Prawo Cywilne – cz. ogólna

Podstawową kategorią p.c. jest prawo podmiotowe, i.e. wachlarz uprawnień przysługujących danemu podmiotowi.
Prawo cywilne:

• głównym przedmiotem zainteresowania jest prawo, a nie obowiązek.

• specyficzna metoda regulacji:

  • autonomiczność, a więc równość¹ i swoboda stron.

  • brak przymusu².

  • sądowa ochrona praw podmiotowych w razie sporu.

  • odpowiedzialność majątkowa.

Systematyka prawa cywilnego:

Prawo prywatne międzynarodowe³

Zwyczaj, jako źródło prawa cywilnego:

• zwyczaje powszechne należy znać, gdyż są „usankcjonowane” przez klauzule generalne.

• w przypadku zwyczajów środowiskowych, doktryna jest podzielona:

  • nieznajomość zwyczajów, nie zwalnia z ich przestrzegania (dostawę cementu dowozimy do magazynu, a nie dojeżdżamy o północy i zrzucamy pod płotem ;p)

  • niektórzy wyłączają obowiązywanie obyczajów nieznanych obu stronom.

  • Rozstrzygnięcie należy do sędziego!!

• konflikt między prawem, a obyczajem należy rozstrzygnąć – o ile to możliwe – przez wykładnię prawa w duchu obyczaju. W ostateczności zwyczaj ustępuje przed prawem⁴.

• czynność prawna wywołuje skutki nie tylko bezpośrednio wyrażone, ale i dorozumiane na podstawie obowiązujących zwyczajów, ustaw i z.w.s. (art. 56 i 65 KC).

Zasady współżycia społecznego:

Post-rzymskie południe Europy akceptuje za Arystotelesem istnienie z.w.s., w przeciwieństwie do nie-rzymskiej północy (gł. Niemiec), które w „duchu pruskim” domaga się precyzyjnej kodyfikacji wszelkich norm. Pojęcie to pochodzi z ZSRR, gdzie obowiązujące zwyczaje sankcjonowano jako „zasady współżycia w społeczeństwie komunistycznym”. Jego transplantacja na grunt prawa europejskiego rodzi poważne problemy, z powodu zróżnicowanej kultury prawnej narodów Europy, którego przykładem jest powyższa rozbieżność.

Odwołują się one do obiektywnie obowiązujących zasad i zwyczajów.

Funkcja zasad współżycia społecznego:

• doprecyzowanie kształtu instytucji prawnych (art. 140 KC)

• kwalifikacja treści konkretnych stosunków i zdarzeń prawnych (art. 431 §2 KC)

• zabezpieczenie przed nadużyciem prawa podmiotowego (art. 5 KC)

Od zasad słuszności różnią się tym właśnie obiektywizmem – z.s. stawiają wyższy standard moralny, oraz w większym stopniu zależą od subiektywnej opinii sądu⁵.

Orzeczenia Sądu Najwyższego nie są źródłem prawa w RP, jakkolwiek wpływają na orzecznictwo sądów niższej instancji.

Zasady prawa cywilnego

1. zasada autonomiczności p.c.

2. zasady bezpieczeństwa obrotu :

   • Lex retro non agit (Art. 3. KC).

   • zasada ochrony praw osób trzecich – należy chronić interes osoby nie znającej sytuacji prawnej, a w dobrej wierze dokonującej czynności wadliwie⁶.

   • zasada ochrony praw nabytych – prawa nabyte dawno, albo poza terytorium RP, są skuteczne.

   • zasada ochrony dobrej wiary (domniemanie dobrej wiary, art. 7 KC).

3. zasada uwzględnienia z.w.s. (art. 58 §2 KC).

4. zasada ochrony dóbr osobistych (a nie tylko majątkowych).

5. zasada ochrony własności (art. 20, 21, 64 Konstytucji RP)

Nie jest jasne, czy i jaka jest hierarchia zasad p.c. Zależy to od indywidualnej oceny sędziów.

1Chodzi o formalną równość, jakkolwiek p.c. chroni strony faktycznie słabsze przez ius semi-dispositivum.

2Wyraża się również w tym, że nie można nikogo zmusić do wykonania zobowiązania; p.c. dysponuje w zasadzie wyłącznie sankcjami o charakterze majątkowym.

3Dot. również prawa pracy, które dawniej było normowane łącznie z prawem cywlinym.

4A nawet przed zasadami współżycia społecznego, gdyż mają one wyższy standard moralny.

5Wg. prof. Sokołowskiego, jakkolwiek niektórzy utożsamiają z.s. i z.w.s. i domagają się usunięcia tych ostatnich, jako reliktu minionego ustroju.

6E.g. właściciel roweru dał go znajomemu, żeby kupił piwo. Przez niezrozumienie, delikwent sprzedał rower i kupił zań skrzynkę piwa. Kupujący nabywa rower skutecznie, chociaż nabył go od niewłaściciela.