Rozdział 4 Podstawowe procesy uczenia się

opracowała Karolina Czubernat

(brakuje mi str 146 - 149)

1) Podstawowe procesy uczenia się :

& człowiek uczy się nie tylko w szkole, lecz wszędzie tam, gdzie musi sobie radzić ze swoim środowiskiem

& uczenie się jest tak powszednim procesem, że zauważone zostaje tylko w wyjątkowych przypadkach

2) Charakterystyka uczenia się

& "uczenia się" nie zdefiniowano do tej pory w sposób zadowalający

& to proces stanowiący podstawę względnie stałych zmian zachowania i zachodzi w wyniku ćwiczeń lub doświadczeń

3) Rozróżnienie pomiędzy uczeniem się a zachowaniem

& uczenie się - w odróżnieniu od zachowania - nie daje się zaobserwować (np. można tylko przypuszczać, że u wszystkich uczniów w klasie zachodzi proces uczenia się, niektórzy przysypiają, inni rozmawiają z sobą)

& zachowanie zależy od procesów uczenia się

& w początkowych stadiach procesu uczenia się nie należy liczyć na postępy widoczne w zachowaniu (np. rodzice nie powinni się martwić niepostępującymi zmianami w nauce gry dziecka na instrumencie, bo przecież procesy uczenia się mogą znajdować się dopiero w tej fazie, w której nie uwidaczniają się jeszcze w zachowaniu)

4) Względnie trwała zmiana w zachowaniu

& szczególne znaczenie - zmiana zachowania (np. uczący się gry w tenisa; najpierw kompletnie mu nic nie wychodzi, z biegiem czasu i nauki gra coraz lepiej = zmiana jego zachowania) przy czym uczenie się u tego osobnika możemy wskazać wtedy , kiedy wyeliminujemy wszelki wpływ procesów zewnętrznych, np. jeśli był niewyspany i zmęczony

tu przerwa - brakuje mi 4 stron

5) Odruchy wrodzone jako punkt wyjścia od warunkowania klasycznego

& ) Schemat warunkowania klasycznego: ( jest podane w podsumowaniu jako pytanie sprawdzające)

So

Sb Rb

So

So So- obojętny

(nie mają znaczenia, ulegną wygaszeniu)

Sw Rw

Sb – pokarm

So – dźwięk, światełko, szelest w końcu staje się Sw (wproadzenie nowego bodźca wywołującego podobną reakcję co Sb).

Prawidłowości występujące w trakcie warunkowania klasycznego:

1. Różnicowanie bodźców– reagowanie na podobne bodźce w sposób specyficzny dla ich właściwości (np. światło o różnej barwie).

2. Generalizacja bodźca – reagowanie taką samą reakcją na bodźce podobne (zwierzątka futerkowe – reakcja np. lękowa).

3. Generalizacja reakcji – reagowanie na dany bodziec w sposób nie identyczny do reakcji pierwotnej, ale prowadzący do tego samego efektu (np. szczur w labiryncie zamiast biec, płynie).

4. Wzmacnianie związku S-R; stosowania Sb oraz Sw.

5. Wygaszanie R; obniżenie prawdopodobieństwa R przy braku wzmocnienia.

6. Reakcja lękowa jest najtrudniejsza do wygaszenia.

Znaczenie warunkowania klasycznego w życiu człowieka:

• przy wzmocnieniach negatywnych, które wywołują Rw lękową, zawiera ona R całego organizmu AUN (np. wycie syren – negatywna reakcja na ten bodziec to strach).

• Wykorzystywanie prawidłowości warunkowania na oddziałach onkologicznych (chemioterapia, różnicowanie smaków; podawanie lodów przed chemoterapią powoduje awersję do tego typu pokarmu)

• Zależność otyłości od reagowania na S pokarmowe jak na S zaspokajające inne potrzeby

Nerwica eksperymentalna - jako wynik eksperymentu z warunkowaniem.

Polega na wywołaniu konfliktu: dążenie – unikanie. Zwierzę uczy się różnicowania S np. koło – elipsa. Przy podaniu kształtu trudnego do odróżnienia występuje konflikt reakcji – objawy nerwicowe.

