Polityka społeczna -

Polityka społeczna -

zagadnienia

zagadnienia

definicyjne,

definicyjne,

uwarunkowania,

uwarunkowania,

zasady, instrumenty

zasady, instrumenty

Polityka – ujęcia

Polityka – ujęcia

definicyjne

definicyjne



W sensie formalno-prawnym za

W sensie formalno-prawnym za

politykę uznaje się działalność

politykę uznaje się działalność

instytucji państwowych

instytucji państwowych



W podejściu behawioralnym jest ona

W podejściu behawioralnym jest ona

określana w kategoriach władzy,

określana w kategoriach władzy,

wpływu i konfliktów istniejących w

wpływu i konfliktów istniejących w

różnych płaszczyznach życia

różnych płaszczyznach życia

społecznego

społecznego



W orientacji funkcjonalnej polityka to

W orientacji funkcjonalnej polityka to

funkcja systemu społecznego,

funkcja systemu społecznego,

zapewniająca jego rozwój poprzez

zapewniająca jego rozwój poprzez

rozwiązywanie konfliktów, agregację i

rozwiązywanie konfliktów, agregację i

selekcje interesów, socjalizację

selekcje interesów, socjalizację

polityczną, komunikację polityczną

polityczną, komunikację polityczną

itp.

itp.



W ujęciu racjonalnym polityka to

W ujęciu racjonalnym polityka to

podejmowanie decyzji w warunkach

podejmowanie decyzji w warunkach

procesu sprawowania władzy i walki

procesu sprawowania władzy i walki

o władzę

o władzę



Stanowisko postbehawioralne ujmuje

Stanowisko postbehawioralne ujmuje

politykę jako dziedzinę życia

politykę jako dziedzinę życia

społecznego, której zasadniczym

społecznego, której zasadniczym

zadaniem jest rozwiązywanie

zadaniem jest rozwiązywanie

problemów społeczeństwa i osiąganie

problemów społeczeństwa i osiąganie

celów wynikających z rozpatrywania

celów wynikających z rozpatrywania

potrzeb społecznych

potrzeb społecznych



Termin

Termin

polityka społeczna

polityka społeczna

był

był

stosowany w literaturze niemieckiej.

stosowany w literaturze niemieckiej.



W innych krajach spotykamy bardziej

W innych krajach spotykamy bardziej

precyzyjne, ale różnorodne terminy

precyzyjne, ale różnorodne terminy

np.:

np.:

Social work

Social work

Labor politics

Labor politics

Legislation industrielle

Legislation industrielle

L’economie sociale

L’economie sociale

Podejścia definicyjne

Podejścia definicyjne

Definicje według K. Krzeczkowskiego

Definicje według K. Krzeczkowskiego



których celem jest usunięcie braków

których celem jest usunięcie braków

istniejącego ustroju

istniejącego ustroju



które formalnie określają opisywane

które formalnie określają opisywane

zjawiska społeczne

zjawiska społeczne



teleologiczne, które za punkt wyjścia

teleologiczne, które za punkt wyjścia

przyjmują programy polityki

przyjmują programy polityki

społecznej

społecznej

Definicje polityki społecznej

Definicje polityki społecznej

prosty podział

prosty podział



Ujęcie przedmiotowe

Ujęcie przedmiotowe



Ujęcie podmiotowe

Ujęcie podmiotowe



Ujęcie funkcjonalne

Ujęcie funkcjonalne

Trzy sposoby określania zakresu i treści polityki

Trzy sposoby określania zakresu i treści polityki

społecznej

społecznej

I.

I.



Wskazywanie na różne braki i

Wskazywanie na różne braki i

konflikty występujące w

konflikty występujące w

ówczesnych społeczeństwach i

ówczesnych społeczeństwach i

sposób ich usunięcia.

sposób ich usunięcia.

[Sismondi, Carlyle]

[Sismondi, Carlyle]



Kwestia robotnicza, bezrobocie, kwestia

Kwestia robotnicza, bezrobocie, kwestia

agrarna, kobieca itp..

agrarna, kobieca itp..

II.

II.



