Wykład nr 1- 1.10.2009:
Temat: Cele studiowania dydaktyki. Zarys programu wykładów. Wymagania egzaminacyjne.
Miejsce dydaktyki ogólnej wśród dziedzin nauki o wychowaniu:
Wiedza niepedagogiczna to filozofia, psychologia, socjologia.
Wiedza pedagogiczna – wiedza ogólna ( historia wychowania) – wiedza szczegółowa ( teoria wychowania, dydaktyka).
Cele studiowania dydaktyki ogólnej:
Cele interpretacyjne:
poznanie i rozumienie wiedzy o kształceniu i rzeczywistości dydaktycznej
Cele realizacyjne:
praktyczne działanie dydaktyczne.
Tematyka wykładów:
Nauczanie wśród podst. mechanizmów i wyznaczników rozwoju człowieka ( określenie granic).
Główne miejsce nauczania: szkoła- kształtowanie się edukacji formalnej.
Kształtowanie się problematyki pedagogicznej wiedzy naukowej o kształceniu, czyli dydaktyki ogólnej.
Cele kształcenia.
Treści kształcenia.
Proces kształcenia.
Studiowanie= łac. studeo ( przykładać się, rozkładać i składać ).
Egzamin: pisemny na przygotowanym wcześniej kwestionariuszu, 2-3 s., pytania szczegółowe, wymagające myślenia.
Wykład nr 2 i 3- 15.10.2009 i 29.10.2009:
Temat: Nauczanie wśród podst. mechanizmów i wyznaczników rozwoju człowieka.
Zróżnicowanie rezultatów wpływów kształtujących człowieka:
„Trud rozwoju” Maria Grzywak- Kaczyńska ???
Podst. dziedziny (sfery) rozwoju i wychowania człowieka oraz ich hierarchia i znaczenie.
Dydaktyka zajmuje się rozwojem umysłowości:
aspekt psychiczny: moralność, uczuciowość, umysłowość, duchowość ( =dziedziny rozwoju)
aspekt fizyczny
Rozwojem psychiczny i fizyczny: w ostatecznym rozrachunku ważniejszy jest rozwój psychiczny.
Dydaktyka ceni sobie głównie wiedzę i wszystko, co ją wypełnia. Wiedza jest nadrzędna.
Główne sfery, na których ma się skupiać wychowanie, czyli ich hierarchia:
moralność
umysłowość ( ale nie można w aspekcie pedagog. ograniczać się tylko do informowania)
uczuciowość: jest efektem oddziaływania na siebie czynników poznawczych; uczucia powstają na drodze stykania się elementów wiedzy; kształtuje się na gruncie poznania; łączy się z dwoma wcześniejszymi sferami, tzn. moralnością i umysłowością
Te 3 sfery powinny być względnie równomiernie rozwijane= harmonijny, wielostronny rozwój człowieka= wzorzec, ideał --- por. starożytność: calokagathia, arete.
Szkole zarzuca się, że zaniedbuje sferę moralną i emocjonalną.
Dojrzewanie i uczenie się jako podst. mechanizmy rozwoju człowieka i ich współzależności.
Dojrzewanie- podst. proces organiczny; względnie autonomiczny, dokonujący się na bazie genetyki. Polega na progresywnych zmianach struktury i funkcji różnych elementów organizmu, a zwłaszcza układu nerwowego i ruchowego. Przejawia się w gatunkowych formach zachowania, czyli wspólnych wszystkim ludziom żyjących w danym środowisku.
Przyczyny zmian w dojrzewaniu:
zmiany w rozwoju ruchowym
zmiany w sferze werbalnej- moment pojawienia się mowy też jest zależny od dojrzewania, a nie tylko od nauczania
zmiany w sferze umysłowej, poznawczej ( zdolność analizy i syntezy znaków kultury)
Uczenie się- proces psychiczny zachodzący pod wpływem aktywności jednostki. Mniej lub bardziej intencjonalny. Polega na specyficznych doświadczeniach praktycznych, głownie na naśladownictwie i ćwiczeniu różnych czynności. Jest to naturalny mechanizm i naturalna potrzeba.
Proces uczenia się rozpoczyna się przy urodzeniu lub wcześniej.. Wszystkie dzieci mają pasje uczenia się- np. wolą uczyć się niż jeść ( też bym tak chciała)
Dziecko do 6 r. ż. uczy się więcej niż później przez całe życie i wiedza ta jest trwała i funkcjonalna!
