1

Jednostka a społeczeństwo



Człowiek w procesie socjalizacji.



Indywidualizacja i identyfikacja
społeczna jednostek.



Osobowość społeczna i jej elementy.



Interakcje społeczne

2

Człowiek w procesie socjalizacji



Proces socjalizacji



Socjalizacja to proces, który kształtuje osobowość człowieka i
przystosowuje go do życia w zbiorowości, a więc przedstawia mu
się jakiś wzór kulturowy obowiązujący w danej społeczności, który
człowiek internalizuje, czyli przejmuje i wbudowuje w swoją
osobowość. Kształtuje się system wartości i hierarchia potrzeb
zależna nie tylko od specyfiki określonej grupy, w której jednostka
przebywa, ale też tej, w której chciałaby być (aspiracyjna grupa
odniesienia). Hierarchia wartości zależy też od systemu
społecznego, ekonomicznego i politycznego. Człowiek początkowo
zdobywa informacje na temat rzeczywistości i samego siebie, z
czasem uczy się odgrywania ról społecznych, a więc funkcjonowania
w danej społeczności, porozumiewania z innymi za pomocą symboli i
języka.

3

Proces socjalizacji c.d.



Socjalizacja jest procesem, w którym poprzez swoje
doświadczenia jednostka nabywa zachowań ludzkich. Z drugiej
strony jednostka uczy się funkcjonowania w kulturze. Jest to
proces kształtowania się osobowości ludzkiej i z drugiej strony
- relacja ze społeczeństwem i warunkami życiowymi. Jednostka
ze swoimi dyspozycjami psychicznymi staje się dojrzała
społecznie.



Aspekt socjologiczny - związany z rozwojem osobowości wiąże
się z osiąganiem każdorazowo stanu zorganizowania struktury
motywacji właściwej warstwy postaw i kompetencji wpisanej w
biografię jednostki jako rezultat radzenia sobie jednostki z
wymogami środowiska i własnego „ja”



Społeczeństwo wywiera realny wpływ na rozwój osobowości;



Jesteśmy nie tylko przedmiotami socjalizacji - istota ludzka
staje się aktywnym podmiotem zdolnym do życia społecznego
nie tylko poprzez przystosowanie się do środowiska
społecznego i materialnego, ale i poprzez aktywne działanie w
jego obrębie.

4

Socjalizacja a wychowanie



Wychowanie jest pojęciem węższym niż socjalizacja.
Wychowanie polega na wdrażaniu do określonego
postępowania poprzez wskazywanie jednostce wzorców, jak
należy postępować we właściwy sposób, łącząc to z
nakłanianiem do zaakceptowania wartości, którym
realizowanie tych wzorów ma służyć. Dokonuje się poprzez
perswazję (podejście permisywne), chwalenie, ganienie,
nagradzanie, karanie (podejście punitywne).
Wychowywanego traktuje się jak osobę (podmiot
wychowywany), a nie jak przedmiot do obrobienia w
określony sposób. Wychowanie to działanie jawne, celowe w
stosunkach asymetrycznych

5

Płaszczyzny, etapy i fazy socjalizacji



Płaszczyzny socjalizacji

–

całe społeczeństwo - jego komponentami są struktury
polityczne, ekonomiczne, socjalne, kulturalne;

–

instytucje - szkoły, uniwersytety, media, wojsko, kościół,

–

interakcje i czynności - relacje rodzice-dzieci,
nauczyciele-uczniowie, rówieśnicy, znajomi itp.,

–

podmiot - wzory doświadczeń, nastawienia, wiedza,
struktury emocjonalne i poznawcze.

–

Etapy socjalizacji

–

pierwotna (głównie pod wpływem rodziców),

–

wtórna (w obrębie instytucji, uczelni, zakładu pracy),

–

tercjalna (poprzez media)

6

Fazy socjalizacji, socjalizacja

niefortunna



niemowlęctwa (do 1 roku życia);



wczesnego dzieciństwa (2-4 lata, w żłobku);



dzieciństwo (5-12 lat, w przedszkolu i w szkole);



młodość (13-18 lat, zakłócana fazą adolescencji, do
ukończenia szkoły średniej);



wiek dojrzały (18-65 lat, założenie własnej rodziny i
aktywność zawodowa);



starość (powyżej 65 roku, emerytura)



Socjalizacja niefortunna - jej wynik jest negatywny,
pojawiają się dewiacje osobnicze - adaptacja ma
charakter anomiczny, (załamanie norm, zachowania
przestępcze lub dziwactwo)

