Układ Nerwowy

Człowieka

Czym jest układ
nerwowy ?

Co to neuron ?

• Jak działa neuron ?

• Różnice rozchodzenia się bodźców w aksonie /

synapsie

Podział układu
nerwowego:

• topograficzny

• czynnościowy

Zakończ

Autor

Układ Nerwowy

Układ nerwowy człowieka - układ zbudowany z tkanki nerwowej oraz
tkanki glejowej, integrujący działalność organizmu, rejestrujący bodźce,
przetwarzający zawartą w nich informację oraz sterujący czynnościami
organizmu: ruchem mięśni oraz wydzielaniem hormonów.
Czynności obwodowego układu nerwowego można umownie podzielić na
dwie kategorie:

 Układ nerwowy somatyczny
Nastawiony na łączność ze światem zewnętrznym, odbiera z niego
różnorodne informacje za pośrednictwem narządów zmysłów oraz
zarządza aparatem ruchowym, umożliwiając poruszanie się w przestrzeni
i reagowanie w sposób celowy na bodźce zewnętrzne.

 Układ nerwowy autonomiczny lub wegetatywny
Jego rolą jest sprawowanie kontroli nad przemianą materii oraz
prawidłowym działaniem narządów wewnętrznych.

<<Początek

Neuron

Podstawowym elementem układu nerwowego jest komórka
nerwowa z odchodzącymi od niej wypustkami, zwana neuronem.
Neuron składa się z bańkowa tego ciała komórkowego z jądrem
(perikarion) i odchodzących od ciała licznych wypustek. Wypustki
te tworzą drzewkowate rozgałęzienia zwane dendrytami. Jedna z
wypustek jest o wiele dłuższa od pozostałych, pokryta jasną
otoczką mielinową i nosi ona nazwę neurytu lub aksonu. Długość
aksonu może dochodzić do 1 metra.
Neurony kontaktują się ze sobą za pośrednictwem łącz, zwanych
synapsami. Ich liczba jest wielokrotnie większa niż liczba
komórek nerwowych, ponieważ każda wypustka tworzy wiele
kontaktów synaptycznych z innymi komórkami nerwowymi.
Neurony tworzą synapsy nie tylko z komórkami nerwowymi, lecz
także z innymi typami komórek (np. z komórkami mięśniowymi,
komórkami narządów zmysłów)

<<Początek

Działanie Neuronów

Głównym zadaniem neuronów jest przyjmowanie, przetwarzanie i
przekazywanie informacji w postaci bodźców elektrycznych. Każda
komórka nerwowa otrzymuje informacje przekazaną od innych
neuronów, a także od innych wyspecjalizowanych komórek -
receptorów narządów zmysłowych, bądź bezpośrednio ze środowiska
zewnętrznego przez wyspecjalizowane dendryty. Informacje te
przekazuje komórka dalej poprzez akson. Przekazywane i
przetwarzane w neuronach informacje są zakodowane w postaci
sygnałów elektrycznych lub chemicznych. Ważną rolę w tym procesie
pełni osłonka mielinowa aksonu. Jest ona zbudowana z lipidów i pełni
rolę izolatora. Po obu jej stronach zgromadzone są ładunki
elektryczne — po wewnętrznej ładunki ujemne (aniony), po
zewnętrznej — dodatnie (kationy). Komórka jest więc spolaryzowana,
a występująca po obu stronach błony różnica potencjałów nosi nazwę
potencjału błonowego. W stanie spoczynku potencjał ten wynosi od
50 do 100 mV.

Inny rodzaj zjawiska zachodzi, gdy bodziec dochodzi do synapsy.
Akson neuronu przekazującego bodziec nie styka się bezpośrednio z
ciałem komórki odbierającej bodziec, lecz istnieje między nimi
szczelina 10-15 nanometrów. Bodziec nerwowy pokonuje tę szczelinę
za pośrednictwem specjalnego przenośnika chemicznego. Przenośnik
ten, zwany mediatorem, uwalniany jest w minimalnej ilości na
zakończeniu aksonu i wywołuje w błonie komórkowej sąsiedniej
komórki stan pobudzenia lub hamowania.

<<Początek

Różnice rozchodzeniem się bodźca w

aksonie, a rozchodzącym się w synapsie.

Pobudzenie aksonu to zjawisko określane w fizjologii "wszystko albo nic",
polegające na tym, że bodziec, jeśli jest dostatecznie silny, wyzwala
zawsze tę samą reakcję, jeśli jest zbyt słaby, nie jest w stanie nawet reakcji
zapoczątkować.

