WYKŁAD 10

Model IS-LM-BP

LITERATURA DO

WYKŁADU

N. Acocella, Zasady Polityki

Gospodarczej, PWN, 2002, rozdz. 18

MODEL IS-LM-BP:

UWAGI OGÓLNE

 Robert Mundell (noblista z 1999 r.) skonstruował model

pozwalający analizować politykę makroekonomiczną w małej
gospodarce otwartej.

 Model rozwinięty przez Roberta Mundella, który pozwala

analizować politykę fiskalną i monetarną z uwzględnieniem
równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.

 Każda z tych polityk wpływa w tym modelu na równowagę

wewnętrzną i zewnętrzną.

 Stopa procentowa wpływa w tym modelu znacznie bardziej

na równowagę zewnętrzną. Stąd polityka monetarna powinna
być nastawiona na zachowanie równowagi zewnętrznej.

 Wydatki publiczne wpływają w tym modelu znacznie bardziej

na równowagę wewnętrzną. Stąd polityka fiskalna powinna
być nastawiona na zachowanie równowagi wewnętrznej.

 W modelu wykorzystuje się znane już krzywe IS i LM.

Wprowadzono do niego dodatkowo krzywą BP (bilansu
płatniczego).

BILANS PŁATNICZY-

LINIA BP

• Bilans płatniczy to suma bilansu obrotów
bieżących oraz salda kapitałowego:
BP = (I – S) + NX = Bk + Bob
• Aby bilans płatniczy znajdował się w
równowadze, spełniony musi być warunek:
(I – S) + NX = Bk + Bob = 0
• Jest to równoznaczne z równowagą rynku
walutowego, tzn. popyt na walutę obcą
równoważony jest podażą dewiz.

RÓWNOWAGA

PŁATNICZA I LINIA BP

Bob

Bk

E

E'

BP<0

BP>0

BP=0

LINIA BP

BP

R

Y

BP>0

BP<0

R

Y

R'

Y'

LINIA BP:

PRZESUNIĘCIE

LINIA BP A PRZEPŁYW

KAPITAŁU (1)

pełna liberalizacja
obrotów kapitałowych

brak przepływu
kapitału

Źrodło: G. Grotkowska, D. Świsłowska, L. Wincenciak, Model IS-LM-BP, Skrypt dla studentów
Europeistyki CE UW

LINIA BP A PRZEPŁYW

KAPITAŁU (2)

Niepełna swoboda kapitału

Źrodło: G. Grotkowska, D. Świsłowska, L. Wincenciak, Model IS-LM-BP, Skrypt dla studentów
Europeistyki CE UW

SYSTEM

WALUTOWY

System kursów

stałych

System kursów

płynnych

BC: kupno/sprzedaż
=> poziom waluty
krajowej

na stałym poziomie

Kurs dostosowywany
do sytuacji w kraju
i na świecie

Krzywa BP jest stała

Krzywa BP przesuwa
się
w górę i w dół

->aprecjacja lub
deprecjacja

BC: konieczność
posiadania

odpowiednich rezerw
walutowych

RÓWNOWAGA WEWNĘTRZNA I

ZEWNĘTRZNA

W SYSTEMIE ZMIENNYCH KURSÓW

WALUTOWYCH

E

1

(nadwyżka

BP)  e  BP
w górę , IS w
dół (NX)  E

2

E

1

(nadwyżka

BP)  rynek
walut.:
popyt < podaż
 e 
interwencja BP
 M  LM w
prawo  r   I
 Y  E

2

RÓWNOWAGA WEWNĘTRZNA I

ZEWNĘTRZNA

W SYSTEMIE STAŁYCH KURSÓW

WALUTOWYCH

„PRZESTRZELENIE”

KURSU WALUTOWEGO

Założenia:
długi okres, pełne zatrudnienie, substytucyjność
dóbr krajowych zagranicznych

Analiza polityki pieniężnej:
różnice w szybkości reakcji kursów walutowych oraz
cen dóbr i usług są powodem występowania efektu
„przestrzelenia” kursu walutowego

„PRZESTRZELENIE”

KURSU WALUTOWEGO (2)

ceny wzrastają z opóźnieniem
=> ↑ realnej podaży pieniądza
↓ krajowej stopy procentowej

=> odpływ kapitału
=> deprecjacja waluty krajowej

deprecjacja tak duża

=

„przestrzelenie” kursu walutowego

„PRZESTRZELENIE” KURSU

WALUTOWEGO:

PRZYKŁAD*

Okres 1
• kurs walutowy równowagi między

CHF a USD = 1,5

• stopa procentowa w obu krajach = 5 %
• wzrost podaży pieniądza w Szwajcarii o
10 % na końcu okresu
=>wzrost cen o 10%
=> deprecjacja franka ( kurs walutowy =
1,65 )

* Przykład zaczerpnięto: N. Acocella, Zasady Polityki Gospodarczej, PWN, 2002, s. 518 i n.

Okres 2
nieznaczny wzrost cen
=> wzrost realnej podaży pieniądza
=> stopa procentowa w Szwajcarii = 2,5%
=> odpływ kapitału
=> deprecjacja

* Przykład zaczerpnięto: N. Acocella, Zasady Polityki Gospodarczej, PWN, 2002, s. 518 i n.

