Powtórzenie –

od ludzi pierwotnych
do Egiptu

Jak nazywamy czasy przed wynalezieniem pisma ?

prahistoria

Pierwsza z epok prahistorii ?

paleolit

Czyli epoka...

kamienia łupanego

Kiedy zaczęła się ta epoka ?

Około 4 (według niektórych
źródeł 3) miliony lat temu

Jakie umiejętności zdobyli ludzie w tym okresie?

Człowiek paleolitu rozwija umiejętność
posługiwania się narzędziami.
Człowiek zaczyna szukać schronienia przed
niesprzyjającymi warunkami zewnętrznymi -
wykorzystuje jaskinie i zaczyna budować
pierwsze schronienia.
Człowiek poznaje przydatność ognia.
W paleolicie środkowym ludzie pierwotni
udoskonalili techniki obróbki kamienia, używali
broni miotanej (dzidy, oszczepy).W końcówce
paleolitu zaczęto używać łuki.

Rodzaj kamienia służący najczęściej ludziom
pierwotnym

krzemień

Siekierka
krzemienna

krzemienie

Zastosowanie krzemienia:

Używany był od prehistorii przez człowieka jako
materiał do wyrobu narzędzi, broni i do krzesania
ognia. Był jednym z pierwszych surowców
wydobywanych na skalę przemysłową, np. w
Krzemionkach koło Ostrowca Świętokrzyskiego.
(http://www.krzemionki.pl/index.shtml)

Krzemionki – komora nietoperzy

Model górnika i rysunek neolityczny

Obecnie krzemień nadal jest surowcem w
przemyśle ceramicznym i materiałów
ściernych.
Służy do wyrobu farb oraz do produkcji kul
stosowanych w młynach.
Ma zastosowanie w jubilerstwie. Wyrabia
się przede wszystkim przedmioty
artystyczne i dekoracyjne (blaty do stołów,
popielniczki, stojaki do książek, przyciski
do listów).
Ostatnio krzemień pasiasty jest modny
wśród gwiazd mediów.

Krzemienie pasiaste

Wyrobiska neolityczne

Pierwsze badania stanowisk paleolitycznych na Jurze
Krakowskiej rozpoczął hrabia Jan Zawisza, właściciel
Doliny Ojcowskiej, w roku 1871 w Jaskini
Mamutowej.

Ślady z okresu paleolitu w Jurze
Krakowsko - Częstochowskiej .

Wejście do jaskini

Wnętrze jaskini

Jaskinia Mamutowa ważne stanowisko
archeologiczne dostarczała przez
długie lata cennych znalezisk. Budowa
jaskini, szczególnie zaś obszerna
komora wejściowa z częściowo
zawalonym stropem, zapewne
przyczyniły się do tego. Miejsce to,
osłonięte od wiatru i opadów
atmosferycznych, z temperaturą
niewiele niższą niż na zewnątrz, na
pewno kusiło prehistorycznych
myśliwych. To wręcz naturalny biwak.

Jaskinia mamutowa.

Z jaskini Mamutowej pochodzą jedne z
najstarszych, odkrytych na ziemiach polskich,
zabytki paleolitycznej sztuki użytkowej. Na
około 30 tys. lat datuje się niewielką
czworokątną płytkę wykonaną z ciosu
mamuta, z przewierconymi dwoma otworami
do zawieszania , zdobioną rzędami nakłuć.

Wyrazem estetycznych bądź magicznych
zabiegów mieszkańców jaskini są elementy
naszyjnika złożonego z zawieszek wykonanych
z ciosu mamuta i przewierconych zębów
zwierzęcych.

Znaleziony w jaskini zagadkowy przedmiot
wykonany z kości członu palcowego renifera z
przewierconym otworem w nasadzie, uważany
jest przez niektórych badaczy za instrument
muzyczny - gwizdek?

Groty oszczepów wykonane z ciosu mamuta z Jaskini Mamutowej..

