JAK CZYTAĆ

ARTYKUŁ NAUKOWY?

JAK BYĆ SCEPTYKIEM?

STRUKTURA RAPORTU

EMPIRYCZNEGO

TYTUŁ i AUTORZY
STRESZCZENIE

ok. 150 słów
Problem badawczy
Osoby badane
Procedury badawcze
Wyniki
Konkluzje i implikacje

WSTĘP TEORETYCZNY

Postawienie problemu
Przegląd literatury (co już wiadomo)
Cel i uzasadnienie prowadzonych

badań
Wyprowadzenie hipotez

METODA

Osoby badane
Materiały i urządzenia
Procedura

WYNIKI
DYSKUSJA
LITERATURA

WSTĘP TEORETYCZNY

Aktywne czytanie tekstu i postawa
maksymalnego sceptyka

Czy prezentowane są teorie, wyniki badań?
Czy prezentacja nie jest jednostronna?
Czy sformułowany jest problem badawczy?

Wprowadzenie powinno kończyć się jasno
sformułowanymi hipotezami

Jak można testować sformułowane hipotezy?
Czy można postawić hipotezy konkurencyjne?

DOBRA HIPOTEZA

Zasady formułowania dobrej hipotezy:

Sformułowana tak, aby łatwo ją można

było przyjąć bądź odrzucić
Nie może być zbyt ogólna
Zawsze w postaci twierdzącej
Jasna i jednoznaczna
Czy dwustronna czy jednostronna?

METODA

Opis wszystkich działań wykonanych w celu

testowania hipotez
Duża szczegółowość opisu umożliwiająca

replikację badania
Własny pomysł na testowanie hipotez

METODA
Osoby badane
Materiały i urządzenia
Procedura, opis badania - wprowadzenie

czytelnika krok po kroku w sytuację badania

METODA

Czy prezentowana metoda pozwala na
przetestowanie hipotez?
Jaką metodę badania wybrano
(obserwacyjna, korelacyjna,
eksperymentalna)? Czy zostały spełnione
wszystkie warunki dla danej metody?
Jakie można uzyskać wyniki?
Czy badanie zostało przeprowadzone
zgodnie z zasadami etycznymi?

OPISYWANIE ZMIENNYCH

Terminologia zmiennych jest ściśle uzależniona od typu

badania

Badania eksperymentalne
zmienne niezależne (przyczyna) oraz zmienne zależne

(skutek)
Badania różnicowe (grupy naturalne, różnice

indywidualne)
zmienne wyjaśniające oraz zmienne wyjaśniane
Badania korelacyjne
zmienne współwystępujące
Modele regresyjne
predyktory oraz zmienne wyjaśniane/zmienne zależne

WYNIKI

Prezentacja wyników

czytelność opisów
przejrzystość tabel i wykresów

Czy zastosowano odpowiednie testy
statystyczne do weryfikacji hipotez?
(metoda i skala pomiarowa)
Czy wyniki są opisywane zgodnie z
kolejnością formułowanych hipotez?

DYSKUSJA

Czy wnioski są zgodne z otrzymanymi
wynikami?
Czy uzyskane dane weryfikują
sformułowane hipotezy?
Czy uzyskano zaskakujące wyniki? – jeżeli
tak – to jak są interpretowane?
Inne, konkurencyjne interpretacje
uzyskanych wyników
Implikacje badań (teoretyczne,
praktyczne)

KRYTERIA OCENIANIA

PREZENTACJI

KRYTERIA OCENIANIA PREZENTACJI

STRONA FORMALNA

Czy tekst przeanalizowano pod kątem

wszystkich kryteriów?
Atrakcyjność i komunikatywność przekazu

STRONA MERYTORYCZNA

Własne komentarze teoretyczne
Własne komentarze metodologiczne

 Ocena z prezentacji: średnia z czterech

powyższych punktów

PROPOZYCJA PREZENTACJI

Tytuł i autorzy
Omówienie WPROWADZENIA TEORETYCZNEGO

(co jest?)

Krytyczna analiza WPROWADZENIA TEORETYCZNEGO z

uzasadnieniami

(jak powinno być? własne pomysły)

Omówienie METODY

(co jest?)

Krytyczna analiza METODY z uzasadnieniami

(jak powinno

być? własne pomysły)

Omówienie WYNIKÓW

(co jest?)

Krytyczna analiza WYNIKÓW z uzasadnieniami

(jak

powinno być? własne pomysły)

Omówienie DYSKUSJI

(co jest?)

Krytyczna analiza DYSKUSJI z uzasadnieniami

(jak

powinno być? własne pomysły)

omówienie LITERATURY

(co jest? – bogata/uboga,

odwołująca się do danych „starszych/nowszych”; co mogłoby

być?)

GDZIE SZUKAĆ

ARTYKUŁÓW

EMPIRYCZNYCH?