Pomiędzy uczeniem się, a dojrzewaniem istnieje współzależność, która przejawia się w:
dojrzałości do uczenia się
przyspieszeniem nauki szkolnej ( jeśli natomiast dziecko nie jest dojrzałe do nauki szkolnej, może to spowodować negatywne postaw względem nauki )
opóźnienie dojrzewania w stosunku do nauki- infantylizm- dziecko powinno zachowywać się już inaczej
Jakie są wskaźniki dojrzałości:
trwałość zainteresowania, a nie chwilowe zaciekawienie
efektywność uczenia się- rezultaty nie są okupione nadmiernym wysiłkiem i czasem
Wyposażenie anatomiczno- fizjologiczne, a rozwój:
Wyznaczniki rozwoju w wyposażeniu anatomiczno- fizycznym:
czynniki dziedziczne ( przekazywane w genach)
czynniki wrodzone ( cechy organów i układów, które nie są wynikiem dziedziczenia ale kształtują się w okresie płodowym lub podczas porodu)
budowa i funkcjonowanie narządów zmysłowych- ich możliwości
typ układu nerwowego ( siła, dynamika, ruchliwość, równowaga procesów nerwowych na podstawie procesów fizyczno- chemicznych)
Wymienione czynniki mogą być materialnym podłożem takich struktur, jak: temperament, zdolności, inteligencja. Głównym czynnikiem uznawanym za czynnik powodzenia w nauce i w życiu jest INTELIGENCJA - wydajność wykonywania zadań złożonych i nowych. Wydajność nauki kształtowana przez czynniki biologiczne warunkowana jest w 77% przez czynniki wrodzone, dziedziczne. Reszta to wpływy społeczno- kulturowe.
Wysoka inteligencja jednak nie zawsze oznacza wysokie wyniki w nauce- rola inteligencji emocjonalnej i charakteru.
Czy cech mowy, sprawności werbalne są uwarunkowane genetycznie?
???
Kobiety szybciej i sprawniej mówią niż mężczyźni.
Znaczenie w sprawnościach werbalnych mają: bogate słownictwo i wymawianie na głos swoich myśli.
Własna aktywność jednostki jako wyznacznik rozwoju:
Siła rozwojowa, która w nas tkwi powoduje ruch psychiczny i fizyczny.
Własna aktywność jednostki jest naturalną cechą człowieka, który świadomie i czynnie uczestniczy w rozwoju, zaspokajając potrzeby podstawowe, a potem również wtórne.
Wychowanie ma za zadanie podtrzymywanie życie płciowe na najniższym szczeblu. ???:/
Potrzeby niższe- wegetatywne;
Potrzeby wyższe, wtórne- rozwojowe: potrzeba poznawania, czułości, uznania i szacunku, podziwiania osób, syt. i rzeczy.
Aktywność u niektórych jednostek może się ograniczać tylko do zaspokajania potrzeb podstawowych.
Formy aktywności w życiu płodowym:
wegetatywna
motoryczna
zmysłowa
Po urodzeniu do tych form dochodzą kolejne:
manipulowanie przedmiotami
mowa ( w tym myślenie jako wewnętrzna mowa)
aktywność wewnętrzna- czysto umysłowa
zabawa
nauka
praca
Te formy mają swoiste cele i funkcje, np. zabawa ma dostarczyć rozrywki, przyjemności.
Środowisko społ.- kulturowe oraz przyrodnicze jako wyznaczniki rozwoju.
Jakie znaczeni ma środowisko lokalne: „Alternatywność szkoły jako sprzeciw wobec edukacji” Aleksander Nalaskowski.
Najlepszym miejscem dla rozwoju twórczego jest wychowanie się w zróżnicowanej rodzinie. Korzystna jest wielokulturowość, wielojęzyczność.
Środowisko rodzinne jest nadmiernie sterowalne.
Natomiast środowisko przyrodnicze jako takie nie ma celu wychowawczego i rozwojowego ale człowiek może nim sterować.
Nauczanie ( szerzej tez wychowanie) jako jeden z wielu wyznaczników rozwoju.
