BUDOWA I

BUDOWA I

FIZJOLOGIA SKÓRY

FIZJOLOGIA SKÓRY

Skóra (łac. cutis, gr. derma);

Skóra (łac. cutis, gr. derma);

powłoka właściwa

powłoka właściwa



Jest to największy narząd powłoki wspólnej

Jest to największy narząd powłoki wspólnej

kręgowców o złożonej budowie i wielorakich

kręgowców o złożonej budowie i wielorakich

funkcjach.

funkcjach.



Skóra

Skóra

jest narządem pokrywającym i osłaniającym

jest narządem pokrywającym i osłaniającym

ustrój,

ustrój,

z którym jest ściśle powiązana, przejmując

z którym jest ściśle powiązana, przejmując

wpływ środowiska za pośrednictwem licznych

wpływ środowiska za pośrednictwem licznych

zakończeń nerwowych

zakończeń nerwowych

Ogólna powierzchnia skóry u

Ogólna powierzchnia skóry u

człowieka wynosi 1,5-2 m

człowieka wynosi 1,5-2 m

²

²

, a grubość wynosi 1,5-5

, a grubość wynosi 1,5-5

mm, masa jej łącznie z tanką podskórną wynosi ok.

mm, masa jej łącznie z tanką podskórną wynosi ok.

18 kg w tym:

18 kg w tym:

-na naskórek przypada ok. 0,5kg, a na skórę właściwą -

-na naskórek przypada ok. 0,5kg, a na skórę właściwą -

3kg. Grubość skóry wacha się od 0,5 do 4mm.

3kg. Grubość skóry wacha się od 0,5 do 4mm.

Najbardziej zmienia się grubość naskórka (który jest

Najbardziej zmienia się grubość naskórka (który jest

najgrubszy na części dłoniowej ręki oraz podeszwie

najgrubszy na części dłoniowej ręki oraz podeszwie

stopy) i tkanki podskórnej.

stopy) i tkanki podskórnej.

Skóra składa się z 3 warstw

Skóra składa się z 3 warstw



Naskórek

Naskórek

-

-

EPIDERMIS

EPIDERMIS

- zewnętrzna

- zewnętrzna

warstwa odgrywająca rolę

warstwa odgrywająca rolę

ochronną

ochronną



Skóry właściwej-

Skóry właściwej-

DERMIS

DERMIS

 - środkowa

 - środkowa

warstwa. Zawiera komórki

warstwa. Zawiera komórki

krwi, nerwy i inne gruczoły

krwi, nerwy i inne gruczoły

(np. potowe). Jest to warstwa

(np. potowe). Jest to warstwa

odżywcza i wspierająca.

odżywcza i wspierająca.



Tkanki podskórnej

Tkanki podskórnej

-

-

HYPODERMIS

HYPODERMIS

 - warstwa

 - warstwa

najgłębsza. Zawiera komórki

najgłębsza. Zawiera komórki

tłuszczowe zwane

tłuszczowe zwane

adipocytami, które

adipocytami, które

oddziaływują jak ochronne

oddziaływują jak ochronne

poduszki dla naszych

poduszki dla naszych

wewnętrznych organów i

wewnętrznych organów i

izoluje poniższe struktury

izoluje poniższe struktury

przed nagłymi zmianami

przed nagłymi zmianami

temperatury

temperatury

Naskórek (epidermis)- warstwa zewnętrzna pełniąca

Naskórek (epidermis)- warstwa zewnętrzna pełniąca

funkcję ochronną, która posiada barwnik- melaninę

funkcję ochronną, która posiada barwnik- melaninę

(nadającą włosom i skórze barwę)

(nadającą włosom i skórze barwę)



Naskórek dzieli się na 4-5 warstw, w zależności od grubości. Są to (od dołu):

Naskórek dzieli się na 4-5 warstw, w zależności od grubości. Są to (od dołu):

Warstwa podstawna

Warstwa podstawna

(stratum basale)- zwana rozrodcza – jest najniżej położona

(stratum basale)- zwana rozrodcza – jest najniżej położona

warstwą i składa się z:

warstwą i składa się z:



Warstwy keratynocytów

Warstwy keratynocytów



Warstw melanocytów

Warstw melanocytów



Komórek langerhansa

Komórek langerhansa

Warstwa kolczysta

Warstwa kolczysta

Warstwa ziarnista

Warstwa ziarnista

Warstwa jasna

Warstwa jasna

lub pośrednia

lub pośrednia

Warstwa rogowa

Warstwa rogowa

Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz

Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz

lipidowy, który jest mieszaniną:

lipidowy, który jest mieszaniną:



Łoju wydzielonego przez gruczoły łojowe (dziennie ok. 2

Łoju wydzielonego przez gruczoły łojowe (dziennie ok. 2

g)

g)



Lipidów pochodzących z komórek naskórka.

