Fizjologia Układu
Wydalniczego
Regulacja gospodarki wodno- elektrolitowej organizmu.
Bilans wodno-elektrolitowy.
Czynność nerek i wydalanie moczu.
Urszula Wierzbicka
Barbara Kałużyńska
Objętość i skład
przestrzeni wodnych
Woda całkowita
Przestrzenie wodne
Skład jonowy płynów
ustrojowych
Osmolalność płynów
ustrojowych
Regulacja transportu substancji osmotycznie
czynnych i wody przez błony biologiczne:
1)
Transport jonów:
a) aktywny
b) bierny
2) Transport wody
3) Transport związków organicznych:
a) glukozy
b) mocznika
c) innych związków
Aktywny transport jonów
Bierny transport jonów
Transport wody
Transport związków
organicznych
Transport glukozy
Transport mocznika
Transport innych związków organicznych
Mechanizmy regulujące wewnątrzustrojowe
przemieszczenia wody i elektrolitów
Mechanizmy regulujące
objętość komórek
Regulacja objętości komórek
w warunkach
izoosmotycznych
Regulacja objętości komórki w zaburzeniach
osmolalności płynów ustrojowych
Regulacja objętości płynu w
ośrodkowym układzie nerwowym
Mechanizmy adaptacyjne w
innych komórkach
Mechanizmy regulujące objętość
przestrzeni zewnątrzkomórkowej
Mechanizmy regulujące bilans
wodny i elektrolitowy
Regulacja bilansu
wodnego
Bilans przyjmowania i wydalania wody w
ciągu doby
Przyjmowanie wody
(mL/24h)
Wydalanie wody
(mL/24h)
Płyny (1200)
Parowanie niewidoczne
(900)
-skóra (300)
-układ oddechowy (600)
Pokarm stały (900)
Mocz (1400)
Woda metaboliczna (300)
Kał (100)
Razem 2400
Razem 2400
Regulacja bilansu
wodnego cd.
Pragnienie
Wazopresyna
Osmoreceptory
Receptory sercowo-naczyniowe
Receptory przewodu pokarmowego i krążenia
wrotnego wątroby
Inne czynniki regulujące
Regulacja bilansu
sodowego
Regulacja wydalania sody
Wchłanianie sodu
Regulacja bilansu
potasowego
Regulacja bilansu wapniowego i
fosforanowego
Przyjmowanie i wchłanianie wapnia i
fosforanów
Wydalanie wapnia
Czynność nerek i
wydalenie moczu
Aspekty czynności
nerek
Wydalniczy- usuwanie z moczem końcowych
produktów przemiany materii (np. kwas
moczowy, mocznik, kreatynina), oraz
nadmiaru substancji spożywanych. Nie
dochodzi do wydzielenia substancji cennych
dla ustroju.
Regulacyjny- zdolność nerek do usuwania z
organizmu wody i składników płynów
ustrojowych, w takich ilościach, aby objętość i
skład tych płynów pozostawały zawsze bardzo
bliskie wartościom optymalnym.
Nefron
Metody badania czynności
nerek
Metody badania poszczególnych
nefronów
Metody badania czynności całej
nerki
Wartość klirensu nerkowego
substancji
Substancja
Klirens nerkowy
w mL/min
Glukoza
0
Mocznik
75
Insulina
125
Kreatynina
140
Kwas para-
aminohipurowy
650
Krążenie krwi w
nerkach
1.
Wielkość przepływu krwi
2.
Autoregulacja przepływu krwi przez nerki
3.
Pomiary przepływu krwi
4.
Ukrwienie rdzania nerki
Filtracja kłębuszkowa
Błona filtracyjna
Siły napędowe filtracji
Charakterystyka przesączu kłębuszkowego
Wartość ciśnień powodujących filtrację
kłębuszkową (+) oraz przeciwstawiających się jej
(-). Obliczanie efektywnego ciśnienia filtracyjnego.