Podkreślenie roli państwa w procesie

Podkreślenie roli państwa w procesie

zmian społeczno-gospodarczych i

zmian społeczno-gospodarczych i

rozwiązywaniu problemów

rozwiązywaniu problemów

społecznych.

społecznych.

[

[

A. Wagner, G. Schmoller, L. von Bortkiewicz,

A. Wagner, G. Schmoller, L. von Bortkiewicz,

L. von Wiese, G. von Mayr, L. Spindler]

L. von Wiese, G. von Mayr, L. Spindler]

III.

III.



Szersze ujęcie polityki społecznej, tak

Szersze ujęcie polityki społecznej, tak

aby mogła ona ogarnąć wszystkie

aby mogła ona ogarnąć wszystkie

czynniki wpływające na strukturę

czynniki wpływające na strukturę

społeczną i w sposób planowy i

społeczną i w sposób planowy i

celowy przeprowadzać zmiany

celowy przeprowadzać zmiany

społeczne.

społeczne.

[K. Krzeczkowski,

[K. Krzeczkowski,

Obszar niemieckojęzyczny

Obszar niemieckojęzyczny



Przez politykę społeczną rozumiemy

Przez politykę społeczną rozumiemy

ogólnie taką politykę państwa, która

ogólnie taką politykę państwa, która

za pomocą ustawodawstwa i

za pomocą ustawodawstwa i

administracji zwalcza niedomagania

administracji zwalcza niedomagania

w dziedzinie procesu dystrybucji.

w dziedzinie procesu dystrybucji.

[ A. Wagner; 1891]

[ A. Wagner; 1891]

Obszar niemieckojęzyczny

Obszar niemieckojęzyczny



Podczas gdy polityka socjalna

Podczas gdy polityka socjalna

(sozialpolitik)

(sozialpolitik)

ma za przedmiot godne

ma za przedmiot godne

warunki pracy (prawo pracy) i ochronę

warunki pracy (prawo pracy) i ochronę

dochodów (zabezpieczenie społeczne) grup

dochodów (zabezpieczenie społeczne) grup

społecznych, polityka społeczna

społecznych, polityka społeczna

(gesellschaftspolitik)

(gesellschaftspolitik)

zmierza do

zmierza do

uporządkowania procesu społecznego, co

uporządkowania procesu społecznego, co

umożliwia mu samodzielne spełnianie funkcji

umożliwia mu samodzielne spełnianie funkcji

realizowania dobra ogółu w stosunku do

realizowania dobra ogółu w stosunku do

społeczeństwa i jego poszczególnych grup.

społeczeństwa i jego poszczególnych grup.

[O. Kraus; 1964]

[O. Kraus; 1964]

Definicje polityki społecznej z okresu

Definicje polityki społecznej z okresu

międzywojennego

międzywojennego



Przedmiotem polityki społecznej jest dobro

Przedmiotem polityki społecznej jest dobro

warstwy pracy najemnej w ogóle, a w

warstwy pracy najemnej w ogóle, a w

szczególności pracy fizycznej, lub inaczej,

szczególności pracy fizycznej, lub inaczej,

określenie właściwego stosunku między

określenie właściwego stosunku między

pracodawcami i pracobiorcami... polityka

pracodawcami i pracobiorcami... polityka

społeczna tym się różni od opieki

społeczna tym się różni od opieki

społecznej, że ma do czynienia z masą, a

społecznej, że ma do czynienia z masą, a

nie z jednostkami, przede wszystkim ze

nie z jednostkami, przede wszystkim ze

zjawiskami pracy i pojęciem

zjawiskami pracy i pojęciem

sprawiedliwości, a nie ze zjawiskiem

sprawiedliwości, a nie ze zjawiskiem

ludzkiego życia, miłosierdzia i litości oraz, że

ludzkiego życia, miłosierdzia i litości oraz, że

częściej posługiwać się może przymusem.

częściej posługiwać się może przymusem.

