Ogólne zasady leczenia

uzdrowiskowego



Podczas leczenia uzdrowiskowego powinno się:

•

prowadzić kompleksowe usprawnianie czynności organizmu,
wg szczegółowo i indywidualnie opracowanego planu, w
którym należy uwzględnić odpowiednią kolejność ściśle
dawkowanych zabiegów baleoterapeutycznych i
kinezyterapeutycznych,

•

wykorzystywać czynniki klimatyczne, krajobrazowe,
dietetyczne i kulturalno – oświatowe,

•

jedynie w razie konieczności stosować farmakoterapię i
unikać przy tym polipragmazji zabiegowej ( sytuacja, w
której chory przyjmuje więcej niż kilka leków jednocześnie),

•

Kuracja uzdrowiskowa musi być prowadzona w sposób
planowy z unikaniem nadmiaru zabiegów.

•

Bodźce w fizykoterapii muszą być ściśle indywidualizowane
pod względem jakości i natężenia

•

stosować metody psychologiczne np. w postaci terapii
grupowej lub treningu autogennego, w celu wzmocnienia
leczniczego działania zabiegów i skuteczności edukacji
zdrowotnej. Uczestnictwo w różnych formach edukacji
zdrowotnej powinno być obowiązkiem zleconym przez
lekarza i odnotowywanym na karcie zabiegowej na równi z
zabiegami fizjoterapeutycznymi i lekami,

•

prowadzić
kinezyterapię w
sposób interesujący,
np. w formie terapii
pracą, gier i zabaw,
na wolnej
przestrzeni, w formie
wycieczek czy terapii
terenowej.

*

Leczenie uzdrowiskowe:

•

stosuje się w nim wiele form leczenia fizykalnego z równoczesnym
uwzględnieniem indywidualnych zdolności reagowania organizmu
na bodźce zabiegowe w przebiegu całej kuracji,

•

ma cechy swoistej i nieswoistej terapii,

•

łączy w idealny sposób trzy zasadnicze formy postępowania
lekarskiego: leczenie, rehabilitację i profilaktykę. Leczenie przynosi
stosunkowo szybki wynik, natomiast profilaktyka i rehabilitacja
wymagają znacznie więcej czasu, gdyż wiadomo, że rehabilitacja
jest to długotrwały proces,

•

istotą leczenia uzdrowiskowego jest stosowanie zabiegów
balneoterapeutycznych oraz atrakcyjnych form
kinezyterapeutycznych i klimatoterapii,

•

zabiegi uzdrowiskowe nie powodują szybkiego osiągnięcia
zamierzonego celu ( w przeciwieństwie do farmakoterapii – tutaj
korzystny wynik następuje szybko i zwykle wygasa tuż po zaprzestaniu
podawania leku)

•

celem terapeutycznym zabiegów jest przestrojenie czynnościowe
organizmu w kierunku bardziej ekonomicznej i racjonalnej reakcji na
każdy rodzaj jego obciążenia oraz uzyskanie odpowiedniej adaptacji do
rozmaitych bodźców środowiskowych.

•

tylko wystarczająco długi okres kuracji fizjoterapią uzdrowiskową daje
długotrwałą poprawę w wielu przewlekłych chorobach. (3-4 tygodnie)

•

dużą zaletą leczenia uzdrowiskowego jest to, że chory przebywa w
zakładzie uzdrowiskowym z innymi kuracjuszami cierpiącymi na takie
same choroby, co silniej motywuje go do walki z własną niesprawnością

Badania Hildebrandta i
Gutenbrunnera świadczą o
tym, że kuracja pitna ma nie
tyle dostarczyć organizmowi
związków mineralnych
zawartych w wodzie
leczniczej, ile przez
systematyczne i długotrwałe
stosowanie połączone z
odpowiednią dietą ma ćwiczyć
narządy pokarmowe i
wydalnicze oraz procesy
przemiany materii i
mechanizmy regulujące
gospodarkę wodno-mineralną
w organizmie.