& odruch to automatyczna reakcja na dany, specyficzny bodziec (zwężenie źrenicy na bodziec świecenia lampką w oko, odskoczenie nogi na bodziec uderzenia w rzepkę)

6) Od bodźca neutralnego do warunkowego

& pies Pawłowa : najpierw dźwięk dzwonka był bodźcem neutralnym, dopiero, gdy zaraz po zadzwonieniu pies dostawał jedzenie, stal się bodźcem warunkującym ( na dźwięk dzwonka pies ślinił się )

& warunkowanie ma miejsce wtedy, gdy bodziec bezwarunkowy podczas fazy uczenia się poprzedzony jest bodźcem neutralnym

7) Reakcje na środki odurzające jako skutek warunkowania klasycznego

& szczurom podawano morfinę :efekt bezpośredni; obniżenie się ich wrażliwości na ból, po kilkakrotnym wstrztyknięciu pojawia się przyzwyczajenie (tolerancja), by osiągnąć ten sam stopień obojętności na ból, potrzebne coraz większe dawki morfiny. Są to reakcje przeciwne.

& szczurom podawano heroinę; przedawkowanie :82% szczurów w nowym otoczeniu

& jeśli narkoman aplikuje sobie dawkę w nowym otoczeniu, brakuje bodźców warunkowych, heroina rozwija swoje niczym nieograniczone działanie.

8) Pomiędzy bodźcem neutralnym a bezwarunkowym w fazie uczenia się

& badania Garcii: nafaszerował owce chlorkiem litu, wilki je zjadły potem nie ruszały już owiec :P

Substancja w reakcji bezwarunkowej wywołała u zwierząt nudności i zawroty głowy.

& nazywane to jest : niechęcią do określonego smaku

& jak zapobiec brakowi apetytu u pacjentów po chemioterapii? – bezpośrednio przed zabiegiem podać do jedzienia potrawę wymyślną, oryginalną, której zazwyczaj pacjent nie jada, potem swoją niechęć zrzuci właśnie na nią

9) Wygaszanie

& możliwość zapomnienia danej reakcji (np. Dorosły pies nie boi sie tego czego mały )

& zapominanie zależności jest takim samym procesem jak jej nabywanie

& spontaniczne odnowienie – wystąpienie spontanicznie zapominenej zależności

10) Generalizacja

& zachodzi gdy organizm wykazuje reakcję warunkową nie tylko przy bodźcu warunkowym, ale również na bodźce, do niego podobne

& generalizacja musi mieć swoje granice

& ograniczenie gen. = różnicowanie, odróżnianie

11) Powstawanie i zanik reakcji lękowych (Watson, Rayner)

& lęku można się nauczyć przez warunkowanie klasyczne ; „niewrażliwego” chłopczyka nauczono bać się szczurów; podczas patrzenia na zwierzaka włączano b.głośny dźwięk, po 7. Próbie chłopczyk bał się szczura już bez huku. Bał się też wszelkich przedmiotów z białym futerkiem

& odwarunkowanie – zanik lęku, wygaszanie, oswajanie, pokazywanie obiekt wyzwalający lęk i dołączano miłe doznania, np słodycze

12) Warunkowanie sprawcze

& Warunkowanie instrumentalne, (warunkowanie sprawcze). Twórcą tej teorii jest Edward Thorndike i Baruch F. Skinner. W myśl tej teorii organizmy uczą się pewnych reakcji, obserwując konsekwencje, do których te reakcje prowadzą. Jeśli moja reakcja przynosi mi jakiś rodzaj korzyści (pozytywny czynnik wzmacniający) - będę ją wykonywać częściej. Gdy dana reakcja przynosi mi szkody (negatywny czynnik wzmacniający) - będę wykonywać ją rzadziej. Ponieważ agresja może prowadzić do wielu rodzajów korzyści i nagród, to ludzie powielają zachowania agresywne, bowiem nauczyli się czerpać w ten sposób korzyści.

Przykłady

Kradzież pieniędzy prowadzi do zysku.

Pobicie dziecka w szkole sprawia, że dzieci zaczynają się mnie bać i "awansuję" w hierarchii szkolnej, inni mi ustępują.

Przeszkadzanie nauczycielowi na lekcji prowadzi do tego, że moi koledzy się śmieją.

Obrażenie partnera (np żony czy męża) prowadzi do tego, że ustępuje i staje się uległy.