Lipidów pochodzących z komórek naskórka.

W efekcie zawiera on: woski, tłuszcze, kwasy tłuszczowe i

W efekcie zawiera on: woski, tłuszcze, kwasy tłuszczowe i

węglowodory. Grubości płaszcza lipidowego jest zmienna

węglowodory. Grubości płaszcza lipidowego jest zmienna

w różnych okresach życia. Płaszcz lipidowy reguluje

w różnych okresach życia. Płaszcz lipidowy reguluje

procesy wchłaniania i przenikania do skóry składników

procesy wchłaniania i przenikania do skóry składników

rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach, ma duże

rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach, ma duże

znaczenie dla utrzymania odpowiedniego nawodnienia

znaczenie dla utrzymania odpowiedniego nawodnienia

warstwy rogowej. Niszcząco na płaszcz działają mydło i

warstwy rogowej. Niszcząco na płaszcz działają mydło i

detergenty. Kwaśny odczyn powierzchni skóry pH 4,2

detergenty. Kwaśny odczyn powierzchni skóry pH 4,2

-5,6 zabezpiecza przed uszkadzającymi czynnikami

-5,6 zabezpiecza przed uszkadzającymi czynnikami

chemicznymi bakteriami i grzybami. Płaszcz lipidowy na

chemicznymi bakteriami i grzybami. Płaszcz lipidowy na

powierzchni warstwy rogowej reguluje wraz z keratyna

powierzchni warstwy rogowej reguluje wraz z keratyna

procesy wchłaniania i przenikania do skóry substancji

procesy wchłaniania i przenikania do skóry substancji

rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczu.

rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczu.

Skóra właściwa (corium

Skóra właściwa (corium

dermis)

dermis)

Jest oddzielona od naskórka błona podstawną i

Jest oddzielona od naskórka błona podstawną i

składa się z:

składa się z:



Włókien tkanki łącznej

Włókien tkanki łącznej



Komórek łącznotkankowych

Komórek łącznotkankowych



Naczyń krwionośnych

Naczyń krwionośnych



Przydatków skóry

Przydatków skóry

Granica skórno – naskórkowa ma przebieg falisty.

Granica skórno – naskórkowa ma przebieg falisty.

Rozróżnia się 2 warstwy:

Rozróżnia się 2 warstwy:



Warstwa brodawkowa- obejmujące brodawki skóry

Warstwa brodawkowa- obejmujące brodawki skóry

zawierające liczne drobne naczynia krwionośne.

zawierające liczne drobne naczynia krwionośne.



Warstwa siateczkowa – obejmuje głębsze warstwy,

Warstwa siateczkowa – obejmuje głębsze warstwy,

aż do tkanki podskórnej, ma bardziej zbity kolagen.

aż do tkanki podskórnej, ma bardziej zbity kolagen.

Warstwa podskórna (łac.

Warstwa podskórna (łac.

hypodermis

hypodermis

,

,

tela subcutanea

tela subcutanea

)-

)-



Stanowi podporę skóry i pełni role ochronna w

Stanowi podporę skóry i pełni role ochronna w

przypadku urazów mechanicznych. Zbudowana

przypadku urazów mechanicznych. Zbudowana

jest z zrazików tłuszczowych złożonych z

jest z zrazików tłuszczowych złożonych z

komórek tłuszczowych oddzielonych tkanka

komórek tłuszczowych oddzielonych tkanka

łączną. Wielkość i kształt zrazików wacha się w

łączną. Wielkość i kształt zrazików wacha się w

zależności od płci, stanu odżywiania i wieku. W

zależności od płci, stanu odżywiania i wieku. W

przestrzeniach między zrazikowych znajdują

przestrzeniach między zrazikowych znajdują

się części wydzielnicze gruczołów potowych,

się części wydzielnicze gruczołów potowych,

naczynia krwionośne i włókna nerwowe.

naczynia krwionośne i włókna nerwowe.