Uzdrowisko dysponuje
różnorodnymi naturalnymi
tworzywami leczniczymi i
metodami leczniczymi
wchodzącymi w skład
fizjoterapii, co umożliwia
leczenie poszczególnych
narządów bez obciążania
innych. (np. można
wpływać na u.ruchu
podczas kąpieli
solankowych czy
siarkowych nie obciążając
nimi nadmiernie u.krążenia
i u. oddechowego.
Klimatoterapia, inhalacje i
kąpiele kwasowęglowe
umożliwiają poprawę
czynności u. krążenia i
oddechowego, a nie
obciążają u. ruchu.)
 

*

Zabiegi stosowane podczas terapii uzdrowiskowej:

•

zabiegi wodolecznicze, kąpieli kwasowęglowe – usprawnianie
naczyń krwionośnych

•

gimnastyka w basenach leczniczych, masaże, zawijania
borowinowe i in. – poprawa sprawności narządu ruchu w
przebiegu przewlekłych chorób reumatycznych

•

klimatoterapia – zwiększenie zdolności wentylacyjnej płyc w
przewlekłych nieswoistych chorobach układu oddechowego

•

gimnastyka oddechowa, inhalacja, stosowanie ruchy i
hartowanie organizmu - zapobieganie zakażeniom

Wśród zasadniczych
naturalnych czynników
leczniczych stosowanych w
uzdrowiskach od zawsze jest
RUCH w każdej postaci.

Ćwiczenia ruchowe są
prowadzone w wodzie
leczniczej – solance, wodzie
siarczkowo-siarkowodorowej
czy siarczkowo – radonowej.
Leczenie ruchem wzmocnione
jest więc współdziałaniem
wielu czynników
bioklimatycznych, fizycznych i
chemicznych składników
wody leczniczej oraz
atrakcyjnością zabiegów.

Leczenie uzdrowiskowe
sprzyja utrzymaniu poprawy
stanu zdrowia przez dłuższy
czas bez dalszych zabiegów,
jednak efekty leczenia i
rehabilitacji są krótkotrwałe,
jeżeli chory po zakończeniu
kuracji powróci do dawnego,
patogennego trybu życia,
powodującego kumulację
czynników ryzyka.

Podstawowym zadaniem
leczenia uzdrowiskowego
jest edukacja zdrowotna
kuracjuszy. Nie polega
ona na jednorazowym
wygłoszeniu odczytu lecz
jest to programowane
nauczanie zasad
higienicznego trybu życia,
wzbudzające pozytywną
motywację do walki z
chorobą lub z jej
zagrożeniem

Ogólne wskazania do

stosowania kuracji

uzdrowiskowej

•

Rehabilitacja po ciężkich chorobach lub operacjach, której
celem jest szybkie włączenie chorego do życia w społeczeństwie i
pracy zawodowej

•

Pierwotne zapobieganie chorobom, czyli ograniczenie
czynników ryzyka i usunięcie zaburzeń w mechanizmach
regulacyjnych, które występują w okresie poprzedzającym
powstawanie zmian organicznych.

•

Wtórne zapobieganie chorobom, czyli zapobieganie
powstawaniu powikłań lub nawrotów przy utrzymującej się
chorobie przewlekłej.

•

Leczenie chorób przewlekłych, którego celem jest
uruchomienie istniejących jeszcze rezerw czynnościowych i
trening własnych mechanizmów obronnych organizmu.

Okresy kuracji

uzdrowiskowej

1.

Faza wstępna – występuje jeszcze w miejscu zamieszkania chorego.
Zachodzi w niej proces psychofizycznego przygotowania sięchorego do
odbycia kuracji uzdrowiskowej, którego wynikiem jest pozytywne
nastawienie chorego do niej.

2.

Faza przestawienia się chorego z dotychczasowego trybu życia na tryb
życia w uzdrowisku. Koniec tego okresu przypada na 3-4 dzień pobytu
chorego w uzdrowisku.

3.

Aklimatyzacji, w której to fazie następuje dostosowanie się organizmu
chorego do nowego środowiska i do bodźców dostarczanych w trakcie
zabiegów. W tej fazie zwykle między 8 a 12 dniem kuracji
uzdrowiskowej, przypada krytyczny szczyt reaktywności organizmu.

4.

Faza, w której może wystąpić odczyn uzdrowiskowy (kąpielowy). Ze
szczytem pojawiania się odczynu między 18 a 22 dniem kuracji.