Wykopaliska prowadzone w

jaskini Biśnik

koło

wsi Smoleń (pow. Zawiercie, woj. śląskie) dotarły
do warstw sprzed 300 tys. lat ze śladami
działalności przodków człowieka.
To unikatowe w Europie Środkowej stanowisko
archeologiczne ze względu na ślady
dwunastokrotnego zasiedlania jaskini przez
grupy Neandertalczyków z paleolitu środkowego
w okresie od 280 do 40 tys. lat temu.

Szczątki zwierząt sprzed setek tysięcy lat

Podczas prac wykopaliskowych

Spośród innych badaczy działających jeszcze w
XIX wieku należy wymienić m. in. Gotfryda
Ossowskiego -badania w Jaskini Maszyckiej i w
Piekarach.

Jaskinia Maszycka stanowisko górnego
paleolitu, położone w dolinie Prądnika, we wsi
Maszyce, w południowej części Ojcowskiego
Parku Narodowego. Znaleziono tam unikatowy
zespół narzędzi kościanych, rogowych i
kamiennych datowany na 15 500-14 500 lat
temu. Wśród znalezisk występują ostrza
kościane i oprawy narzędzi kamiennych.

Jaskinia Maszycka

Jaskinia Maszycka – berło rogowe

Zdobione groty oszczepu
wykonane z rogu renifera
z Jaskini Maszyckiej.

Badania archeologiczne najstarszego
odcinka dziejów Jury Krakowskiej trwają
nadal. Po II wojnie światowej były one
prowadzone m. in. przez Muzeum
Archeologiczne w Krakowie.

Kiedy zaczęła się ta epoka ?

neolit

Około 10 tysięcy lat temu.

Nazwa drugiej epoki prahistorii ?

Z czego i jak ludzie wykonywali wtedy
narzędzia i broń ?

Z kamienia poprzez szlifowanie go innymi
kamieniami lub piaskiem

Nazwa trzeciej epoki prahistorii ?

Epoka brązu

Kiedy zaczęła się ta epoka?

Około 4500 lat temu

Broń i ozdoby
z epoki
brązu.

Co to jest brąz ?

stop miedzi z cyną w stosunku 9:1

Nazwa czwartej epoki prahistorii

Epoka żelaza

Kiedy się zaczęła ?

Około 3000 lat temu.

Dymarka

Rodzaj pieca służący wtedy do wytopu żelaza

Egipski bóg słońca

W starożytnym Egipcie
była wiara w wielu bogów
czyli...

Politeizm (wielobóstwo)

Re w słonecznej barce

Egipski bóg świata zmarłych

Ozyrys

Żona Ozyrysa , opiekunka dobrych matek
i żon

Izyda

Egipski bóg pisarzy i
uczonych

Tot (Thot)

Syn Izydy i Ozyrysa , opiekun władzy
królewskiej

Horus

Egipski zły bóg pustyni

Set

Egipski bóg powietrza i
urodzaju

Amon

Bóg , który prowadził dusze zmarłych na
sąd Ozyrysa

Anubis

Jak Egipcjanie wyobrażali sobie bogów ?

jako ludzi z głowami zwierząt

Jakie ofiary składali Egipcjanie swym
bogom ?

różne pokarmy i kosztowności

Dlaczego Egipcjanie składali swym bogom
ofiary ?

wierzyli ,że od przychylności bogów
zależy ich los

Opowieści o życiu i przygodach
bogów ?

mity

Zbiór mitów

mitologia

Oni podtrzymywali
pobożność Egipcjan ,
przyjmowali od nich ofiary
dla bogów , opiekowali się
ich posągami , układali
mity

kapłani

Co zdaniem Egipcjan działo
się z duszą człowieka po
śmierci ?

opuszczała ciało i wędrowała
po zaświatach aż docierała
przed sąd Ozyrysa , który
wydawał wyrok oceniając życie
zmarłego człowieka i skazywał
go na śmierć lub orzekał
wieczne szczęście

Jaką rolę odgrywał ciężar
serca zmarłego w czasie
sądu Ozyrysa

serce kładziono na jednej z
szal wagi i jeśli było cięższe od
położonego na drugiej pióra
prawdy oznaczało to , iż serce
przepełniają grzechy i pożerał
je potwór a zmarły przestawał
istnieć

Ważenie
duszy

Wielkie grobowce budowane w
Egipcie dla faraonów

piramid
y

Dlaczego Egipcjanie starali się
aby ciało zmarłego nie uległo
zepsuciu ?