„PRZESTRZELENIE” KURSU

WALUTOWEGO:

PRZYKŁAD (2)*

KRYTYKA „PRZESTRZELENIA”

KURSU WALUTOWEGO

• Założenie pełnego zatrudnienia;

• Zmiana podaży pieniądza wywołuje w

długim okresie proporcjonalną zmianę
poziomu cen;

• Zmiany poziomu cen prowadzą w długim

okresie do odpowiednich zmian nominalnego
kursu walutowego

=> stałość realnego kursu walutowego;

• Rynki zawsze w równowadze.

MAŁE

PRZYPOMNIENIE

Polityka fiskalna = budżetowa
* oddziaływanie na koniunkturę gospodarczą
przy użyciu dochodów i wydatków państwa;

•poprzez budżet państwa;
* rodzaje polityki fiskalnej:
~ aktywna i poprzez nieautomatyczne
stabilizatory koniunktury;
~ pasywna i poprzez automatyczne stabilizatory
koniunktury.

MAŁE

PRZYPOMNIENIE

(2)

Polityka pieniężna = monetarna
* przez regulowanie stopy wzrostu podaży
pieniądza w celu wspierania rozwoju
gospodarczego oraz stabilizacji poziomu
produkcji (cen) i zatrudnienia;
* podmiotem polityki monetarnej jest bank
centralny;
* instrumenty polityki pieniężnej:
~ operacje otwartego rynku;
~ stopy procentowe;
~ system rezerw obowiązkowych;
~ regulacja wielkości i czasu zwrotu kredytów
dla ludności;
~ sterylizacja interwencji na rynku walutowym.

MAŁE

PRZYPOMNIENIE

(3)

Polityka pieniężna = monetarna
• w sytuacji, gdy tempo inflacji przyspiesza i
ma miejsce groźba przegrzanie koniunktury
=> polityka drogiego pieniądza
(restrykcyjna)
• gdy pojawia się potrzeba ożywienia
koniunktury i nie ma zagrożenia inflacyjnego
=> polityka taniego pieniądza
(ekspansywna)

POLITYKA MONETARNA I

FISKALNA W IS-LM-BP

Podział ze względu
na:
• rodzaj kursu
walutowego

=> stały
=> płynny

• mobilność kapitału

=> pełna
=> ograniczona
=> brak

SYSTEM KURSÓW

STAŁYCH

IS w
prawo
=> Y, i

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Doskonała mobilność kapitału
a) ekspansywna polityka fiskalna

SYSTEM KURSÓW

STAŁYCH

LM w
prawo
=> Y, i

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Doskonała mobilność kapitału
a) ekspansywna polityka monetarna

SYSTEM KURSÓW

STAŁYCH

IS w
prawo
=> ↑Y, i

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Niedoskonała mobilność kapitału
a) ekspansywna polityka fiskalna

SYSTEM KURSÓW

STAŁYCH

LM w
prawo
=> Y, i

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Niedoskonała mobilność kapitału
a) ekspansywna polityka monetarna

SYSTEM KURSÓW

STAŁYCH

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Brak mobilności kapitału
a) ekspansywna polityka fiskalna

IS w prawo =>
 Y, i

Interwencja Banku:
LM w lewo, a Y, i

SYSTEM KURSÓW

STAŁYCH

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Brak mobilności kapitału
a) ekspansywna polityka monetarna

LM w prawo =>
Y, i

Interwencja Banku:
LM w lewo do punktu
wyjścia, a Y, i

SYSTEM KURSÓW

ZMIENNYCH

IS w prawo
=> Y, i

Na skutek aprecjacji
kursu walutowego
powrót do punktu
wyjścia, a Y, i

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Doskonała mobilność kapitału
a) ekspansywna polityka fiskalna

SYSTEM KURSÓW

ZMIENNYCH

LM w
prawo
=> Y, i

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Doskonała mobilność kapitału
a) ekspansywna polityka monetarna

SYSTEM KURSÓW

ZMIENNYCH

IS w
prawo
=> ↑Y, i

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Niedoskonała mobilność kapitału
a) ekspansywna polityka fiskalna

SYSTEM KURSÓW

ZMIENNYCH

LM w
prawo
=> Y, i

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Niedoskonała mobilność kapitału
a) ekspansywna polityka monetarna

SYSTEM KURSÓW

ZMIENNYCH

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Brak mobilności kapitału
a) ekspansywna polityka fiskalna

IS w prawo =>
 Y, i

SYSTEM KURSÓW

ZMIENNYCH

Źródło: B. Rokitnicki, Ćwiczenia z makroekonomii II

Brak mobilności kapitału
a) ekspansywna polityka monetarna

LM w prawo =>
Y, <-> i

POLITYKA FISKALNA:

PODSUMOWANIE

Stałe kursy walutowe

Płynne kursy walutowe

Duża mobilność

kapitału

Brak mobilności

kapitału

Duża mobilność

kapitału

Brak mobilności

kapitału

Bardzo skuteczna:

duża mobilność

kapitału wywołuje

Jednoczesną

ekspansję

monetarną

Skuteczna, ale w

mniejszym stopniu

niż przy dużej

mobilności kapitału

Niezbyt skuteczna:

duża mobilność

kapitału wywołuje

aprecjację waluty

krajowej. Przy

doskonałej

mobilności kapitału

występuje efekt

wypierania

wydatków

zagranicznych w

popycie

zagregatowanym

Skuteczna:

deprecjacja

waluty krajowej

wzmacnia impuls

wywołany przez

politykę fiskalną

Skuteczność (wpływ na dochód) przy rożnych stopniach
mobilności i w rożnych systemach kursowych

POLITYKA MONETARNA:

PODSUMOWANIE

Stałe kursy walutowe

Płynne kursy walutowe

Duża mobilność

kapitału

Brak mobilności

kapitału

Duża mobilność

kapitału

Brak mobilności

kapitału

Zupełnie

nieskuteczna:

duża mobilność

kapitału

wywołuje odpływ

kapitału i

znaczącą

redukcję bazy

monetarnej

Ograniczona i

Przejściowa

skuteczność:

oddziaływanie

polityki

monetarnej na

bilans płatniczy

ogranicza się do

bilansu obrotów

bieżących

Bardzo

skuteczna:

duża mobilność

kapitału prowadzi

do

deprecjacji

waluty

krajowej, która

jest impulsem

wywołującym

jednoczesną

zmianę

wydatków

autonomicznych

Skuteczna:

deprecjacja jest

stosunkowo

niewielka,

zmiany w

bilansie obrotów

bieżących

Skuteczność (wpływ na dochód) przy rożnych stopniach
mobilności i w rożnych systemach kursowych

OGRANICZENIA

MODELU IS-LM-BP

• Zakłada się, że ceny krajowe i zagraniczne są
w modelu dane;
• Przedmiotem rozważań są jedynie strumienie
kredytowe i debetowe, pomija się natomiast ich
związek z zasobami;
• Analizuje się ogólną równowagę bilansu
płatniczego, a nie jego pełną równowagę;
• Pominięte zostały oczekiwania co do zmiany
kursu walutowego.

CENY KRAJOWE I ZAGRANICZNE

SĄ W MODELU DANE

• Wzrost cen krajowych może
przesunąć w lewo obie krzywe, tj. LM i
IS;
• Wzrost cen krajowych prowadzi do
przesunięcia linii BP w górę, podobnie
jak nominalna aprecjacja waluty
krajowej.

OGÓLNA RÓWNOWAGA

BILANSU PŁATNICZEGO

• nadwyżka na rachunku bieżącym i deficyt
na rachunku kapitałowym

• deficyt na rachunku bieżącym i nadwyżka
na rachunku kapitałowym

• równowaga na każdym rachunku (pełna
równowaga).

PODSTAWOWE

POJĘCIA

• Krzywa IS - opisuje kombinacje poziomów stopy procentowej i

dochodu, dla których gospodarka (a dokładnie rynek dóbr i
usług) pozostaje w równowadze.

• Krzywa LM - pokazuje, że przy danych parametrach, dla

każdego poziomu Y jest tylko jeden poziom i, dla którego
rynek pieniężny pozostaje w równowadze. Oznacza to, że
tylko takiego i (przy danym Y) popyt na pieniądz wynosi
dokładnie tyle, ile podaży pieniądza zdecydował się
dostarczyć bank centralny.

• Krzywa BP (balance of payments) jest w równowadze, gdy

suma sald rachunku obrotów bieżących i rachunku obrotów
kapitałowych jest równa zero.

• Równowaga zewnętrzna - zachodzi gdy bilans płatniczy jest w

pozycji równowagi.

• Równowaga wewnętrzna - występuje gdy produkcja krajowa

jest

na

poziomie

charakterystycznym

dla

pełnego

zatrudnienia.

PODSTAWOWE

POJĘCIA (2)

• Bilans obrotów bieżących (BOB) - transakcje dotyczące

płatności za towary, usługi, dochody (np. dochody z tytułu
pracy), przekazy transferów bieżących (np. dary, spadki) oraz
saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących.

• Bilans kapitałowy i finansowy (BK) - rachunek kapitałowy:

transfery kapitałowe (np. zakup/sprzedaż patentów, praw
autorskich, znaków handlowych); rachunek finansowy zawiera
wszelkie inwestycje rezydentów za granicą i nierezydentów w
kraju (m.in. portfelowe i bezpośrednie).

• Polityka fiskalna = budżetowa - oddziaływanie na koniunkturę

gospodarczą przy użyciu dochodów i wydatków państwa

• Polityka pieniężna = monetarna - oddziaływanie na

koniunkturę gospodarczą przez regulowanie stopy wzrostu
podaży pieniądza w celu wspierania rozwoju gospodarczego
oraz stabilizacji poziomu produkcji (cen) i zatrudnienia.
Podmiotem polityki monetarnej jest bank centralny.

• Realna podaż pieniądza - siła nabywcza danej nominalnej

podaży pieniądza. Jest ona tym mniejsza, im wyższe są ceny.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

PYTANIA?