MAKROSKOPOWE OZNACZENIE

SKAŁ METAMORFICZNYCH

Maciej
Troć

Poznań, kwiecień 2007 rok

skały metamorficzne (przeobrażone) –
powstają w głębi skorupy ziemskiej w
wyniku oddziaływania wysokiego ciśnienie
i temperatury (metamorfizm ciśnieniowy,
termiczny, regionalny);
skała magmowa ulega przeobrażeniu to
nadaje się przedrostek orto – np.
ortołupek, ortognejs,
skała osadowa ulega przeobrażeniu to
nadaje się przedrostek para – np.
parałupek, paragnejs,

Wyróżniamy trzy / cztery strefy metamorfizmu

regionalnego:

Strefa

metamorfiz

mu

Głębokość

[km]

Ciśnienie

[MPa]

Temperatu

ra

[

o

C]

Epi =

epizona

6-10

160-270

100-300

Mezo =

mezozona

10-20

270-540

300-500

Kata =

katazona

20-30

540-1000

500-800

Ultra

metomorfi

zm

Skład mineralny

Minerały skał

magmowych i

osadowych

Produkty przemiany w

warunkach metamorfizmu

kwarc, chalcedon,

opal

kwarc

plagioklazy kwaśne

(Na)

mikroklin

plagioklazy

zasadowe (Ca)

albit, zoizyt, klinozoizyt, epidot

miki

serycyt

amfibole

aktynolit, tremolit, glaukofan

pirokseny

omfacyt

minerały poboczne

i akcesoryczne

hematyt, spinele, piryt, granaty,

turmalin

Skład mineralny

Minerały skał

magmowych i

osadowych

Produkty przemiany w

warunkach metamorfizmu

skaleniowce

całkowite przeobrażenie

oliwiny

serpentyn, chloryty

minerały ilaste

miki, glaukonit

uwodnione tlenki i

wodorotlenki żelaza

hematyt, magnetyt

uwodnione tlenki i

wodorotlenki glinu

korund

syderyt, dolomit

występuje w płytkich strefach,

kalcyt

aragonit

kalcyt

fosforany

apatyt

siarczany, chlorki

nie zachowują się

Dysten=cjanit;

skład chemiczny: Al

2

O[SiO

2

];

postać kryształów: układ trójskośny;
pokrój kryształów: grubotabliczkowy, listewkowy,

słupowy;

łupliwość: doskonała i w drugim kierunku wyraźna,

w trzecim oddzielność;

twardość: 4-7;
barwa: bezbarwny, niebieskawe zabarwienie;
rysa: biała;
połysk: szklisty, nieco perłowy, jedwabisty;
wielkość

kryształów:

kilku

milimetrowe

do

centymetrów;

Sylimanit;

skład chemiczny: Al

[AlSiO

5

];

postać kryształów: układ rombowy;
pokrój kryształów: pręcikowy, igiełkowy

(pręcikowe, miotełkowe skupienia);

łupliwość: doskonała w jednym kierunku;
twardość: 6,5-7,5;
barwa: bezbarwny, szarawe zabarwienie;
rysa: biała;
połysk: szklisty, nieco jedwabisty;
wielkość kryształów: kilku milimetrowe do

centymetrów;

Staurolit;

skład chemiczny: uwodniony krzemian

żelazawo-glinowy;

postać kryształów: układ rombowy;
pokrój kryształów: krótkosłupowy;
łupliwość: doskonała w jednym kierunku;
twardość: 7-7,5;
barwa: żółto-, czerwonawobrunatny, do

czarnego;

połysk: szklisty;
inne cechy: charakterystyczne bliźniaki

przerosłe (skośne i krzyżowe);

Kordieryt;

skład chemiczny: glinokrzemian magnezu i

glinu;

postać kryształów: układ rombowy;
pokrój kryształów: krótkie słupy;
łupliwość: brak, przełam: nierówny, gruzłowy;
twardość: 7-7,5;
barwa:

szarawy

do

czarnego,

silny

pleochronizm (od żółtej, pomarańczowej,
przez zielonawą, do niebieskawej lub
modrofioletowej) ;

połysk: intensywny tłusty;

Talk;

skład chemiczny: Mg

3

[(OH)

2

Si

4

O

10

];

postać kryształów: układ jednoskośny;
pokrój kryształów: cienkopłytkowy, łuskowy,

drobnołuseczkowe

agregaty

zwane

steatytem;

łupliwość: doskonała;
twardość: 1 (wzorcowa);
barwa:

bezbarwne,

zabarwione

na

niebieskawo, zielonkawo, białawo ;

połysk: jedwabisty, nieco perłowy;
inne cechy: tłusty w dotyku

Grafit;

skład chemiczny: C odmiana węgla
postać kryształów: układ heksagonalny;
pokrój

kryształów:

cienkopłytkowy,

łuskowy, drobnołuseczkowe agregaty;

łupliwość: doskonała;
twardość: 1-2;
barwa: czarna ;
połysk: tłusty, nieco metaliczny;
inne cechy: łatwo rozcieralny i brudzący

palce;

Grupa epidotu:
zoizyt,

klinozoizyt,

epidot

zwyczajny;

Grupa chlorytów:
penin, klinochlor;

Budowa wewnętrzna skał metamorficznych.
Struktura – jest to sposób wykształcenia

składników skały, skały metamorficzne są
zawsze w pełni krystaliczne (kryształ = blasty).

pod względem bezwzględnej wielkości blastów:
Homeoblastyczna – gdy blasty są jednakowej

wielkości;

Heteroblastyczna – gdy blasty są różnej

wielkości, gdy jeden minerał często tworzy
blasty

znacznie

większe

od

wszystkich

pozostałych

strukturę

taką

nazywamy

porfiroblastyczną;

Struktury skał metamorficznych

pod względem pokroju blastów:
granoblastyczna – blasty mają pokrój

izometryczny;

lepidoblastyczna – gdy przeważają

blasty o pokroju płytkowym;

nematoblastyczna

–

większość

blastów ma pokrój silnie wydłużony
– słupkowy lub pręcikowy;

Struktury skał metamorficznych

Struktura

–

jest

to

sposób

wykształcenia składników skały.

stopień automorfizmu czyli stopień

osiągnięcia

własnej

postaci

kryształów:

Idioblasty – wykształcone zgodnie ze

swoją postacią krystalograficzną;

Ksenoblasty

–

wykształcone

nieprawidłowo.

Tekstura – jest to sposób ułożenia i rozmieszczenia składników w

skale, występują tekstury bezładne i kierunkowe.

Tekstury

bezładne

–

powstają

w

głębokich

strefach

metamorfizmu;

Tekstury kierunkowe:
Tekstura linijna – polega na liniowo-równoległym ułożeniu

blastów o pokrojach wydłużonych, czyli nematoblastów
(lineacja mineralna);

Tekstura płaska – polega na wzajemnych równoległych, płaskich

pakietów o różnym składzie lub strukturze (foliacja), istotą
tej tekstury jest więc określone rozmieszczenie składników,
gdy różniące się partie skały mają postać regularnych,
naprzemianległych lamin, mamy do czynienia z laminacją,
gdy natomiast są nieciągłe partie, mówi się teksturze
smugowej lub soczewkowej;

Tekstura łupkowa
Tekstura gnejsowa

Tekstury skał metamorficznych

Tekstury skał metamorficznych