Szczególny rodzaj działalności ludzkiej polegający na względnie intencjonalnym, zamierzonym wywoływaniu zmian w umysłowości człowieka. Koordynacja tych wyznaczników, o których była mowa wcześniej.
Wykład nr 4, 5 i 6- 12.11.2009, 26. 11. 2009 i 10. 12.2009:
Temat: Kształtowanie się praktyki nauczania oraz rozwój myśli dydaktycznej w syntetycznym, historycznym zarysie.
Główne aspekty edukacji nieformalnej – naturalnej.
Inne są relacje między dzieckiem, a rodzicem, a inne w szkole, w obcym środowisku, z obcymi osobami. Te relacje są konieczne.
Metody: pokaz jakichś umiejętności- naśladowanie. Edukacja naturalna z kolei nie opiera się na żadnej teorii.
Zalety edukacji naturalnej:
duża trwałość ( Wiedza zdobywana w ten sposób jest trwała, nie podlega zmianom, jest zasymilowana)
pewność wiedzy ( rola autorytetu osoby, która nam coś przekazuje- rodzica)
udział w pracy i różnych wydarzeniach życiowych
Wady edukacji naturalnej:
niepełność
jednostronność
sztywność doświadczeń i postaw
spontaniczność
cele i treści : Niemierko
negatywne efekty edukacji naturalnej ( jeśli jest słaba): Nalaskowski ( rozdz. o szkołach twórczych)
utrata fundamentu wartości
utrata poczucia tożsamości i więzi społ.
wyobcowanie z kultury
Świadomy udział- samowykształcenie: człowieka chce sam określać cele poznania i je organizować
Formy nauczania:
naturalne ( nieformalne, biegną równolegle do formalnej)
formalne ( instytucjonalne, sztuczne aranżowanie, nie zajmuje się dydaktyką)
Edukację naturalną można rozumieć jako powstawanie u człowieka indywidualnego zasobu doświadczenia ( wiedzy, umiejętności, przekonań) w toku zwykłych sytuacji życiowych, a nie w wyniku specjalnie zorganizowanych sytuacji ( np. w szkole).
Rodzaje form edukacji naturalnej:
udział w formach życia rodzinnego: codzienne prace domowe, rodzinne święta i uroczystości ( praca i wypoczynek)
udział w formach życia społeczności lokalnej: sąsiedztwo
udział w formach życia środowiska zawodowego
Co zawdzięczamy edukacji nieformalnej w rodzinie? Najbardziej przejrzysta odp. Na tle programu nauczania przedmiotów humanistycznych w szkole:
poznawanie podstaw moralności w rodzinie
w rodzinie kształtuje się światopogląd
tam też dziecko nabywa podstaw języka i mowy ojczystej
wiedzę o historii swojej rodziny- poczucie tożsamości
Natomiast porównując przedmioty ścisłe, rodzina daje nam:
poznanie liczebników i podstawowych operacji na liczbach
czynności praktyczne
podstawy wiedzy o przyrodzie
Cechy edukacji naturalnej:
jest okolicznościowa, sytuacyjna, nieplanowana
Szkoły i myśl o nauczaniu w Starożytności.
Praktyka nauczania aktualna do dziś.
Grecja:
powstały typy szkół funkcjonujące do dzisiaj
zaczyna się kształcić w sposób planowy
gr. schole= kształcić
wolny czas przeznaczony głównie na naukę
encyklopedyzm – traktowana go jak pewną patologię, by chcieć przekazać jak najwięcej wiedzy z różnych przedmiotów
„non schole sen mite”
szkoła spokojna, nie dynamiczna
liceum- założone przez Arystotelesa- Lykeon
akademia platońska – jako szkoła wyższa
Rzym:
uważano, że dziecko, które się uczy, bawi się ( bo przecież nie pracuje)
formy nauczania: szkoły elementarne, gimnazja (od 13- 18 r. ż.), akademie
kanon nauczania: siedem sztuk wyzwolonych (semptem artes liberales):
gramatyka, dialektyka i retoryka ( trivium- podstawy, obejmowały: logikę, sztukę dyskusji i przemawiania)
geometria, arytmetyka, astronomia i muzyka ( quadrivium- inne treści niż dziś rozumiemy pod tymi nazwami, geografia, ustalanie kalendarza, taniec, gra na instrumentach, rytmika itd.)