PROPOZYCJE

Studia Psychologiczne
Przegląd Psychologiczny
Czasopismo Psychologiczne
Kolokwia Psychologiczne
Psychologia Społeczna

Książki z wyborami tekstów (np. Aronson)
Artykuły z książek pod redakcją ale tylko te,

w których znajdziemy dokładny opis

metody badania i analizę wyników

EKSPERYMENTALNA

WERYFIKACJA HIPOTEZ

„

Droga do poznania

zachowania się człowieka

prowadzi przez

laboratorium”

Kozielecki

EKSPERYMENT

Eksperyment pozwala na

bezpośrednią weryfikację hipotez o

związkach przyczynowych

manipulacja

randomizacja (I i II rodzaju)

kontrola zmiennych ubocznych

ZMIENNE W EKSPERYMENCIE

Zmienna niezależna - przyczyna

zmienna kontrolowana przez badacza

(manipulujemy jej poziomami)

Zmienne zależna - skutek

jej poziom mierzymy – w eksperymencie

obserwujemy jak zmiany zmiennej

niezależnej wpływają na zmienną zależną

Zmienne uboczne

inne niż w hipotezach zmienne wpływające

na zmienną zależną

EKSPERYMENT

WYMAGANIA WOBEC BADACZA

Badacz musi manipulować wartością
co najmniej jednej zmiennej
niezależnej

Badacz musi móc przypisać osoby do
różnych grup

Badacz musi kontrolować zmienne
uboczne

WARIANCJA

Wariancja międzygrupowa -

systematyczna

Wariancja między grupami badawczymi

związana z manipulacją eksperymentalną

Wariancja wewnątrzgrupowa - błędu

Różnice indywidualne
Różnice w traktowaniu przez badacza
Błąd pomiaru
Zmienność stanów osób badanych
Efekty środowiska

KONTROLA W EKSPERYMENCIE

Kontrola eksperymentalna związana jest z

próbą utrzymania warunków sytuacji na stałym

poziomie

Im bardziej skomplikowane zachowanie tym

trudniej roztoczyć kontrolę nad wszystkimi

zmiennymi !!!!!!!!!

Kontrola eksperymentalna ma na celu

eliminowanie błędu eksperymentalnego

Błąd eksperymentalny - pojawia się wtedy,

gdy zmiany w zachowaniu, które nas interesują

(w zmiennej zależnej), są wywołane innymi

czynnikami niż zmienna niezależna

TECHNIKI KONTROLI

Randomizacja
Badanie w
podwójnie ślepym
schemacie
Standaryzacja i
automatyzacja
procedury badania

JAK MINIMALIZOWAĆ ŹRÓDŁA

ARTEFAKTÓW W EKSPERYMENCIE?

Dobierać do badania homogeniczne
grupy
Traktować uczestników badania
dokładnie w ten sam sposób
Starać się zachować identyczne
warunki badania dla wszystkich
Wystandaryzować procedury badawcze
Posługiwać się tylko rzetelnymi
narzędziami badawczymi

PLANY EKSPERYMENTALNE

Plan eksperymentalny Solomona

2x2

Sposoby rozszerzenia schematu:

Zwiększanie liczby poziomów zmiennych
niezależnych

2x3, 3x3, 4x2, 4x3

Rozszerzanie liczby zmiennych niezależnych w
badaniu

2x2x2, 2x3x2, 2x4x3x2

Mnożąc przez siebie liczbę poziomów
zmiennych niezależnych wiemy ile jest
warunków eksperymentalnych

w planie 2x2: 4 warunki, w planie 3x2: 6
warunków

EKSPERYMENT

Eksperyment naturalny
Eksperyment laboratoryjny

 Problem trafności zewnętrznej i

wewnętrznej

Schemat międzygrupowy
Schemat wewnątrzgrupowy

SCHEMAT POWTARZANYCH

POMIARÓW

Grupy zależne (pomiarów) schemat

wewnątrz osób badanych: ta sama grupa

osób badanych znajduje się we wszystkich

warunkach eksperymentalnych

ZALETY

mniejszy wpływ różnic indywidualnych
wymaga mniej osób badanych

WADY

wpływ uprzednich pomiarów

ETYKA POSTĘPOWANIA

WOBEC OSÓB BADANYCH

BADANIE DZIECI

Wymaga szczególnej dbałości o
stronę etyczną

Należy wykluczyć wszelkie badania
obciążone ryzykiem

Konieczna zgoda ..., ... i dziecka

PODSTAWOWE ZASADY

ETYCZNE

Zgoda na bazie prawdziwych informacji

Badacz informuje osoby badane o

wszystkich aspektach badania, które

mogą wpłynąć na zgodę oraz odpowiada

na pytania o wszystkie inne aspekty

badania

Zasada prywatności: ludzie mają

prawo decydować kiedy, komu i w jakim

stopniu ujawnić swoje poglądy, postawy,

wierzenia, przekonania

DOBROWOLNY

UDZIAŁ

Badacz musi respektować
indywidualną zgodę na badania

Nie można polegać na zgodzie
przełożonych czy nauczycieli, osoba
musi mieć możliwość wycofania się w
trakcie badań

ZGODA NA BADANIE

Kiedy można robić badania bez pytania o
zgodę?

Wyłącznie wtedy, gdy badanie łączy się z:

minimalnym ryzykiem dla osób
badanych,
gdy nie jest możliwe przeprowadzenie
badania gdyby była potrzebna pełna
zgoda

PROCEDURY MASKUJĄCE

Fałszywy cel badania
Używanie współpracownika, który
udaje osobę badaną lub świadka
wydarzenia
Fałszywe informacje zwrotne
Włączanie do badania bez wiedzy
osób badanych
Fałszywe twierdzenia, że dwa badania
nie maja związku

WYWAŻENIE ZYSKÓW i KOSZTÓW

BADAŃ

ZYSKI

wzrost wiedzy
podstawowej
polepszenie technik
badawczych i
diagnostycznych
zastosowania
praktyczne
zyski badaczy
zyski osób badanych

POTENCJALNE KOSZTY

zagrożenie dobrostanu
psychicznego lub
fizycznego osób badanych
(stres, zagrożenie poczucia
własnej wartości, lęk, ból,
nuda lub inne stany
awersyjne)
ochrona danych osobowych
(anonimowe i dobrowolne)
koszty nie związane z
osobami badanymi (sprzęt,
reputacja)