Metody

ochrony i rekultywacji

zbiorników wodnych

Zanieczyszczenia punktowe - to ścieki bytowe,

przemysłowe lub deszczowe wprowadzane poprzez

kolektory do jeziora lub jego dopływu.
Metody eliminacji tych zanieczyszczeń:

 trójstopniowe oczyszczenie ścieków z

radykalnym obniżeniem zawartości fosforu i

azotu metodami chemicznymi (koagulacja fosforu)

lub coraz częściej biologicznymi albo łącznie;

 naturalne lub seminaturalne systemy biologiczne

jak stawy, filtry i tzw. oczyszczalnie korzeniowe;

 kanalizacja opaskowa i przeprowadzenie do

wspólnej oczyszczalni ścieków znajdującej się poza

jego zlewnią ( system ten stosowany w wielu

krajach Europy, zwłaszcza w terenach alpejskich ).

 oczyszczalnia

ścieków

pompownie

_ kolektory

System kanalizacji opaskowej jeziora Annecy we Francji

Zanieczyszczenia rozproszone - pochodzą z miejscowości
pozbawionych kanalizacji zbiorczej i przedostają się do jezior
poprzez glebę, wody wgłębne, rowy melioracyjne wskutek
niewłaściwego użytkowania indywidualnych zbiorników gnijnych,
szamb itp.
Ograniczenie tego źródła zanieczyszczeń wymaga zwrócenia
szczególnej uwagi:

 na indywidualne systemy oczyszczania ścieków bytowych,
 zapewnienia wylewisk ścieków z szamb w najbliższej

oczyszczalni ścieków,

 oraz budowy lokalnych i zbiorowych oczyszczalni ścieków.

Nie negując konieczności poprawy warunków życia w osiedlach
wiejskich poprzez dostarczenie dobrej jakości wody z
budowanych wodociągów, niezbędne jest jednak równoczesne
przejmowanie i oczyszczanie ścieków. W innych przypadkach
nastąpi nie tylko szybka degradacja okolicznych jezior, lecz także
pogorszenie jakości wód podziemnych.

Zanieczyszczenia

obszarowe

–

identyfiko-wane

są

zazwyczaj

zanieczyszczeniami

pochodzenia

rolniczego, ponieważ znakomita większość

obszarów zlewni jezior jest użytkowana

rolniczo.

Problemy

związane

oszacowaniem,

tym

bardziej

opanowaniem

spływu

substancji

biogennych z tych źródeł są dalekie od

rozwiązania. Są one jednak niezmiernie

istotne, ponieważ oblicza się, że 30%

fosforu i 40% azotu odprowadzanego z

całego zlewiska Bałtyku pochodzi z Polski,

w tym 60% i 35% fosforu jest pochodzenia

obszarowego.

Do eliminacji tych zanieczyszczeń służy wiele metod i zasad dotyczących:

1. Gospodarowania nawozami
 dostosowanie dawek nawożenia do potrzeb pokarmowych roślin,
 zakaz wysiewania nawozów na śnieg i zamarzniętą glebę, a także z

samolotów,

 preferowanie nawozów otoczkowych, o spowolnionym działaniu.

2. Struktury użytkowania ziemi
 zmniejszenie areału gruntów ornych na korzyść trwałych użytków

zielonych i terenów zalesionych,

 przedzielenie gruntów ornych pasami użytków zielonych i

zadrzewieniami,

 eliminowaniem upraw monokulturowych oraz gruntów ornych na

stokach o nachyleniu przekraczającym 15 stopni.

3.Struktury zasiewów

 eliminowanie lub przynajmniej ograniczenie w

pobliżu zbiorników wodnych upraw okopowych, roślin

wymagających dużych ilości nawozów, jak kukurydza

i zastępowanie ich uprawami roślin motylkowych, a

zwłaszcza nie pozostawienie na dłuższy czas

gruntów ornych bez okrywy roślinnej.

4.Gospodarki hodowlanej

 prawidłowe zagospodarowanie wytworzonego

systemie

ściółkowym obornika w niczym nie zagraża

zbiornikom wodnym,

 eliminowanie płynnej gnojowicy wytwarzanej w tzw.

Systemie

bezściółkowym, często w bardzo dużych

fermach

oraz

pastwiskach

kwaterowych

zakładanych

obrzeżach,

często

stokach nachylonych w kierunku jeziora.

5. Utrzymanie urozmaiconego krajobrazu

rolniczego

dla zatrzymania nie pobranych przez rośliny

związków biogennych,

 stworzenie barier biologicznych: miedze,

enklawy łąk i zabagnień, zadrzewienia i
zakrzaczenia (ograniczają migrację
związków chemicznych z pól uprawnych),

 śródpolne oczka wodne i małe zbiorniki, które

niestety są bardzo często likwidowane
poprzez przecinanie działów wodnych
systemem drenarskim i odwadniane lub
zasypywane

trocinami,

gruzem

lub

odpadami.

Szczególną rolę w ochronie zbiorników wodnych

spełnia

prawidłowe

zagospodarowanie

ich

obrzeży. Należy tu tak kształtować zespoły

roślinne, aby pełniły rolę barier ochronnych

ograniczających migrację związków pożywko wy

ch.
Jak w przypadku całej zlewni, należy tu mieć na

uwadze, że największe wymywanie związków

pożywkowych następuje z ugorowanych pól

uprawnych, w następnej kolejności - z gleb pod

uprawami z płytkim systemem korzeniowym

(rośliny okopowe), wyraźnie mniejsze z gleb pod

uprawami z głębokim systemem korzeniowym

(

kukurydza,

pszenica),

zdecydowanie

najmniejsze z gleb pokrytych lasem mieszanym i

trwałymi

użytkami

zielonymi.

Stąd

pasy

ochronne wokół jezior powinny być zalesione lub

uprawiane jako użytki zielone, również łąki

kośne.

Rekultywacja jezior polega na zastosowaniu metod technicznych,
czasami biologicznych, mających w założeniu cofnąć, a przynajmniej
zatrzymać lub choćby tylko zwolnić procesy eutrofizacji zbiorników.

Do metod rekultywacyjnych należy:
1. Selektywne odprowadzanie wód hypolimnionu - zasada

metody
polega na odprowadzeniu odtlenionych i wzbogaconych w
pierwiastki biogenne wód hypolimnionu zamiast mniej obciążonych
wód warstw powierzchniowych. Wody warstw naddennych są
usuwane poprzez ułożony na dnie rurociąg po uprzednim
zamknięciu odpływu powierzchniowego jazem i spiętrzeniu wód
jeziora.

2. Sztuczne napowietrzanie - głównym celem zespołu metod

określonych jako sztuczne napowietrzanie jest szybkie, niemal
natychmiastowe polepszenie warunków tlenowych w wodach
głębiej położonych, a przez to ograniczenie przenikania odłożonych
w osadach dennych pierwiastków biogennych ( azotu i fosforu ).
Przeprowadza się dwoma sposobami: z destrafikacją termiczną
(zbiornik systemu Tamizy pod Londynemi w kilku jez.USA i Wielkiej
Brytanii) i bez niszczenia uwarstwień (w jeż. Bret w Szwajcarii).