanie spokoju.
REAKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA
cecha organizmu , która determinuje względnie stałe różnice indywidualne w wielkości (intensywności) reakcji ,
główną funkcją tej cechy jest dostarczenie lub ograniczenie poziomu stymulacji.
TENDENCJA DO INTENSYWNEGO REAGOWANIA NA BODŹCE WYWOŁUJĄCE EMOCJE wyrażająca się w dużej wrażliwości i niskiej odporności emocjonalnej
Z cechą reaktywności emocjonalnej związane są procesy adaptacyjne ( teoria poziomu adaptacji Helsona ) organizmu :
SENSYTYZACJA ( „UWRAŻLIWIENIE” ) - podwyższenie wrażliwości wywołane głównie utrzymującym się stanem deprywacji co wzmacnia STYMULACJĘ
DESENSYTYZACJA ( „ODWRAŻLIWIENIE” )- obniżenie wrażliwości na skutek przeciążenia organizmu powoduje tłumienie STYMULACJI.
TEORIA REGULACJI OPTYMALNEGO POZIOMU AKTYWACJI ELIASZA
W większości sytuacji pod wpływem stymulacji bądź deprywacji w funkcjonalnych stanach mechanizmów fizjologicznych zachodzi ZJAWISKO AKTYWNEJ REGULACJI na skutek ujemnego sprzężenia zwrotnego ORGANIZM ADAPTAJUE SIĘ DO WARUNKÓW NA ZA POMOCĄ PROCESÓW SENSYTYZACJI I DESENSYTYZACJI. Jednak bardzo długo utrzymująca się stymulacja prowadzi do sensytyzacji , a deprywacja do desensytyzacji - zmiany w organizmie wywołane dodatnim sprzężeniem zwrotnym mogą doprowadzić do zmian strukturalnych w fizjologicznym mechanizmie temperamentu ( ZJAWISKO BIERNEJ STYMULACJI ).
Osoby nisko reaktywne - mają duże zapotrzebowanie na stymulację z zewnątrz np. dostarczanie sobie bodźców w postaci oglądania horrorów.
Osoby wysoko reaktywne - mają ograniczone zapotrzebowanie na stymulację z zewnątrz, bo przeżywają i doświadczają jej wewnętrznie.
CHARAKTERYSTYKA CZASOWA REAKCJI
PERSEWERATYWNOŚĆ
tendencja do kontynuowania i powtarzania zachowań po zaprzestaniu działania bodźca ( sytuacji ) , który to zachowanie wywołał.
np. długość utrzymywania się w pamięci zasłyszanej w radio piosenki
ŻWAWOŚĆ
tendencja do szybkiego reagowania , do utrzymywania wysokiego tempa aktywności i do łatwej zmiany jednego zachowania ( reakcji na inne ) , odpowiednio do zmian w otoczeniu
np. szybkość reakcji na spadającą ze stołu szklankę
WYTRZYMAŁOŚĆ
zdolność do adekwatnego reagowania w sytuacjach wymagających długotrwałej lub wysoko stymulującej aktywności oraz w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej
np. zdolność do prowadzenia rozmowy w hałasie i gwarze ulicy
WRAŻLIWOŚĆ SENSORYCZNA
zdolność reagowania na bodźce zmysłowe o małej wartości stymulacyjnej
np. zdolność do odczuwania delikatnego powiewu wiatru na policzku , rozróżnianie półtonów , rozróżnianie subtelnych różnic w odcieniach kolorów
Założenia RTT opisujące specyfikę powstawania temperamentu:
cechy temperamentu wykazują podatność na zmiany pod wpływem środowiska ( spowodowane przez takie czynniki jak różnego rodzaju długo utrzymująca się stymulacja lub deprywacja np. hałas , sposób odżywiania się , klimat )
cechy temperamentu podlegają zmianom o charakterze rozwojowym , w trakcie ontogenezy (czynniki pojawiające się w trakcie dojrzewania organizmu )
temperament jest pierwotnie biologicznie zdeterminowany , czyli stanowi wynik ewolucji biologicznej
temperament danej osoby jest kształtowany już w okresie życia płodowego i jest zdeterminowany rozwojem mechanizmów fizjologicznych
INNE TEORIE TEMPERAMENTU
TEORIA POSZUKIWANIA DOZNAŃ Zuckermana
„Poszukiwanie doznań to cecha zdefiniowana przez poszukiwanie zróżnicowanych , nowych , złożonych i intensywnych wrażeń i doświadczeń oraz gotowość do podjęcia ryzyka fizycznego , społecznego , prawnego i finansowego w celu dostarczenia sobie tego typu doświadczeń.” Marvin Zuckerman
Poszukiwanie doznań jest cechą niejednorodną i w jej skład wchodzą :
poszukiwanie grozy i przygód - np. uprawianie sportów ekstremalnych
poszukiwanie przeżyć - nonkonformistyczny styl życia np. nocne podróże autostopem , „narkonautyka”
rozhamowanie - tendencja do rozładowywania napięcia poprzez hazard , seks, picie alkoholu
podatność na nudę - awersja do powtarzania doświadczeń , rutynowej pracy , objawia się niepokojem na monotonię
Zuckerman jako współpracownik Hebba (koncepcja optymalnego poziomu aktywacji) w badaniach nad deprywacją sensoryczną stwierdził , że istnieją różnice indywidualne w optymalnym poziomie stymulacji. Osiągnięcie tego poziomu jest warunkiem pozytywnego stanu emocjonalnego. Źródłem stymulacji jest nie tyle wartość fizyczna bodźców , co ich znaczenie uwarunkowane indywidualnym doświadczeniem.
TEORIA EMOCJONALNOŚCI , AKTYWNOŚCI i TOWARZYSKOŚCI
Bussa i Plomina
3 „Temperamenty to obecne od wczesnego dzieciństwa ( 2 r. ż. ) , odziedziczone cechy osobowości.”
Teoria EAS od początkowych liter 3 temperamentów:
E motionality EMOCJONALNOŚĆ - skłonność do reagowania silnym pobudzeniem
A ctivity AKTYWNOŚĆ - wigor i tempo reakcji
S ociability TOWARZYSKOŚĆ - dążenie lub unikanie kontaktu z ludźmi
TYPOLOGIE TEMPERAMENTU
konstytucjonalne
Kretschmera
Sheldona
Galena - Hipokratesa
4 typy
sangwinik ( łac. sanguis - krew )
choleryk ( łac. cole - żółć )
melancholik ( łac. melas - czarna ; łac. cole - żółć )
flegmatyk ( łac. phlegma - śluz , flegma )