W skórze właściwej i warstwie podskórnej

W skórze właściwej i warstwie podskórnej

występują:

występują:

-gruczoły potowe

-gruczoły potowe

-gruczoły łojowe

-gruczoły łojowe

-naczynia krwionośne

-naczynia krwionośne

-ciałka zmysłów

-ciałka zmysłów

Przydatki skóry (wytwory

Przydatki skóry (wytwory

naskórka)

naskórka)



Do skóry zalicza się również jej

Do skóry zalicza się również jej

przydatki, powstające z nabłonka,

przydatki, powstające z nabłonka,

tworzącego naskórek:

tworzącego naskórek:

-włosy (m.in. rzęsy i brwi)

-włosy (m.in. rzęsy i brwi)

-paznokcie

-paznokcie

-gruczołu sutkowe

-gruczołu sutkowe

-gruczoły łojowe

-gruczoły łojowe

-gruczoły potowe

-gruczoły potowe

Gruczoły łojowe

Gruczoły łojowe



Należą do gruczołów holokrynowych, w których proces

Należą do gruczołów holokrynowych, w których proces

wytwarzania łoju łączy się z niszczeniem komórek wydzielniczych.

wytwarzania łoju łączy się z niszczeniem komórek wydzielniczych.

Komórki te zostają następnie odtworzone przez warstw rozrodczą.

Komórki te zostają następnie odtworzone przez warstw rozrodczą.

W skład łoju wchodzą kwasy tłuszczowe, które powstają w wyniku

W skład łoju wchodzą kwasy tłuszczowe, które powstają w wyniku

działania lipaz bakteryjnych jak: cholesterol, triglicerydy, wolne

działania lipaz bakteryjnych jak: cholesterol, triglicerydy, wolne

kwasy tłuszczowe itp.

kwasy tłuszczowe itp.

Rola łoju polega prawdopodobnie na osłonie skóry przed działaniem

Rola łoju polega prawdopodobnie na osłonie skóry przed działaniem

czynników mechanicznych, chemicznych, bakteryjnych.

czynników mechanicznych, chemicznych, bakteryjnych.

Wydzielanie łoju podlega wahaniom w różnych okresach życia. Duże

Wydzielanie łoju podlega wahaniom w różnych okresach życia. Duże

jest u noworodków, a zmniejsza się znacznie w wieku ok. 5 lat,

jest u noworodków, a zmniejsza się znacznie w wieku ok. 5 lat,

później narasta w okresie pokwitania. Powyżej 40 r.ż. Zmniejsza

później narasta w okresie pokwitania. Powyżej 40 r.ż. Zmniejsza

się znaczniej- zwłaszcza u kobiet

się znaczniej- zwłaszcza u kobiet

Czynność gruczołów łojowych podlega wpływom hormonalnym.

Czynność gruczołów łojowych podlega wpływom hormonalnym.

Estrogeny i antyandrogeny zmniejszają wydzielanie łoju zarówno u

Estrogeny i antyandrogeny zmniejszają wydzielanie łoju zarówno u

kobiet jak i u mężczyzn natomiast testosteron i progesteron

kobiet jak i u mężczyzn natomiast testosteron i progesteron

powodują wzmożone ich wydzielanie oraz przerost.

powodują wzmożone ich wydzielanie oraz przerost.

Gruczoły potowe

Gruczoły potowe

Gruczoły potowe - są gruczołami cewkowymi i dzielą

Gruczoły potowe - są gruczołami cewkowymi i dzielą

się na:

się na:



Gruczoły ekranowe – czynne od urodzenia- są

Gruczoły ekranowe – czynne od urodzenia- są

gruczołami małymi- wydzielającymi pot bez

gruczołami małymi- wydzielającymi pot bez

zniszczenia komórek gruczołowych. Odgrywają

zniszczenia komórek gruczołowych. Odgrywają

ważna role w regulacji cieplnej. Skład chemiczny

ważna role w regulacji cieplnej. Skład chemiczny

potu jest zależy od odżywiania, warunków

potu jest zależy od odżywiania, warunków

klimatyczny, hormonalnych. Pot bardzo

klimatyczny, hormonalnych. Pot bardzo

rozcieńczonym roztworem soli, zawierający mocznik,

rozcieńczonym roztworem soli, zawierający mocznik,

kwas mlekowy, lipidy oraz związki mineralne.

kwas mlekowy, lipidy oraz związki mineralne.

Wydzielanie potu jest zależne od układu nerwowego.

Wydzielanie potu jest zależne od układu nerwowego.



Gruczoły apokrynowe - duże, czynność ich zaczyna

Gruczoły apokrynowe - duże, czynność ich zaczyna

się w okresie pokwitania. Umiejscowione są w

się w okresie pokwitania. Umiejscowione są w

okolicach wtórnych cech płciowych. Nie biorą udziału

okolicach wtórnych cech płciowych. Nie biorą udziału

w termoregulacji.

w termoregulacji.

