Ustroje majątkowo-małżeńskie:

Ustrój majątkowy nie określa przynależności poszczególnych elementów, ale reguły, określające, co gdzie trafia. Intercyza nie „przesuwa elementów, ale określa nowe zasady.

Schemat w podręczniku: Sytuacja majątkowa małżonków:

odniesienia majątkowe w małżeństwie					inne elementy sytuacji majątkowej
małżeńskie ustroje majątkowe				inne odniesienia	odpowiedzialność za długi drugiego małżonka	odpowiedzialność z art. 30 KRO	art. 28^1 i 29 KRO
ustawowy (wspólność)	umowny (intercyza)		przymusowa rozdzielność majątkowa	umowy między małżonkami (inter mariti)
wspólność rozszerzona	rozdzielność umowna		wspólność ograniczona
rozdzielność majątkowa		rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

Wspólność majątkowa – elementy majątkowe sprzed małżeństwa pozostają w ich majątku osobistym. Majątkiem wspólnym staje się wszystko, co nabyli w czasie trwania małżeństwa. Ale majątek osobisty nadal zasilają prawa niejako niepotrzebne jednej ze stron, albo z natury przeznaczone dla jednej osoby.

W rozdzielności majątkowej. Ustrój ten może być ustanowiony po czasie wspólności. Wtenczas również ustala się współwłasność w częściach ułamkowych na składnikach majątku wspólnego.

Przy podziale majątku jest jednak ważna kwestia patrzenia na majątek „per saldo”. Dotąd najczęściej dzielono aktywa, a pasywa pozostawały wspólne. Współcześnie prof. lansuje koncepcję dzielenia również pasywów.

DOCZYTAĆ ROZDZIELNOŚĆ Z WYRÓWNIEM DOROBKÓW!!!!

Przymusową rozdzielność majątkową może ustalić sąd, albo ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków. Poza tym nie różni się od typowej rozdzielności.

„Aktywa i pasywa w jednym stały domu
Aktywa na górze, pasywa na dole” xD

Stąd pasywa dzieli się zupełnie inaczej, niż aktywa i zupełnie czasem chaotycznie – z punktu widzenia ekonomisty. Są to sprawy niezwykle skomplikowane, „mam nadzieję, że zarysowałem problem”. xD

Rozdzielność majątkowa:

• majątek osobisty jednego z małżonków

• majątek wspólny

  • wkład jednego z małżonków (wynagrodzenia za pracę i inne dochody)

  • dochody z majątku wspólnego

  • wkład drugiego z małżonków

• majątek osobisty drugiego z małżonków

  • poszczególne składniki – w podręczniku.

  • możliwe są rozmaite przesunięcia w drodze intercyzy (rozszerzenie, ograniczenie wspólności)

    • ALE: modyfikacja musi być symetryczne, i.e. jeśli jakiś element majątku jednego z małżonków ma być przesunięty, to tak samo należy przesunąć odpowiedni element majątku drugiego małżonka. Nie można więc w intercyzie naruszyć zasady równości stron¹.

Intercyza może być rozszerzająca lub ograniczająca wspólność. Może też być umniejszająca ograniczenie lub rozszerzenie (quasi-rozszerzająca lub quasi ograniczająca).

Są też takie elementy majątku osobistego, których nie można przenieść do majątku wspólnego. Są to:

• Przedmioty nabyte przez zapis, dziedziczenie lub darowiznę (szanujemy wolę testatora / darczyńcy? oO)

• Prawa majątkowe objęte wspólnością łączną na podstawie odrębnych przepisów

• Przedmioty osobiste

• Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (e.g. służebność osobista)

• Wierzytelności o odszkodowania i zadośćuczynienia² (ale już uzyskane odszkodowanie można wnieść do majątku wspólnego).

Poza tymi niewiele już pozostaje w majątkach wspólnych (vide podręcznik). Stąd możliwość rozszerzenia wspólności, jest dosyć wąska. Wynika to stąd, że domyślnie jest ona bardzo szeroka.

Majątek wspólny podlega dziedziczeniu po umniejszeniu o ½ przynależną pozostającemu przy życiu małżonkowi, który dodatkowo dziedziczy na normalnych zasadach. Należy pamiętać, że jest to wspólność łączna, a więc bezułamkowa – udziały „powstają” niejako dopiero w momencie rozwiązania wspólności.

Surogaty – to przedmioty nabyte w drodze zamiany, e.g. wymiana samochodu, telefonu, etc. Domyślnie pozostają one w majątku osobistym, ale można to zmienić. Ma to sens, ponieważ surrogacja obciąża zwykle wynagrodzenie.

Co więcej, mogą małżonkowie nabyć przedmiot w częściach ułamkowych. Poszczególne ułamki wchodzą wówczas do majątków osobistych.

Do majątku wspólnego wchodzą domyślnie dochody z majątku osobistego. Ratio legis nie jest zupełnie jasne. Chodzi zapewne o przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa. Był spór w doktrynie, czy chodzi o dochód brutto, czy też netto. Ustawodawca nie rozwiał wątpliwości w ostatniej nowelizacji KRO. Ponieważ jednak mowa jest o dochodzie, a nie o „czystym dochodzie”³, to ustawodawca świadomie czyni różnicę <buahaha>. Sensowne wydaje się przeniesienie tego elementu do majątku osobistego w drodze intercyzy.

