OPIOIDY



Mechanoreceptory

włókna Aβ



Mechanoreceptory

włókna Aδ



Nocyceptory -

włókna Aδ



Mechanoreceptory



Termoreceptory

włókna C



Nocyceptory



Bradykinina



5-HT



Prostaglandyny



Substancja P



Glutaminian



Enkafaliny



GABA

Zstępujące drogi
hamujące



5-HT



Noradrenalina



Adnenozyna



Enkafaliny



Opioidy- egzo- i endogenne substancje
wywołujące podobne działanie do
morfiny



Opiaty –substancje syntetyczne



Opium



sok maku Papaver

somniferum



Wywołuje euforię, sen, uzależnienie



Alkaloidy –morfina, noskapina, kodeina,
papaweryna

ENDORFINY



endogenni agoniści

receptorów

opioidowych



β-endorfiny



Dynorfiny



Metionino-
leucynoenkafaliny



Pre- i
postsynaptyczne



Ośrodkowy i
obwodowy układ
nerwowy



µ- mi, κ- kappa, δ-
delta



µ- p/bólowe, depresja
oddechowa, euforia



κ- p/bólowe, dysforia,

sedacja, zależność
fizyczna



δ- p/bólowe, depresja
oddechowa,
hamowanie
perystaltyki jelit



AGONIŚCI- MORFINA, KODEINA



LEKI O WŁAŚCIWOŚCIACH AGONISTYCZNO-

ANTAGONISTYCZNYCH – PENTAZOCYNA



LEKI O WŁAŚCIWOŚCIACH

ANTAGONISTYCZNO-AGONISTYCZNYCH-

NALORFINA



LEKI ANTAGONISTYCZNA- NALOKSON



Alkaloidy opium –

fenantrenowe i benzylo-

izochinolinowe



Syntetyczne analogi –

kodeina, oksykodon



Syntetyczne pochodne-

morfinianu

(dekstrometorfan)

piperydyny

(petydyna)

heptanonu (metadon)



Agonista

receptorów µ, κ, δ



Hamuje aktywność

cyklazy adenylowej



Zmniejsza

pobudliwość

komórek

nerwowych



Zmniejsza

uwalnianie

neuroprzekaźników

DZIAŁANIE

OŚRODKOWE



Przeciwbólowe



Sedatywne



Anksjolityczne



Euforia/dysforia



Przeciwkaszlowe



Hamowanie ośrodka

oddechowego



Przeciwwymiotnie



Zwężenie źrenic



Antydiuretycznie

DZIAŁANIE OBWODOWE



Przeciwbólowe



Skurcz odźwiernika,

zwieraczy dróg

żółciowych, moczowych



Zmniejszenie

perystaltyki, zwiększenie

napięcia mięśni gładkich

przewodu pokarmowego



Hipotonia



Uwolnienie histaminy



Immunosupresja



Szybkie i niecałkowite

wchłanianie z przewodu

pokarmowego



Efekt pierwszego przejścia,

wysycany po wielokrotnym

podaniu



Dostępność biologiczna iv-

100%, per os 20-33%



Metabolizowana w wątrobie



Morfino-6-glukuronian-

działanie p/bólowe



Morfino-3-glukronian –

antagonista receptorów

opioidowych

WSKAZANIA DO STOSOWANIA



Ból nowotworowy



Ból ostry nienawracający-oparzenia, zawał



Ból ostry nienawracający



Ból przewlekły nienowotworowy (zmiany

zwyrodnieniowe)



Ból neuropatyczny



Depresja oddechowa (choroby
obturacyjne,noworodki, dzieci)



Hipotensja (hipowolemia)



Zaparcia



Zatrzymanie moczu



Mioklonie

TOLERANCJA

ZALEŻNOŚĆ PSYCHICZNA

ZALEŻNOŚĆ FIZYCZNA



Narkomania –nie odnosi się do
uzależnienia fizycznego, na 11882
pacjentów – 4 przypadki jatrogennej
narkomani