[A. Szymański; 1925]

[A. Szymański; 1925]

Definicje polityki społecznej z okresu

Definicje polityki społecznej z okresu

międzywojennego

międzywojennego



Polityka społeczna jest to więc naukowo

Polityka społeczna jest to więc naukowo

usystematyzowany zbiór wskazówek, jak

usystematyzowany zbiór wskazówek, jak

usuwać a choćby łagodzić

usuwać a choćby łagodzić

niesprawiedliwości i szkody płynące dla

niesprawiedliwości i szkody płynące dla

jednostki i społeczeństwa z ustroju pracy

jednostki i społeczeństwa z ustroju pracy

najemnej, oraz jak przeciwdziałać

najemnej, oraz jak przeciwdziałać

dalszemu narastaniu tych

dalszemu narastaniu tych

niesprawiedliwości i powstawaniu nowych

niesprawiedliwości i powstawaniu nowych

szkód

szkód

[S. Rychliński; 1938]

[S. Rychliński; 1938]

Definicje polityki społecznej z okresu

Definicje polityki społecznej z okresu

międzywojennego

międzywojennego



Bada ona zmiany zachodzące w

Bada ona zmiany zachodzące w

strukturze społecznej pod wpływem

strukturze społecznej pod wpływem

celowej działalności grup

celowej działalności grup

społecznych oraz ciał publicznych i

społecznych oraz ciał publicznych i

szuka sposobów najbardziej

szuka sposobów najbardziej

celowego przeprowadzenia tych

celowego przeprowadzenia tych

zmian.

zmian.

[K. Krzeczkowski, 1930]

[K. Krzeczkowski, 1930]

Definicje z czasów PRL

Definicje z czasów PRL



Celem polityki społecznej i planowania społecznego

Celem polityki społecznej i planowania społecznego

jest zapewnienie - w drodze bezpośredniego

jest zapewnienie - w drodze bezpośredniego

kształtowania i pośredniego oddziaływania

kształtowania i pośredniego oddziaływania

wszechstronności postępu społecznego,

wszechstronności postępu społecznego,

powszechności i równego dostępu do świadczeń

powszechności i równego dostępu do świadczeń

socjalnych oraz stopniowania i optymalizacji tempa

socjalnych oraz stopniowania i optymalizacji tempa

pożądanych zmian społecznych, Polityka społeczna i

pożądanych zmian społecznych, Polityka społeczna i

programowanie rozwoju społecznego to działalność

programowanie rozwoju społecznego to działalność

państwa (i określonych organizacji), mająca na celu

państwa (i określonych organizacji), mająca na celu

najbardziej efektywne użycie środków materialnych

najbardziej efektywne użycie środków materialnych

dla podniesienia poziomu życia ludności i rozbudowy

dla podniesienia poziomu życia ludności i rozbudowy

urządzeń socjalnych, z finalnym założeniem stałego

urządzeń socjalnych, z finalnym założeniem stałego

polepszania i korzystnych przemian w zakresie

polepszania i korzystnych przemian w zakresie

wszechstronnego zaspokojenia potrzeb

wszechstronnego zaspokojenia potrzeb

indywidualnych i społecznych [K.

indywidualnych i społecznych [K.

Secomski; 1967]

Secomski; 1967]

Definicje z czasów PRL

Definicje z czasów PRL



Polityka społeczna (zwana też polityką socjalną) to

Polityka społeczna (zwana też polityką socjalną) to

działalność państwa i innych podmiotów, kształtująca

działalność państwa i innych podmiotów, kształtująca

warunki pracy i bytu (warunki życia) ludności.

warunki pracy i bytu (warunki życia) ludności.

Charakter, zakres, cele i metody polityki społecznej

Charakter, zakres, cele i metody polityki społecznej

zależą od ustroju politycznego i poziomu rozwoju sił

zależą od ustroju politycznego i poziomu rozwoju sił

wytwórczych kraju, Obecnie w praktyce dydaktycznej

wytwórczych kraju, Obecnie w praktyce dydaktycznej

naszą politykę społeczną definiuje się jako celową

naszą politykę społeczną definiuje się jako celową

działalność państwa i innych podmiotów w dziedzinie

działalność państwa i innych podmiotów w dziedzinie

kształtowania warunków życia ludności i stosunków

kształtowania warunków życia ludności i stosunków

międzyludzkich, zmierzającą do optymalnego

międzyludzkich, zmierzającą do optymalnego

zaspokojenie potrzeb ludzkich zgodnie z zasadami

zaspokojenie potrzeb ludzkich zgodnie z zasadami

socjalistycznego systemu wartości, uwzględniających

socjalistycznego systemu wartości, uwzględniających

współzależność między postępem społecznym a

współzależność między postępem społecznym a

wzrostem gospodarczym.

wzrostem gospodarczym.