5.

Końcowa faza, w którejpojawia się właściwy wynik kuracji.

6.

Faza, która występuje w miejscu zamieszkania chorego, po powrocie z
uzdrowiska.

Zmiany reaktywności

organizmu w przebiegu

leczenie uzdrowiskowego

1.

Pierwszy model zmian reaktywności organizmu w
przebiegu leczenia uzdrowiskowego:

•

7-dniowa okresowość i wczesne występowanie maksimum
reaktywności

•

Maksymalna amplituda reakcji ergotropowej występuje w okolicy
7 dnia leczenia

•

Zmniejszenie reakcji ergotropowej pomiędzy 14 a 21 dniem

•

Według Hildebrandta charakterystyczny czasowy, okresowy
przebieg reaktywności w tym modelu jest wyrazem nieswoistego,
autonomicznego przestrojenia organizmu mającego n celu
doprowadzenie do czynnościowej adaptacji. Wczesne maksimum
reaktywności organizmu ma być spowodowane bodźcowym
działaniem zmiany klimatu i środowiska, w którym żył kuracjusz
przed przyjazdem do uzdrowiska.

2.

Drugi model zmian reaktywności organizmu w
przebiegu leczenia uzdrowiskowego:

•

Szczyt reaktywności organizmu występuje w połowie
pobytu w uzdrowisku, najczęściej pod koniec 3 tygodnia
leczenia.

•

Model rzadszy, występujący głównie w przebiegu leczenia
kąpielami kwasowowęglowymi oraz leczenia
uzdrowiskowego metodą Kneippa, przede wszystkim przy
wyjściowym stanie trofotropowym autonomicznego
układu nerwowego.

•

Wyjściowy stan ergotropowy układu autonomicznego ma
być charakterystyczny dla występowania modelu
wczesnego wzrostu reaktywności.

Reakcja ERGOTROPOWA – pobudzenie układu
współczulnego. Pobudzenie, zwiększenie energii, mobilizacja
do działania.

Reakcja TROFOTROPOWA – reakcja układu
przywspółczulnego. Spadek energii, apatia, zwątpienie oraz
stan relaksacji.

Odczyn uzdrowiskowy

Odczyn uzdrowiskowy spowodowany jest nadmierną reakcją organizmu na
bodźce związane z kuracją uzdrowiskową i towarzyszą mu wszystkie objawy
subiektywne i obiektywne jak przy odczynie kąpielowym.
W przypadkach nie powikłanych trwa od 1 do 7 dni. Wg Hildebrandta najczęściej
występuje między końcem pierwszego i początkiem czwartego tygodnia leczenie
uzdrowiskowego. Najczęściej między 7 i 12 oraz 18 i 22 dniem.

•

Związany jest z ekstremalną fazą ergotropową okresowych zmian reaktywności

•

Występowanie chwiejności regulacji ze strony autonomicznego układu
nerwowego (zmniejszenie sprawności regulacji)

•

Zwiększona reaktywność układu współczulnego na bodźce ze stronu układu
krążenia

•

Uznawany za stan pożądany dopóki siły kompensacyjne organizmu są
wystarczające do przezwyciężenia odczynu. Należy jednak przerwać zabiegi lub
zmniejszyć ich natężenie. Jeżeli to nie wystarczy należy zastosować leczenie
objawowe, a nawet leki wpływające na układ przysadkowo-nadnerczowy (ACTH,
kortyzon i witaminę C)

•

Wiele dolegliwości subiektywnych pojawia się nieco wcześniej
niż kliniczne objawy odczynu uzdrowiskowego. Odczyn
uzdrowiskowy jest ważnym kryterium reaktywności
organizmu w przebiegu leczenia uzdrowiskowego. Dlatego
należy starannie odnotowywać obserwacje dotyczące
subiektywnych dolegliwości kuracjusza.

•

Świadczy o zmniejszeniu zdolności organizmu do
przeciwdziałania obciążeniom bodźcami fizykalnymi, a więc o
zmniejszeniu sprawności mechanizmów regulacyjnych

•

Stanowi poważne zagrożenie dla pacjenta i może doprowadzić
do śmierci

•

Intensywność odczynu uzdrowiskowego zależy od: ogólnego
stanu chorego, rodzaju choroby, reaktywności jego organizmu
oraz od liczby i intensywności zabiegów.