W synapsie, każdy nadchodzący bodziec powoduje przejście na drugą
stronę szczeliny synaptycznej pewnej porcji mediatora chemicznego.
Synapsy przewodzą sygnał tylko w jednym kierunku — od aksonu jednej
komórki do dendrytu drugiej.

Równowagę zapewnia fakt, że na ciele komórkowym i jego dendrytach
znajduje się wiele zakończeń aksonów i rzadko neuron pobudzany jest
przez bodziec nadchodzący tylko z jednego, nadchodzące po sobie sygnały
sumują się. Dzięki temu systemowi, zniszczenie kilku komórek nerwowych
nie zakłóca wykonywanej przez nie czynności, ponieważ ich rolę przejmują
komórki sąsiednie (kanały równoległe).

<<Początek

Podział topograficzny

• Ośrodkowy (centralny) układ nerwowy

• Mózgowie (kresomózgowie, międzymózgowie,

śródmózgowie, móżdżek, rdzeń przedłużony)

• Rdzeń kręgowy

• Obwodowy układ nerwowy

• Nerwy czaszkowe

• Nerwy rdzeniowe

<<Początek

Ośrodkowy Układ Nerwowy

Najważniejsza część układu nerwowego kręgowców.
Ośrodkowy układ nerwowy jest chroniony przez kości
czaszki oraz kręgosłup.
Zbudowany jest z istoty szarej i białej. Częścią składową
istoty szarej są komórki nerwowe.
Oprócz nich znajdują się włókna nerwowe rdzenne i
bezrdzenne, tkanka glejowa i naczynia krwionośne wraz z
paskami tkanki łącznej. Skład istoty białej to tkanka
glejowa, naczynia włókien nerwowych nie mających
osłonki Schwanna.

<<Podział
Topograficzny

Mózgowie

Najważniejsza, centralna część ośrodkowego
układu nerwowego u kręgowców (w tym u
człowieka) znajdująca się w czaszce.
Najważniejsze jego funkcje to sterowanie,
nadzorowanie działania, homeostaza organizmu
(m.in. częstość akcji serca, ciśnienie tętnicze
krwi, równowaga wodno-elektrolitowa,
temperatura ciała), a także wyższe funkcje
nerwowe (funkcje poznawcze, popędowe,
pamięć i uczenie się).

<<Podział
Topograficzny

Kresomózgowie

Część mózgowia obejmująca półkule mózgu, spoidła
mózgu (w tym ciało modzelowate), blaszkę krańcową,
jądra podstawne, hipokamp, komory boczne,
sklepienie oraz węchomózgowie.
Kresomózgowie nadzoruje większość czynności
fizycznych i umysłowych.
Różne obszary kresomózgowia są odpowiedzialne za
rozmaite reakcje świadome.
Ze względu na swą wielkość i widoczność (u
człowieka przykrywa, oprócz móżdżku, wszystkie
pozostałe elementy mózgowia) zwłaszcza u ssaków
wyższych, kresomózgowie potocznie utożsamiane
jest z mózgiem.

Elementy kolorowe stanowią części kresomózgowia, a
konkretnie półkuli mózgu. Są to:

     

płat czołowy

     

 płat ciemieniowy

      

płat skroniowy

      

płat potyliczny

<<Podział
Topograficzny

Międzymózgowie

Część mózgowia kręgowców zawierająca trzecią
komorę mózgu.
Po obu stronach zlokalizowane jest wzgórze
podzielone na wiele jąder.
Do tylnej powierzchni wzgórza przywierają ciała
kolankowate za wzgórza.
Międzymózgowie pełni funkcje:

• Ośrodek regulacji metabolizmu.

• Otrzymywanie informacji czuciowych ze

wszystkich układów czuciowych z wyjątkiem
węchowego i wysyłanie połączenia do kory,
jąder podstawy i podwzgórza.

• Bardzo istotna rola w integracji informacji

czuciowych i ruchowych.

• Wzgórze jest podstawowym ośrodkiem czucia

powierzchniowego.

• Narządy szyszynkowe pełnią funkcję

wewnątrzwydzielniczą lub są wrażliwe na
światło.

• Podwzgórze jest nadrzędnym ośrodkiem

układu autonomicznego.

• Przysadka jest między innymi gruczołem

dokrewnym.