Polityka społeczna jako ta sfera działania państwa oraz

Polityka społeczna jako ta sfera działania państwa oraz

innych ciał publicznych i sił społecznych, która zajmuje

innych ciał publicznych i sił społecznych, która zajmuje

się kształtowaniem warunków życia ludności oraz

się kształtowaniem warunków życia ludności oraz

stosunków międzyludzkich (zwłaszcza w środowisku

stosunków międzyludzkich (zwłaszcza w środowisku

zamieszkania i pracy)

zamieszkania i pracy)

[

[

A. Rajkiewicz ; 1975 i nast.]

A. Rajkiewicz ; 1975 i nast.]

Definicje z czasów PRL

Definicje z czasów PRL



Polityka społeczna to działalność

Polityka społeczna to działalność

państwa i organizacji społecznych w

państwa i organizacji społecznych w

dziedzinie kształtowania warunków

dziedzinie kształtowania warunków

życia i pracy zmierzająca do

życia i pracy zmierzająca do

optymalnego zaspokojenia

optymalnego zaspokojenia

indywidualnych i społecznych

indywidualnych i społecznych

potrzeb ludności, oparta na zasadzie

potrzeb ludności, oparta na zasadzie

socjalistycznego egalitaryzmu

socjalistycznego egalitaryzmu

(marksistowska zasada podziału

(marksistowska zasada podziału

według ilości i jakości pracy)

według ilości i jakości pracy)

[J. Rosner; 1979]

[J. Rosner; 1979]

Definicje z czasów PRL

Definicje z czasów PRL



Przez politykę społeczną rozumie się

Przez politykę społeczną rozumie się

celowe oddziaływanie państwa,

celowe oddziaływanie państwa,

związków zawodowych i innych

związków zawodowych i innych

organizacji na istniejący układ

organizacji na istniejący układ

stosunków społecznych, zmierzające

stosunków społecznych, zmierzające

do poprawy warunków bytu i pracy

do poprawy warunków bytu i pracy

szerokich warstw ludności, usuwania

szerokich warstw ludności, usuwania

nierówności społecznych oraz

nierówności społecznych oraz

podnoszenia kultury życia.

podnoszenia kultury życia.

[W. Szubert; 1979]

[W. Szubert; 1979]

Definicje z lat dziewięćdziesiątych XX w. i późniejsze

Definicje z lat dziewięćdziesiątych XX w. i późniejsze



"Działania polityki społecznej

"Działania polityki społecznej

obejmują dwie sfery. Sfera socjalna...

obejmują dwie sfery. Sfera socjalna...

[-] sfera konsumpcji i podziału...

[-] sfera konsumpcji i podziału...

promocja produktywności...

promocja produktywności...

[-]inwestycje w rozwój człowieka,

[-]inwestycje w rozwój człowieka,

inwestycje w kapitał ludzki"

inwestycje w kapitał ludzki"

[L. Dziewięcka-Bokun, J. Mielecki;

[L. Dziewięcka-Bokun, J. Mielecki;

1994]

1994]

Definicje z lat dziewięćdziesiątych XX w. i późniejsze

Definicje z lat dziewięćdziesiątych XX w. i późniejsze



Polityka społeczna to działalność

Polityka społeczna to działalność

państwa, samorządu i organizacji

państwa, samorządu i organizacji

pozarządowych zmierzająca do

pozarządowych zmierzająca do

kształtowania ogólnych warunków

kształtowania ogólnych warunków

pracy i bytu ludności, prorozwojowych

pracy i bytu ludności, prorozwojowych

struktur społecznych oraz stosunków

struktur społecznych oraz stosunków

społecznych opartych na równości i

społecznych opartych na równości i

sprawiedliwości społecznej,

sprawiedliwości społecznej,

sprzyjających zaspokajaniu potrzeb

sprzyjających zaspokajaniu potrzeb

społecznych na dostępnym poziomie

społecznych na dostępnym poziomie

[A. Kurzynowski,2001]