Najbardziej typowe błędy

lekarza prowadzącego leczenie

w uzdrowisku

•

Zlecanie choremu w czasie pierwszego badania zabiegów na cały
okres kuracji uzdrowiskowej

•

Zaczynanie wykonywania tzw. Dużych zabiegów od pierwszego czy
drugiego dnia po przyjeździe chorego do uzdrowiska

•

Równoczesne stosowanie w czasie kuracji kilku różnych rodzajów
zabiegów o silnym działaniu bodźcowym

•

Nieuwzględnianie przerw między poszczególnymi zabiegami

•

Stosowanie zabiegów w krótkiej serii

•

Równoczesne stosowanie kilku różnych zabiegów w krótkich seriach

•

Stosowanie pojedynczych różnych zabiegów ,a nie serii jednego
rodzaju zabiegu

•

Nieprzestrzeganie właściwej kolejności zabiegów

•

Nieprowadzenie systematycznej kontroli personelu zabiegowego
co do poprawności wykonywania zabiegów

•

Nieprowadzenie codziennych obserwacji i badania chorego i
niewprowadzanie potrzebnych modyfikacji w planie leczenia

•

Nieuwzględnianie w karcie zabiegowej obowiązku uczestnictwa
kuracjusza w wykładach i zajęciach praktycznych z zakresu
edukacji zdrowotnej

•

Nieprowadzenie edukacji prozdrowotnej

Leczenie uzdrowiskowe

metodą Kneippa

Założenia Metody Kneippa pochodzą z końca XIX wieku i
głoszą, że człowiek jest częścią otaczającej go przyrody i
warunkiem utrzymania zdrowia jest dostosowanie się do niej.
Dla leczenia i profilaktyki chorób najważniejsze jest
zapobieganie następstwom zmienionych warunków i trybu
życia. Metoda Kneippa opiera się na pięciu fundamentach:

1.

Wodolecznictwo

2.

Lecznicze stosowanie ruchu

3.

Prawidłowe odżywianie

4.

Fitoterapia

5.

Higiena psychiczna

•

Wodolecznictwo metodą
Kneippa obejmuje ponad 120
różnych zabiegów

•

Z jednej strony skali dawek
znajdują się najsłabsze
bodźce np. obmywanie
jednej kończyny, okład, a z
drugiej tak silne jak te, które
są związane z biczami
wodnymi połączonymi z
masażem podwodnym.

•

Możliwość stopniowania
temperatury

•

Możliwość użycia do
zabiegów wyciągów roślin
leczniczych

WODOLECZNICTW
O

Zadania wodolecznictwa:

•

Usprawnienie mikro i makrokrążenia włącznie z
usprawnieniem pracy serca

•

Normalizacja napięcia autonomicznego układu nerwowego

•

Ekonomizacja procesów przemiany materii

•

Ogólne zahartowanie organizmu

•

Zwiększenie zdolności do przeciwstawienia się
obciążeniom ze strony środowiska

•

Łączenie zabiegów
wodoleczniczych z formami
kinezyterapii – zależnie od
wskazań lekarskich -
spacery, bieganie,
gimnastyka i inne.

•

Stosuje się je zaraz po
zabiegu lub jeżeli stanowią
silny bodziec, godzinę po
nim.

LECZNICZE STOSOWANIE
RUCHU

•

Stosowanie leków roślinnych
o łagodnym działaniu (t.j.
rumianek, waleriana, głóg,
kasztanowiec itp.) w miejsce
chemicznych środków
farmakologicznych, jeżeli
istnieje konieczność
stosowania leków

FITOTERAP
IA

PRAWIDŁO
WE
ODŻYWIAN
IE

•

W Metodzie Kneippa
stosuje się zasady
fizjologicznego żywienia
pod względem jakości
jak i jakości składników,
w połączeniu z
nauczaniem higieny
żywienia

•

Nauczanie higieny
psychicznej życia
codziennego przy pomocy
leczeia porządkującego tryb
życia zgodnie z rytmami
biologicznymi i wymaganiami
stawianymi przez środowisko.