Ciśnienie
Wartość kPa (mm Hg)
Hydrostatyczne w nacz.
włosowatych kłębuszka
+7,3 (+55)
Hydrostatyczne w torebce
kłębuszka
-2,0 (-15)
Onkotyczne w nacz.
włosowatych kłębuszka
-3,3 (-25)
Onkotyczne w torebce
kłębuszka
0
Efektywne ciś. filtracyjne (EFP) +2,0 (+15)
Regulacja ukrwienia nerek i
filtracji kłębuszkowej
Wpływy nerwowe
Wpływy hormonalne
Wpływy parakrynne
Transport kanalikowy jonów,
wody i mocznika
Resorpcja - wchłanianie zwrotne, ze światła
kanalika przez jego ścianę do śródmiąższu i
krwi.
Sekrecja- proces czynny w kierunku
odwrotnym.
Dyfuzja- proces bierny, również w kierunku
odwrotnym.
Mechanizmy
transportu
1.
Dyfuzja
2.
Dyfuzja ułatwiona
3.
Transport pierwotnie czynny
4.
Transport wtórnie czynny:
•
Kotransport
•
Antyport
Kanalik bliższy
Równowaga kłębuszkowo-kanalikowa
Mechanizm resorpcji
Pętla nefronu, kanalik kręty
dalszy i kanalik zbiorczy
Zagęszczenie i rozcieńczanie
moczu
Procesy zagęszczania i rozcieńczania moczu
zachodzących w nerkach, są podstawą
regulacji objętości płynów ustrojowych.
Stan zagęszczenia moczu mierzony jest jako
ciśnienie osmotyczne (osmolalność,
molalność), wynosi ok. 80 do 1200-1400
mmol/kg H2O. Wychodząc z osmolalności
osocza i przesączu kłębuszkowego (300
mmol/kg) można wywnioskować, że nerka
może go zagęścić lub rozcieńczyć około
czterokrotnie.
Udział nerki w procesach
wydzielania wewnętrznego
Nerki są nie tylko
punktem uchwytu,
ale także miejscem
syntezy i
uwalniania
hormonów, ich
prekursorów lub
aktywatorów
hormonalnych,
autakoidów i
neuroprzekaźników.
Drogi moczowe i wydalanie
moczu
Moczowody
pełnią funkcję przewodów
odprowadzających mocz z
miedniczek
nerkowych
do
pęcherza
.
Przepływ wspomagany jest przez skurcze
perystaltyczne moczowodów o charakterze
miogennym
, w odstępach od kilku sek. Do 2-3min.
Na pobudzenie perystaltyki wpływ mają
eferentne
włókna przywspółczulne
i
współczulne
. Dowodem
istnienia
unerwienia aferentnego
jest ból
towarzyszący przesuwaniu się kamieni
moczowych wzdłuż moczowodów.
Gdy pęcherz się wypełnia ciśnienie
hydrostatyczne w jego świetle wzrasta. Dzięki
perystaltyce ciśnienie w moczowodach
przewyższa okresowo ciśnienie
wewnątrzpęcherzowe i dalsze porcje moczu
dostarczane są do pęcherza.
Fałdy błony śluzowej uformowane w miejscu,
gdzie moczowody łączą się z pęcherzem
zapobiegają powrotowi moczu (
refluks
) do
moczowodów i miedniczek.
Bibliografia:
Konturek S. J. „Fizjologia człowieka, podręcznik
dla studentów medycznych”, Elsevier
Urban&Partner, Wrocław 2007.
Traczyk W. „Diagnostyka czynnościowa
człowieka. Fizjologia stosowana”, wyd.
Lekarskie PZWL 1999.
Żak I. „Chemia medyczna”, Śląska Akademia
Medyczna, Katowice 2001.
Sadowski B. „Biologiczne mechanizmy
zachowania się człowieka i zwierząt”, wyd.
PWN, Warszawa 2001.
Dziękujemy za
uwagę