Paznokcie

Paznokcie

W skład struktury paznokcia

W skład struktury paznokcia

wchodzi:

wchodzi:



Macierz paznokcia

Macierz paznokcia



Zrogowaciała płytka paznokcia, a

Zrogowaciała płytka paznokcia, a

pod nią łożysko łącznotkankowe

pod nią łożysko łącznotkankowe



Otaczająca skórka

Otaczająca skórka



Wał paznokciowy

Wał paznokciowy



Obrąbek naskórkowy czyli skórka

Obrąbek naskórkowy czyli skórka



Lunula –biała cześć płytki w

Lunula –biała cześć płytki w

kształcie półksiężyca

kształcie półksiężyca

Włos

Włos



Włos składa się (1) z części tkwiącej głęboko w skórze

Włos składa się (1) z części tkwiącej głęboko w skórze

–

–

korzenia

korzenia

, sięgającego do tkanki podskórnej i

, sięgającego do tkanki podskórnej i

stanowiącego wpuklenie naskórka oraz (2) z części

stanowiącego wpuklenie naskórka oraz (2) z części

wystającej –

wystającej –

łodygi

łodygi

. Początkowy odcinek korzenia to

. Początkowy odcinek korzenia to

cebulka włosa

cebulka włosa

, gdzie keratynocyty namnażają się,

, gdzie keratynocyty namnażają się,

powodując stały wzrost włosa. W obrębie korzenia

powodując stały wzrost włosa. W obrębie korzenia

włos ulega stopniowemu rogowaceniu, łodyga jest

włos ulega stopniowemu rogowaceniu, łodyga jest

całkowicie zrogowaciała. Zrogowaciały włos otaczają

całkowicie zrogowaciała. Zrogowaciały włos otaczają

nabłonkowe pochewki: wewnętrzna, która również

nabłonkowe pochewki: wewnętrzna, która również

ulega rogowaceniu i zewnętrzna, stanowiąca

ulega rogowaceniu i zewnętrzna, stanowiąca

nierogowaciejące wpuklenie naskórka. Z korzeniami

nierogowaciejące wpuklenie naskórka. Z korzeniami

włosów związane są pęczki komórek mięśniowych

włosów związane są pęczki komórek mięśniowych

gładkich (mięśnie wyprostne włosa) oraz gruczoły

gładkich (mięśnie wyprostne włosa) oraz gruczoły

łojowe.

łojowe.

Podstawowe funkcje skóry

Podstawowe funkcje skóry

to:

to:



izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników

izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników

fizycznych, chemicznych i biologicznych) - mechaniczna osłona i

fizycznych, chemicznych i biologicznych) - mechaniczna osłona i

biologiczna obrona organizmu

biologiczna obrona organizmu



udział w oddychaniu (tylko kręgowce niższe)

udział w oddychaniu (tylko kręgowce niższe)



termoregulacja ustroju

termoregulacja ustroju



udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe)

udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe)



percepcja (odbiór) bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk,

percepcja (odbiór) bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk,

ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w skórze i naskórku

ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w skórze i naskórku



melanogeneza (

melanogeneza (

melanina

melanina

chroni organizm przed mutagennym

chroni organizm przed mutagennym

promieniowaniem ultrafioletowym

promieniowaniem ultrafioletowym

)

)



wchłanianie niektórych substancji

wchłanianie niektórych substancji



gospodarka tłuszczowa

gospodarka tłuszczowa



gospodarka witaminowa (synteza prowitaminy D3 z

gospodarka witaminowa (synteza prowitaminy D3 z

7-dehydrocholesterolu

7-dehydrocholesterolu

).

).



wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera

wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera

komórki

komórki

Langerhansa

Langerhansa

należące do

należące do

APC

APC

)

)

CZYNNOŚĆ OBRONNE NA

CZYNNOŚĆ OBRONNE NA

BODŹCE MECHANICZNE TO:

BODŹCE MECHANICZNE TO:



Przerastanie warstwy rogowej- np. pod

Przerastanie warstwy rogowej- np. pod

wpływem ciągłego nacisku.

wpływem ciągłego nacisku.



