Socjobiologiczna
koncepcja osobowości

Irena Pilch

Ewolucjonizm



W biologicznej koncepcji ewolucji

podstawowym mechanizmem jest dobór

naturalny: w toku walki o byt

przeżywają organizmy najlepiej

przystosowane do warunków środowiska

(Darwin)



Spór co jest jednostką przetrwania:



W klasycznym darwinizmie organizm



W neodarwinizmie gatunek



W teorii doboru grupowego „grupa

szczepowa” zajmująca pewne terytorium



W socjobiologii genotyp

Socjobiologia



Twórcą był biolog Edward Wilson



Jest koncepcją zachowania społecznego zwierząt i

człowieka, wyznaczanego przez mechanizmy

ewolucyjne, zabezpieczające przetrwanie

genotypu



Za kluczowe uważa zachowania zmierzające

do pozostawienia potomstwa („sukces

reprodukcyjny”) : znalezienie partnera, gody,

seks, opieka, realizowane u zwierząt w różny

sposób (mono- lub poligamia, duże lub małe

inwestycje rodzicielskie, różnice płciowe)



Przykład: u ssaków monogamicznych większa

tendencja do zdrady u samców niż samic

tłumaczona zwiększeniem ich sukcesu

reprodukcyjnego (potomstwo wychowuje ktoś

inny); samica „zdradzająca” nie zyskuje (?)

Psychologia ewolucyjna



Zachowanie człowieka wyznaczane jest

instynktownymi, nieświadomymi, będącymi poza

kontrolą motywami, popychającymi do

przekazywania genów



Podstawowe mechanizmy psychologiczne są

rezultatem ewolucji drogą doboru naturalnego,

gdyż w przeszłości zapewniały przetrwanie i

sukces reprodukcyjny



Mechanizmy te mają wartość przystosowawczą

wobec konkretnych zadań w specyficznych

sytuacjach



Mogą być niedopasowane do współczesnych

realiów życia



Podstawowe PYTANIE: Które mechanizmy

psychiczne powstały drogą ewolucji i jakie

problemy miały rozwiązywać?

Przykład 1. Różnice między płciami w
kryteriach doboru partnera

Teoria inwestycji rodzicielskich



kobiety inwestują więcej w potomstwo,

gdyż przekazują swe geny mniejszej liczbie

potomstwa



kobiety są bardziej wybredne w doborze

partnera i koncentrują się na możliwości

dostarczania zasobów, a mężczyźni na

potencjale reprodukcyjnym (młodości)

partnerki

Niepewność rodzicielstwa u mężczyzn



Mężczyźni podejmują czynności

zabezpiecza- jące (troska o dziewictwo

partnerki, zazdrość o niewierność) by nie

inwestować w potomstwo rywala

Przykład 2. Różnice między płciami w
przyczynach zazdrości seksualnej



Dla mężczyzn bardziej dotkliwa jest
zdrada seksualna (ewentualne
potomstwo!) a dla kobiet –
emocjonalna (ewentualne porzucenie
i utrata zasobów)



Hipotezę potwierdzono w sondażu i w
badaniu fizjologicznych wskaźników
stresu na wyobrażoną zdradę

Relacja między naturą a
kulturą



GENY decydują o sposobach
funkcjonowania poznawczego
człowieka, czyli o sposobie, w jaki
przyswaja on kulturę



KULTURA promuje pewne geny,
przez co przekazywane są
potomstwu, oddziałując w ten
sposób na zmiany genetyczne w
następnych pokoleniach

Osobowość w psychologii
ewolucyjnej



Osobowość jako najwyższe osiągnięcie ewolucji,

obejmujące samoświadomość



Jest systemem koordynującym różne

zachowania przystosowawcze, umożliwiającym

przystosowanie do różnych warunków



Pozwala na częściowe uwolnienie się od

bezpośredniego wpływu środowiska i na jego

celową zmianę



Wprowadza nowe kryteria analizy: ważne jest

nie tylko przetrwanie jednostki i gatunku, lecz

także jakość i sens życia, szczęście, twórczość

Teoria opanowania trwogi

(Solomon, Greenberg, Pyszczynski)



W toku ewolucji człowiek wykształcił unikalne

właściwości poznawcze, umożliwiające

autorefleksję



Ich skutkiem ubocznym jest świadomość

nieuchronności śmierci



Chęć życia i obawa przed śmiercią jest źródłem

wszelkich lęków



Dwa uwarunkowane kulturowo czynniki chroniące

przed trwogą:



Światopogląd (→świat staje się zrozumiały)



Poczucie własnej wartości, uzyskiwane przez

życie „godziwe” (zgodne z normami kulturowymi)



Dzięki temu liczne działania człowieka są

motywowane lękiem przed śmiercią (np.

autoprezentacja, wierzenia związane z

nieśmiertelnością, ochrona zdrowia)

Literatura zalecana



David Buss, Psychologia ewolucyjna



David Buss, Psychologia pożądania.
Jak ludzie dobierają się w pary?



Richard Dawkins, Samolubny gen