<<Podział
Topograficzny

Śródmózgowie

Środkowa część mózgowia u kręgowców, w
której znajduje się tzw. wodociąg mózgu zwany
też wodociągiem Sylwiusza łączący III i IV
komorę mózgu.
Śródmózgowie łączy się z móżdżkiem i
rdzeniem przedłużonym oraz z
międzymózgowiem.
U ssaków część grzbietowa śródmózgowia
utworzona jest przez blaszkę czworaczą, w
której wyróżnia się wzgórki górne i dolne lub
pokrywę wzrokową zróżnicowaną na ciałka
bliźniacze, czyli płaty wzrokowe u pozostałych
kręgowców.
Śródmózgowie jest ośrodkiem wzrokowym, a u
niższych kręgowców (ryby, płazy) jest także
ośrodkiem integracji bodźców zmysłowych.
U ssaków jest tylko ośrodkiem odruchowym
zmysłów wzroku i słuchu.

<<Podział
Topograficzny

Móżdżek

część mózgowia występująca u wszystkich
kręgowców, odpowiadająca za koordynację
ruchów i utrzymanie równowagi ciała.

<<Podział
Topograficzny

Rdzeń przedłużony

Część mózgowia (dokładniej tyłomózgowia) o
kształcie ściętego stożka, łączy rdzeń kręgowy z
móżdżkiem.
Skupione są w nim ośrodki nerwowe
odpowiedzialne za funkcje odruchowe
(mimowolne): ośrodek oddechowy, ośrodek
ruchowy, ośrodek naczynioruchowy, ośrodek
sercowy, ośrodek ssania, ośrodek żucia, ośrodek
połykania, a także ośrodki odpowiedzialne za:
wymioty, kichanie, kaszel, ziewanie, wydzielanie
potu.
Uszkodzenie rdzenia przedłużonego niesie ze
sobą poważne zagrożenie życia. Powoduje też
paraliż od oczu w dół.

<<Podział
Topograficzny

Rdzeń Kręgowy

Część ośrodkowego układu nerwowego, przewodząca
bodźce pomiędzy mózgowiem a układem
obwodowym.
U człowieka ma kształt grubego sznura, nieco
spłaszczonego w kierunku strzałkowym, o przeciętnej
średnicy 1 cm, barwy białej, o masie ok. 30 g.
Umieszczony jest w biegnącym w kręgosłupie kanale
kręgowym. U góry w otworze wielkim rdzeń kręgowy
łączy się z rdzeniem przedłużonym, umowną granicę
między nimi stanowi po stronie grzbietowej miejsce
wyjścia pierwszej pary korzeni szyjnych, po stronie
brzusznej dolna krawędź skrzyżowania piramid.
Rozciąga się on na przestrzeni ok. 45 cm, od I kręgu
szyjnego do górnej krawędzi II kręgu lędźwiowego,
gdzie kończy się stożkiem rdzeniowym.

<<Podział
Topograficzny

Obwodowy Układ Nerwowy

Część układu nerwowego
przekazująca informacje pomiędzy
ośrodkowym układem nerwowym a
poszczególnymi narządami.
Składa się ze zwojów oraz nerwów
zbudowanych z włókien należących
do układu somatycznego i
autonomicznego.

<<Podział
Topograficzny

Nerwy Czaszkowe

12 par nerwów rozpoczynających się, w
przeciwieństwie do nerwów rdzeniowych, na
obszarze mózgowia i przebiegających głównie w
obrębie głowy.
Odpowiadają za odbiór różnorodnych wrażeń
zmysłowych, pracę kilku ważnych grup mięśni
oraz funkcje wydzielnicze gruczołów (ślinowych,
łzowych, błon śluzowych, itp.).
Tradycyjnie oznacza się je za pomocą cyfr
rzymskich od I do XII, pomimo istnienia innych
włókien, również odpowiadających definicji
nerwu czaszkowego.

<<Podział
Topograficzny

Nerw Rdzeniowy

Nerw odchodzący od rdzenia kręgowego,
opuszcza go przez otwory międzykręgowe, które
są utworzone przez wcięcie kręgowe dolne i
górne.