Falisty układ brodawek skórnych

Falisty układ brodawek skórnych

zapewnia odporność na rozciąganie

zapewnia odporność na rozciąganie



Włókna sprężyste skóry właściwej-

Włókna sprężyste skóry właściwej-

elastyczność

elastyczność



Włókna kolagenowe- wytrzymałość

Włókna kolagenowe- wytrzymałość



Tkanka podskórna tłuszczowa osłabia

Tkanka podskórna tłuszczowa osłabia

skutki urazów mechanicznych

skutki urazów mechanicznych

CZYNNOŚĆI OBRONNE NA

CZYNNOŚĆI OBRONNE NA

BODŹCE FIZYCZNE TO:

BODŹCE FIZYCZNE TO:



Obrona przed promieniowaniem

Obrona przed promieniowaniem

ultrafioletowym UV poprzez

ultrafioletowym UV poprzez

–

Melaniny (melanogeneza) która

Melaniny (melanogeneza) która

pochłania i rozprasza biologicznie

pochłania i rozprasza biologicznie

czynną część widma słonecznego

czynną część widma słonecznego

–

Zgrubienie warstwy rogowej

Zgrubienie warstwy rogowej

Ochrona przed zimnem i ciepłem

Ochrona przed zimnem i ciepłem

OCHRONA PRZED

OCHRONA PRZED

SZKODLIWIMY BODŹCAMI

SZKODLIWIMY BODŹCAMI

CHEMICZNYMI:

CHEMICZNYMI:



Warstwa rogowa naskórka, ponieważ

Warstwa rogowa naskórka, ponieważ

keratyna wykazuje dość duża

keratyna wykazuje dość duża

odporność w stosunku do związków

odporność w stosunku do związków

chemicznych

chemicznych



Płaszcz lipidowy naskórka

Płaszcz lipidowy naskórka



Kwaśne oddziaływanie powierzchni

Kwaśne oddziaływanie powierzchni

skóry, które częściowo zabezpiecza

skóry, które częściowo zabezpiecza

przed niszczącym działaniem zasad

przed niszczącym działaniem zasad

CZYNNOŚCI OCHRONNE PRZED

CZYNNOŚCI OCHRONNE PRZED

BAKTERIAMI:

BAKTERIAMI:



Nieuszkodzona warstwa rogowa

Nieuszkodzona warstwa rogowa

naskórka

naskórka



Wysychanie powierzchniowe skóry ma

Wysychanie powierzchniowe skóry ma

ważne znaczenie w obronności skóry

ważne znaczenie w obronności skóry

przed bakteriami

przed bakteriami



Kwaśny płaszcz tłuszczowy skóry

Kwaśny płaszcz tłuszczowy skóry

głównie zależy od czynności gruczołów

głównie zależy od czynności gruczołów

potowych, które na powierzchni skóry

potowych, które na powierzchni skóry

stanowią warstwę bakteriobójczą.

stanowią warstwę bakteriobójczą.

CZYNNOŚĆ RESPORPCYJNA

CZYNNOŚĆ RESPORPCYJNA

SKÓRY

SKÓRY



Przepuszczalność skóry zależy od:

Przepuszczalność skóry zależy od:

- jej właściwości osobniczych;

- jej właściwości osobniczych;

- Rodzaju substancji wchłaniania i

- Rodzaju substancji wchłaniania i

rozpuszczalnika.

rozpuszczalnika.



Przenikanie odbywa się przez:

Przenikanie odbywa się przez:

- gruczoły i mieszanki włosowe;

- gruczoły i mieszanki włosowe;

- przez przestrzeń między komórkową;

- przez przestrzeń między komórkową;

- przez błonę komórkową.

- przez błonę komórkową.

REGULACJA SKÓRY

REGULACJA SKÓRY

GOSPODARKI WODNO-

GOSPODARKI WODNO-

ELEKRTOLIPIDOWEJ

ELEKRTOLIPIDOWEJ

Wydzielanie wody na zewnątrz organizmu:

Wydzielanie wody na zewnątrz organizmu:

- dyfuzja wody przez naskórek w sposób ciągły

- dyfuzja wody przez naskórek w sposób ciągły

- pocenie się (utrata wody za pośrednictwem gruczołów

- pocenie się (utrata wody za pośrednictwem gruczołów

potowych), związana jest też z utratą ciepła z ustroju

potowych), związana jest też z utratą ciepła z ustroju

- z wodą następuje utrata jonów sodowych, potasowych

- z wodą następuje utrata jonów sodowych, potasowych

Zapobieganie nadmiernej utracie wody

Zapobieganie nadmiernej utracie wody

Warstwa rogowa naskórka działającą jako błonę

Warstwa rogowa naskórka działającą jako błonę

półprzepuszczalną zatrzymująca wodę, zawierającą

półprzepuszczalną zatrzymująca wodę, zawierającą

kreatynę w ilości 58%, 30% tzw. naturalnego czynnika

kreatynę w ilości 58%, 30% tzw. naturalnego czynnika

nawilżającego, 11% lipidową oraz przynajmniej 10%

nawilżającego, 11% lipidową oraz przynajmniej 10%

wody, która tworzy z lipidami i NMF emulsję chroniącą

wody, która tworzy z lipidami i NMF emulsję chroniącą

kreatynę

kreatynę