•

Prowadzenie edukacji
zdrowotnej

•

Stosowanie specjalnych
metod psychologicznych i
zwalczanie stresów życia
codziennego

HIGIENA PSYCHICZNA

Wskazania:

•

Zapobieganie chotobom serca i układu krążenia

•

Rehabilitacja lecznicza 2-3 miesiące po niepowikłanym
zawale mięśnia sercowego

•

Miażdżyca naczyń krwionośnych

•

Leczenie nadciśnienia tętniczego

•

Leczenie zaburzeń krążenia obwodowego

•

Choroby zwyrodnieniowe stawów

•

Choroby przemiany materii

•

Nerwice wegetatywne i psychonerwice

•

Stany przed i pooperacyjne

•

Profilaktyka i leczenie niektórych choróbw wieku starczym

Przeciwskazania: jak w przypadkach innych form leczenia
uzdrowiskowego

Ogólne zasady

kwalifikowania chorych do

leczenia uzdrowiskowego

Chory zakwalifikowany do leczenia uzdrowiskowego musi spełniać
trzy warunki:

1.

Jego organizm musi mieć wydolność pozwalającą na
obciążenie bodźcami, których źródłem są stosowane zabiegi,
klimat i czynny tryb życia. Musi być w pełni zdolny do
samoobsługi.

2.

Chory narząd lub układ narządów musi jeszcze mieć zdolność
reagowania na bodźce fizykalne.

3.

Chory musi mieć chęć współdziałania z lekarzem w procesie
leczenia i musi chcieć być leczony w uzdrowisku.

Podczas kierowania na leczenie uzdrowiskowe należy brać pod uwagę:

•

Chorobę podstawową i choroby współistniejące, okres choroby stan
wydolności ogólnej i poszczególnych narządów, wiek metrykalny i
wiek biologiczny

•

Fazę lub stadium choroby (zaostrzenie, remisja, nawrót choroby),
tendencje jakie wykazuje przebieg procesu chorobowego

•

Kierunki lecznicze uzdrowiska, oddalenie od miejsca zamieszkania,
warunki klimatyczne, rodzaj zakładu lecznictwa uzdrowiskowego.

Bez rozpoznania nie wolno zaczynać leczenia!

•

Do diagnostyki należy wykorzysta kliniczno-chemiczne, serologiczne
i fizykalne metody badań

•

Wyniki wszystkich badań należy podać we wniosku o skierowanie
chorego na leczenie



Przeciwwskazania bezwzględne:

•

należy brać pod uwagę wiek biologiczny (ogólną sprawność
organizmu i wydolność narządów)

•

ciężki stan ogólny, choroby wymagające leczenia
zachowawczego

•

zniedołężnienie, całkowite unieruchomienie niezdolność do
samoobsługi

•

choroby o ostrym przebiegu

•

żółtaczka

•

ogniska zakaźne

•

niewydolność krążenia, oddychania, nerek, wątroby

•

tętniak aorty lub tętnic

•

niedoczynność lub nadczynność tarczycy, niewydolność kory
nadnerczy wymagające systematycznej farmakoterapii w
warunkach szpitalnych lub zabiegu chirurgicznego

Przeciwwskazania do leczenia

uzdrowiskowego

•

cukrzyca w okresie kwasicy z daleko posuniętymi zmianami

naczyniowymi

•

nowotwory złośliwe i łagodne oraz stany przednowotworowe

•

skazy krwotoczne ciężkiego stopnia

•

przepuklina

•

pęcherzyce

•

choroby psychiczne, psychonerwice, nerwice z natręctwami

i lękami sytuacyjnymi uciążliwe dla otoczenia niedorozwój
umysłowy

•

padaczka z napadami

•

alkoholizm, narkomania

•

ciąża i okres karmienia

•

wyniszczenie organizmu

•

nietrzymanie moczu, kału, owrzodzenie podudzi

•

przeciwwskazania kardiologiczne (migotanie przedsionków,

blok pęczka Hissa niezupełny, bloki przedsionkowo-
komorowe II i III stopnia, kardiomiopatia, częstoskurcz
napadowy komorowy i inne.)

•

choroby pasożytnicze