*Główni twórcy problematyki dydaktycznej w Starożytności:
Sokrates:
wzór nauczyciela, jedyny filozof, który za swoje poglądy oddał życie,
postawił pytania :
o cel nauczania ( cnoty- w tym prawdy, sprawiedliwości, pobożności, odwagi itd. ),
o treści, czyli czego należy nauczać ( cnoty- cnota jest wiedzą= skrajny intelektualizm etyczny)
o metodę ( pogadanka sokratejska- naprowadzania pytaniami rozmówcy na odkrycie prawdy, do odkrycia przez rozmówce, że wie, że nie wie, jest to metoda heurystyczna, etapy dochodzenia do prawdy:
negatywny
pozytywny ( krótkie odp. Tak/Nie)
dochodzenie do wiedzy, zwykle w formie definicji
Arystoteles:
twórca logiki i systematyki biologii
wiedza naukowa, określił idealny obraz wiedzy, wiedza jest wg niego w książkach i w umysłach ludzi
wg niego pojęcia tworzą układy hierarchiczne ( od najbardziej ogólnych do najbardziej szczegółowych)
elementy wiedzy to wg niego: pojęcia, które wymagają definicji + sądy, które są mniej lub bardziej ogólne, wymagają dowodów
( Pojęcia i sądy razem kształtują się przez rozumowanie, jako tryby form i rozumowań.)
scjentystyczne metody naukowe
Arystoteles wskazał porządek w wiedzy:
psychologiczny: od szczegółu do ogółu
logiczny: od ogółu do szczegółu – tok dedukcyjny- w nauczaniu następuje podawanie gotowej wiedzy uczącym się i wtedy powinni oni poznawać ją w tym toku
c) Kwintylian:
sformułował ideał mówcy
wg niego wychowywać należy przez słowo, przez literaturę
św. Augustyn:
problem pierwszych chrześcijan- czy uczyć się od pogan?
selektywnie traktował treści pogańskie
Izraelici byli przykładem
Chrześcijańska miłość, godność i równość wszystkich ludzi, naśladowanie w swoim życiu Chrystusa
Średniowiecze:
Szkoły klasztorne i parafialne,
Szkoły katedralne i kolegiackie.
Benedyktyni: “ora et labora” ( “módl się i pracuj”).
Uniwersytety: trwają do dziś ( UWr od 1707r.).
Instytucje edukacji naturalnej: edukacja, wychowanie w domu obcym:
mieszczanie u rzemieślników
warstwa wyższa na dworach książęcych
dziewczęta na obcych dworach
biedniejszych chłopów wysyłano do bogatszych chłopów na służbę
Św. Tomasz z Akwinu:
scholastyka
teoria/ metoda scholastyczna:
lektura tekstu – lekcjon
komentarz – komentacio
dyskusja- dyspucja
formułowanie wniosków- solucjo
Czasy nowożytne:
REFORMACJA:
1517- ogłoszenie swoich tez przez Lutra: od tego czasu rozłam→ powstają różne szkoły różnowiercze.
Szkoły protestanckie:
gimnazja humanistyczne, łacińskie
wzorem szkoła Jana Sturma- 1556 r. w Strasburgu- gimnazjum łacińskie:
☼ wprowadził system klasowo- lekcyjny
☼ podzielił uczniów na grupy wiekowe
☼ podzielił naukę na lekcje o określonym czasie trwania
☼ nauka tylko po łacinie- brak języka ojczystego w szkole
☼ wykształcenie filologiczno- filozoficzne
☼ podstawa kształcenia to materiał słowny, a umiejętności praktyczne wykluczone z programu nauczania
☼ matematyka i elementy przyrody
☼ kultura bycia
KONTRREFORMACJA:
Szkoły jezuickie i potem pijarskie.
Gmach Główny UWr to pozostałość po Kolegium Jezuickim ( że niby ciekawostka...)
Jan Amos Komeński: pierwszy w czasach nowożytnych system dydaktyki ogólnej.
Żył w latach: 1592- 1670.
Główne dzieło to „ Wielka dydaktyka”.