Zabalsamowane ciało
zmarłego

wierzyli iż po pomyślnym
wyroku sądu Ozyrysa dusza
powróci do ciała , które jest
dla niej schronieniem

mumia

Egipska
mumia
kota

Mumia

Ramzesa
II

Egipcjanie początkowo zakopywali zmarłych na
pustyni. Potem czynili tak tylko ci, których nie było
stać na pełną ceremonię. Bogatsi ludzie i
faraonowie byli mumifikowani w inny sposób:

Rozcinano klatkę piersiową i wyjmowano organy
wewnętrzne, pozostawiając jedynie serce, aby
można było je zważyć w czasie sądu Ozyrysa.
Wątrobę, jelita, płuca i żołądek umieszczano w
urnach kanopskich, resztę palono. Potem
wyjmowano mózg przez nos, przy pomocy
odpowiednich haków.
Myto ciało winem palmowym z dodatkiem korzeni.
Ciało umieszczano w natronie (naturalna soda
występująca w słonych jeziorach w pobliżu Kairu)
na 70 dni, by usunąć całą wodę z organizmu.
Regularnie zmieniano natron.

Jak mumifikowano
zmarłych?

Po 70 dniach ciało było gotowe do zabandażowania,
lecz najpierw kapłani polewali je żywicą, która je
konserwowała. By skóra nie pękała, nacierano ją
mieszaniną oliwy, wosku, natronu i gumy. Jamę
brzuszną wypychano tamponami z lnu, piaskiem lub
trocinami. Potem ciało bandażowano.
Pierwszą warstwę okrycia mumii stanowił zazwyczaj
całun. Potem bandażowano palce rąk i nóg, każdy
oddzielnie. Następnie owijano ciało długim pasem
bandaży, poczynając od prawego ramienia, a kończąc
na głowie, którą bandażowano na krzyż. Podbródek,
by nie opadł, podwiązywano lnianą taśmą, związując
ją na czubku głowy. Ciało bandażowano bardzo
ściśle, by nadać mu pożądany kształt. Między
zwojami bandaży umieszczano amulet. Bandaże
smarowano gęstą żywicą. W czasie trwania całego
procesu kapłan Anubisa czytał zaklęcia.

Faraon , któremu zbudowano w
Egipcie pierwszą piramidę ,
piramidę schodkową

Dżeser

Kapłan i
architekt ,
który
zaprojekto
wał
pierwszą
piramidę

Imhot
ep

Kiedy powstała pierwsza
piramida w Egipcie

około 4500 lat temu

Ile lat budowano pierwszą
piramidę ?

W jaki sposób
transportowano wielkie
kamienne bloki z
kamieniołomów na plac
budowy

20 lat

na barkach Nilem i

specjalnie przekopanymi
kanałami

Piramida wybudowana dla tego
faraona jest najwyższa

Cheopsa

W jaki sposób
transportowano kamienne
bloki lądem i w górę
piramidy ?

wielu robotników ciągnęło
je sznurami po piasku na
drewnianych płozach a
piasek pod płozami polewali
wodą

Święte znaki , najtrudniejszy
rodzaj pisma egipskiego

hieroglify

piktogra
my

Znaki
pisma
obrazkowego

Jaką rolę oprócz pośredniczenia
między ludźmi i bogami pełnili
kapłani egipscy?

dzięki znajomości astronomii

wiedzieli kiedy nastąpi wylew
Nilu , zaćmienie Słońca , ułożyli
kalendarz , pisali przy pomocy
hieroglifów , projektowali
świątynie i piramidy , doradzali
dowódcom wojsk przed wyprawami
, nadzorowali budowę kanałów
nawadniających , umieli leczyć
choroby