7

Socjalizacja niefortunna (anomiczna) -

ujęcie R. Mertona

Typ regulacji

Relacja do wzoru

Norma regulująca

środki

Wartość regulująca cel

Konformizm

+

+

Innowacja

-

+

Rytualizm

+

-

Wycofywanie się

-

-

Bunt

-/+

-/+

8

Cele socjalizacji:



uczenie się panowanie nad popędami;



uczenie się zachowań zgodnych z przyjętymi
normami i wzorami;



kształtowanie systemu wartości i potrzeb;



uczenie się odgrywania ról społecznych;



uczenie się komunikowania (porozumiewania)
z innymi;



uczenie się aktywności życiowej

9

Indywidualizacja i identyfikacja społeczna

jednostek- konformizm społeczny



Indywidualizacja (proces
różnicowania „ja” i „nie-ja”,
tworzenia się tożsamości osobistej)



Identyfikacja (proces włączania
się jednostki w życie grupy,
tworzenia tożsamości społecznej)

Rezultatem tworzenia się tożsamości może być stan napięcia
między wartościami związanymi z indywidualnością, a
wartościami związanymi z identyfikacją. Jego redukcja jest
możliwa dzięki mechanizmowi konformizmu - np.
naśladowania zachowań innych osób mających autorytet,
utrwalenia wzorów zachowań i interpretowania sytuacji
zgodnie z oczekiwaniami najbliższego otoczenia. Mechanizmy
zachowań konformistycznych (wg e. Aronsona):

uleganie - unikanie kary (np. ostracyzmu lub sankcji władzy )
lub zyskanie

nagrody;

identyfikacja - pragnienie upodobnienia się do osoby
oddziaływującej;

internalizacja - akceptacja wartości lub zachowań ze
względu na przekonanie

o ich słuszności lub

wiarygodność źródła informacji.

10

PODMIOTOWOŚĆ I TOŻSAMOŚĆ

SPOŁECZNA



Podmiotowość
społeczna wiąże się z
zobowiązaniami jakie wobec
jednostki mają inni
członkowie danej grupy i jej
rolą w generowaniu
społecznych przekształceń.



Moc sprawcza, potencjalna
zdolność zbiorowości do
twórczego przekształcania.
Podmioty społeczne -
jednostki lub zbiorowości,
które poprzez swoje
działanie wytwarzają
trwalsze grupy, struktury, a
także wywołują zmiany
społeczne.



Tożsamość społeczna
- pozwala na
umiejscowienie jednostki
lub grupy w określonym
obszarze rzeczywistości
społecznej, okazywanie
innym jednostkom i
samemu sobie
identyfikacji z jakimiś
elementami
rzeczywistości społecznej.



Stosunek zachodzący
między danym
przedmiotem a nim
samym.

11

Osobowość społeczna i jej elementy

Osobowość społeczna to zinternalizowana kultura,

dynamiczna organizacja idei, postaw, nadbudowana nad

naturą biologiczną. Zespół trwałych cech jednostki

wpływających na jej postępowanie, kształtowany przez

wpływ kultury i struktury zbiorowości, w których

jednostka uczestniczy.

Element

osobowości

Socjogenny

Psychogenny

Biogenny

Kulturowy ideał

osobowości

Role społeczne

Charakterystyka

Jaźń subiektywna

Jaźń

odzwierciedlona

Wyposażenie

psychiczne:

pamięć, wola,

uczucia,

wyobrażenia,

inteligencja

Przekazywane

dziedzicznie,

wzrost, budowa,

aktywność

gruczołów

12

Interakcje społeczne

Interakcje - sieć jednostkowych spotkań i powiązań
międzyludzkich. W socjologii występują dwa podejścia:

1. interakcja jako wzajemne oddziaływanie racjonalnych
podmiotów dążących do realizacji własnych interesów
(maksymalizacji zysków i minimalizacji strat) - teoria gry i
wymiany (socjologia scjentyczna);

2. interakcja jako komunikacja - nadawanie własnym
działaniom znaczeń i ich interpretacji (socjologia
humanistyczna).

Teoria wymiany G. C. Homansa - dobrowolne transakcje
różnych dóbr, w których uczestnicy odnoszą korzyść.

Interakcja jako gra (teoria gier i racjonalnego wyboru).

Interakcja jako komunikacja (warianty):

* jako komunikacja symboliczna (słowa i gesty);

* interakcja jako manipulowanie wrażeniami (E.

Goffman) -

metafora teatru, sceny;

* ukryte założenia i milcząco przyjmowane

procedury interakcji

(H. Garfinkel)