[A. Kurzynowski,2001]

Definicje z lat dziewięćdziesiątych XX w. i późniejsze

Definicje z lat dziewięćdziesiątych XX w. i późniejsze



... naczelnym celem polityki społecznej

... naczelnym celem polityki społecznej

było i jest zapewnienie poczucia

było i jest zapewnienie poczucia

bezpieczeństwa egzystencjalnego, w

bezpieczeństwa egzystencjalnego, w

tym przede wszystkim ekonomicznego,

tym przede wszystkim ekonomicznego,

poprzez wytworzenie i utrzymanie

poprzez wytworzenie i utrzymanie

sieci zobowiązań gwarantowanych

sieci zobowiązań gwarantowanych

przez państwo (niekiedy przez nie

przez państwo (niekiedy przez nie

bezpośrednio realizowanych)…

bezpośrednio realizowanych)…

[J. Orczyk ; 2005]

[J. Orczyk ; 2005]

Definicje zasługujące na uwagę ze względu na kompleksowe

Definicje zasługujące na uwagę ze względu na kompleksowe

podejście uwzględniające dynamikę polityki społecznej

podejście uwzględniające dynamikę polityki społecznej



W ujęciu najszerszym rozumie się politykę społeczną jako umiejętność

W ujęciu najszerszym rozumie się politykę społeczną jako umiejętność

wyboru podstawowych celów rozwoju społecznego na bliższą i dalszą

wyboru podstawowych celów rozwoju społecznego na bliższą i dalszą

metę i ustalenia zgodnie z nimi kryteriów oceny bieżącej działalności

metę i ustalenia zgodnie z nimi kryteriów oceny bieżącej działalności

publicznej.

publicznej.



W węższych ujęciach polityka społeczna rozumiana jest jako działalność

W węższych ujęciach polityka społeczna rozumiana jest jako działalność

bezpośrednio organizująca poprawę warunków pracy i życia, lub też,

bezpośrednio organizująca poprawę warunków pracy i życia, lub też,

jako sztuka regulowania stosunków społecznych w mniejszej i szerszej

jako sztuka regulowania stosunków społecznych w mniejszej i szerszej

skali,

skali,



Główną troską polityki społecznej było zawsze łagodzenie upośledzeń i

Główną troską polityki społecznej było zawsze łagodzenie upośledzeń i

napięć, wywoływanych przez funkcjonowanie mechanizmów

napięć, wywoływanych przez funkcjonowanie mechanizmów

ekonomicznych. Dzisiaj akcent przesuwa się na szeroko pojętą

ekonomicznych. Dzisiaj akcent przesuwa się na szeroko pojętą

profilaktykę, na szukanie możliwości usuwania źródeł istniejących

profilaktykę, na szukanie możliwości usuwania źródeł istniejących

problemów społecznych i zapobieganie powstawaniu nowych.

problemów społecznych i zapobieganie powstawaniu nowych.



Jako podstawowe zadanie polityki społecznej przyjmuje się zwykle w

Jako podstawowe zadanie polityki społecznej przyjmuje się zwykle w

Polsce kształtowanie takich warunków życia zbiorowego, które

Polsce kształtowanie takich warunków życia zbiorowego, które

sprzyjałyby w sposób możliwie optymalny realizacji trzech

sprzyjałyby w sposób możliwie optymalny realizacji trzech

współzależnych celów społecznych:

współzależnych celów społecznych:

[1] powszechności dobrobytu pojętego szeroko, a nie tylko konsumpcyjnie,

[1] powszechności dobrobytu pojętego szeroko, a nie tylko konsumpcyjnie,

[2] rozwojowi i racjonalnemu spożytkowaniu społecznego zasobu zdolności

[2] rozwojowi i racjonalnemu spożytkowaniu społecznego zasobu zdolności

i umiejętności,

i umiejętności,

[3] takim formom współżycia, które dając pole do ekspresji dążeń

[3] takim formom współżycia, które dając pole do ekspresji dążeń

indywidualnych ograniczają zarazem możliwość ich realizowania

indywidualnych ograniczają zarazem możliwość ich realizowania

kosztem innych jednostek i zbiorowości

kosztem innych jednostek i zbiorowości

[J. Danecki; 1980]