Pseudonarkomania



Przedawkowanie

na skutek wskazań

leczniczych lub u

osób uzależnionych



Dawka śmiertelna

morfiny jest

zmienna



Bez zależności

-0,1g, 0,3-1,5g per

os



Głęboka śpiączka



Płytki oddech



Szpileczkowate

źrenice



Sinica



Hipotermia



Wspomaganie
oddechu



Nalokson –iv, im,
sc



Ze względu na
krótki okres
półtrwania-
remorfinizacja

Nalorfina



W lecznictwie wykorzystuje się komponentę
antagonistyczną w przypadkach przedawkowania
morfiny i innych pochodnych fenantrenowych.



Nie znosi jednak efektów przedawkowania pentazocyny
i innych pochodnych benzmorfanu.



Przeciwbólowe działanie agonistyczne, mimo dużej
skuteczności, nie jest wykorzystywane ze względu na
obserwowane objawy dysforyczne i stany senności z
zawężoną świadomością.



Lek ma mały potencjał uzależniający, a zespół
odstawienny obserwuje się jedynie po długotrwałym
stosowaniu.



U osób uzależnionych od opioidów zastosowanie
nalorfiny niesie ze sobą ryzyko zapaści krążeniowej.

Nalokson



lek opioidowy, używany wyłącznie w
lecznictwie zamkniętym. Jest silnym
antagonistą receptorów opioidowych.



Nie działa przeciwbólowo, nie powoduje
depresji ośrodka oddechowego.



Znosi ośrodkowe i obwodowe działanie
opioidów.



Nawet długie, regularne podawanie
naloksonu nie prowadzi do
uzależnienia. Czas półtrwania: 1 godzina.

Nalokson



Używany jest do leczenia ostrych zatruć
narkotycznymi lekami przeciwbólowymi, w
anestezjologii po przeprowadzeniu znieczulenia
ogólnego z użyciem narkotycznych leków
przeciwbólowych, w odwracaniu depresji ośrodka
oddechowego noworodków spowodowanej podaniem
rodzącej narkotycznych leków przeciwbólowych
podczas porodu, dla celów diagnostycznych w celu
wykrycia narkomanii lub wyjaśnienia przyczyn
depresji ośrodka oddechowego.



Wykazuje działanie antagonistyczne w stosunku do
dekstrometorfanu.



Labilność nastroju



Bezsenność



Impotencja



Wychudzenie



Drżenia mięśniowe



Zaburzenia koordynacji

ruchów



Żółte zabarwienie

skóry



Zespół

charakterologiczno-

otępienny



Ziewanie



Świąd



Potliwość



Wodnisty wyciek z nosa



Niepokój



Rozszerzenie źrenic



Gęsia skórka



Drżenie i bóle mięśniowe



Biegunka



Stany majaczeniowe



Drgawki



Zapaść



Śmierć



KLONIDYNA



LECZENIE

ODWYKOWE



PROGRAMY

SUBSTYTUCYJNE

(Metadon)

Metadon



Metadon - opioidowy lek przeciwbólowy. Działanie

przeciwbólowe metadonu jest zbliżone, ale

kilkukrotnie silniejsze od morfiny.



Metadon jest najprostszym chemicznie, znanym

lekiem opioidowym.



Podawany jest doustnie, sprzedawany w formie

syropu. Używany jest w formie chlorowodorku.



Efekt przeciwbólowy utrzymuje się około 4-8 godzin.



Metadon metabolizowany jest w wątrobie,

charakteryzuje się czasem połowiczej eliminacji

wynoszącym 20-35 godzin. Czas ten może być jednak

znacznie wydłużony w pewnych przypadkach

wynosząc 100, 130, a nawet 190 godzin.



Względnie długi czas działania leku wykorzystano w

programach leczenia zespołu abstynencji u osób

uzależnionych od opioidów (głównie heroiny) oraz w

programach substytucyjnych (substytucja).

Równoważniki morfiny



Współczynnik siły działania morfiny i innych
opioidów. Aby obliczyć równoważną dawkę
danego opioidu należy dawkę morfiny
podzielić przez współczynnik zamieszczony
w tabeli.