<<Podział
Topograficzny

Podział Czynnościowy

• Układ nerwowy somatyczny

• Układ piramidowy

• Układ pozapiramidowy

• Autonomiczny układ nerwowy

• Część współczulna

(sympatyczny)

• Część przywspółczulna

<<Początek

Somatyczny Układ

Nerwowy

Układ odpowiedzialny za kontakt ze
środowiskiem zewnętrznym oraz szybkie
reagowanie w przypadku zachodzących w nim
zmian.
Układ somatyczny unerwia mięśnie szkieletowe i
kieruje ich pracą oraz pracą gruczołów skórnych
i komórek barwnikowych skóry.
Działanie tego układu w dużym stopniu podlega
kontroli świadomości. Wraz z układem
autonomicznym tworzy obwodowy układ
nerwowy.

<< Podział
Czynnościowy

Układ Piramidowy

Część układu nerwowego kontrolująca ruchy
dowolne i postawę ciała.
Układ piramidowy ma dwie drogi unerwiające
ruchowo mięśnie.
Pierwsza z nich to droga korowo-jądrowa, która
unerwia mięśnie twarzoczaszki, szyi, a także
część mięśnia czworobocznego. Druga to droga
korowo-rdzeniowa, która unerwia resztę mięśni
organizmu.

<< Podział
Czynnościowy

Układ Pozapiramidowy

Wraz z układem piramidowym bierze udział w
wykonywaniu przez organizm czynności
ruchowej. Jeśli jednak układ piramidowy zajmuje
się czynnościami, które wymagają od nas
skupienia (np. nauka jazdy na rowerze, nauka
pisania), to układ pozapiramidowy powoli
przejmuje i automatyzuje czynności, które
wcześniej były pod kontrolą układu
piramidowego.
Układ pozapiramidowy jest więc układem
wspomagającym, odciążającym nas od skupiania
się nad codziennymi czynnościami,
umożliwiający nam pewną automatyzację.
Współdziała w wyzwalaniu ruchów dowolnych i
regulowaniu napięcia mięśni poprzecznie
prążkowanych.

<< Podział
Czynnościowy

Autonomiczny Układ Nerwowy

Część układu nerwowego, którego nerwy
unerwiają narządy wewnętrzne.
Wyodrębniony ze względu na pełnione przez
siebie funkcje i budowę.
W przeciwieństwie do somatycznego układu
nerwowego, działanie układu autonomicznego
powoduje reakcje niezależne od naszej woli,
czyli np. wydzielanie soku żołądkowego, ruchy
perystaltyczne jelit itd.
Układ autonomiczny dzieli się na układ
współczulny, inaczej sympatyczny (pobudzający)
i przywspółczulny, inaczej parasympatyczny
(hamujący).
Wszystkie narządy wewnętrzne są unerwione
jednocześnie przez oba te układy - ich działanie
jest względem siebie antagonistyczne.
W sytuacjach stresowych działanie układu
współczulnego przeważa nad działaniem układu
przywspółczulnego.
Część sympatyczna i parasympatyczna
wzajemnie uzupełniają się w działaniu.

<< Podział
Czynnościowy

Część współczulna

Część autonomicznego układu
nerwowego, odpowiadająca za
mobilizację ustroju.

<< Podział
Czynnościowy

Część Przywspółczulna

Podukład autonomicznego układu nerwowego
odpowiedzialny za odpoczynek organizmu i poprawę
trawienia.
W uproszczeniu można powiedzieć, że działa on
antagonistycznie (odwrotnie) do układu współczulnego.
Włókna nerwowe układu przywspółczulnego wychodzą z
pnia mózgu.
Większość z nich przebiega wspólnie z nerwem błędnym,
dochodząc do płuc, serca, żołądka, jelit, wątroby itp. W
układzie tym, podobnie jak w układzie współczulnym,
występują zwoje, leżące w pobliżu unerwianych narządów
lub w samych narządach oraz sploty (np. splot sercowy,
płucny), natomiast w przeciwieństwie do niego układ
przywspółczulny nie reaguje jako całość, lecz aktywizuje
tylko te funkcje, które są niezbędne w danym czasie.
Odpowiada za:

• zwężanie źrenicy,

• wydzielanie dużej ilości rzadkiej śliny,

• hamowanie czynności serca (zmniejszanie siły skurczu),

• zwężanie oskrzeli,

• rozszerzanie naczyń krwionośnych powodujące spadek

ciśnienia tętniczego krwi,

• nasilanie skurczów przewodu pokarmowego,

• kurczenie pęcherza moczowego,

• wzrost wydzielania insuliny,

<< Podział
Czynnościowy

Autor

Prezentacje wykonał : Seweryn Kowalczyk
Program : PowerPoint 2010

<< Powró
t