A rt. 47. § 1. Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.

Większość doktryny twierdzi, że ustawodawca miał na myśli „albo”, co jest oczywistą głupotą, zwłaszcza, że ostatnia nowelizacji nie zmieniła tego przepisu. Poza tym, logiczne jest, że można wspólność jednocześnie (w pewnych punktach) rozszerzyć i (w innych) ograniczyć. Zwłaszcza, że w myśli art. 50 KRO, nie zagraża to interesom wierzycieli.
Można też – i tu już więcej ludzi się zgadza – terminowo lub warunkowo rozszerzyć lub ograniczyć wspólność, a potem zmienić ten ustrój nawet w stronę przeciwną⁴. Podobne regulacje istnieją już od dawna w Czechach, Rosji i w niektórych stanach USA.

Intercyza jest to umowa ustrojowa – reguluje więc ogólne zasady gospodarowania. Dzielą się na:

• modyfikujące wspólność – rozszerzająco lub ograniczająco.

• wprowadzające rozdzielność.

Wspólność ustawowa - grubsza vide podręcznik.

A rt. 34¹. „Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.”

A więc nie musi.

Art. 35. „W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.” – A więc nie można rozporządzić częścią ułamkową, ani jej obciążyć w ekspektatywie podziału.

Art. 36 – 39 określają zarząd majątkiem wspólnym.

• Generalnie potrzebna zgoda współmałżonka (negotium claudicans), z pewnymi wyjątkami.

• Ponadto należy informować o czynnościach związanych z zarządem, a małżonek może z góry sprzeciwić się dokonaniu czynności. Jest ona wonczas nieważna również przeciw drugiej stronie, jeśli o sprzeciwie wiedziała.

Rozdzielność majątkowa (art. 51 – 51⁵)

• zwykła

• z wyrównaniem dorobków (zaczerpnięte z Niemiec)

  • po ustaniu tego ustroju następuje wyrównanie dorobków – i.e. to, które osiągnęło wyższe saldo, musi się podzielić ;p

Metody obliczania podziału dorobków:

• ustawowa (art. 51³)

• umowna

Odpowiedzialność za zobowiązania współmałżonka

Wierzyciel może domagać się ustanowienie rozdzielności majątkowej, jeśli wymaga tego zaspokojenie jego roszczeń. (art. 52 §1a). Trzeba to jednak uprawdopodobnić i mieć tytuł wykonawczy. Bardzo kontrowersyjny przepis.

Diagram ze str. 101 podręcznika – odpowiedzialność za zobowiązania współmałżonka

• za czynności dokonane przez jednego małżonka na potrzeby rodziny (art. 30)

• za czynności dokonane wspólnie

• za czynności dokonane w czasie wspólności i za zgodą małżonka (art. 41 §1)

  • Strzałki wskazują, z których elementów można zaspokoić dane roszczenia.

W polu o rozszerzonej wspólności w punkcie 4). - Można dobrać się do majątku wspólnego w ramach odpowiedzialności za pasywa faktycznie związane ze składnikami majątku współmałżonka – można się wtedy do nich dobrać. Podobnie, jeśli pasywa są powiązane z elementami majątku wspólnego.

Pojawia się tu wyjątek od zasady współzarządu wszystkimi rzeczami. Elementami przedsiębiorstwa i rzeczami związanymi z działalnością zawodową zarządza ten, kto zarządza przedsiębiorstwo lub prowadzi tę działalność. Podobnie z długami – wierzytelności związane z przedsiębiorstwem (punkt 5).

Szeroka strzałka oznacza tam, że wierzyciel „podąża” za przedmiotem, który wszedł do majątku wspólnego (art. 50).

Rozdzielność przymusowa – ustanowiona przez sąd

• następuje – wg. uznania sądu:

  • z chwilą wydania wyroku

  • z chwilą wniesienia powództwa (ex tunc)

  • z chwilą wystąpienia przyczyny (ex tunc)

  • w dowolnej dacie między poprzednimi.

• następuje też – ex lege – z chwilą ubezwłasnowolnienia małżonkami

Przepisy nie mówią nic o ustaniu przyczyny przymusowości. Doktryna uznaje, że można w takiej sytuacji zawrzeć stosowną intercyzę i ustrój zmienić.

1Przy tym ważne jest nie tylko „normatywne” uregulowanie w intercyzie, ale również praktyka. E.g. jeśli jeden z małżonków nie pracuje, to przesunięcie zarobków do majątków osobistych jest „technicznie” poprawne, ale w praktyce powoduje nierówność. Należy więc spojrzeć na tę kwestię praktycznie i globalnie ocenić, co jest sprawiedliwe.

2Wierzytelności o wynagrodzenie z kolei mogą wejść (acz domyślnie nie wchodzą) do majątku wspólnego. Ale dot. to tylko wierzytelności wymagalnych.

3Pojęcie znane z przepisów o dochodach dzicka.

4E.g. Początkowo ograniczają wspólność, by się „:dorobić”, a gdy już się dorobią – rozszerzają wspólność. Albo wprowadzają wspólność na wypadek urodzenia się dziecka.