Zmiany terytorialne Polski

w XVII w.

Ważne wydarzenia

Mapy

Daty

Legenda

Rzeczpospolita

Obojga Narodów

Początek XVII w

Turcja

Dania

Habsburg

Rosja

Saksonia

Szwecja

Brandenburgia

Ziemie utracone 1657-

1686

Lenna

KoroWielkie Księstwo

Litewskie

Korona

Duże miasta

Mniejsze miasta

Rzeczpospolita Obojga

Narodów

Krótki opis

wydarzeń

w XVII w.

W XVII wieku centrum i wschód Europy (czyli RON
także) ogarnęły konflikty. Przebieg początkowo był
pomyślny dla naszego kraju. W wojnie z Rosją
Rzeczpospolita popierała Dymitra. Państwo wtedy
przeżywało wtedy poważny kryzys nazwany
Wielką Smutą. Wtedy też Zygmunt II Waza chciał
objąć tron rosyjski, jednak to się nie udało. Wojna
zakończyła się rozejmem w Dywilinie. Na mocy
jego Rzeczpospolita uzyskała olbrzymie nabytki
terytorialne na wschodzie, ale Rosja zachowała
niezależność. Wojna Smoleńska 1632-1634
niczego w stanie posiadania nie zmieniła.

Wojny polsko - szwedzkie toczyły się o opanowanie
Inflant polskiego wybrzeża Bałtyku. Celem polityki
szwedzkiej była kontrola nad handlem bałtyckim.
Ponadto panująca w Rzeczpospolitej gałąź Wazów
rościła pretensje do tronu szwedzkiego. Stoczone
w XVII wieku trzy wojny ze Szwecją miały dla RON
bardzo niekorzystne skutki. Zakończyły się utratą
Inflant oraz wyniszczeniem kraju, szczególnie w
wyniku Potopu 1655-60. Rzeczpospolita co prawda
zachowała suwerenności, ale zniszczenia były
bardzo wielkie. Dołączyła się do tego wojna
domowa z Kozakami, która w następstwie
przerodziła się w wojnę z Rosją. W jej wyniku
utrąciła część terytoriów na Ukrainie lewobrzeżnej.
W wyniku tych wydarzeń Rzeczpospolita utraciła
mocarstwową pozycję w Europie Środkowej, a jej
miejsce zajęła nowa potęga - Rosja.

Za Zygmunta III Wazy

• 1600 – początek wojny ze Szwecja w Inflantach, Szwedzi

dotarli do Dźwiny

• 1604-1606 – udział Polaków w dimitriadzie
• 1605 – zwycięstwo K. Chodkiewicza nad Szwedami pod

Kircholmem – odzyskanie Inflant

• 1610-1612 – wojna Polski z Rosją (o tron moskiewski) –

obsadzenie Kremla przez Polaków, ale w 1612 r. kapitulacja
polskiej załogi kremla

• 1611 – uchwalenie przez sejm przeniesienia lenna

pruskiego na linię Hohenzollernów brandenburskich w razie
wygaśnięcia Hohenzollernów w Prusach Książęcych

• 1618 – rozejm z Rosją w Dywilinie – ziemie: smoleńska,

czernihowska i siewierska pozostały przy Polsce

• 1620 – początek wojny polsko – tureckiej i śmierć hetmana

S. Żółkiewicza pod Cecorą

• 1621 – obrona Chocimia i pokój z Turcja – granice na

Dniestrze

• 1627-1629 – walki ze Szwedami na Pomorzu zakończone

rozejmem w Starym Targu (Altmark). W rękach Szwedów
pozostały wszystkie porty oprócz Pucka, Gdańska i
Królewca. Ponadto zatrzymali oni znaczną część Inflant na
północ od Dźwiny. Uzyskali róznież prawo pobierania części
ceł z handlu polskiego

• 1632 – śmierć Zygmunta III Starego

Za Władysława IV

• 1632-1634 – wojna z Rosja zakończona pokojem w Polanowie –

potwierdzenie warunków rozejmu dywilińskiego. Polska

zatrzymała ziemie: smoleńską, czernihowską i siewierską.

Władysław IV zrezygnował z pretensji do tronu rosyjskiego

• 1637 – śmierć Bogusława XIV, ostatniego

księciazachodniopomorskiego i zajęcie Pomorza Zachodzniego

przez Szecję. Wcielenie do Prus Królewskich okregów

lęborskiego i bytowskiego

• 1648 – podział Pomorza Zachodniego między Szwecję i

Brandenurgię. Brandenburgiaotrzymała ćżeść wschodnią

• 1648 – początek powstania Bohdana Chmielnickiego na

Ukrainie

• 1648 – śmierć Władysława IV

Za Jana Kaziemierza

• 1654 – kozacka ugoda z Rosją w Perejesławiu – połaczenie

lewobrzeżnej Ukrainy z Rosją

• 1654-1656 – woja polsko-rosyjska – utrata Smoleńska,

Białorusi i części Litwy z Wilnem

• 1655-1660 – potop szwedzki zakończony zawarciem pokoju

w Oliwie. Zrzeczenie się przez Jana Kazimierza prawa do

tronu szwedzkiego; utrata przez Polskę na rzecz Szwecji

większej części Inflant, zatrzymanie tylko tzw. Inflant

polskich (południowo-wschodia część z Dyneburgiem)

• 1656 – elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm

Hohenzollern uznał się lennikiem Szewcji z Prus Książęcych

• 1657 – traktaty welawsko-bydgoskie – utrata lenna

pruskiego; elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm I

uzyskał suwerenność Prus Książęcych w zamian za

odstąpienie od sojuszu ze Szwedami

• 1657 – przekazanie elektorowi w lenno Lęborka i Bytowa
• 1658 – ugoda z Kozakami w Hadziaczu – województwa:

kijowskie. bracławskie i czernihowskie, jako „Księstwo
Ruskie”, pod wodzą hetmana kozackiego, miały być
związane unią z Polska; ugoda nie odegrała większej roli

• 1660 – wznowienie wojny polsko-rosyjskiej
• 1667 – rozejm z Rosją w Andruszowie – utrata Smoleńska,

ziemi czernihowskiej i siewierskiej, części witebskiego z
Wieliżem, Siewierzem i Newlem, Ukrainy po lewej stronie
Dniepru i na dwa lata (w istocie na stałe) Kijowa

• 1668 – abdykacja Jana Kazimierza