Tramadol



Jest lekiem o dość silnych właściwościach
przeciwbólowych. Siłą działania przeciwbólowego
odpowiada pentazocynie.



Oprócz receptora opioidowego lek pobudza również
zstępujący układ noradrenergiczny hamujący
przekaźnictwo bólowe.



Działanie przeciwbólowe utrzymuje się przez 3-4h.



Dawki: pozajelitowo – 30mg, doustnie – 75mg



Ze względu na niewielki potencjał uzależnienia w
niektórych krajach lek ten nie jest zaliczany do środków
odurzających



Stosowany w chorobach reumatycznych,
zwyrodnieniowych, w przypadkach, w których nie można
zastosować NLPZ, a działanie paracetamolu jest
niezadowalające.

Petydyna



Nie powoduje tak znacznego podwyższenia ciśnienia w

drogach żółciowych, moczowych jak morfina – może

być stosowany w zwalczaniu bólu w kolkach (żólciowej

i nerkowej)



Nie ma silnego działania zapierajacego; nie jest

stosowana jako lek przeciwbiegunkowy



Brak hamującego wpływu na czynność skurczową

macicy w czasie porodu. Nie wydłuża czasu trwania

porodu – w przeciwieństwie do morfiny. Depresja

oddechowa noworodka po petydynie jest słabsza niż po

morfinie.



Ma silne działanie przeciwkaszlowe



Nie kurczy źrenic, u osób uzależnionych występuje

rozszerzenie źrenic, co ma znaczenie diagnostyczne.

Loperamid



Loperamid działa na receptory opioidowe w
ścianie jelita, powodując zmniejszanie
uwalniania prostaglandyn i acetylocholiny oraz
zwiększenie resorpcji wody i elektrolitów przez
komórki ściany jelita.



Hamuje perystaltykę przewodu pokarmowego,
zwiększa napięcie zwieracza odbytu oraz
zmniejsza utratę wody i elektrolitów do światła
przewodu pokarmowego.



Lek działa około 24 godziny.

Loperamid



Wskazania:

◦

objawowe leczenie ostrej i przewlekłej biegunki

◦

u osób z przetoką jelita krętego (ileostomią), po
kolektomiach lub rozległych resekcjach jelit
zmniejsza ilość i objętość mas kałowych oraz
powoduje ich bardziej zbitą konsystencję

Loperamid



Przeciwwskazania



nadwrażliwość na lek



porażenna niedrożność jelit



ostra biegunka zakaźna – np. ze wzrostem temperatury



biegunka w przebiegu czerwonki



rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego - związane z

podawaniem antybiotyków o szerokim spektrum

działania (może dojść do ostrego rozdęcia okrężnicy)



zaparcie



wzdęcie brzucha u krańcowo odwodnionych dzieci



wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba

Leśniowskiego-Crohna - ciężki rzut



jednoczesne stosowanie opioidowych leków

przeciwbólowych - ryzyko ciężkiego zaparcia

Dekstrometorfan



Dekstrometorfan agonista receptorów
opioidowych, sam jednak nie wykazuje
działania przeciwbólowego.



ekstrometorfan działa ośrodkowo, tłumiąc
suchy kaszel w zapaleniu gardła, oskrzeli czy
krtani.



Maksymalna dawka dobowa wynosi 120 mg



często jest składnikiem złożonych preparatów
przeciw przeziębieniu i grypie w połączeniu z
dekspantenolem, paracetamolem i
pseudoefedryną.



Endo- i egzogenne



Receptory
kanabinoidowe CB1,
CB2



Regulacja czynności
układu
immunologicznego,
przewodu
pokarmowego, pamięci



Regulacja pobudliwości
nocyceptorów
(receptorów bólowych)



Dronabinol



Dostępność

biologiczna 5-10%



Obecność

aktywnych

metabolitów



Tachykardia, objawy

cholinolityczne



Skurcze spastyczne,

ból neuropatyczny,

bóle kostno-stawowe