Zasługi:
pierwszy użył terminu dydaktyka świadomie na określenie przedmiotu tej dziedziny myśli pedag.
w sposób lapidarny ujął istotę dydaktyki jako kształtowanie i tworzenie wiedzy
Wielka dydaktyka to sztuka nauczania wszystkich wszystkiego
potrzebne zatem są jasne zasady dydaktyczne, które obowiązywałyby każdego ( bez względu na wiek, stan społeczny, przedmiot nauczania itp.)
najważniejsza jest zasada poglądowości= ilustrowanie wiedzy
postulował naukę miłą, przyjemną
chciał, by w szkołach było więcej spokoju, ciszy i przyjemności
aktywność poznawcza powinna polegać na jednoczesnym postrzeganiu i werbalizowaniu
Oświecenie XVIII w.:
dale funkcjonują te same szkoły
upowszechnia się edukacja
przyrost znaczenia wiedzy praktycznej – szkoły parafialne, realne itd.
Wiek XIX:
J. F. Herbart:
twórca formalnych stopni nauczania
twórca naukowej pedagogiki
otrzymał katedrę filozofii po Kancie
od jego czasów mówimy o dydaktyce tradycyjnej
twórca charakteru morlanego
jeden z twórców uniwersytetu w Berlinie
??? twórca nauczania podającego- Herbart albo Dewey???
Pozytywizm:2 poł. XIX w.
ceni się działalność praktyczną- pragmatyzm
pragmatyzm w pedagogice: Dewey:
nauczanie przez działanie
nauczanie przez rozwiązywanie problemów
ojciec nauczania poszukującego
są różne systemy dydakt., nie ma jednej dydaktyki
XX w.
indywidualizacja
kultura jako urzeczywistnienie wartości duchowych
Bogdan Nawroczyński 1892- 1974
Serbiusz Essen ( Rosja) 1887- 1950
Kazimierz Sośnicki 1883- 1966
Wincenty Okoń
Myślenie w kategoriach dobra; co to znaczy mieć wiedzę; niektórzy opierali się na doświadczeniu praktycznym
Maria Montessori- zajmowała się osobami niepełnosprawnymi, pedagog- praktyk
Wykład nr 7- 7.01.2010:
Temat: Czym zajmuje się dydaktyka ogólna i na czym polega jej ogólność.
Ogólność dydaktyki jest rozumiana na 3 sposoby:
przeciwstawienie szczegółowości metodyk nauczania różnych przedmiotów lub nauczania na określonych szczeblach edukacji- wielkie uproszczenie?
Utożsamianie ogólności dydaktyki z systemem dydaktycznym i jego swoistością- każdy system dydaktyczny jest dydaktyką ogólną- nie ma jednego systemu dydaktyki
system dydaktyki współczesny, tradycyjny: twórczość konkretnego pedagoga, np. Herbarta; trzeba umieć określić charakter pedagogiki Herbarta, Deweya,
Montessori ( jej pedagogika miała charakter naturalistyczny, uważała, że najbardziej rozwojowa wiedza to taka przekazywana przez nas bezpośrednio z natury);
system dydaktyki technologiczny Niemierko ( często przywołuje Herbarta, dydaktyka kultury, powrót do dziedzictwa antycznego)
tradycyjna dziś jest dydaktyka Nalaskowskiego ( swoje szkoły nazywa konserwatywami; ceni kulturę, która jest ponad naturą)
współczesna dydaktyka to d. Deweya ( pragmatyczna, postępowa, progresywna)
W. Okoń- twórca dydaktyki socjalistycznej
Niemierko: 4? rodzaje celów: 1 z nich to światopoglądowy ( związek z filozofią marksistowską)
Piaget- dał podstawy teoretyczne do pracy z dziećmi ( naturalizm; człowiek rozwija się w bezpośrednim oddziaływaniu na otoczenie)
Wygocki- dydaktyka kultury- szczególnie cenna mowa
wyjaśnianie tego, co jest wspólne w rzeczywistości dydaktycznej ( co wychodzi poza partykularyzm)
cele doraźne
wiedza i jak ją sprawdzać
nie ma umiejętności bez wiedzy
obraz, wyobrażenia
dydaktyka musi iść do ludzi, wyjaśniać
metody nauczania: aktywne i nieaktywne( absurd!)
Czym zajmuje się dydaktyka ogólna?:
ideał i cele kształcenia
typy wykształcenia
treści kształcenia
metody kształcenia
techniczne środki kształcenia
formy organizacyjne kształcenia
wyniki kształcenia
uczeń
nauczyciel
Co to jest ideał?