Pedagogika społeczna, Wykład, 11.01.2010
Społeczne uwarunkowania czasu wolnego
Wg K. Przecławskiego przez czas wolny rozumie się na ogół ten czas, który pozostaje człowiekowi do jego swobodnej dyspozycji po wykonaniu czynności obowiązkowych takich jak praca, nauka, zajęcia w gospodarstwie domowym, dojazd do domu oraz czynności związanych z zaspokajaniem potrzeb biologicznych i higienicznych ( sen, jedzenie ).
Czas wolny to taki rodzaj aktywności człowieka, który powinien być źródłem wielu przyjemności, nie może mieć charakteru obowiązkowego ani też nie może stanowić podstawowego źródła dochodów.
Zdaniem W. Okonia czas wolny racjonalnie przeznacza się na:
odpoczynek tj. regenerację sił fizycznych i psychicznych
rozrywkę, która sprawia przyjemność, działalność społeczną o charakterze dobrowolnym i bezinteresownym
rozwój zainteresowań i uzdolnień jednostki przez zdobywanie wiedzy i amatorską działalność artystyczną czy sportową
Wg A. Kamińskiego czas wolny jest to ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez pracę zarobkową normalną i dodatkową ani przez zaspokajanie elementarnych potrzeb fizjologicznych ( sen, posiłki ), ani przez systematyczne kształcenie się uczelniane, ani przez stałe obowiązki domowe, może być spożytkowana bądź na swobodne wczasowanie, bądź na życie rodzinne, bądź na aktywność przynoszącą doraźne korzyści.
Ilościowe i jakościowe ujęcie zagadnienia czasu wolnego przez A. Kamińskiego:
aspekt ilościowy - to część ogólnego budżetu czasu człowieka, która powinna być wypełniona treścią – wczasy
wczasowanie wg Kamińskiego – to ta część wolnego czasu, którą swobodnie i dobrowolnie dysponując możemy wypełnić wypoczynkiem, zabawą oraz podejmowaną z własnej potrzeby dla własnego rozwoju pracą umysłową ( samokształceniem ), aktywnością społeczną, artystyczną, sportową, techniczną.
Czas wolny wg K. Czajkowskiego rozpatrujemy w 4 aspektach, czyniących go zjawiskiem o charakterze społecznym, nadając mu właściwości środka wychowawczego.
Aspekty czasu wolnego
socjologiczno – ekonomiczny
higieniczno – zdrowotny
pedagogiczny
psychologiczny.
Aspekt społeczny czasu wolnego
W społecznym aspekcie czasu wolnego zwraca się uwagę na przygotowanie jednostki do świadomego życia w społeczeństwie, zapoznanie się z normami i obyczajami oraz wyborów partnerów.
Aspekt socjologiczno – ekonomiczny
Czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia społeczne.
W dziecku budzą się potrzeby współdziałania z innymi, organizowania wspólnej zabawy i wypoczynku.
Trzeba rezygnować z postaw egocentrycznych na rzecz wspólnego działania, poświęcenia, radości i wspólnych zainteresowań.
Dziecko nie powinno spędzać czasu wolnego w samotności, co przeciwdziała uspołecznieniu, uniemożliwiałoby to porównania własnego postępowania, własnych czynów z postępowaniem i czynami innych.
Jednostka w czasie współdziałania z innymi przeżywa osobiste radości własne szczęście i zadowolenie. Rola jaką dziecko odgrywa w zespole jest przyczyną dodatkowego zadowolenia i zaspokojenia potrzeby współdziałania z zespołem.
W czasie wolnym interes społeczny dominuje nad osobistym, włącza jednostkę w zespół, dziecko liczy się jako grupa.
Ekonomiczny aspekt polega na
zapewnieniu odpowiedniej ilości czasu wolnego i stworzeniu warunków sprzyjających należytemu wykorzystaniu tego czasu.
Planowym dostrzeganiu zależności i różnic ekonomicznych między czasem wolnym a nauką
Teoretycy zajmujący się tym aspektem czasu wolnego uważają iż w przyszłości powinien być w szkole przedmiot, który by uczył jak należy planować, realizować i wykorzystywać czas wolny.
Aspekt psychologiczny
Dzieci poszukują ciągle nowych wrażeń, odkrywają, rozbudzają i rozwijają swoje zainteresowania poznanymi zjawiskami i rzeczami.
Dzieci rozwijają swoje zainteresowania i uzdolnienia, chłoną i są wrażliwe na wszystko co nowe.
Otoczenie musi zapewnić dzieciom odpowiednie warunki rozwoju życia wewnętrznego.
Dzieciom nie wystarcza nauka szkolna i związana z tym praca, potrzebuje ono samodzielnie w grupie rówieśniczej poszukiwać interesujących zjawisk, rzeczy. Dojrzewanie to odkrywanie i kształtowanie osobistych zainteresowań.
Czas wolny to źródło nowych przeżyć wywołujących żywe reakcje ( poczucie zadowolenia, szczęścia, radości ).
Nauka szkolna nie zawsze zapewnia dziecku dostateczne odprężenie, zwolnienie napięcia psychicznego powodowanego dużym wysiłkiem intelektualnym. Nauka jest bowiem niełatwym obowiązkiem.
Osobowość dzieci jest przekształcana i wzbogacana w czasie pozalekcyjnym; dziecko ujawnia swoje poglądy, które urzeczywistniają w zabawie i rozrywce. Czas wolny daje do tego więcej okazji. Ujawniają się zainteresowania, dziecko kształtuje je i rozwija.
Aspekt higieniczno zdrowotny
Czas wolny jest niezbędny jako zabezpieczenie młodego organizmu przed nadmiernym obciążeniem obowiązkami i żądaniami szkolnymi, spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia dzieci i młodzieży.
„ Zjawisko zmęczenia spowodowane jest zwolnieniem normalnego przebiegu reakcji chemicznych w ustroju oraz zakłóceniami w transporcie produktów pośrednich przez krwiobieg”
W obecnych czasach musimy kłaść nacisk na walory higieniczno – zdrowotne czasu wolnego.
Najważniejsze walory to:
odprężenie psychofizyczne organizmu, czas pozaszkolny wolny od wysiłku intelektualnego.
Duży zasób zdrowego świeżego powietrza, w którym spędzamy czas wolny;
ruch fizyczny, rozwijanie układu mięśniowo – kostnego, rozwijanie sprawności fizycznej, regulowanie wadliwej przemiany materii, dodatni wpływ na psychikę dziecka;
zabawa i radość, korzystny wpływ na samopoczucie fizyczne i żywotność.
Aspekt pedagogiczny
Wartość pedagogiczna czasu wolnego polega na tym, że istnieją sytuacje, gdzie inicjatywę przejawiają dzieci. Aktywność i umiejętności organizowania sobie zajęć poza program.
Czas wolny to możliwość przejawiania własnej inicjatywy i samodzielności. Dobrze jak projektantami czasu wolnego są dzieci i młodzież.
Dodatnim elementem czasu wolnego jest samowychowanie, stałe podnoszenie swoich umiejętności i doskonalenie ich.
Funkcje czasu wolnego
A Kamiński wyróżnia 3 funkcje czasu wolnego: wypoczynek, rozrywka i rozwój zainteresowań tzw. miłośnictwo.
Funkcje czasu wolnego dzieci i dorosłych są bardzo podobne i służą wypoczynkowi, rozrywce oraz rozwojowi osobowości jednostki.