[J. Danecki; 1980]

Definicje zasługujące na uwagę ze względu na kompleksowe

Definicje zasługujące na uwagę ze względu na kompleksowe

podejście uwzględniające dynamikę polityki społecznej

podejście uwzględniające dynamikę polityki społecznej



Szeroko rozumiana polityka społeczna może być

Szeroko rozumiana polityka społeczna może być

określona jako nieustanne, zorganizowane i

określona jako nieustanne, zorganizowane i

świadome działanie nakierowane na utrzymywanie

świadome działanie nakierowane na utrzymywanie

względnej równowagi między dwiema wartościami:

względnej równowagi między dwiema wartościami:

wolnością i równością,

wolnością i równością,



Polityka społeczna w najbardziej ogólnym sensie

Polityka społeczna w najbardziej ogólnym sensie

jest procesem redystrybucji dóbr i usług wedle

jest procesem redystrybucji dóbr i usług wedle

pewnych normatywnych założeń (zwanych często

pewnych normatywnych założeń (zwanych często

sprawiedliwością społeczną), jest to proces

sprawiedliwością społeczną), jest to proces

wprowadzany przez te siły, które kontrolują

wprowadzany przez te siły, które kontrolują

priorytety takiej redystrybucji,

priorytety takiej redystrybucji,



Polityka społeczna rozumiana jako proces

Polityka społeczna rozumiana jako proces

redystrybucji jest więc podejmowana w celu

redystrybucji jest więc podejmowana w celu

korekcji tych procesów gospodarczych i

korekcji tych procesów gospodarczych i

społecznych, które naruszają zespół wartości

społecznych, które naruszają zespół wartości

definiowanych jako sprawiedliwość społeczna.

definiowanych jako sprawiedliwość społeczna.



Proces redystrybucji oznacza w istocie tyle,

Proces redystrybucji oznacza w istocie tyle,

realokacja dóbr i usług odbywa się na rzecz jednych

realokacja dóbr i usług odbywa się na rzecz jednych

grup społecznych kosztem innych grup społecznych

grup społecznych kosztem innych grup społecznych

[E. Wnuk-Lipiński; 1996]

[E. Wnuk-Lipiński; 1996]

Uwarunkowania polityki

Uwarunkowania polityki

społecznej

społecznej



Tworzą rozwiązania normatywne

Tworzą rozwiązania normatywne

regulujące różne sfery aktywności

regulujące różne sfery aktywności

instytucji publicznych i życia obywateli, a

instytucji publicznych i życia obywateli, a

także zjawiska i procesy społeczne oraz

także zjawiska i procesy społeczne oraz

ekonomiczne, których występowanie

ekonomiczne, których występowanie

oraz natężenie mają wpływ na kształt

oraz natężenie mają wpływ na kształt

instytucjonalny polityki społecznej, na

instytucjonalny polityki społecznej, na

przyjmowane przez nią cele oraz

przyjmowane przez nią cele oraz

możliwości i sposoby ich realizowania

możliwości i sposoby ich realizowania

Klasyfikacja uwarunkowań polityki

Klasyfikacja uwarunkowań polityki

społecznej

społecznej



Ustrojowo-polityczne

Ustrojowo-polityczne



Materialne (ekonomiczne)

Materialne (ekonomiczne)



Czynnik ludzki (demograficzne,

Czynnik ludzki (demograficzne,

kulturowe)

kulturowe)



Model polityki społecznej

Model polityki społecznej

Zasady polityki społecznej

Zasady polityki społecznej

według J. Supińskiej

według J. Supińskiej



Przezorności

Przezorności



Samopomocy

Samopomocy



Solidarności

Solidarności



Pomocniczości

Pomocniczości



Partycypacji

Partycypacji



Samorządności

Samorządności



Dobra wspólnego

Dobra wspólnego



Wielosektorowości

Wielosektorowości

Instrumenty polityki społecznej

Instrumenty polityki społecznej



Ekonomiczne

Ekonomiczne



Prawne

Prawne



Informacyjne

Informacyjne



Kadrowe

Kadrowe



Kształtowania przestrzeni

Kształtowania przestrzeni



Gospodarowania czasem

Gospodarowania czasem